Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REGISTERED NO. B. 156.
-
-
-
=
-
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
-
~
--
-
-
-
*
----
ये जीवेषु दयालयः स्पृशति यान् स्वपोपि न श्रीमदः श्रांता ये न परोपकारकरणे हृष्यंति ये याचिताः ।। स्वस्थाः सत्स्वपि यौवनोदयमहाव्याधिषकोपेषु ये ते लोकोत्तरचित्रचारुचरिताः श्रयाः कति स्पुनराः ।।
જે છે વિશે દયાળુ છે, જેને કાવ્યને મદે સ્વપ પણ સ્પર્શ કરતો નથી, જે પરોપકાર કરવામાં થાકતા નથી, જે યાચના કર્યા સતા ખુશી થાય છે, વનને ઉદયરૂપમહાવ્યાધિનો પ્રતાપ છે, તે પણ જે સ્વસ્થ રહે છે; એવા લાંકરાર આ યારી મનોહર ચરિત્રવાળા બેટ કેટલાક જ મનુષ્યો હોય છે અથાત બહુ અલ્પ હોય છે.”
સુક્તમુતાવલિ પુસ્તક ૨૮ મું : વૈશાક સંવત ૧૬૮. શાકે ૧૮૩૪. અંક ૨ જે.
------
--
-
-
--
-
-
---
-
-
-
-
-
-
- -
*
* * * * -
* * *
પ્રગટ કર્તા શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા, ભાવનગર
अनुक्रमणिका. ૧ અનિય ભાવના. .. . ૨ પ્રશમરતિ પ્રકરણમાં છે. ૩ ગૃહરથનાં ક્ત ... :૪ ચંદરાના રાસઉપરથી નીકળતો સાર ૫ ગત વર્ષના મુખ પૃપરના લેકનું ટુંક વિવેચન ફિ આબુ ઉપર ગયેલું જૈન ડેપ્યુટશન ." ૭ ગુજરતી જૈન સાહિત્ય. ..
- શ્રી સરસ્વતી”. છાપખાનું-ભાવનગર. મૂલ્ય ૧) પિસ્ટેજ રૂ. ૦-૪-૦ ભેટ સાથે.
-
- *
-
-
**,*-
-
તો
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છપાઇ ને બહુાર પડે છે, પ્રકરણાદિ વિચાર ગભિત શ્રી સ્તવન સંગ્રહ
E
આ બુક શ્રાવિકા તેમજ સાધવી સમુદાયને તેમજ પ્રકરણેના નવા અભ્યાસીને ઘણીજ ઉપયોગી છે. કેઇ વખત નહીં છપાયેલા તેમજ પ્રસિદ્ધિમાં પણુ નોં આવેલા સ્તવને આમાં સંગ્રહ કરેલા છે. આ બુકમાં જીવ વિચારનું ૧, નવતત્વનું` ૧, દંડક સંબધી ર, ચાદ ગુગુઠાણુ સંબ ંધી ૩, જ્ઞાનદર્શન ચરિત્ર સ’બધી ૧, સિદ્ધ દડિકતુ. ૧, કર્મ પ્રકૃતિ ઉપર ૧, જાંબુદ્રિપ વનનું ૧, નિગોદના સ્વરૂપનું` ૧, સમવસરણૢ સંબધી ક અને બીજી બાબતના ૨ મળો કુળ ૧૭ સ્તવના તથા ૪ સઝાયે દાખલ કરેલ છે, ભાવનગરના શ્રાવિકા સમુદ્રાયનો આર્થિક સહાયથી છપાવેલ છે. સાધુ સાધ્વીને તથા જૈનશાળા ને કન્યાશાળામાં ભેટ આપવાની છે. ૧૬ પેજી ૧૭ ફારમની પાકા પુ`ડાથી બાંધેલ બુક છે. કિંમત માત્ર આઠ આના રાખેલ છે. પોસ્ટેજ દેઢાના લાગે છે. જૈન તત્વા જાણવાના ઇચ્છકે અવશ્ય રિંદ કરવા લાયક ને વાંચવા સમજવા લાયક છે. તેનો ખરી કિંમત વાંચનારજ કરી શકે તેમ છે.
પાંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર મૂળ
શાસ્રી.
અમારી તરફથી કાયમ છપાય છે. તેમાં કેટલેક વધારો કરીને તેજ ટાઈપથી છપાવેલ છે. અને તેવાજ પુંડાથી નોંધાવેલ છે. કિંમત છ આના જ રાખેલ છે. જૈન સાળા કન્યાશાળા માટે અને ઇનામ માટે ખરિદ કરનારને પાંચ આનાથી મળી શકશે. ડાર ગામવાળાને પાસ્ટેજ બ્રુદુ આપવું પડશે.
પાંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર મૂળ ગુજરાતી
અમારી તરફથી છપય છે તેવીજ શિલા છાપમાં છપાવેલી આ બુક હાલમાં મહુ મુદતે બહાર પડી છે. છાપકામને બાઇન્ડીંગ મનર'જન કરે તેવાં છે. કિંમ પ્રથમ પ્રમાણેજ આઠ આના અને જૈનશાળા કન્યાશાળા વિગેરે માટે સાત ન રાખવામાં આવેલ છે. પોસ્ટેજ તુટુ
નવુ' જૈન પંચાગ.
સવત ૧૯૬૮ ના ચૈત્રથી સં. ૧૯૬૯ ના ફાગણ સુધીન રાય સાહેબ બહીદાસજી બહાદુરતા ટા સાથેનુ કિંમત અા આના.
જૈન બંધુએ તે ખાસ ઉપયેગી છે અને બોદ્ધ બડ઼ાર પડતા પગે સરખામણીમાં વિશ્વાસ કરવા લ યક છે કારણ કે જયેાતિષના અનુભવી મુ
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैनधर्म प्रकाश.
· तत्र च गृहस्थैः सङ्गिः परिहर्तव्योऽकल्याणमित्रयोगः, सेवितव्यानि कल्याणमित्राणि, न बनीयोचित स्थितिः, अपेक्षितव्यो लोकमार्गः, माननीया गुरुसंहतिः , नवितव्यमेतत्तत्रैः, प्रवर्तितव्यं दानादौ, कर्तव्योदारपूजा जगवतां, निरूपणीयः साधु विशेषः , श्रोतव्यं विधिना धर्मशास्त्रं, नावनीयं महायत्नन, अनुष्टेयस्तदर्थो विधानेन, अवन्नम्वनीयं धैर्य, पर्यालोचनया यतिः, अवलोकनीयो मृत्युः, नवितव्यं परमोकप्रधानैः, सेवितव्यो गुरुजनः , कर्तव्यं योगपट्टदर्शनं, स्थापनीयं तद्रूपादि मानसे, निरूपयितव्या धारणा, परिहर्तव्यो विकपमार्गः, प्रयतितव्यं योगगुधौ. कारयितव्यं नगवद्नुवन बिम्बादिकं, झेखनीयं तुवनेशवचनं, कर्तव्यो मङ्गलजपः , प्रतिपत्तव्यं चतुःशरणं, गर्हितव्यानि मुष्कृतानि, अनुमोदयितव्यं कुशलं, पूजनीया मंत्रदेवताः, श्रोतव्यानि सच्चेष्टितानि, जावनीयमौदार्य, वर्तितव्यमुत्तमझानेन, ततो नविष्यति नवतां साधुधर्मानुष्टाननाजनता ॥
उपमितिलवप्रपञ्चा कथा.
પુસ્તક / મું.
વિશાખ. સં. ૧૯૬૮. શાકે ૧૮૩૪,
અંક ૨ જો.
ने अँह नमस्तत्त्वज्ञाय. अनित्य भावना.
(भविना २५'५।३ ३, सहाय मारे, मांगविना मधा3-22 २१२.) અનિત્ય ભાવના ભારે, વિવેકી વેરા, અનિત્ય ભાવના ભાવે. ઉગે તે અસ્ત થવાને, જન્મે તે મરી જવાને,
અમર પટે તે નહિ કોઈ લાવ્યો રે, વિવેકી વીરા. ૧. ડભ અણી જળ જેવું, જીવતર જીવડા છે એવું, ચપળા ચમકારે લક્ષમી ૯ ૨, વિવેકી વીરા.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ કાકા.
જે દર હય ગય ગાજે, છત્રીશ વાજી વાજે, તે ઘર વાયસ ગાય વધાવે રે, વિવેકી વીરા. રામ રહ્યા વનવાસે, પાંડવ પઘરના દાસે, ધિક આ લક્ષ્મીને થિ ન રવા રે, વિવેકી વી. છપનપર ભેગળ વાગે, તે મુજરા ભીખ માગે, કયાં કરવે કર્મ ઉપર જઈ દાવે રે, વિવેકી વોરા. સડણ પડણ આ દેહા, શા કરવા તેનાથી નેહા, સનત્કુમાર ચકીની ભાવના ભાવે રે, વિવેકી વિરા. રાહ ચ રવિ દેખી, કીર્તિધર રાજ્ય ઉવેખી, થઈ મુનિ અનિત્ય ભાવના ભાવ્યો રે, વિવેકી વીરા. વધુ વૈભવ સ્વજન સંબંધી, અનિત્ય સંસારની સંધી, સાકળચંદ નિત્ય સ્વધર્મને ધ્યાને રે, વિવેકી વીરા.
श्री उमास्वातिवाचक विरचितम् प्रशमरति प्रकरणम्.
(સલે ગાથા સાં) (લેખક-સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી )
અનુસંધાન પુર (૨૧) થી. रागडेपोपहतस्य केवलं कर्मवन्ध एवास्य । नान्यः स्वल्पो ऽपि गुणो ऽस्ति यः परत्रेह च श्रेयान् ॥५३॥ यस्मिन्निन्द्रियविषये शुत्तमशुनं वा निवेशयति नावम् । रक्तो वा द्विष्टो वा स बन्धहेतुर्नवति तस्य ॥ ५४ ।। नेहाच्यक्तगरीरस्य गणना श्लिप्यते यथा गात्रम् । THEાજિ કવ ! પu | एवं रागद्वेपो मोहो भिथ्यात्वमविरतिश्चैव । एजिः प्रमादयोगानुगैः समादीयते कर्म ॥ ५६ ।।
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫
પ્રશમરતિ પ્રકરણમ. कर्ममयः संसारः संसारनिमित्तकं पुनर्दुःखम् । तस्माद्रागद्वेपादयस्तु जवसंततेर्मूलम् ॥ ५७ ॥ एतहोपमहासंचयजालं शक्यमप्रमत्तेन ।।
प्रशमस्थितेन घनमप्युटयितुं निरवशेषम् ।। ५७ ।। ભાવાર્થ–રાગદ્વેષથી પરાભવ પામેલા જીવને કેવળ કર્મબંધ થાય છે પણ આ લોક કે પરલોકમાં કલ્યાણકારી થાય એ અલ્પ પણ ગુણ થતો નથી. જે દરિયના વિષયમાં શુભ કે અશુભ ભાવ સ્થાપન કરે છે તે રાગ યુકત અથવા
યુકત હોવાથી તેને બંધનકારી થાય છે. તેલ ખરડ્યા શરીરવાળાનું ગાત્ર જેમ ધૂળથી ખરડાય છે તેમ રાગદ્વેષથી અત્યંત ખરડાયેલાને કર્મબંધ થાય છે. પ્રમાદના સહચારી એવા રાગ, દ્વેષ, મેહ, મિથ્યાત્વ અને અવિરતિથીજ એવી રીતે કર્મ ગ્રહણ થાય છે. સંસાર કર્મમય છે, અને દુઃખનું કારણ સંસાર છે માટે રાગ દ્રાદિક સંસારસંતતિનાં મૂળ છે. અપ્રમત્ત અને શાન્ત–વૈરાગ્યયુકત (મહાપુરૂષ) આ દેષના હેટા સંચયની જાળ ગમે એવી નિવડ હોય તો પણ તેને સમસ્ત રીતે ઉખેડી નાખવાને સમર્થ થાય છે. પ૩-૫૮
વિવેચત–રાગ અને દ્રષવડે જેનું મન વિડંબિત થયેલું છે તેને કેવળ [ ક્લિષ્ટ ] કર્મ બંધ થાય છે; પરંતુ પરલોકમાં કે આ લોકમાં કોઈ પણ શ્રેય ગુણ સંભવતો નથી.
“કર્મબંધ શિવાય બીજો કોઈ પણ શ્રેય ગુણ કેમ સંભવતો નથી? તે બાબત હેતુ સહિત સમજાવતા સતા શારકાર કહે છે. ' | શબ્દાદિક વિષયમાં રોગયુકત સતે જે ઇષ્ટ ચિત્ત પરિણામ ધારે છે કે દ્રષયુતતા અનિષ્ટ ચિત્ત પરિણામ સ્થાપે છે તે ઈચ્છાનિઈ પરિણામ તેને જ્ઞાનાવરણદિક અષ્ટવિધ કર્મબંધને હેતુ થાય છે. સકષાયપણાથી જીવ કર્મબંધને ચગ્ય પુલ. ગ્રહે છે.
“આમ પ્રદેશમાં કર્મના પુદ્રલે શી રીતે લાગે છે તે સમજાવે છે.” તેલદિક સિનગ્ધ પદાર્થથી ખરડાયેલાં ગાત્રને જેમ રજકણે આવી ચિટી જાયછે તેમ રાગ દ્વેષ પરિણામરૂપ સ્નિગ્ધતાવડે આ થયેલા જીવના પ્રદેશોમાં જ્ઞાન નાવરણાદિક વાગ્યે ખુલે આવી લાગે છે. - “હે રાગ દ્વેષ વિશિષ્ટ સમસ્ત કર્મબંધ હેતુઓને ઉપસંહાર કરતા કહે છે.”
ઉપર જણાવેલા લક્ષણવાળા રાગ અને દ્રષ, ચેતનને મુંઝવે તે મેહ, તન્હા
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
થમાં અશ્રદ્ધાન લાગુ મિથ્યાત્ત્વ, અને કર્મ-આશ્રવાથકી અનિવૃત્તિ તે અવિરતિ, વિકથાદિક પાંચ પ્રકારના પ્રમાદસહિત અને મન, વચન તથા કાયયોગયુકત એ રાગદ્વેષાદિકવડે આત્મા સ્વપ્રદેશમાં કર્મને સંચય કરે છે; તેથી ઘટીય ન્યાયે કરી રાગાદ્રિક કર્મબંધના હેતુ થાય છે અને કર્મનો પણ રાગાદિક પરિણામ થાય છે. નારકીપણું, તિર્યંચપણું, મનુષ્યપણુ' અને દેવપણુ' એ કવિકાર છે. એ નારકાદિકરૂપ સ’સારચકી શરીર અને મન સબધી દુઃખ પેદા થાય છે. તે સ`સાર વગર તથાપ્રકારનાં દુ:ખ અનુભવવાં પડતાંજ નથી; તેથી રાગદ્વેષાદિક પાંચ કર્મબંધના હેતુએ છે, એટલે તે નારકાદિક ભવપર`પરાનાં બીજરૂપ છે.
‘ ત્યારે આ રાગદ્વેષાદિક જનિત સ‘સારચક્રને ભેદવાના શે! ઉપાય છે? તે ખતાથતા સત્તા શાસ્ત્રકાર કહે છે, '
રાગદ્વેષાદિક દોષ તથા ત~નિત કના મહા સંચય તેરૂપ ગહન ાળને કષાય, નિદ્રાદિક પ્રમાદ રહિત અને કેવળ શાંત વૈરાગ્ય રસમાં નિમગ્ન થયેલ મહા પુરૂષજ મૂળથી ઉચ્છંદી શકે છે. ૫૩--૫૮.
હવે પાંચ કારિકાવડે કુલક કહે છે’-~
अस्य तु मूलनिवन्धं ज्ञात्वा तच्छेदनोद्यमपरस्य । दर्शनचारित्रतपः स्वाध्यायध्यानयुक्तस्य ॥ ५७ ॥ प्राणवधानृतनाषणपरधनमैथुनममत्व विरतस्य । नवकोट शुरुमशुद्धञ्च्छमात्र यात्राधिकारस्य ॥ ६० ॥ जिनना पितार्थसद्भावनाविनो विदितलोकतत्वस्य । अष्टादशशीलसहस्त्रधारणकृतमतिशस्य || ६१ परिणाममपूर्वमुपागतस्य शुभावनाव्यवसितस्य । अन्योन्यमुत्तरोत्तर विशेषमनिपश्यतः समये ॥ ६२ ॥ मार्गसंस्थितस्य संसारवासच कितस्य । स्वहितार्थाजिरतमतेः शुभेयमुत्पद्यते चिन्ता ।। ६३ ।
ભાવાર્થ-મનુ` મૂળ કારણ જાણીને તેને ઉચ્છેદ કરવાને ઉદ્યમવત દર્શન, ચારિત્ર, તપ, સ્વાધ્યાય અને ધ્યાનયુક્ત, હિંસા, અસત્ય, અદત્ત, અશ્રદ્ઘ અને મમત્વરહિત, નવ કોટી શુદ્ધ નિર્દોષ આહારમાત્રથી સયમ પાળનાર, જિન સર્વજ્ઞ ભા પિત સિદ્ધાન્તને ભાવનાર, લેક્તત્ત્વના ઋણુ, અઢારહુન્નર શીલાંગના ધારી, અપૂર્વ પરિણામને પ્રાપ્ત થયેલ, શુભભાવના-અધ્યવસાય યુક્ત, આગમમાં અન્યોન્ય એક
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૭
પ્રશમરતિ પ્રકરણમ. બીજાથી અધીક રહસ્યને જેનાર, વૈરાગ્ય માર્ગમાં લીન, સંસારવાસથી ઉભગેલ અને આત્મહિતને માટે ઉજમાળ થયેલ (ભાગ્યવંત) ને આવી શુભ ચિન્તા ઉત્પન્ન થાય છે. ૫૯-૬૩.
વિવેચન–આ મહાદેષ સંચયરૂપ જાળનું મૂળ કારણ જાણીને, મારે આ મહાજાળને છેદી નાંખવી એવા નિશ્ચયપૂર્વક તેને છેદ કરવાને જે ઉત્સાહવંત છે તેમજ તત્ત્વાર્થ શ્રદ્ધાનરૂપ દર્શન, સામાયિકાદિક ચારિત્ર, અનશનાદિક દ્વાદશ પ્રકાર તપ, વાચન પૃચ્છનાદિક પંચવિધ સ્વાધ્યાય અને એકાગ્ર ચિત્ત નિરોધ લક્ષણ ધર્મ-શુકલધ્યાન, ઉકત સમ્યમ્ દર્શનાદિક પરિણામેથી જે યુકત છે વળી પ્રમત્ત એગથકી પ્રાણ વિનાશરૂપ પ્રાણવધ; “આત્મા નથી એવી રીતે સદ્દભૂત વસ્તુને અપલાપ કરે, આત્મા સર્વગત ( સર્વવ્યાપી) છે એવી રીતે અસદ્દભૂત વાત કહેવી, વિપરીત અને કટુક સાવદ્યાદિવચન જપવારૂપ અસત્ય ભાષણ, કુબુદ્ધિથી પરાઈ વસ્તુ પિતાની કરી લેવારૂપ પરધન હરણ, સ્ત્રી પુરૂષ કે નપુંસક વેદના ઉદયથી પુરૂષ, સ્ત્રી કે તદુભયનું સેવન કરવારૂપ મૈથુન, અને મમત્ત્વલક્ષણ પરિગ્રહ, “આ ધન મારૂં છે, હું એને સ્વામી છું.” એવી રીતની મૂછ, તેમજ રાત્રી જનએ સર્વ થકી જે નિવત્ય છે એવી રીતે મૂળ ગુણ કહી હવે ઉત્તર ગુણ કહેવા ઈચ્છતા જણાવે છે તે પ્રાણું વર્ગને હણે નહિ, બીજા પાસે હણવે નહિ, અને હણનારને સારે જાણે નહિ, એ ત્રણ કટિ, તથા પિતે રઈ કરે નહિ, બીજા પાસે કરાવે નહિ અને કરનારને સારે જાણે નહિ, એ બીજી ત્રણ કટિ, તેમજ પિતે ખરીદ કરે નહિ, બીજા પાસે કરાવે નહિ અને કરનારને સારે જાણે નહિ એ ત્રીજી ત્રણ કેટિ. એ સર્વ એકઠી કરતાં નવ કેટિ થાય. તે નવ કોટિવડે તેમજ અન્વેષાદિવડે શુદ્ધ-નિર્દોષ ભિક્ષાગે સંયમયાત્રાને જે નિર્વાહ કરે છે એટલે શુદ્ધતમ આહાર, ઉપાધિ અને પાત્ર ગ્રહણ કરવા જે તત્પર છે, સર્વજ્ઞ ભાષિત જીવાદિક પદાર્થ સંબંધી પરમાર્થ સ્વરૂપ ભાવવામાં જે કુશળ છે. જીવાજીવને આધારભૂત સંપૂર્ણ લેકનું સ્વરૂપ જેણે સારી રીતે જાણ્યું છે; અને જેનું સ્વરૂપ આગળ કહેવામાં આવશે એવા અઢાર હજાર શીલાંગ તેને ધારણ કરવા જેણે પ્રતિજ્ઞા કરેલી છે. સંયમ માર્ગમાં શુદ્ધ પ્રકર્ષગે અપૂર્વ પરિણામને જે પ્રાપ્ત થયેલ છે. પાંચ મહાવ્રત સંબંધી ૨૫ ભાવનાઓ અથવા આગળ કહેવાશે તે અનિત્યસ્વાદિક દ્વાદશ શુભ ભાવનવડે જે ભાવિત છે; તેમજ ભાવનામય જ્ઞાનવડે સમય-સિદ્ધાંતમાં કહેલા ભાવ અભિપ્રાયના તાર તને (આ બેમાં આ પ્રધાન છે તેથી વળી આ વધારે પ્રધાન છે એવી રીતે) જે જાણી-જોઈ શકે છે. સમ્યગ દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર૩પ વૈરાગ્યમાર્ગમાં જે સારી રીતે સ્થિત થયેલ છે, સંસારવાસથી જેને ઘાસ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ,
લાગેલા છે અને મુક્તિસુખ મેળવવા માટે તેને અનુકૂળ સાધન સેવવામાંજ જેની પ્રીતિ ખંધાયેલી છે તેવા મહાશય-મુમુક્ષુને આવી કલ્યાણકારી શુભ ચિંતા
ઉપજે છે. ૫૯૬૩.
- તેજ ચિંતાને સ્પષ્ટ કરે છે.’
नवकोटी निरसुलनं मानुष्यं प्राप्य कः प्रमादो में । न च गतमायुर्भूयः प्रत्येत्यपि देवराजस्य || ६४ ॥ आरोग्यायुर्वलसमुदयायला वीर्यम नियतं धर्मे । dear taara मयोमः सर्वथा कार्यः ॥ ६५ ॥
ભાવા—કાટી ભવે પણ પામવો દુર્લભ એવા મનુષ્યભવ પામીને આ શે પ્રમાદ ! ! ગયેલી તક ઇંદ્રને પણ પાછી મળતી નથી. આરોગ્ય, આયુષ્ય, બલ અને લક્ષ્મી આદિ ચપળ છે, ધર્મને વિષે વિર્ય ઉત્સાહ અસ્થાયી છે ( નિયત નથી ). માટે તે પામીને હિતકામાં મ્હારે સર્વાંધા ઉદ્યમ કરવા જોઇએ. ૬૪-૬૫
વિવેચન—નરક, તિર્યંચ અને દેવતા સંબધી અનત ભવા કીધા છતાં અતિ દુર્લભ એવા આ મનુષ્ય જન્મ પામીને મુક્તિનાં સાધનરૂપ જ્ઞાનાદિકનુ` આરાધન કરવામાં, જાણુતા બુઝતા એવા મને શા પ્રમાદ ? પ્રતિક્ષણ ઉદય આવી, ભોગવાઇ ને ક્ષીણ થઇ જતુ' આયુષ્ય સાધર્માધિપતિ જે ઇંદ્ર તેને પણ પાછુ આવતુ નથી તે પછી મારા જેવા મનુષ્યનું તે કહેવુંજ શુ' ? આરોગ્ય ( નીરોગીપણુ' ) અસ્થિર છે કેમકે પૂર્વીકૃત કર્મયોગે નીરોગી પણ સનત્કુમાર ચક્રીની પરે રોગી થઇ જાય છે. આયુષ્ય પણ અધ્યવસાયાદિક સાત પ્રકારે તૂટી જાય છે; તેમજ અ ંજલિ ગતજળની જેમ ક્ષણે ક્ષણે તે આછું થતુ જાય છે, વીર્થાન્તરાય કર્મના ક્ષયપશમથકી પ્રગટતુ ખળ (ઉત્સાહ) પણ નિમિત્ત પામી મંદ પડી જાય છે. ધન ધાન્યાદિકનાં ભડાર પણ ક્ષણભંગુર છે અને પરિષદ્ધ સહન કરવામાં ોઇતુ વીર્ય (ઉત્સાહ) પણ વખતે વિષ્ણુસી જાય છે, તેથી ઉક્ત સ શુભ સામગ્રી આરોગ્યાદિક ( પૂર્વ પુણ્યયેાગે ) પામીને જ્ઞા નાદ્રિકનુ` આરાધન કરી લેવારૂપ હિતકાર્યમાં મારું સર્વ પ્રકારે અવિછિન્ન યત્નપ્રયત્ન-ઉત્સાહુ આદરવા યુક્ત છે. ૬૪-૬૫.
· તે હિતાચરણ શું છે તે શાસ્ત્રકાર સમાવે છે, ' शास्त्रागमाada हितमस्ति न च शास्त्रमस्ति विनयमृते । तस्माच्छास्त्रागमलिना विनीतेन जवितव्यम् || ६६ ॥ कुलरूपवचनयौवनधनमित्रैश्वर्यसंपदपि पुंसाम् ।
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણમ.
૯
विनयप्रशमविहिना न शोनते निर्जलेव नदी ॥६॥ न तथा सुमहाध्यैरपि वस्त्राचरणैरलंकृता नाति ।
श्रुतशीलमूलनिकपो विनीतविनयो यथा नाति ॥६॥ ભાવાર્થશાસ્ત્રના જાણપણાવિના હિત થતું નથી અને વિનયવિના શાસ્ત્રજ્ઞાન થતું નથી, માટે શાસ્ત્રજ્ઞાનના અભિલાષીએ વિનીત થવું જોઈએ. કૂળ, રૂપ, યૌવન, ધન, મિત્ર અને એશ્વર્યસંપત્તિ પુરૂને વિદ્યમાન છતાં વિનય, વૈરાગ્ય વિરહિત તે (સંપત્તિ) નિર્જળ નદીની પરે શેભતી નથી થતી શીળની મૂળ કટીરૂપ અત્યંત વિનયવંત જે શોભે છે તે મહા મૂલ્યવાળા વસ્ત્ર, આભરણથી અલંકૃત થયેલે શોભતું નથી. દ. ૮
વિવેચન–સન્માર્ગદેશક અને દુર્ગતિથી બચાવી સદગતિદાયક શાસ્ત્ર કહેવાય છે. તે પરમાર્થરૂપે તે ભગવાનના મુખકમળથકી નીકળે છે, અને સૂત્રરૂપે ગણધરનાં વદન કમળથી નીકળે છે. એવા સૂત્ર-અર્થરૂપ શાસ્ત્ર ગણધર પ્રમુખ આચાર્ય પરંપરાથી ચાલી આવેલ હોવાથી તે “આગમ' કહેવાય છે. તે શાસ્ત્ર-આગમવગર બીજું કંઈ હિત નથી. અવિનીત-વિનયહીન યા દુર્વિનીત–સ્વેચ્છાચારીને શાસ્ત્ર લાભ થઈ શકતું નથી. આચાયાદિકની સેવા ભક્તિવડે વિનીત-વિનયવંત શાસ્ત્રલાભ મેળવી શકે છે. એટલા માટે શાસ્ત્રાગમને લાભ લેવા ઈચ્છનારે વિનીત થવું જોઈએ.
“અનેક ગુણ વિદ્યમાન સતે વિનય ગુણજ પરમ ભૂષણરૂપ છે પણ બીજા કુળ, રૂપ, સભાગ્યાદિક શુભારૂપ નથી એમ શાસ્ત્રકાર યુક્તિસર સમજાવે છે. ”
ક્ષત્રિય પ્રમુખ કુળ હેય શરીરનાં અવયવ લક્ષણોપેત સારી રીતે ગેઠવાયેલાં હોય; વચનમાં મીઠાશ, પ્રિયતા, અને અખલિત ભાષણ કરવાની શક્તિ હોય;
વન વય હેય; સુવર્ણ, મણિ, મેતી, પ્રવાલાદિ પ્રચુર ધન હેય; વિશ્વાસપાત્ર મિત્રવર્ગ હોય અને અનેક દાસ દાસી પ્રમુખ પિતાની આજ્ઞામાં વર્તતા હોય, એ વિ. ગેરે સંપદા પુરૂષને પ્રાપ્ત થયેલી હોય તો પણ તે ઉચિત વિનય અને સમભાવવગર નિર્જળ નદીની પરે શેભતી નથી. જેમ જળ વગરની નદી હેટી ખાડની પેરે અળખામણી લાગે છે તેમ પુરૂષ પણ વિનયરહિત ગમે તેટલી બીજી સંપદા પામે હેય તેમ છતાં શોભા પામત નથી; એટલું જ નહિ પણ તે બીજાને અળખામણે થઈ પડે છે. મહા મુલ્યવાળાં વસ્ત્ર આભરણે વડે ભૂષિત પુરૂષ જે કાંઈ શભા પામે છે, તેથી બહુ ગણી ઉત્તમ શેભા શ્રત (જ્ઞાન) અને શીલ (સદાચરણ) ભૂષિત સુવિનીત સાધુ પામે છે. જે સુવિનીત હોય તેનાંજ જ્ઞાન અને સદાચરણું પ્રમાણ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
જેમ કટીથી સુવર્ણની પરીક્ષા કરાય છે તેમ વિનય ગુણથી સામાનાં જ્ઞાન અને આચાર એાળખાય છે. વિનય ગુણવડે તે જ્ઞાન આચાર સાર્થક છે અને વિનય વગરનાં તે નિરર્થક છે. મતલબ કે વિનય ગુણ બીજા બધા ગુણનું મૂળ છે. વિનય ગુણચુત ચુત શીલવાન સાધુ જેટલી શોભા પામે છે તેટલી શોભા દેદીપ્યમાન વસ્ત્ર આભરાથી અલંકૃત પુરૂષ પામી શકતા નથી. ૬-૮,
गुर्वायत्ता यस्माच्छास्रारम्ना जवन्ति सर्वेऽपि । तस्माद्वाराधनपरेण हितकांदिया जाव्यम् !! ६५ ॥ धन्यस्योपरि निपतत्यहितसमाचरणधर्मनिर्वापी । गुरुवदनमन्त्रयनिसृतो वचनसरसचन्दनस्पर्शः ॥ ७० ॥ दुप्पतिकारौ मातापितरौ स्वामी गुरुश्च लोकेऽस्मिन् !
तत्र गुरुरिहामुत्र च सुदुष्करतरप्रतीकारः ॥ ७१ ॥ ભાવાર્થ—જે કારણ માટે સર્વ શાઆરંભ ગુર્વાધીન છે તે કારણ માટે આ ભાર્થી જીવે ગુરૂમહારાજનું આરાધન કરવા તત્પર થવું. અહિત તાપને શમાવનાર ગુરૂમુખ મલયથી નીકળેલા વચનરૂપ સરસ ચંદનને સ્પર્શ કોઈ ધન્ય કૃતપુણ્યને થાયછે. આ લેકને વિષે માતા, પિતા, સ્વામી અને ગુરૂને બદલે વાળ બહુ મુશ્કેલ છે, તેમાં પણ ગુરૂમહારાજના ઉપકારને બદલે તે આ લોક ને પરલેકમાં અત્યંત મુશ્કેલીથી વળી શકે છે. દ૯-૭૧
વિવેરાન–શાસ્ત્રાર્થનું પ્રતિપાદન કરે તે ગુરૂ કહેવાય છે, અને શાસ પઠન, તથા અર્ધશ્રવણની પ્રવૃત્તિ તેમજ કાલગ્રહણાદિક સકલ શાસ્ત્રારંભ સુધીન છે. તેથી સ્વહિત સંપાદન કરવા ઇચ્છનારે સદાય ગુરુ મહારાજની ચરણસેવામાં રસિક થવું યુક્ત છે.
ગુરૂ મહારાજ હિત શિખામણ આપે ત્યારે વિચાર્યું કે હું ધન્ય કૃતપુણ્ય છું કેમકે ગુરુ મહારાજ મારી ઉપર અનુગ્રહ કરે છે ઇત્યાદિ બતાવે છે. ”
ઉત્સવ ફાસ્ત્રવિરૂદ્ધ આચરણ એજ અહિતરૂપ તાપ; તેને ઉપશાન કરનાર ગુરૂમહારાજના મુખરૂપ મલય પર્વતમાંથી નીકળેલાં શીતળ વચનરૂપ સરસ ચન્દનને સ્પર્શ કઈક વિરલા પુણ્યશાળી એને જ થાય છે. જેમ સરસ ચંદનના દ્રવથી જીવને લાગે તાપ શમી જાય છે તેમ ગુરૂ મહારાજનાં સ્નેહયુકત
માળ શાન્ત વડે જનોને અહિત તાપ ઉપશમે છે, એટલે તેઓ અહિત આચરણ તજી હિત આચરણ સેવી સુખી થઈ શકે છે. એ ઉપકાર શ્રી ગુરૂમહારાજનેજ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણમ.
૪૧
“એવી રીતે હિતેપદેશવડે અનુગ્રહ કરતા ગુરૂ મહારાજને શે બદલે શિષ્યવર્ગે વાળવે તે કહે છે.”
આ લોકમાં માતા, પિતા, સ્વામી અને ગુરૂ એ બધા ઉપગારી છે. માતા પિતે અનેક કષ્ટ સહીને બાળકને ઉછેરી મહેતું કરે છે તેથી તેમજ તેને ઇચ્છિત વસ્તુ આપવાવ ઉપકારી છે. પિતા પણ હિતોપદેશ દેવાવડ તેમજ જન વસ્ત્રાદિક હાજતે પૂરી પાડવાવ ઉપગારી છે. રાજા પ્રમુખ સ્વામી સેવકનું અનેક રીતે પરિપાલન કરવાવડે ઉપારી છે. સેવં છે કે સ્વામીને માટે પ્રાણત્યાગ પણ કરે છે, પરંતુ તે તે સ્વામીએ કરેલા ઉપકારના બદલા તરીકે જ કરે છે તેથી સ્વામીને ઉપકાર અધિક ગણાય છે, અને આચાર્યાદિક ગુરૂ મહારાજ તે સન્માર્ગદર્શક હેવાથી, શાસ્ત્રાર્થદાયક હોવાથી તેમજ સંસાર સાગરથી પાર ઉતારવા પુછાવલંબન રૂપ હોવાથી આ લોકમાં તેમજ પરલેકમાં એટલા બધા ઉપગારી છે કે તેને કઈ રીતે બદલે વળી શકે તેમ નથી. તેવા પરમ ઉપગારી ગુરૂ મહારાજને બદલે કેટિ ભવે પણ વળે દુષ્કર છે. ૬૯-૭૧
હવે વિનયનું અનુક્રમે છેવટ મોક્ષરૂપ ફળ દર્શાવતા સતા કહે છે. ” विनयफलं शुश्रूषा गुरुशुश्रूषाफलं श्रुतझानम् । झानस्य फलं विरतिविरितिफलं चाश्रवनिरोधः ॥७॥ संवरफलं तपोवनमथ तपसो निर्जरा फलं दृष्टम् ।। तस्माक्रियानिवृत्तिः क्रियानिवृत्तेरयोगित्वम् ।। ७३ ॥ योगनिरोधाद्भवसंततिक्षयः संततिदयान्मोदः ।
तस्मात्कल्याणानां सर्वेषां जाजनं विनयः ॥ ७॥.. ભાવાર્થ—વિનયનું ફળ શુષ (સાંભળવાની ઈચ્છા) રૂપ છે. ગુરૂની શુકૃષાનું ફળ શુતરાન છે, જ્ઞાનનું ફળ વિરતિ (સંયમ) રૂપ છે અને સંયમનું ફળ આશ્રવ નિધિ (સંવર ) રૂપ છે. સંવરનું ફળ તપોબળ છે અને તપનું ફળ નિજેરા (દેશથી કર્મક્ષય) જણાવેલું છે, તેથી ક્રિયાની નિવૃત્તિ અને કિયાનિવૃત્તિથી અયોગીપણું (ાગ નિધિ) થાય છે. યોગ નિરોધથી ભવની પરંપરાને ક્ષય અને ભવ પરંપરાના ક્ષયથી મિક્ષ થાય છે, તે માટે સર્વ કલ્યાણુનું સ્થાન વિનય છે. ર-૩૪.
વિવેચન—જે ગુરૂમહારાજ ઉપદેશે તે સાંભળવાની ઈચ્છા અને સાંભળીને તે મુજબ વર્તવું તે વિનયનું ફળ છે. વિનયપૂર્વક શાસ્ત્રશ્રવણ કરવાથી શ્રુતજ્ઞાનને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૨
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
પ્રાપ્તિ થાય છે. સમ્યજ્ઞાન (અને શ્રદ્ધા) વડે દેશ વિરતિ તથા સર્વ વિરતિની પ્રાપ્ત થાય છે, અને વિરતિવડે આવતાં નવાં કર્મને અટકાવ થાય છે, એટલે સંવ
ની માોિ થાય છે. ગળી (પાળા પ્રાપ્ત થાય છે. તપણે કર્મનું પરિશાટન ( શિ ) થાય છે. નિર્જરાથી કિયા નિવૃત્તિ થાય છે, અને ક્રિયા નિવૃત્તિથી
ગનિરોધવાળા બની અયાગી થવાય છે. યોગનિરોધથકી જન્મ, જરા, મરણ, પ્રબન્ય લક્ષણ નરકાદિ ભવ સંતતિને આત્યંતિક ક્ષય થાય છે. અને જન્મ મરણની પરંપરાને ક્ષય થવાથી એકાન્તિક અને આત્યન્તિકાદિક ગુણયુક્ત સ્વાત્મ સ્થિતિરૂપ મેક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી પરંપરાએ સર્વ કલ્યાણનું ભજન વિનય છે. અર્થાત્ વિનય ગુણવડે ઉત્તરોત્તર સર્વ શ્રેય સધાય છે અને સમસ્ત કલેશને સવથા ક્ષય કરી, અક્ષય અનંત અવ્યાબાધ એવું લસુખ પ્રાપ્ત થાય છે; ૭૨-૭૪.
પરંતુ જે અવિનીત છે તેમને કેવો ફળવિપાક વે પડે છે તે કહે છે. ” विनयव्यपेतमनसो गुरुविद्वत्साधुपरिनवनशीलाः । त्रुटिमात्रविषयसङ्गादजरामरवनिरुद्विग्नाः ॥ ५५ ॥ केचित्सातविरसातिगौरवात्सांपतेक्षिणः पुरुपाः ।।
मोहात्समुद्रवायसवदामिपपरा विनश्यन्ति ।। ७६ ॥ ભાવાર્થ-વિનય શુન્ય મનવાળા અને ગુરૂ, વિદ્વાન તથા સાધુઓને પરાભવ કરનારા, રંચમાત્ર વિષયની પ્રાપ્તિથી અજરામરત્ નિર્ભય બનેલા, રસગારવ, રિદ્ધિગા અને શાતાગાવથી આગળ પાછળને વિચાર નહીં કરનારા અને વર્તન માન સુખને જ જોનારા કેટલાક પુર મોહથી માંસલુપી સમુદ્રવાસની પરે વિનાશને પામે છે. ૭૫-૭૬.
વિવેચન–પૂર્વોક્ત વિનય શુન્ય મનવાળા તથા આચાયાદિક ગુરૂ જનેને, ચંદપૂર્વ વિગેરેના અર્થ જાણનારા જ્ઞાની જનોને, તેમજ રત્નત્રયીવડે મોક્ષને સાધનારા સાધુજનોને પરાભવ-અનાદર કરવાવાળા (અવિનીત જને) એક માત્ર વિષયસુખના સંગથી તેનું પરિણામ નહિ વિચારતા જાણે પિતે જન્મ મરણથી મુક્ત થયા હોય તેમ પિતાને નિર્ભય માનતા ફરે છે.
એજ વાતને વધારે સ્પષ્ટ કરે છે.” વળી મોહ–અજ્ઞાનવશ કેટલાક પરમાર્થને અજાણું લોકે અનેક પ્રકારની સુખશીલતા, અનેક પ્રકારની પરિગ્રહ મમતા, અનેક પ્રકારની સમૃદ્ધિમાં આસક્ત બની વર્તમાન સુખનીજ ગવેષણ કરતા રતા આમિષ (માંસ) માં લુબ્ધ થયેલા સમુદ્ર વાયસ (કાગ)ની પેરે વિનાશ પામે છે. યથા-એકદા કઈ એક મરી
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણમ. ગયેલા હાથીનું કલેવર જોઈ તેના માંસમાં લેલુપી બની એક કાગડે તે હાથીની ગુદાદ્વારા તેમાં પઠે. સમુદ્રમાં તણાતા તે હાથીના ફલેવર સાથેજ રહે તે કાગ અંતે હાથીને અપાન દ્વારા બહાર નીકળે, પણ માંગ વિશ્રાંતિયોગ્ય રથાન નહિ કે વાથી તે સમુદ્રમાંજ બે મૂઓ. આવી રીતે મેહ-શાનવશ વિવિધ રસ, રિદ્ધિ અને શાતા ગારમાં લુબ્ધ બનેલા છે રાગદ્વેષ નિબિડ કર્મ બાંધી ચાર ગતિ. રૂપ સંસામુદ્રમાં રઝળી મરે છે. ૭૫-૭૬
ते जात्यहेतुदृष्टान्तसिझमविरुधमजरमनयकरम् ।
सर्ववाग्रसायनमुपनीतं नाभिनन्दन्ति ॥ ७ ॥ ભાવાર્થ—તેઓ ખરા હેતુ અને ચણાન્તથી સિદ્ધ, અવિરૂદ્ધ, અજર અને અભયકારી એવું સર્વજ્ઞ પ્રભુની વાણીરૂપ રસાયન સમીપ છતાં આદરતા નથી. ૭૭.
વિવેચન–એવી રીતે રસ, રિદ્ધિ અને શાતા ગારવમાં વૃદ્ધ બનેલા જીવને સત્ય (અવ્યભિચારી) હેતુઓ તથા અનેક દષ્ટાંત (ઉદાહરણે) વડે પ્રસિદ્ધ, અવિરૂદ્ધ, અક્ષણ (અખૂટ ) અને શુદ્રપદ્રવને નાશ કરી નાખનાર એવું સર્વજ્ઞ પ્રવચનરૂપ રસાયન આપ્યું હોય તેમ છતાં તેમને લગારે રુચતું નથી. સંપૂર્ણ દોષહર અને સંપૂર્ણ સુખકર એવું સર્વદેશિત શાસ્ત્રરૂપ રસાયન પણ ઉક્ત પામર જનેને પસંદ પડતું નથી. તેજ વાતને શાસ્ત્રકાર દષ્ટાન્તવડે સિદ્ધ કરી બતાવે છે. ૭૭.
यद्वत्कश्चित् दीरं मधुशर्करया सुसंस्कृतं हृद्यम् । पित्तादितेन्द्रियत्वाद्वितथमतिर्मन्यते कटकम् ॥ ७ ॥ तद्वन्निश्चयमधुरमनुकम्पया सद्भिरनिहितं पथ्यम् । तथ्यमवमन्यमाना रागद्वेषोदयोद्धृत्ताः ॥ ७ ॥ जातिकुलरुपवलज्ञानबुद्धिवाज्यकश्रुतमदान्धाः । क्लीवाः परत्र चेह च हितमप्यर्थ न पश्यन्ति ॥७॥
ભાવાર્થ-જેમ કઈ પિત્ત પ્રકોપથી વિપરીત મતિવાળે મધ અને સાકરથી સારી રીતે સંસ્કારેલ મનહર ક્ષીરજનને કડવું લખે છે, તેમ રાગદ્વેષના ઉદયથી ઉદ્ધત-ઉન્મત્ત બનેલા જાતિ, કુળ, રૂપ, બળ, લાભ, બુદ્ધિ, વલ્લભતા અને શ્રતમદથી અંધ થયેલા નામો નિશ્ચય કરીને મધુર તથા અનુકંપા કરીને ઉત્તમ પુરૂષોએ ઉપદેશેલાં હિતકારી સત્ય વચનને અણઆદરતા આ લોક તથા પરલોકમાં હિતકારી માર્ગને પણ જોઈ શકતા નથી. ૭૮-૮૦,
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
વિવેચન—જેવી રીતે મધુ-શર્કર (સાકર)વડે સારી રીતે સંસ્કારિત કરેલું મનું દૂધ હોય છતાં પિત્તના પ્રકોપથી જેની મતિ વિપરીત થયેલી છે તે માગુસ તે (દૂધ ને કડવું માને છે, તેવી રીતે ભવ્યજની ભાવદયાવડે (કેમે કરી જનસમુદાય દ્રવ્ય ભાવથી સુખી થાય એવી ભાવ કરૂણાથી) તીર્થકર ગણધર જેવા સમર્થ જ્ઞાની પુરૂએ ભાખેલાં પરમાર્થથી મિષ્ટ અને હિતકારી એવાં સત્યવચનનું તીર રાગ પ-કષાયના ઉદયથી છાચારી બની અપમાન કર્તા (દ્રવ્ય ભાવથી સુખદાયી વચનનું ઉલ્લંઘન કરી કેવળ આપમતિથી ઉચ્છલ બની મેજમાં આવે તેમ ચાલતા ) અને જાતિ, કુળ, રૂપ, બળ, લાભ પ્રમુખ આઠ પ્રકારનાં દુર્ધર મદથી મદોન્મત્ત બનેલા પામર પ્રાણીઓ પૂર્વ મહાપુરૂષદેશિત સર્વત્ર સુખદાયી સાચા અર્થને કંઈ પણ સમજી શકતા નથી. તેથીજ પરિણામે તેમની દુર્દશા બને છે.૭૮-૮૦
અપૂર્ણ
गृहस्थनां कर्तव्यो.
(અનુસંધાન પર ૨૫ થી )
(બાવીશમાં વામનું વિવરણ ચાલુ) કાયાની અશુદ્ધિ શરીરવડે કોઈ પણ જાતની કુચેષ્ટા કરવી, કોઈ જીવની હિંસા કરવી, પાપકાર્ય માં પ્રવૃત્તિ કરવી, પરસ્ત્રી સેવનાદિ ઉભાગે પ્રવર્તવું, વ્યસને સેવવાં, શરીરને અજયણાએ પ્રવતાંવવું, તેની પરિપાલના–પિષણ માટે અનેક પ્રકારના આરંભે કવાંપાંચે ઈદ્રિના વિષ સેવવામાં આસકત થવું ઈત્યાદિ અનેક પ્રકારે થાય છે. તેની શુદ્ધિને માટે તેથી વિરૂદ્ધ વર્તન કરવું, જયણાપૂર્વક હાલવું ચાલવું, નિષ્કારણ કેઈ ઝીણા જંતુઓની કે સ્થાવરોની પણ વિરાધના ન કરવી, પ્રમાદાચરણ ન સેવવું, પાપકાર્યથી પાછા એાસરવું, ઘુત, પારાધીપણું, પરસ્ત્રી સેવન, ચેરી વિગેરે વ્યસને તજી દેવા, અભક્ષ ભક્ષણ ન કરવું, ઇદ્રિનાં વિષ સેવવામાં આસકિત ઘટાડવી, શરીરના પિષણમાટે પાપકારી આરંભે ન કરવા, ઉત્તમ કાર્યોમાં શરીરને ઉપયોગ કર, તીર્થ યાત્રા કરવી, સન્માર્ગે પ્રવર્તવું, ગુરૂવંદન, પ્રતિકમણ, દેવપૂજાદિ ઉત્તમ કરીએ. કરવાવડે અસર દેહમાંથી પણ સાર ગ્રહણ કરે; એથી તેની અશુદ્ધિ દૂર થાય છે અને શુદ્ધ માં વૃદ્ધિ થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગૃહસ્થનાં કર્તવ્ય. સાધુધર્મની ગ્યતાના ઇરછકે આ પ્રમાણે ત્રણે યુગની શુદ્ધિમાં પ્રવૃત્તિપ્રયત્ન કરે. જે પ્રાણ તેની શુદ્ધિમાં પ્રયત્ન કરે છે તેને તે તે યોગની શુદ્ધિ થવા ઉપરાંત દિન પરદિન, ભવે ભવ નિર્મળ મન, પવિત્ર વાણી અને સુંદર દેહની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી ઉત્તરોત્તર તેની વધારે વધારે શુદ્ધિ થતી જાય છે. કર્મમળ ઘટતે - ય છે તેથી આત્મા પણ નિર્મળ થતું જાય છે. જ્ઞાનાદિકના આવરણ ઘટતા જાય છે તેથી ઉજવળ બોધ થાય છે, ઉજળા બોધવડે સમકિતની શુદ્ધિ થાય છે અને જ્ઞાનદર્શન બે ગુણ પ્રાપ્ત થયા એટલે ચારિત્રને રોકનાર મેહનીય કર્મ પણ પાતળું પડે છે. તેથી ચારિત્રના આવરણ નાશ પામી ચારિત્ર ગુણ પ્રગટે છે. એટલા માટેજ આ વાકયમાં સાધુધર્મની ચગ્યતા મેળવનારને વેગશુદ્ધિમાટે પ્રયત્ન કરવાનું ખાસ બતાવવામાં આવ્યું છે. બીજા બધા વાક કરતાં આ વાકય બહુ ગંભીર અને થથી ભરેલું છે, પરંતુ લેખવૃદ્ધિ વિશેષ ન કરવા માટે આટલામાં જ પતાવવામાં આવ્યું છે. આટલું રહસ્ય પણ તેના ઈચ્છકમાટે ઘણું છે.
ત્યાર પછી ત્રેવીસમું વાકય કારથિતત્રં વિમવવનાવિ=જિનઈંચ અને જિનબિંબાદિક કરાવવાં એ કહેલું છે. મુનિધર્મની એગ્યતા મેળવવા માટે પ્રથમ શ્રાવકપણાના કર્તવ્યની પરિસમાપ્તિ સુધી-હદ સુધી પહોંચવું જોઈએ. શ્રાવકનું એ ખાસ કર્તવ્ય છે કે તેણે પિતાની શકિતના પ્રમાણમાં ઉદાર ચિત્ત રાખીને શાસ્ત્રોક્ત વિધિમુજબ જિનચૈત્ય નવું કરાવવું અથવા ગૃહત્ય કરવું, મોટા ચૈત્યને જીણોદ્ધાર કરે, નવા જિનબિંબ ભરાવવા અથવા પ્રાચીન જિનબિંબ મેળવી તેની સ્વકૃત્યચંત્યમાં અથવા શ્રીસંઘકૃત ચૈત્યમાં પ્રતિષ્ઠ-સ્થાપના કરવી. તે પ્રસંગે મહાન ઉત્સવદિકરી જિનશાસનની ઉન્નતિમાં વૃદ્ધિ કરવી. આ કૃત્ય પારાવાર પુણ્યબંધનું કારાગ છે. પિતે કરાવેલ ચિત્યમાં અનેક પ્રસંગે પિતાથી તેમજ અન્ય શ્રાવકભાઈઓથી પૂજા મહેન્નવાદિ થાય છે. દરરોજ અનેક જૈન બંધુઓ પૂજાભક્તિ કરવાનો લાભ લે છે. પિતે ભરાવેલા અથવા સ્થાપેલા જિનબિંબની પિાતે પ્રસંગે પ્રસંગે વિશેષ પ્રકારે આંગી પૂજાભકિત કરે છે, અન્ય ભાઈઓ પણ કરે છે, તે સર્વ માં કરનાર તરીકે અને કરવાનું કારણ મેળવી આપનાર તરીકે પોતે પુણ્યનું ભાજન થાય છે. આ ભવમાં તે શું પણ આગામી ભવે પણ પોતાની કરેલી તે શુભકરણ અનુમેદવાથી પુચ સંચયમાં વૃદ્ધિ થાય છે. આ કાળમાં જિનાગમ ને જિનબિંબજ પરમ ઉપકારી છે, તેનું જ ભવ્યજીવને ખરેખરૂં આલંબન છે, તેનાવડેજ ભવશ્રેણું ઘટાડી શકાય છે અને સંસાર પરિત્ત થાય તેમ છે. સાક્ષાત્ જિનેશ્વરને તેમજ કેવળજ્ઞાની, મનઃ પર્યવજ્ઞાની, અવધિજ્ઞાની કે શ્રુતકેવળીને આ કાળે આ ક્ષેત્રમાં વિરહ્યું છે. તે સવના અભાવે જિનાગમ ને જિનબિંબ તેની ગરજ સારે તેમ છે. પર
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ
માત્માએ આપણા પર શુદ્ધ ઉપદેશ આપીને-સંસાર સમુદ્રથી પાર ઉતરવાને માર્ગ બતાવીને આપણી ઉપર પારાવાર ઉપકાર કરેલ છે. તેને બદલે તે વળી શકે તેમ છેજ નહીં, પરંતુ તેમની પ્રતિમાની સેવાભક્તિ કરવાથી આપણે કૃતની પંકિતમાં દાખલ થઈ શકીએ તેમ છે. તે સાથે આપણા આત્માને નિર્મળ કરવાનું તે પરમ - સાધન છે. કોઈ પણ વિવાદવિનાનું-સંશય વિનાનું-એકાંતહિત કરે તેવું જ એ સાધન છે. જિનેશ્વરમાં ને જિનપ્રતિમામાં જે ખરા ભકિતભાવથી જુઓ તે કિંચિત પણું અંતર નથી. તે બંનેની ભકિત સરખું ફળ આપે છે પરંતુ તેમાં તથા પ્રકારની ભાવવિશુદ્ધિ હેવી એઈએ. આપણા ભાવની ખામીને લઈને આપણે એવું ફળ પાગીએ તે તેમાં કોઈ સાધનની ખામી નથી.
આધુનિક સમયમાં નવી રોશનીવાળા તેમજ કઠણુ અથવા કૃપણ હદયવાળા જુના માણસે પણ નવા નવા જિનચૈત્ય કરાવવાની બાબતમાં વિરૂદ્ધ વિચાર આપવાને આગળ પડતા જણાય છે; પરંતુ આ મહાન ગ્રંથકાર તે તેને આવશ્યક કર્તવ્ય તરીકે બતાવે છે તેનું કેમ? અલબત જ્યાં જિનમંદિર મોટી સંખ્યામાં હોય ત્યાં અન્ય શ્રાવક ભાઈઓ માટે વધારે ચેત્યની અપેક્ષા નથી, તેમજ અભિમાન બુદ્ધિથીનામ રાખવાના વિચારથી કરાવવાની જરૂર નથી, પણ જેના પિતાના ભાવ જિનભક્તિમાં ઉલસાયમાન થાય તે બીજા સર્વ કાર્ય કરતાં જિનભક્તિને માટે નવું ચૈત્ય કરાવવાનેજ ઇચ્છે તે તેમાં કાંઈ દેપવાળું કે વાંધાવાળું કાર્ય નથી. આત્મસાધનને માટે–આત્માના હિતને માટે શાસ્ત્રકારે–પરમાત્માએ અનેક સાધને બતાવ્યાં છે, તેમાંનું જિનચૈત્ય કરાવવાં એ પરમ સાધન છે-અસાધારણ સાધન છે. શ્રેણીબંધ પુણ્ય પ્રાપ્ત કરાવનાર છે. તેમાં એટલું ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે કે બનતા સુધી જે ગામમાં જે સ્થળે એવું સાધન ન હોય ત્યાં જે કરી આપવામાં આવે અથવા એક ચૈત્ય ઉપર પુષ્કળ રકમ ખર્ચવા કરતાં એવા દશ ગામવાળાને તેવું સાધન જોડી આપવામાં આવે છે તેમાં ફળપ્રાપ્તિ વિશેષ થવાને સંભવ છે; માટે વણિક બુદ્ધિથી જે રીતે વધારે લાભ થાય તે રીતે કીર્તિ કે નામનાની વાંછા તજી દઈને આ કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરવી યોગ્ય છે. જો કે તેથી તેને કીર્તિ કે યશની પ્રાપ્તિ પણ થયા શિવાય તે રહેવાની જ નથી પરંતુ ઈચ્છા અનિચ્છામાં મોટો તફાવત છે.
આ પ્રસંગે એક વાત જણાવવાની એ છે કે જેઓ આત્મહિતની પ્રાપ્તિના પ્રબળ આલંબન તરીકે જિનચેત્યાદિને સ્વીકાર કરતા નથી તેઓ પરમ ઉપકારી પરમાત્માને ઉપકાર શી રીતે માને છે? તેને કેવી રીતે સંભારે છે? પિતાનું કૃતજ્ઞ પણું કેવી રીતે સફળ કરે છે? ટુંકમાં કહીએ તે સાક્ષાત્ પ્રભુ તે તેમને આ કાળમાં મળવાના નથી, પરંતુ તેમનાં પ્રતિબિંબ જેવી મૂર્તિ ઉપર આ ભવમા અભાવ લાવ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગૃહસ્થનાં કર્તવ્યો,
વાથી–અભાવની વાસના દઢ થઈ જવાથી આગામી ભર્વે કદિ સાક્ષાત્ પ્રભુ મળશે ત્યારે પણ તે તેને ઓળખવાના નથી અને તેના પર અભાવ જ ઉત્પન્ન થવાને છે." જરા ટુંકું દષ્ટાંતજ ધ્યાનમાં રાખજો કે જે માણસને ફેટ કે છબી જોઈને તમને બહુ માન નહી આવે-તીરસ્કાર ઉપજશે-તેનું અપમાન કરવાની વૃત્તિ થશે, તા પછી તે માણસ સાક્ષાત્ મળશે ત્યારે તેને જોઈને તમને બહુમાન શેનું જ ઉપજશે? તેના પર ભાવ શેને આવશે ? જરૂર તીરસ્કાજે ઉપજશે, માટે આ વાત માધ્યવૃત્તિથી અવશ્ય વિચારવાયેગ્ય છે. " સિદ્ધાર્વગણિ જેવા મહાત્મા જ્યારે સાધુપણાની યોગ્યતા મેળવવાને ઇચ્છનાર ગૃહસ્થના કર્તવ્ય તરીકે જિનચૈત્ય અને જિનબિંબાદિ કરવાનું સૂચવે છે. ત્યારે પછી તેમાં વિસંવાદને અવકાશ જ નથી. માટે જે મુનિ પણું મેળવવાની ઈચ્છા થતી હોય, મુનિપાવડેજ મોક્ષપ્રાપ્તિ માનવામાં આવતી હોય તે પછી તેના કારણતરીકે આ કાર્ય અવશ્ય કરવાગ્ય છે.
ત્યાર પછી વીસમું વાક્ય નાં મુનરાવરનં ત્રિલોકેશ શ્રી જિનેશ્વરના વચન લખાવવાં એ કહેલું છે. પરમાત્માએ સમવસરમાં બીરાજી જે વચને ઉપદિયા અને ગણધર મહારાજાએ જે વચને દ્વાદશાંગીમાં ગુંચ્યા તે વચને ઉત્તરોત્તર ઘટતા ઘટતા અત્યારે-વર્તમાનકાળે જેટલા વિદ્યમાન હોય તેટલા લખાવવા એ શ્રાવકનું ખાસ કર્તવ્ય છે. કારણકે આ કાળના છે અલ્પબુદ્ધિમાન હોવાથી પુસ્તકના સાધન શિવાય તે વચને સ્મરણમાં રાખી શકે તેમ નથી. ભગવંતના વચને અતિ ગંભીરાર્થવાળા હોવાથી સમુદ્ર સરખી બુદ્ધિવાળા મહાત્માઓએ તેને ટકાવી રાખવામાટે-સાચવી રાખવા માટે સિદ્ધાંત ઉપર પંચગીની રચના કરી, અકેક ભાવ લઈને અનેક ગ્રંથ રચ્યા, પ્રકરણે રચ્યા, ઉત્તમ પુરૂના ચરિત્ર અનુકરણલાયક સમજીને તે જાળવી રાખવા સારૂ ચરિત્ર રચ્યા, આધુનિક સમયના અલ્પજ્ઞ ના હિત માટે તેના પરથી રાસ રચાયા, આ સર્વે જિનવાણીનાજ નિઝરણા છે, તેનાજ અંશ છે, તેનાજ વિભાગ છે, એમાં કત્તના ઘરનું કાંઈ નથી. બધુ પરમાત્માની વાણીનું જ રહસ્ય છે. તે પણ અનંતમે ભાગે ગુંથાયેલું–રચાયેલું છે માટે તેમાંનું જે કાંઈ અવિપરિત ભાવવાળું પ્રતિષ્ઠિત પુરૂષનું રચેલું હોય તે સર્વ લખાવવા ગ્ય-જાળવી રાખવા જાણ તે લખાવવાનું ગૃહસ્થનાં કર્તવ્ય તરીકે આ વાકયમાં સૂચવવામાં આવ્યું છે.
- અગાઉના વખતમાં મુનિઓ અને યતિઓ પિતાના હાથે સિદ્ધાંતાદિ લખતા હતા, સહીઓની છત હેવાથી તેમની પાસે લખાવતા હતા, અને પરસ્પર મેળવી
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
«
જૈનધર્મ પ્રકાશ
શુદ્ધ કરતા હતા, હાલમાં પ્રમાદ અવસ્થા વધી જવાથી તેમાંનું બહુ ઓછું બની શકે છે તે સાથે છપાવાનું કામ વધી પડવાથી પણ લખાવવા તરફ ઉપેક્ષા ભાવ આવી ગયા છે; પરંતુ એટલુ ખાસ યાદ રાખવાનું છે કે છપાવવાનુ કામ વધી પડતાં આશાતનાનું કામ પણ વધી પડયુ છે, તેથી જેમ અને તેમ આશાતના ઓછી થાય તેના વિચાર કરવાની બહુ જરૂર છે. તે સાથે છપાવવાનું કામ વધી પડતાં તેના આદર, ખડુમાન ને સંભાળ પણ ઘટી ગયેલ છેતે વધારવાની જરૂર છે. ઉપરાંત એટલ પણ યાદ રાખવાની જરૂર છે કે છાપેલ પુસ્તકની સ્થિતિ દીર્ઘકાલિન નથી--અલ્પકાલિન છે, અને લખેલાં પુસ્તકો સારા દેશી બનાવટના કાગળ ઉપર સારી રૂગનાહીથી લખાવેલ હાય અને શરદી વિગેરે ન લાગે તેવી રો તે સાચવવામાં આવે તેા તેની સ્થિતિ છાપેલ કરતાં ઘણીજ વિશેષ છે. સેકડા ને હન્તરે વર્ષોના લખેલા પુસ્તકા અત્યારે મળી શકે છે; તેવી રીતે છાપેલા મળવાના નથી-મળી શકતા પણ નથી. માત્ર એમાં માટે લાભ એ છે કે છાપેલા પુસ્તકના ઉપયોગ ઘણા શ્રાવકે તે સાધુ સહેલાઇથી લઇ શકે છે, એકવાર શુદ્ધ કરવાથી તમામ પ્રતા શુદ્ધ થઇજાય છે, કિંમત અલ્પ બેસવાથી સામાન્ય સ્થિતિવાળા પણ ખરીદી શકે છે, એક સરખી શુદ્ધતા પ્રવર્ત છે ઇત્યાદિ લાભો છે, પરંતુ તેમાં જે હાનિના પ્રકાર છે તે તદ્દન ભૂલી ન જતાં હિન ઘઉં ને લાભ વધે એવી સાધ્યદ્રષ્ટિ રાખવાની જરૂર છે. અહીં તેા મુનિધર્મની યાગ્યતા મેળવવાના ઇચ્છકમાટે ખાસ એમ કહેવામાં આવેલ છે કે તેમણે જિનેશ્વર કથિત સિદ્ધાંતો લખાવવા માટે યથાશક્તિ તે વાક્યને અનુસરવુ' તેજ ચગ્ય છે. તેમાં હિને ખીલકુલ નથી, એકાંત લાભજ છે.
ત્યાર પછી પચ્ચીશમુ` વાકય વર્તો મંગલવ=નવકાર મહામંત્રનો મગળ મય જાપ કરવું-એ કહેલુ છે. મંગળ જાપ નવકાર મંત્રના જ કહેવાય છે, કેમકે તે મહામ ગળકારી છે, એકાંત હિતકારી છે. પરમ કલ્યાણનું સાધન છે, એના જાપવ અનેક ભન્ય જીવે. સદ્દગતિના ભાજન થયા છે, ભવસમુદ્રના પાર પામી ગયા છે, ઐહિક કલ્યાણ પણ એના જાપથી થઇ શકે છે, શારીરિક કષ્ટ પણ વીસરાળ થાય છે. તેના અધિષ્ઠાયક દેવે સહાય કરે છે અને ઉત્તરોત્તર મગલિંકની માળા પ્રાપ્ત થાય છે. નવકાર મહામંત્રમાં પંચ પરષ્ટિના સમાવેશ કરવામાં આવ્યા છે. અરિહંત, સિદ્ધ, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય ને સર્વ સાધુ આ પાંચ પદમાં સ ઉત્તમ જીવોને સમાવેશ થઇ જાય છે. કેઇ બાકી રહેતું નથી. એમાં પ્રથમના પાંચ પદમાં પંચપરમિષ્ટ ને નમ સ્કાર છે તે પાછળના ચાર પદ્યમાં એ પ્રકારના નમસ્કારનુ ફળનિર્દશ્યુ` છે. કાર્યમાત્ર જીવા ફળપ્રાપ્તિની વાંચ્છાએજ કરે છે. જે કાર્ય કરવાથી શું ફળ પ્રાપ્ત થશે તે જાણ
વામાં ન હોય તે કાર્ય પ્રાણી કરી શકતા નથી અને કદિ કરે છે તે સ’દિગ્ધચિત્ત કર
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગૃહસ્થનાં કર્તવ્ય.
છે. આ ચાર પદમાં કહ્યું છે કે-આ પાંચ નમસ્કાર સર્વ પ્રકારના પાપને નાશ કરનાર છે અને સર્વ મંગળમાં પ્રથમ મંગળ છે, ઉત્કૃષ્ટ મંગળ છે, મંગળનું કાર્ય વિન નિવારવા તે છે. એ ઉત્કૃષ્ટ મંગળ હોવાથી સર્વ પ્રકારનાં કષ્ટનું તે નિવારણ કરી શકે છે.
આ ભવઆશ્રી સાંસારિક કષ્ટ-ઉપાધિઓને નાશ કરે છે અને પરભવ આથી દુઇ કમને ઉછેદ કરે છે. આવા મહાન લાભદાયી મહામંત્રનો જાપ કરે તે શ્રાવક ભાઇઓનું આવશ્યક કર્તવ્ય છે. તેમાં પણ મુનિમાર્ગના અભિલાષીઓએ તેને વારંવાર જાપ કરવા યોગ્ય છે કારણકે તેમાં ચાર પદ તે મુનિપણાના સૂચકજ છે. તીર્થંકરપણું પણ મેક્ષપ્રાપ્તિ અગાઉનું ગણવામાં આવે છે એટલે તે ઉત્કૃષ્ટ મુનિપજ છે. તે વખતે યથાખ્યાત ચારિત્ર વર્ત છે. આચાર્ય, ઉપાધ્યાય ને મુનિ એ ત્રણ તે મુનિપણાનીજ જુદી જુદી ડીગ્રીએ- પદવીઓ છે. આ મહામંત્રનો જાપ કરવાના કાનેક પ્રકાર છે. તે નવકાર મંત્રના કપમાં બતાવેલ છે. તેને જાપ કરવા માટે અનેક પ્રકારની નવકારવાળીઓ વાપરવામાં આવે છે, અને તે જુદી જુદી આંગળીએવડે જુદા જુદા હેતુએ ગણાય છે. એ સર્વ વિધિ શ્રાદ્ધવિધિ-હિત શિક્ષાને રાસ વિગેરેમાં બતાવેલ છે. એ મહામંત્રના જાપથી અનેક ઐહિક ને આમુર્મિક સુખ પામ્યા છે તેના દwતે શાસ્ત્રમાં સ્થાને સ્થાને છે. એ નવકાર મંત્રને તેનું મહાભ્ય બતાવનારો રાસ પણ બને છે, અનેક છંદે પણ બનેલા છે. તેના પ્રભાવથી ભીલ ને ભીલડી રાજા રાણી થયા છે. શ્રીમતિને સર્પ મટીને પુષ્પની માળા થઈ છે. શિવકુમારે પિતાને મારવા ઇચ્છતા યેગીને સુવર્ણ પુરૂષ કર્યો છે. ઇત્યાદિ અનેક જીએ એ મહામંત્રના જાપથી અનેક પ્રકારના લાભ મેળવ્યા છે. અંત સમયે પણ જો એ મહામંત્ર સાંભળવામાં આવેકાનમાં પડે તેટલાથી પણ જીવની દુર્ગતિ મટી જાય છે. એ એને અચિંત્ય પ્રભાવ છે, તે પછી જેઓ લક્ષપૂર્વક અંતસમયે તેનું મરણ કરે છે અને શ્વાસોશ્વાસની સાથે તેને જોડી દેય છે, તેની ધુન લગાવે છે, તે જીવ પરમ કલ્યાણ ને પરમ સુખ પામે તેમાં તે આશ્ચર્યજ શું છે? આ નવકાર મંત્ર શાશ્વત્ છે. ત્રણે કાળમાં આ ૬૮ અક્ષર તેજ કમે કાયમ રહેનારા છે. મહાવિદેહક્ષેત્રમાં પણ એ પ્રમાણે જ હાલ વર્તિ છે. ચંદ પૂર્વ સાર છે. દ્વાદશાંગીનું મંગળચરણ છે. નવપદને પણ એમાંજ સમાવેશ છે. નવપદના મહિમાથી કહો કે નવકારના મહિમાથી કહે એ બંને એકજ છે. નવપદ-સિદ્ધચકમાં પણ પ્રથમ પાંચ એજ છે અને બાકીના ચાર ગુણ છે. ગુણ ગુણી અભિન્નપણે રહે છે. એ ચાર ગુણવડેજ પ્રથમના પાંચ ગુણ કહેવાયેલા છે તેથી નવપદ ને નવકાર મંત્રમાં કિંચિત્ પણ ભેદ નથી. શ્રીપાલ રાજા ને મયણાસુંદરી જે સુખસંપત્તિ પામ્યા તે સર્વ આ મહામંત્ર
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનધર્મ પ્રકાશ,
જ પાવ છે; તેથી મુનિપણું પ્રાપ્ત કરવાના ઈચ્છક જૈન બંધુઓએ અવશ્ય તેને તપ કરવા.ગ્ય , મને નવ લાખ જાપ કરવાથી નર્ક ગતિ નાશ પામે છે , , ( વાતિમાં જવુંજ પડતું નથી. ઇત્યાદિ અનેક લાભ શાસ્ત્રકારે પ્રદર્શિત કરેલા છે યાનમાં લઈને જ્યારે જ્યારે અવકાશ મળે ત્યારે ત્યારે દુષ્યન કરતાં એ મહા
ત્રનું જ ધ્યાન કરવા યોગ્ય છે. વૃદ્ધાવસ્થાના વધારે અવકાશવાળા સમયમાં તે જેમ બને તેમ એ મહામંત્રનું જ વિશે રટણ-મરણ-જાપ કરવાની જરૂર છે કે જેથી એctવદશાએ બીજાઓને તેનું સમરણ કરાવવું પડતું નથી, અંતરમાંથીજ એ મહામંત્રી દેવની ઉભવે છે. આ કર્તવ્યની શ્રેષ્ઠતાને અંગે ઘણું લખી શકાય તેમ છે પરંતુ અત્રે બહુ વિરતાર કરે જરૂર નથી એમ જાણ ટુંકામાં તેનું રહસ્ય બતાવવામાં આવ્યું છે.
ત્યાર પછી છવીસમું વાકય, તિરૂત્તર વાળં–ચાર શરણ અંગિકાર કરવા પે કરેલું છે. અરિહંતનું, સિદ્ધનું, સાધુ મુનિરાજનું અને જિનેશ્વર ભાષિત ધર્મનું કારણ કરવું એ ચાર શરણ કહેવાય છે. શરણ જ્યારે કોઈ પણ પ્રાણી દુઃખમાંકમ–ઉપાધિમાં-કરમાં આવી પડે ત્યારે કરે છે; સુખસંપત્તિના ઉપભેગને વખત કરતા નથી. પરંતુ વાસ્તવિક રીતે વિચાર કરતાં એવો કોઈ સમયજ નથી કે જે વખતે આ પ્રાણી કચ્છમાં, ઉપાધિમાં કે સંકટમાં પડેલા ન હોય. જુએ મોટામાં મોટું કઈ મરણનું છે, તે તે આ પ્રાણીને માથે અહર્નિશ ટીંગાઈ રહેલું જ છે, તે મારે વટી પડશે તેને જરા પણ ભરોસે નથી ત્યારે પછી એવા મહા કષ્ટમાં પડેલા કીએ તો અહર્નિશ ચાર શરણ કરવાની જરૂર છે. કારણ એનું લેવામાંકરવામાં આવે છે કે જે કાનું નિવારણ કરવાને સમર્થ હેય. ઉપર બતાવેલા ચાર શરણ-ચારે શરણ એવાં છે કે જે તેનું ખરા અંતઃકરણથી શરણ કરવામાં આવે તો તે જન્મ જરા ને મરણ, રોગ વિગ ને શોગ ઇત્યાદિ સર્વ પ્રકારના કણ ઘણા અ૯પ કાળમાં દૂર કરી શકે તેમ છે. એના શરણે આવેલાને કેઈપણ ઉપદ્રવ કરી શકતું નથી. મેહરા પણ તેનાથી ડરીને નાસી જાય છે. જ્યારે જ્યારે એનું શરણ કરવામાં આવે ત્યારે ત્યારે તે કણ માત્ર નાશ કરી નાખે છે પરંતુ તે શરણ માત્ર અક્ષરના ઉચ્ચાર પૂરતું કરવાથી કાર્ય સિદ્ધિ થતી નથી થાય તેમ પણ નથી. વળી અંત અવસ્થાએ કોઈના મુખેથી એ શબ્દો કાનમાં પડે છે તેથી પણ ખરી કાર્યસિદ્ધિ થતી નથી પરંતુ અત્યારે વ્યવહારમાં પણ જ્યારે કોઈનું શરણ લેવામાં આવે છે ત્યારે તે જેમ કહે તેમ કરવું પડે છે તે કહે તેમ વર્તવું પડે છે તેજ શરણે રાખનાર બચાવી શકે છે તે પ્રમાણે આ ચાર શરણને અંગિકાર કરવામાં પણ તેમની આજ્ઞા માનવામાં આવે–તેઓ કહે તેમ કરવામાં આવે–તે કહે તેવું વર્તન રાખવામાં આવે, તેઓ કહી
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાના રાસઉપરથી નીકળતે સાર. ગયા છે તેને સર્વથા સત્ય માનવામાં આવે, તે પ્રકારે વર્તવાને માટે ત્રણ વેગને ત્રિકરણથી તૈયાર થવામાં આવે ને તે પ્રમાણે યથાશક્તિ વર્તતાં વર્તતાં પ્રાંતે સર્વથા તે પ્રમાણે વર્તવામાં આવે ત્યારે પૂરેપૂરી કાર્યસિદ્ધિ થાય છે. બાકી સામાન્ય કાર્યસિદ્ધિ તે એ ચારના શરણરૂપ અક્ષર રચના પણ મહા મંત્રરૂપ હોવાથી અને એ ચાર નામ પણ પર પૂરા ભાગ્યને ઉદય હોય તેજ જીહાએ ચડે તેવાં હોવાથી થાય છે. પરંતુ તેથી રાચી જવાનું નથી, કારણ કે એ તો ચિંતામણિ રત્ન જેમ પાલિક સર્વ વાંછાપૂરવા સમર્થ હોય છે તેમ આ ચાર શરણ આત્મિક સર્વ વાંચ્છાને પૂરનાર અપૂર્વ ચિંતામણિ છે. મુનિધર્મની ચગ્યતા મેળવવાના ઈચ્છક માટે આ ચાર શરણ અંગિકાર કરવા તે પ્રથમ કર્તવ્ય છે. દરેક જૈન બંધુઓએ રાત્રિએ શયન કરતાં તે આ ચાર શરણું કરવાની જરૂર છે. કારણ કે નિદ્રા પણ અપકાલિન મૃત્યુ જેવીજ છે. માટે ચાર શરણુ અંગિકાર કરીને નિદ્રા લેનાર તેમાંથી મુખે સુખે પાછો જાગૃતવસ્થાને પામે છે. તેથી આ કર્તવ્ય નિરંતર સ્મરણમાં રાખવા યોગ્ય છે.
અપૂર્ણ
चंदराजाना रासउपरथी नीकलतो सार. (અનુસંધાન ગતવર્ષના પટ ૩૮૧ થી.)
* પ્રકરણ ૭ મું. સિંહળ નૃપે પિતાના આસન ઉપર આગ્રહ કરીને ચંદરાજાને બેસાડ્યા. અંદરાજા બેઠા. ભાગ્યશાળી ત્યાં જાય ત્યાં પગલે પગલે નિધાન પ્રગટ થાય છે રાને અણવહાલા છે તે વહાલા થઈ જાય છે. ભાગ્યની રચનાજ એર છે. તેનાથી કચ્છમાત્ર વિસરાળ થાય છે અને આપત્તિ સંપત્તિ રૂપ પરિણમે છે. ભાગ્યશાળીને દેશામાં, કે પ્રદેશમાં ઉપાધિ પ્રાપ્ત થતી જ નથી.
હવે સિહળરાજા ચંદરાજા પ્રત્યેકહે છે કે “તમે કુશળક્ષેમ તે છે? હે સ્વામી તમે અમારા અંતર્યામી છે. અમારા માથાના મુગટ છે. ચાતક પક્ષી જેમ વષોની. ચાહના કરે અને વચ્છ જેમ ગાયને ચાહે તેમ અમે તમારી ચાહના કરતા હતા. અને તમે પધાર્યા તેથી અમારે અવતાર સફળ થયું છે. ઉત્તમ પુરૂષનો મળે તો જ પ્રભુ પ્રસન્ન થાય તો જ થાય છે. અમે અહીં આપને આદર સત્કાર કે ભક્તિ પણું શું કરીએ? કેમકે તમે મેટા દાનેશ્વરી કહેવાય છે તેની પાસે અમે શી ગણતરીમાં છીએ?
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
પર
તે છતાં પણ જો આપ અમારે દેશ પધાર્યા હો તે અમે અવશ્ય ગામ નગરાદિકની અક્ષીશ આપવાવડે પણુ આપની ભકિત કરત. અહીં પરદેશમાં તે અમે તમે અને સરખા છીએ. અહીં તેા ગરીબ બાળકની માતા પુત્રપર બહુ રાજી થાય તેા ભામણા લેય તેમ અમે પણ માત્ર પ્રણામ કરવાવડેજ તમારી ભક્તિ બતાવી શકીએ તેમ છે. તેપણ અમે અવસર મળે ચૂકીએ એમ નથી એ આપ ચોકસ માનજો ”
આવા સિંહળ રાળના વચને સાંભળીને ચંદરાત બોલ્યા કે—“ ચંદને ભસે તમે મારૂ આટલું બધું સન્માન શા માટે કરા છે ? હુ એક પરદેશી પ્રતુણા છે, ને તમે તો મોટા રાજા છે; તમે ખાટા ભ્રમથી ચતુર થઇને કેમ ચૂકે છે? મારે તમારે કયારની ઓળખાણું ? ચંદ્ર તે પૂર્વ દિશાના સ્વામી છે ને હુ તા એક ક્ષત્રી' પુત્ર છું તે દેખી પેખીને વગર સ્વાર્થે આવી ખોટી વાત શા માટે કરે છે? તમે મને ચંદ જેવા દીા તેથી ભૂલાવામાં પડ્યા લાગો છે; પણ સરખે સરખા તે આ સંસારમાં ઘણાં માણસે નજરે પડે છે; પણ તેમાં ગુણ જાણ્યા વિના રાચવું નકામુ છે. ઉજવળ તા કપુરે હાય છે તે લુણ પણ હોય છે; પરંતુ તે એના ગુણમાં પારાવાર અંતર છે; માટે તમે આવા ભુલાવા ખાએ નહી. તે મને રજા આપો કે જેથી હુ મારે કામે જાઉં, ”
'
સિંહુળનૃપ ખેલ્યા કે “એવી રીતે અમને ભેળવવાનુ પડ્યું મૂકે અને ખરી વાત કરે; તમે ચદરાન્ત પોતેજ છે એમાં અમને બીલકુલ શ`કા નથી. સત્પુરૂષ છાના રહેતાજ નથી, તે તેા તેના આચારવડે જ ઓળખાઇ જાય છે. ગમે એટલા જળમાં ડુબાડીએ પણ તુંબડું ઉપર આવ્યા શિવાય રહેતું જ નથી. કસ્તૂરી કદી પોતાને છુપાવે પણ અ’બર તેને પ્રગટ કરી દે છે. અમે બહુ દિવસથી આપના આવવાના દિવસની રાહ જોતા હતા તે પ્રમાણેજ આપ આવ્યા છે. તો હવે પેાતાનું નામ પ્રગટ કરે અને અમરૂ કાર્ય કરી આપો, ”
આ પ્રમાણે સિંહુળ રાજા ને ચંદ રાજા વાતા કરે છે તેવામાં સિહુળ રાજાને મત્રો ત્યાં આવ્યા કે જે મહા કપર્ટી, કુટિલ, કદાચડી અને દુર્મતિવાળે છે. હિંસક તેનુ' નામ છે અને એવા અસત્યભાષી છે કે જ્યાં જળ કહે ત્યાં થળ પણ ન હોય. સૂર્યના ઉદયથી અસ્તપર્યંત ખાટુ એલવુ તેજ તેના ધંધે છે; તેણે ત્યાં આવી ચંદ રાજાને પ્રણામ કરી આસનપર બેસીને પોતાની કુટિલતા ચલાવવાની શરૂઆત કરી. તે પ્રસન્ન વદન કરીને બેલ્વે કે, “હું ચદનરંધર ! તમે આજે અમને આવી મળ્યા તેથી અમારા સર્વે મનોરથ સફળ થયા છે. હવે તમે અમારા રાજની વિનંતિ શા આ પ્રકરણ ઘણું લાધ્યું છે, તેથી તે હવે પછીના અંકમાં પૂર્ણ થશે ને ત્યા પછી તેનું રહસ્ય આવશે,
*
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદ્રરાજાના સસઉપરથી નીકળતા સાર.
પા
માટે માનતા નથી ? બહુ રઢ શા માટે કરે છે ? આમ ખોટી રીતે કુળ વિગેરે એળવવાથી કાંઇ ચાલવાનું નથી. અહીં શું બાળકને ભેળવવાના છે? અમે બીલકુલ ખેડું મેલતા નથી; માટે વાદ કરવા પડ્યા મુકીને તમે છતા થાએ તે અમારી વિનતિ સ્વીકારશે, હવે સાંકડે આવ્યા પછી તમારાથી કાંઇ ખસી શકાવાનું નથી. હે આભાધણી ! અમારે તમારાથી મેાટી આશા છે, અમે કાંઇ અધારે કુટતા નથી. અમે દેવીના વચનથી તમને આળખ્યા છે; માટે હવે વધારે તાણાતાણુ ન કરો, કેમકે રાત થોડી છે ને વેશ ઘણા છે. આકાશમાં હરણી પણ ઉંચે ચડી છે. વળી અમે તમને વધારે કઠણુ શબ્દો પણ કહી શકીએ તેમ નથી; કારણ કે તમારાથી અમારે કામ લેવાનુ` છે; માટે વધારે તાણ્યું ત્રુટી જાય એમ સમજીને એકથી બીન્ત થતા નથી તે આગ્રહ પડ્યા મુકી ખરા નામે પ્રગટ થાઓ એટલે અમે અમારી વિનતિ કહી સંભળાવીએ. ”
ચંદરાજાને આ સિચવના હુઠ ખરેખરો સજ્જડ લાગ્યા એટલે તે ખેલ્યા કે, “ તમારે ચ ંદથી શું કામ છે ? આ દુનીઆમાં શું ખીજા માણસે નથી કે તમે ચંદ્રની આટલી બધી એશીઆળ કરેા છે ? હું હવે તમને સાચું કહું છું કે હું આભા નગરીએ રહું છું તે ખરી વાત છે. અને ચંદરાજા જે કરે તે હું કરી શકું તેમ છું. કહા હવે તમારે કામ શું છે? ” ચંદ રાજાના આવાં વચન સાંભળીને સિંહળ રાજા ખાત્રી થવાથી હર્ષ પામ્યા. તેનુ શરીર વિકસ્વર થયું, પછી હિંસક મ`ત્રી સિંહળ રાન્ત પ્રત્યે બહ્યા કે, “ હે પ્રભુ ! આભાધણી આપણી ચિંતા માત્ર દૂર કરશે, ચંદરાજાથી છાનું શું છે માટે હવે લાજ તજી દઇને જે કહેવાનુ હોય તે તેને કહી ઘા કારણ કે લાજ રાખ્યું કાર્યસિદ્ધિ થવાની નથી. ” ચંદરાન્ત વિચારવા .લાગ્યા કે
*
આ શુ ખેલે છે ? હું તો કાંઇ તેમાં સમજતા નથી; એને મારી પાસે શું કામ કરાવવું હશે ? તે કામ મારાથી થશે કે નહીં ? પણ હવે આપણે પરવશ પડ્યા છીએ ને આ બધું ધૂર્ત ટાળુ' ભેળું થયુ' જણાય છે તેથી જે કહે તે સાંભળ્યા શિવાય બીજે ઉપાય નથી. ” સિંહળ રાજા એક્લ્યા કે–“ તમે વિચારમાં કેમ પડી ગયા ? અમે કાંધ ઠગ નથી કે તમને ઠગી લેવા ઇચ્છતા હુઇએ. તમે એવા સંશય શા માટે કરો છેા પરઉપકારી પુરૂષને તો કોઈ વિરલ માતાજ જન્મ આપે છે. જીએ ! સૂર્ય સત્ર પ્રકાશ કરે છે તેને પેસકસી કાણુ આપે છે ? આ વૃક્ષ ફળ કુલ આપે છે તેને કિંમત કાણુ આપે છે ? ચિંતામણિ વાંક્તિ પૂરે છે તેના બદલે કોણ આપી શકે છે ? સરસ નિરસ તરણા ખાઇને પણુ ગાય દુધ આપે છે તેના પૂરા ગુણુ કાણુ જાણે છે? આ પ્રમાણે તમે પણ મેટા પરોપકારી છે, તમારી જેવા પરીપકારી અને થાડાજ દીડા છે. તમારી ઉપર અમે મેોટી આશા રાખીને બેઠા છીએ તેથી તમે અમારી આશ
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
જેનધર્મ થકી.
*
પૂર્ણ કરીને અમારા પર ઉપકાર કરે.”
એ વખતે ત્યાં સિંહળ રાજા, તેની રાણી, તેમને કનકધ્વજ નામને કુષ્ટિ પુત્ર, હિંસક મંત્રી અને કપિલા નામની ધાત્રે એ પાંચ અને છઠ્ઠા ચંદરાજા હતા. તેઓ પાંચ ઇટીઓ સહિત જેમ મન શોભે તેમ શોભતા હતા. એ પ્રસંગે ગંદાજ બોલ્યા કે, “હે સિંહ ભૂપાળ! તમે પડદો તજી દઈને તમારા મનમાં જે વાત હોય તે પ્રગટ કરો, પડદે રાખવાથી હું કાંઈ સમજી શકતા નથી. તમે પાંચે અંદરથી ચિંતાતુર જણાઓ છે ને ઉપરથી વિવાહનો ઉત્સવ માંડ્યા છે, માટે જે વાત હોય તે કહે એટલે મને ખબર પડે. મારે પ્રભાત થયા અગાઉ પાછા આભાપુરી તરફ જવાનું છે. તમે મારું નામ ઠામ કુળ નહિ વિગેરે કેમ જાણું અને મારી પાસેથી શું કામ કરાવવાની તમારી ઈચ્છા છે તે જણાવે. કારણ કે તમારા મનની વાત હું જાણી શકતા નથી.”
ચંદરાજાએ આ પ્રમાણે પ્રશ્ન કર્યો એટલે સિંહળ નૃપના આદેશથી તેને મંત્રી હિંસક બોલ્યો કે, “હે મહારાજ ! તમે તે અમારા ત્રાતા છે, કાર્યના કરી આપનારા છે. તમારી અમને મોટી આશા છે, તમે અમારી આશાના વિશ્રામસ્થાન છે અને અમને શાતા પમાડનારા તેમજ ચિંતા મટાડનાર છે. તેથી તમને અમારા અંતરની વાત કહ્યા શિવાય છુટકે જ નથી. છાશ લેવા જવું ને દેણી સંતાડવી તે કેમ ચાલે? પગે ઘુઘરા બાંધી નાચવું ને ઘુંઘટ તાણ તે કેમ નભે ? રવિકપણું સ્વીકારી સેવા કરવી ત્યારે પછી લાજ શું કામ લાગે ? માટે અમે લાજ અને આપને અમારી વાત કરીએ છીએ. હે સ્વામી! આ રાજપુરા કનકધ્વજને અહીંના રાજાની પુત્રી પ્રેમલાલચ્છી પરણી આપે. એટલું અમારે તમારાથી કામ કરાવવાનું છે. હે કૃપાળુ ! તમે પરોપકારી છે તે એટલું કામ કરી આપે, અને જેવું તમારું નામ છે તેવા થાઓ.”
ચંદરાજા બોલ્યા કે-“તમે આવું મિથ્યા ભાષણ શું કરે છે? મેં તે સાંભળ્યું છે કે પ્રેમલાલચ્છી સિંહળ રાજાના પુત્રને પરણવાની છે, તેને મહત્સવ જેવા માટે તે હું અહીં આવે છે. તે આ કનકધ્વજ કુમાર શા માટે તેને પરણતો નથી ? સર્વે લેકે જાણે છે કે પ્રેમલાલી કનકધ્વજ કુમારની આ ચવાની છે તે તેને પરથવામાં વાંધે છે? તમે ફગટ મારે માથે હાર શું કામ મુકે છે ? ” હિંસક મંત્રી બાલ્ય કે-“હે સ્વામી ! આ કનકધ્વજ કુમાર પૂર્વ કર્મના ઉદયથી કુષ્ટિ છે. એ વાત કેઈને કહી શકાય તેમ નથી. પૂર્વના લેખથી તેનો પ્રેમલા સાથે વિવાહ થયેલ છે. હવે તેને નિર્વાહ કરી આપો તે તમારા હાથમાં છે. પવનને લીધે ભરદરીએ વહાણ જઈ રહ્યું છે. હવે તેને કાઠે લાવવું તે તમારી જેવા પ્રવીણ કમાનનું કામ છે. આ સિહ રાજની લાજ અત્યારે તમારા હાથમાં છે. ” ચંદરાજા બોલ્યા કે-“ જે
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાને રાસઉપરથી નીકળતે જાર. રાજપુત્ર કુષ્ટિ હતે તો તમે એ વિવાહ કર્યો શા માટે ? તમારે પ્રેમલાની સાથે શું વેર છે કે તેને આવે કુષ્ટિ સાથે પરણાવવા ઈચ્છે છે ? તમે સે મળીને એને અવતાર શામાટે બગાડે છે ? આવું પાપ કળિયુગને પાપને પણું કાપનાર કીરતાર કેમ સહન કરશે ? વળી મકરધ્વજ રાજાની પુત્રી મારાથી પરણાય કેમ ? તેવી મારી - ગ્યતા ક્યાંથી ? તેમાં પણ તેને પરણીને પાછી તમને સેંપવી તે તે મારાથી બનેજ
કેમ ? ” .
પછી ચંદરાજાએ હિંસક મંત્રીને એકાંતે લઈ જઈને કહ્યું કે- આવી અણઘટની વાત તમે મને શું કહો છે? મારે તમારે મેળે આજે પહેલ વહેલેજ થ. છે તેમાં તમે આ ફંદ શું માંડ્યા છે? આવી કપટવાળી વાક્યરચના મારી પાસે શા માટે કરે છે ? એમાં કાંઈ તમે કાઢણ કાઢવાના નથી. આવી મહા પ્રૌદ્ર રૂપવંત કન્યા પ્રેમલા તેને આવા કુષ્ટિ સાથે શામાટે પરણાવવાનું કરે છે ? એ વિવાહ છેડી દે, એવું કાર્ય કરે નહીં. તમારે દેશ કો ? તમારી નગરી કઈ? તમે કયાં રહો છે? અને આ અનુચિત સંબંધ શી રીતે થયો? તેની સાચેસાચી વાત મારી પાસે પ્રગટ કરે, એટલે તમારી વાત સાંભળ્યા પછી હું કાંઈક તમને રાજી કરવાનો વિચાર કરીશ.” અંદરાજના આવા આશા ભરેલા વચન સાંભળીને હિંસક મંત્રીએ સંક્ષેપમાં પિતાની સર્વ કથા કહેવા માંડી અને ચંદ્રરાજા સાંભળવા લાગ્યા.
હિંસક મળી છે કે-“ સિંધુ નદીના કિનારા ઉપર સિધુ નામે દેશ છે. સિંધુ નદી મોટા પર્વતમાંથી નીકળી છે તે પર્વતના શિખરે બહુ સુશોભિત દેખાય છે. ત્યાંથી નીકળીને સિંધુ નદી સમુદ્રને મળવા માટે ઉતાવળી દેડી જતી હોય એમ દેખાય છે અને તેમાં ફરતી નાવાઓ દૂતિ પણું કરતી હોય એમ જણાય છે. ત્યાંના લે કે પ્રાચે સરલ સ્વભાવી વિશેષ છે, ખાર (ઈષ્યાં) વિનાના છે. તે લોકેની અરાર સમુદ્રને પણ થયેલી છે તેથી તે પણ ત્યાં ખાર વિનાનો-મીઠે છે. સિંધુ દેશમાં સિંહળપુરી નામે મુખ્ય નગરી છે તે બહુ ભીતી છે. તે નગરીને બરાબર જેનાર માસુસ લંકાપુરીને પણ તેનાથી ઓછી ગણે છે. તે નગરીમાં ચોરાશી તે ચોટા છે. ત્યાં જન્મ લેનાર મનુ પુન્યશાળી ગણાય છે. ત્યાં કનકરથ નામે રાજા છે તે રૂપે કામદેવ જે છે અને શત્રુરૂપી વૃક્ષને નમાવવા માટે પ્રચંડ પવન જેવે છે. તેને કનકાવતી નામે મહા ભાગ્યશાળી પટરાણી છે. તે પતિની ભક્તિમાં લયલીન ચિત્તવાળી છે અને રતિ જેવી રૂપવંત હોવા સાથે ખરેખરી સતિ છે. તે રાજને હું હિંસક નામે મંત્રી છું. રાજાનું મને બહુ માન છે અને રાજ્યના તમામ કામને હું કરનાર છું. જેથી આ કપિલા નામે ધાવ્ય છે, તે પિયુષથી ભરેલા પધરવાળી છે કે બ્રહ્માની પુત્રી જેવી છે. આ રાજાને સંખ્યાબંધ ચતુરંગિણી સેના છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
પારાવાર બાદ્ધિ છે કે જેને જોઈને ધનદ પણ લજા પામે તેવું છે. તેની આખી પ્રજા ધનપાત્ર છે. દારિદ્રને તે ત્યાં કોઈ જાણતું પણ નથી. તે સાથે ત્યાં પંડિત પણ ઘણા વસે છે કે જે પસ્વાદીને જીતવાને મહા સમર્થ છે. ત્યાંની સ્ત્રીઓ પણ ચપળ સ્વભાવરહિત અને શાંત છે.
એકદા કનકાવતી રાણી પિતાના આવાસમાં બેઠી હતી તેવામાં તેને પુત્રની ચિંતા ઉત્પન્ન થઈ એટલે તેના નવમાંથી અશ્રુની ધારા ચાલી. તેનું હૃદય ભીંજાઈ ગયું, મુખે નિસાસા મેલવા લાગી અને જળવિના માછલી ટળવળે તેમ ટળવળવા લાગી. એવી સ્થિતિ પિતાની સ્વામિનીની જોઈને તેની દાસી એકદમ ઉતાવળી રાજા પાસે ગઈ અને તે હકીકત નિવેદન કરી. એટલે રાજ દેતે રાણી પાસે આવ્યા. તેને અનેક પ્રકારે આશ્વાસન આપીને રાજાએ કહ્યું કે-“હે ચંદ્રાનને! તું આમ દિલગિર કેમ થઈ છે ? આ દક્ષી ચીર બધું ભીંજવી નાખ્યું છે તેનું કારણ શું છે? તારી આજ્ઞા કે લેપી છે તેનું નામ કહે એટલે તેને સજા કરું કે કરીને કે તારી આજ્ઞા લેપે નહીં. તારે કઈ વાતની ખામી નથી. તું મારી પ્રાણધાર છે, તે તને શી ચિંતા ઉત્પન્ન થઈ છે? તે કહે.”
સિંહા રાજના આવા વચને સાંભળીને કનકાવતી રાણી બેલી કે-“હે સ્વામી! તમારી કૃપા હોવાથી મારી આશા માત્ર પૂર્ણ થયેલી છે. તમારી મારા ઉપર સુનજર છે તે પછી મારી આજ્ઞા કે લેપી શકે તેમ છે. હું તમારા જેવા પ્રાણેશ્વર પામી છું તેથી રોજ નવા નવા વેશ પહેરું છું કે જેવા ઇંદ્રાણીએ પણ દીઠા નહીં હોય. મનને ભાવતા ભોજન કરૂં છું. ક્ષણે ક્ષણે નવા નવા આભૂષણે પહેરું છે કે જે જોઈને દેવતાઓ પણ સંશય કરે છે કે આ કોણે ઘડ્યા હશે? અનેક પ્રકરના સુગંધી દ્રવ્યનું વિલેપન કરું છું કે જેથી ભ્રમરે તો મારે કેડેજ છોડતા નથી. એમ બધા પ્રકારનું મને ગુખ છે; પણ છે સ્વામી! એક પુત્ર વિના તે સુખ બધું નકામું છે. એ સુખ તૃણતુલ્ય છે. મારું જીવિત પણ નિષ્ફળ છે. રણવગડાના કુલની જેમ મારે અવતાર અલખે છે. પુત્ર વિનાના ધનવંતનું સવારમાં કેઈમુખ પણ જોતા નથી. જમીન પર આલેતા, રડતા, પડતા, તેતડું તોતડું બેલતાં, ધુળવાળે શરીરે છેળામાં આવીને બેસતા અને લાકડીને ઘોડે કરીને શેરીમાં રમતા અવા પુત્ર જેને છે તેનો અવતારજ સફળ છે. પુત્ર કીર્તિને વધારનાર છે, વંશને વિ. સ્તારનાર છે, પુત્રથી સંપત્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, ગયેલા ગ્રાસ પાછા મળે છે. વૃદ્ધપણુમાં સુખ આપે છે અને અનેક પ્રકારને આનંદ આપવાનું તે સાધન છે. તે પુત્ર મારે ન હોવાથી હું તેની ચિંતા કરૂં છું. મને તે સિવાય બીજી કશી ચિંતા નથી.”
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાના રાઉપરથી નીકળતો સાર.
૫૭
રાજાએ રાણીની બધી વાત સાંભળી લઈને કહ્યું કે-“હે પ્રાણપ્રિયા ! તમે એ વાતની ચિંતા તજી ઘા, મનમાં હર્ષ ધારણ કરે, આપણે મંત્રતંત્રાદિક અનેક પ્રયત્ન કરશું કે જેથી તમને પુત્ર પ્રાપ્ત થશે. બાકી તે તમે પણ જાણે છે કે એ વાત કેઇના હાથમાં નથી.” આ પ્રમાણે રાણીને દિલાસે આપીને પછી રાજાએ મને તેડાવ્યું, અને મારી પાસે રાણીની બધી વાત કરી. મેં બુદ્ધિપૂર્વક વિચાર કરીને કહ્યું કે-“હે રાજન ! તમે અઠ્ઠમ કરીને કુળદેવીને આરાધે, અને તેને પ્રસન્ન કરીને પુત્રનું સુખ મેળવે.” રાજાએ તે વાત કબૂલ કરી. બીજે જ દિવસે રાજાએ અડ્રમ કર્યો અને કુળદેવીને આરાધવા એકાંતે બેઠે. ત્રણ દિવસ પૂર્ણ થયા એટલે કુળદેવી પ્રગટ થઈ. તે જમીનથી ચાર અંગુળ અધર રહેલી હતી, તેના કંઠમાં અમ્લાન પુષ્પની માળા હતી, તેના નેત્ર મટકું મારતા હતા, તેનું મુખ પ્રસન્ન હતું, નેત્ર કરૂણાવાળા હતા, - રીર પવિત્ર હતું અને અનેક આભૂષણે તેણે ધારણ કરેલાં હતાં. તેણે પ્રગટ થઈને રાજાને કહ્યું કે-“હે નૃપતિ ! તે મને કેમ આરાધી છે તે કહે. હું તારાપર પ્રસન્ન થઈ છું, તેથી તારે જે જોઈતું હોય તે માગ, હું તારૂં મન ઇચ્છિત આપીશ.”
આ પ્રમાણેના દેવીના વચને સાંભળીને રાજા હાથ જોડી તેને કહેવા લાગ્યું. કે-“હે કુળદેવી ! હે માતા ! તું સેવા કરી સતી કુળની વૃદ્ધિ કરનાર છું, મૃદ્ધિને આપનાર છું અને દુઃખને દૂર કરનાર છું. મેં તારી પુત્રનિમિત્તે આરાધના કરી છે. જે પુત્રથી આસન સાંકડું થાય, જ્ઞાનથી હૃદય સાંકડું થાય ને મુનિ મહારાજના પધારવાથી ઘર સાંકડું થાય તે જાણવું કે તેનું સુકૃત ખપી ગયેલું છે. હે માતા ! તમારે મારી પ્રાર્થના પૂર્ણ કરવી જ પડશે; કારણ કે પુત્રવિને તમે પણ પૂજા કેનાથી પામશો અને કુળદેવી પણ શેના કહેવાશે ? સમુદ્ર તટે રહ્યા છતાં જે દારિદ્ર રહે તે તેની લાજ સમુદ્રને છે તેમ મારા કુળમાં જે પુત્ર ન થાય તે તેની લાજ આપને જ છે માટે પ્રસન્ન થઈને એક પુત્ર મને આપ; હજાર વાતની એક વાત તે છે. મારી રાણીના આગ્રહથી મેં તમારી આરાધના કરી છે અને મને ભરૂસે છે કે તમે તુષ્ટમાન થયા છે તે મારી આશા પૂર્ણ કરશે.”
કુળદેવીએ રાજાને કહ્યું કે-“તારા વચનથી હુ તુષ્ટમાન થઈ છું, તેથી તેને એક પુત્ર પ્રાપ્ત થશે પણ તે કુષ્ટિ થશે.” રાજા કહે કે-“હું આપને પગે પડીને વિનંતિ કરું છું કે, હે માતા ! તમે મને વ્યાધિરહિત પુત્ર આપ.” ત્યારે દેવી બેલી કે-“હે રાજા ! તું ડાહ્વા થઈને આમ મૂઢ કેમ થાય છે ? જેણે જેવાં કર્મ બાંધ્યાં હોય તેને તેવાં ભેગવવાં જ પડે. જિનેશ્વર, ચક્રવતી, બળદેવ, વાસુદેવ અને પ્રતિવાસુદેવ જેવાને પણ પિતાનાં કરેલાં કર્મભેગવવાંજ પડે છે. જે જીવે પૂર્વે સંપૂર્ણ
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રમાણે,
સુકૃત કર્યું હોય તે અવિચ્છિન્ન સુખ પામી શકે. મેં તને એકવાર જે વર આપ્યું કે તને કુષ્ટિ પુત્ર થશે તે વર હવે હું ફેરવી શકું નહીં.” રાજા કહે કે-“હે માતા ! તું તુષ્ટમાન થયા છતાં મને કુષ્ટિ પુત્ર કેમ આપે ? ” દેવી કહે કે-“હે વત્સ! તેનું કારણ સાંભળ મારા ભત્તોર મહદ્ધિક દેવતા છે, તેને અમે બે દેવીએ છીએ. અમે બંને તેની સાથે નવા નવા ભેગવિલાસ ભેગવતી સતી આનંદમાં રહીએ છીએ. એક દિવસ મારા પતિએ મારાથી છાને મારી શક્યને એક હાર આપ્ટે, તે વાતની મને ખબર પડી એટલે મારી શક્યઉપર મને ખાર આવ્યું. અમે બે તે બાબતમાં વાત કરતાં વઢી પડી. તેવામાં મારા પતિએ આવીને તેની તરફેણ કરી એટલે મને બહુ બેટું લાગ્યું અને હું બહુ દિલગિર થઈ, તેથી હું ચિંતાતુર બેઠી હતી તે વખતે તે મને આકર્ષી એટલે હું ધસમસતી અહીં આવી અને તેને ઉંચા મને કુષ્ટિ પુત્ર થવાને વર આપે. અમે દેવીએ આપેલા વર ફેરવતા નથી અને જેવા તમારા ભાગ્ય હોય તેવુંજ અમારા મોઢામાંથી નીકળે છે, માટે હવે એ બાબતમાં તારે વિમાસણ કરવા જેવું નથી.”
રાજાએ પણ વિચાર્યું કે-“પુત્ર નથી તે કરતાં તે કુષ્ટિ પુત્ર થાય તે પણ ઠીક છે.” પછી દેવીનું વચન તેણે અંગિકાર કર્યું. એટલે દેવી અદશ્ય થઈને પિતાને સ્થાન નકે ગઈ. રાજાને તપ પૂર્ણ થયે એટલે આરાધના સમાપ્ત કરીને તે અમારી પાસે આવ્યા. રાણીને ને મને વર પ્રાપ્તિની વાત કહી સંભળાવી. મેં તેને ધારણ આપી કે “પ્રભુ સે સારાં વાનાં કરશે. એકવાર દેવીને વચનથી પુત્ર થશે તે પછી કુછને નિવારણ માટે અનેક પ્રયત્ન કરશું અને તે રોગ ટાળશું. ” રાણી મારા વચનથી રાજી થઈ. અનુકમે તેજ રાત્રિએ કઈ જીવ રાણીના ઉદરમાં ઉત્પન્ન થયો. રાણીને ભૂમિ ગૃહમાં રાખીને ગર્ભનું પાલન પણ કરવા માંડયું; કારણ કે લોભીની સંપત્તિ ભૂમિગૃહમાંજ જળવાય છે. ગર્ભસ્થિતિ પૂર્ણ થયે રણુએ પુત્ર પ્રસવ્ય, તેની વધામણી આવતાં રાજા બહુ રાજી થયે અને દાસીને વસ્ત્રાલંકારાદિ આપીને રાજી કરી; પછી રાજાએ પુત્રજન્મ મહોત્સવ બહુ સારી રીતે કર્યો. શહેરમાં ઘરે ઘરે તેણે બંધાવ્યા. ધવળ મંગળ ગવરાવ્યા. નગરમાં બધે વાત પસરી ગઈ કે રાઈને પુત્ર પ્રસ. એટલે નગરલેક પણ બહુ રાજી થયા. ચારે બાજુથી વધામણુ આવવા માંડ્યા. પુત્રનું કનકધ્વજ નામ પાડવામાં આવ્યું, પરંતુ જન્મ દિવસથી જ તે કુઈના રેગથી પિડિત રહેવા લાગે, તેને માટે અનેક પ્રયોગ કર્યા પણ કાંઈ ટાંકી લાગી નહીં.
ખાણમાં જેમ રત્ન વૃદ્ધિ પામે તેમ રાજપુત્ર પણ ભૂમિગૃહમાંજ વૃદ્ધિ પામવા
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૯
ચંદરાજાના રાસઉપરથી નીકળતા સાર. લાગે. કોઈ પણ પ્રસંગે તેને બહાર નહીં કાઢવાથી લેકે બહુ આશ્ચર્ય પામવા લાગ્યા. લોકે દરબારમાં રાજપુત્રનું મુખ નિરખવા માટે અનેક પ્રકારના દેશી વિદેશી વસ્ત્રાભૂષણે લઈ લઈને આવવા લાગ્યા. તે સર્વને હું એમ કહેતા કે “રાજપુત્ર અત્યંત રૂપવંત છે તેથી તેને કોઈની નજર લાગી જાય તેવા ભયથી ભોંયરામાંજ રાખવામાં આવે છે. બહાર કાઢવામાં આવતું નથી. ” લેકે પણ મારી વાત સાચી માનવા લાગ્યા, અને અંદર અંદર વાતો કરવા લાગ્યા કે“રાજાની પુન્યાઇ વિસ્તાર પામી કે જેથી આ દેવકુમાર જે પુત્ર પ્રાપ્ત થયે; જેનું મુખ જોવાનું સૂર્યને પણ દુર્લભ છે તેનું મુખ આપણે શી રીતે જોઈ શકીએ. શાસ્ત્રમાં પણ સાર વસ્તુનું સારી રીતે જતન કરવાનું કહેલું છે. ” - લેકના મુખથી આ વાત અનુક્રમે દેશ પ્રદેશમાં વિસ્તાર પામી. પારકી ચિત્તવૃત્તિને બ્રહ્મ પણ જાણી શક્તા નથી તે પછી બીજની શી વાત કરવી. અન્યદા અમારા નગરના વેપારીઓ કરીયાણું લઈને ફરતા ફરતા આ વિમળપૂરીએ આવ્યા, અહ મકરાવજ નામે રાજા છે; તેની પાસે તે વેપારીઓ મળવા આવ્યા; રાજાએ તેમને યથાગ્ય માન આપ્યું, રાજસભામાં મકરધ્વજ રાજ ને તે વેપારીઓ બેઠા સતા વાતચિત કરતા હતા, તેવામાં રાજપુત્રી પ્રેમલા ત્યાં આવી અને તે રાજાના ખોળામાં બેઠી. તે રાજકન્યા મહા રૂપવંત હતી, ચોસઠ કળાનું નિધાન હતી, નવું ચિવન પામેલી હતી અને ચંદ્રમા જેવા શાંત મુખવાળી હતી; તેને જોઈને અમારા શહેરના વેપારીઓ આશ્ચર્ય પામ્યા, તે વખતે રાજાએ વેપારીઓને પૂછયું કે-“તમે
ક્યા દેશથી આવ્યા છે, ત્યાં કે રાજા છે અને તેની શી હકીકત જાણવા જેવી છે તે કહે.” એટલે વેપારીઓએ પોતાના દેશની વાત વિસ્તારથી કહેવા માંડી. તેમાં કહ્યું કે-“અમે સિંધુ દેશથી આવ્યા છીએ. ત્યાં સિંહલપુરી નામે નગરી અલકાપુરી જેવી છે. ત્યાં કનકરથ નામે રાજા છે તેને કનકધ્વજ નામે પુત્ર છે, પણ તે કામદેવ જે અતિ રૂપવંત હોવાથી તેને ભેંયરામાંજ રાખવામાં આવે છે તેને જેવાને સિાના મનમાં અત્યંત ઉત્સાહ વત્ય કરે છે, પરંતુ કોઈની નજર લાગી જવાના ભયથી તેને બહાર કાઢવામાં આવતું નથી. અમે તેના રૂપની પ્રશંસા કેટલી કરીએ ? તે પ્રત્યક્ષ કામદેવ જે રૂપવંત છે. એમાં કિંચિત્ પણ અસત્ય નથી;”
અમારા વેપારીઓની આ પ્રમાણેની વાત સાંભળીને મકરધ્વજ રાજા બહુ રાજી છે, તેણે વેપારીઓને ઉત્તમ પોષાક આપે અને બીજે દિવસે સભામાં આવવાનું કહીને વિદાય કર્યા.
હવે મલાલચ્છીના કનકધ્વજ સાથે વિવાહ થવાનું બીજ રોપાણું છે, તે
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
આગળ ઉપર વૃક્ષપણાને પામશે. તે બધી હકીકતઆપણે હવે પછીના અંકમાં વાંચશું. આ પ્રકરણ ઘણું લંબાણ હોવાથી તે પૂરું થયા બાદ તેના રહસ્યને જાણી શકશું. હાલતે આટલી હકીકત ભૂલી ન જવા માટે સ્મરણમાં રાખવાનું સૂચવી વિરમવામાં આવે છે.
અપૂર્ણ
–– 20ઝ---
ગત વર્ષના મુખ પૃષ્ટપરના
કનું ટુંક વિવેચન.
जानामि क्षणनंगुरं जगदिदं जानामि तुच्छं सुखं । जानामींद्रियवर्गमेतमखिलं स्वार्थै कनिष्टं सदा ॥ जानामि स्फुरिताचिरद्युतिचलं विस्फुजितं संपदा ।
नो जानामि तथापि कः पुनरसौ मोहस्य हेतुर्मम ॥ “ આ જગતું બધું ક્ષણ વિનાશી છે, એમ હું જાણું છું, આ સાંસારિક સુખ માત્ર તુચ્છ છે એમ જાણું છું, આ સમસ્ત ઇંદ્રિયને સમૂહ સર્વદા એક વાર્થનિક છે એમ પણ જાણું છું, અને આ વિસ્કૃતિ એવી સંપત્તિ સ્કુરાયમાન છે અસ્થિરાણુની યુતિ જેમાં એવી ચપળ છે એમ પણ જાણું છું; તથાપિ એ નથી જાણુ, કે એ પ્રમાણે જાણતાં છતાં પણ તેના પર મને જે મોહ થાય છે તેને હેતુ શું છે?” સુક્તમુતાલિ.
ઉપરના લેકમાં પ્રાંતે પ્રશ્ન કરેલ છે તેને ઉત્તર આપણે શોધી કાઢવાનો છે. આ ફલેક અત્યંત ઉપયોગી છે. તેમાં કહેલ છે તે પ્રમાણે આ જગત્ ક્ષણભંગુર છેક્ષણ વિનશ્વર છે. આંખના પલકારામાં નહીં ધારેલો ફેરફાર થઈ જાય છે. કોઈ વસ્તુ કાયમ રહેતી જ નથી. મનુષ્ય જે કે હવશ થઈને તેમાંની પિતાને પ્રાપ્ત થયેલી વસ્તુને સંગ કાયમ બન્યું રહેશે એમ કપના કરે છે, પણ તેમ બની શકતું નથી.
જ્યારે વિયોગ થવાનો હોય છે ત્યારે ગમે તેટલી સાચવવા કે રાખવા જાય પણ રહી શકતી નથી. આ વાત આ પ્રાણીથી અજાણ નથી. પિતાના અને પરના સંબંધમાં તેને અનેક વખત અનુભવ થયો હોય છે, છતાં જ્યારે મન ઈચ્છિત વસ્તુ ફરીને પણ પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે તેને ક્ષણવિનાશી છતાં અવિનાશી માની લે છે. આવી ભૂલ અનાદિ કાળથી ચાલી આવે છે તેથી જ તે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગત વર્ષના મુખ પૃષ્ઠ પરના નુિં વિવેચન વળી સાંસારિક સુખમાત્ર તુચ્છ છે એમ કાંઈક વિચક્ષણતાને અંગે આ પ્રાણી સમજે છે. તેની તુચ્છતાનું ઓછેવત્તે અંશે તેને ભાન થાય છે પરંતુ અનાદિ કાળથી સાંસારિક સુખને અભિલાષી હોવાને લીધે તેની ઉપર તુચ્છતાને લીધે આવ જોઇતે અભાવ તેને આવતું નથી, પણ ઉલટ તેવા તુચ્છ સુખની પ્રાપ્તિમાં પણ તે લીન થઈ જાય છે–આસક્ત થઈ જાય છે–એક રૂપ બની જાય છે. તેને છેડવા ઈચ્છતો નથી. દેવતાના સુખની પાસે રાજાના સુખ, રાજાના સુખ પાસે ગૃહસ્થના સુખ અને ગૃહસ્થના સુખ પાસે એક નેકરના સુખ અને નેકરના સુખ પાસે એક ભીખારીના સુખ અત્યંત તુચ્છ હોય છે, છતાં પણ પિતાપિતાને પ્રાપ્ત થયેલા છે તે પ્રકારના સુખમાં અતૃપ્ત રહે છે, વધારે અને ઉંચા સુખને અભિષે છે પરંતુ તેના પર અભાવ કે અનાસક્તિ આવતી નથી. એક ભીખારીને તેનું ભિક્ષાપાત્ર, કહુપી કી, જર્જરિત વસ્ત્ર, ઘાસની ઝુંપડી અને મેલથી ભરેલા કદ્રુપા તેમજ ભૂખે ટળવળતા બાળક છેડવા ગમતા નથી. તે જ પ્રમાણે તેનાથી જરા સારી સ્થિતિવાળા પણ આસક્તિમાં ડુબેલા હોય છે. તેને મેહ કેઈપણ પ્રકારે પિતાને મળેલા અ૯૫ કે તુચ્છ સુખને અંગે ઘટતું નથી તે નાશ તે પામેજ શેને? આવી તેની સ્થિતિ છે.
વળી ઈંદ્રીઓને સમૂહ સ્વાર્થનિષ્ટ છે એમ પણ આ પ્રાણ કેટલેક દરજે જાણે છે. કેમકે પાંચે ઈક્રીએપિત પિતાને પુષ્ટિકારી સાધન મળે ત્યાં સુધી કામ આપે છે, પછી આપતી નથી. તેની સ્વાર્થ પરાયણતા તે વિચિત્ર પ્રકારની જ છે. સ્પર્શદ્રીને અનુબ સાધન પ્રાપ્ત ન થાય તે તે અશક્ત થઈ જાય, વિવણું થઈ જાય, કાર્ય કરતી અટકી જાય, કર્કશ થઈ જાય-એમ અનેક પ્રકારે પોતાની વિરૂપતા બતાવે ને અનુકૂળ સાધન પ્રાપ્ત થાય ત્યારે સશક્ત દેખાય, તેજસ્વી દેખાય, ગમે તે કાર્ય કરવા તત્પર થાય અને કર્મશતાને બદલે આદ્રતા–સ્નિગ્ધતા દેખાડે. એ જ પ્રમાણે ચક્ષુ ક્રિીને અનુકૂળ બાહ્ય અને અત્યંતર સાધને પ્રાપ્ત ન થાય તે તે પણ દેખાવમાં તેવાને તેવા ચક્ષુ હોવા છતાં તેનું દેખવાનું કાર્ય કરે નહિ, વિપરિત દેખે, ઝાંખું દેખે, સ્પષ્ટતા વિનાનું
એ ઇત્યાદિ અનેક પ્રકારે હેરાન કરે અને પાછાં તેને અનુકૂળ સાધન મગજને તર કરે તે ખોરાક, નેત્રને નિર્મળ કરે તેવા સુરમા અને દૃષ્ટિને લંબાવે તેવા ચમા વિગેરે પ્રાપ્ત થાય ત્યારે પાછું સારી રીતે કામ આપતી થાય છે. ઘાદ્રી, શ્રેત્રેદ્રી અને રસેદ્રી પણ એવીજ સ્વાર્થનિષ્ટ છે. એને પણ અનુકૂળ સાધનેની બહુ આવશ્યકતા છે. ત્યારે જ તે બરાબર કામ આપે છે. લાંબા દિવસને-દીર્ધકાળ સંબંધ છતાં પણ અ૮૫ વખત પણ જે તેને પુષ્ટિકારી સાધન પ્રાપ્ત ન થાય તે રીસાઈ જાય છે. આ પ્રાજ્ઞી પાએ ઇટીઓને મનાવવા માટે–રીસાઈ ન જાય તેટલા માટે અનેક પ્રકારના પ્રયત, અનેક પ્રકારના આરંભે, અનેક પ્રકારના પાપકર્મો કરે છે. દ્રવ્યાદિ મેળવવામાં પણ
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. તેનો આંતરિક હેતુ પાંચ ઈદ્રીઓને રાજી રાખવાને છે. સારા સારા મને સ્પર્શ, મીઠા મીઠા રસ, પ્રિય લાગતા શબદ, વહાલા લાગતાં ગંધ અને દષ્ટિને પ્રસન્ન કરે તેવા જવાના પદાર્થો મેળવવા માટે અહર્નિશ મા રહે છે. તેનું સમજવું ન સમજવા બરાબર છે. ઇદ્રીએ વાર્થનિઈ છે એમ તેનું કહેવું કથનમાત્ર જ છે.
અનેક પ્રકારની સંપત્તિ કે જેમાં દ્રવ્યનો મુખ્ય ભાગ છે તે અરિથર છે, એમ આ પ્રાણી જાણે છે. કારણ કે અંતરાય કર્મને ઉદય થાય છે ત્યારે એક ક્ષણમાં તે ચાલ્યું જાય છે. પોતાની નજરે ઘણું દ્રવ્યવાનને નિર્ધન થઈ ગયેલા–એટલું જ નહિ પણ જેઓ ગરીબોની સંભાળ લેતા હતા તેમને ગરીબ તરીકે માગતા યાચના કરતા જુએ છે. છતાં પણ પિતાને છેડી કે ઘણ જેટલી સંપત્તિ પ્રાપ્ત થઈ હોય છે તેના પરનો મડ-મુચ્છ કિંચિત્ પણ ઘટતાં નથી. તેને સદુપયેગ કરી શકતું નથી. શુભ કાર્યમાં તેને વ્યય કરતાં હૃદય કંપે છે–ના પાડે છે. કદિ તેમાંથી વ્યય કરવો પડે છે, તે તેથી ઘણે ખેદ પામે છે; વળી તેને અસ્થિર છે એમ જાણતાં છતાં વધારે વધારે મેળવવાને માટે મા રહે છે. એક વસ્તુ અસ્થિર છે-આપણી પાસે કાયમ રહેવાની નથી એમ જે ખરેખરૂં સમજવામાં આવે તે તે મેળવવાનો પ્રયાસ કોણ કરે ? કઈ ન કરે. પરંતુ આ પ્રાણીનું સમજવું ન સમજવા બરાબર છે. તેથી જ તેવી સંપત્તિ મેળવવા, તેને વધારવા, તેને જાળવી રાખવા અહર્નિશ પ્રયત્ન કર્યા કરે છે–તેને માટે રાત દિવસ પ્રયાસ કરે છે, પાપ પુન્ય જેતે નથી, કૃયાકૃત્ય વિચારતા નથી, ધર્મને ભૂલી જાય છે. સુખને વીસરી જાય છે અને ક્ષણે ક્ષણે તેને જાપ કર્યા કરે છે. જો કે આ પ્રમાણેની સ્થિતિ અનુભવતાં છતાં પણ તેને ચાલ્યું જવું હોય છે ત્યારે કુલટા સ્ત્રી જેમ પિતાની ઉપર અત્યંત રમેહ ધરાવનાર--પોતાને માટે પ્રાણ પાથરનાર પતિની પણ દરકાર ન કરતાં જાર પાસે ચાલી જાય છે તેમ ગાઢ નેહવાળી કમી પણ એક ક્ષણમાં સ્વામી બદલી નાખે છે. એકની મટીને બીજાની થાય છે અથવા અગ્નિ કે જળરૂપ થઈ જઈ તેના પર આસક્તિ ધરાવનારને રેવરાવે છે, હેરાન કરે છે, સં. તાપે છે અને તેને દિલાસે આપવા પણ આવતી નથી. સંપત્તિમાત્રની આવી સ્થિતિ છે, અને તેના માલિકની પણ ઉપર બતાવી તેવી સ્થિતિ છે.
ઉપરના ફલકમાં પ્રાંતે તેટલા માટે એમ કહે છે કે આ પ્રમાણે બધું જાણતાં છતાં પણ તેના પર મને જે મેહ થાય છે તેનું કારણ શું છે? તેનું કારણ તે લેકમાંજ બતાવવામાં આવ્યું છે એટલે કે તેનું કારણ મેહજ છે. આ સંસારમાં જેટલાં દુઃખ જીવમાત્રને પ્રાપ્ત થાય છે અને એટલે વિપરિત પ્રતિભાસ થાય છે તેમજ જે જે સ્થિતિ ઇષ્ટ કે અનિષ્ટ પ્રાપ્ત થાય તે અનુભવવી પડે છે એ બધે મેનેજ
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આશુ ઉપર ગયેલું જૈન ડેપ્યુટેશન.
પ્રતાપ છે. મેહુજ પ્રાણીને અધ બનાવી મુકે છે. મેહનુ' બીજું' નામ અજ્ઞાન છે. તેમજ વિપરિત ભાવ પ્રાપ્ત કરાવનાર પણ માહુજ છે; માટે આ બધું જાણતાં છતાં પણ તેની જે અભિલાષા થાય છે-તેનાપર જે આસક્તિ થાય છે તેનું કારણ મેહુજ છે માટે જ્ઞાની મહારાજના વચનોને આગળ કરીને મેહુને ઘટાડવાનેાજ પ્રયત્ન કરવા કે જેથી એ બધુ જાણતાં છતાં તેના પર માહ થાય છે તે નહીં થાય. આ સંધમાં હજી વિશેષ સ્પષ્ટિકરણ કરવાની આવશ્યકતા છે છતાં સ્થળ સ‘કાચના કારણથી આ લેખ હાલતે આટલાથીજ સમાપ્ત કરવામાં આવે છે.
TH
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આબુતીથ ઉપર એજન્ટ ટુ ધી ગવર્નર જનરલને મળવા ગયેલું જૈન ડેપ્યુટેશન.
મુંબઇ, અમદાવાદ, સુરત, પાલણપુર, ભાવનગર અને શીરાહી વિગેરેના સંભાવિત ગૃહસ્થાનુ એક ડેપ્યુટેશન તા. ૬-૪-૧૨ ના રોજ ખાર કલાકે આબુ પહાડ ઉપર એજટ ટુ ધી ગવર્નર જનરલની મુલાકાતે ગયુ` હતુ`. એકંદર ૨૫ ગૃહસ્થા ગયા હતા. મુલાકાત બહુ સારી રીતે થઇ હતી. ડેપ્યુટેશને એક એડ્રેસ રૂપાના ભંગળામાં મુકીને અર્પણ કર્યું હતું. સરદાર શેઠ લાલભાઇ દલપતભાઇએ તે એડ્રેસ વાંચ્યું હતુ'. સાહેબ સાથે વાતચિત કરવામાં પણ મુખ્ય ભાગ તેમણે, મી. ગુલાખચ’દજી ઢઢાએ તથા મી. મેાતીચંદ્ય ગીરધર કાપડીઆએ લીધા હતા. અરજને મુખ્ય વિષય એ પ્રતિંત્ર તીર્થના દેવાલયેમાં યુરેપીયના બુટ સાથે જેવા જાય છે તે અધ કરાવવાના હતા; તે સંબધમાં અનેક પ્રકારની વાત! થઇ હતી. સાહેબે ખુટ ઉપર મખમલના મેાજા' ચડાવી લેય તે કેમ ? તે વિષે પૂછ્યું હતું પરંતુ ડેપ્યુટેશનના ગૃહસ્થાએ.તેવી રીતિ ખીલકુલ નાપસંદ કરી હતી. સુમારે એક કલાક ઉપરાંત ચાલેલી ચર્ચાને પરિણામે અધિકારી મેસુર્ફે આ સબંધના રીપોર્ટ નામદાર વાઇસરોય તરફ કરવાનું કબુલ કર્યું હતું અને તેની અંદર આપણા લાભના પોઇન્ટ સમાવવા હા પાડી હતી. આ પ્રસંગે બીજા કોઇ પણ તીથૅ તેમજ જાહેર મદિરે માં ખુટ લઈને જવાના પ્રચાર ખીલકુલ નથી એમ કહેવામાં આવ્યું હતું અને તેવા કેટલાક પુરાવા પણ બતાવવામાં આવ્યા હતા. પ્રાંતે ડેપ્યુટેશનના ગૃહસ્થે સતષ સાથે પોતાના મકાનપર આવ્યા હતા. આ ડેપ્યુટેશનની અંદર અમારી સભાના પ્રમુખ કુવરજી આણંદજી પણ ગયા હતા.
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનધર્મ પ્રકા.
થી ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદૂનના પ્રમુખ સા. શ્રી રણછોડભાઈ ઉદયરામે
ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય
ઉપર દર્શાવેલ વિચારે.
પ્રાચીન કાવ્યસાહિત્યના ક્ષેત્રમાં જેન લેખકોએ પણ સંગીન વૃદ્ધિ કરી છે, તે આપણું લક્ષ બહાર રાખવું ઘટતું નથી. ગુજરાતના ઇતિહાસમાં જેને એ બહુ અગ્રણી ભાગ લીધે છે. પણ તે વિષયને વિસ્તાર કરવાને આ ગ્ય સ્થળ નથી. જૈન મુનિઓએ ઘણા રાસા, સઝાયે, આદિ અનેક રસપૂર્ણ કવિતા નાના પ્રકારના દેશી રાગમાં, તેમજ ઈદેમાં લખી છે. સંવત ૧૪૦૦ થી તે સાહિત્યને પ્રસિદ્ધ આરંભ થયો હોય એમ હમણું જાય છે. પ્રારંભ થડે છેડે થતાં, પાછળથી તેમાં બહ ગ્રંથ રચાયા છે. તેમાં કેટલાક બહુ વખાણવા ચગ્ય કાવ્યગ્રંથો પણું રચાયા છે જેવા કે શ્રીપાળ રાસ, વસંત વિલાસ, વિમળ મંત્રી રાસ, નળાખ્યાન, નદ બત્રિશી, મૃગાવતીને રાસ, મદન રેખાને રાસ ઈત્યાદિ. આ બ્રાહ્મણ અને જૈન વચ્ચે ધર્મમૂલક વિધિ હોવાથી, ને કે બંનેની ભાષા એક હતી તે પણ પિતપિતાના ધમનુયાયીઓને ઉપયોગમાં આવે તેને માટે બનેને બિજ સાહિત્ય રચવાની અગત્ય પડેલી જણાય છે. આવા ધર્મ વિરોધને સારો પરિ પામ એ આવ્યે કે, એથી ભાષા સાહિત્યના ગ્રંથની સંખ્યામાં સારો વધારો થયે. ખેદની વાત એ છે કે, એક માર્ગના પંથીઓ બીજા માર્ગના પંથીઓના ગ્રંથોનું ગ્રહણ કરતા નથી, અને તેથી ગુજરાતી સાહિત્યની ચર્ચામાં, અત્યાર સુધી માટે ભાગે જૈન સાહિત્યને જોઇત ઉલેખ થયે દેખાતો નથી. પણુ કાવ્યાદિ જેવા સાહિત્યમાં, ધર્મ જેવા ભિન્ન વિષયને કાંઈ પણ લાગતું વળગતું નથી, અને જેનું રસ એ જીવન છે, એવું કાવ્યાદિ સાહિત્ય જેનોએ લખ્યું હોય કે બ્રાહ્મણે એ લખ્યું હોય તે પણ, તે તેના રસવત્તા ધર્મને લીધે સર્વ રસિક વાચકોએ ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે. અણહિલવાડ, પાટણ, જેસલમેર, ખંભાત, આદિ ભારતનાં અનેક સુપ્રસિદ્ધ સ્થ છે એ પુસ્તકનાં ભંડારે રસ્થાપી જેનએ, જૈન તેમજ બ્રાહ્મણ ધમઓને હાથે રચા યેલા અનેક ગ્રંથોનું રક્ષણ કર્યું છે. એ જેને મહાન ઉપકાર આપણે ભૂલી જ જોઈએ નહિ.
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
છપાઇને બહાર પડેલ છે શ્રી ઉપદેશ માંસાદ ભાષાંતર, ભાગ ૧ લે સ્થલ ૧ થી ૪. વ્યાખ્યાન ૬૧
અર
શ
આ ભાગ પ્રથમ ખીત જૈન બધુ તરફથી અથ વિગેરેમાં ઘણીજ ભૂલવાળા અડાર પડેલા, તે પણ હાલ બીલકુલ મળતે નથી. અમે તેનુ શુધ્ધ ભાષાંતર કરાવી સુધારીને બહાર પાડેલ છે, તેની અંદર બતાવેલા શસ્ત્રધારા તમામ અચેસાથે દાખલ કરવામાં આવ્યા છે. આ પહેલા વિભાગમાં સમકિતના ૬૭ બેલ ઉપર તેમજ બીજી પણ તેને અનુસરતી પુષ્કળ કથાક્ષે છે. આઠ પ્રભાવકના દ્વાર ઉપરની તેમજ મીજી પણ કેટલીક કથામાં તા બહુજ રસિક છે. સમકિતની શુધ્ધિના વાંચવાલાયક છે. સામાન્ય બુધ્ધિવાળાને આ આખે ગ્રંથ પરમ ઉપકારી આ ભાગની કિંમત રૂ. ૧-૮-૯ રાખવામાં આવી છે, પાકા અને સુંદર માઇન્ડીગથી બુકે અ ધાવવામાં આવી છે,
ઇકે આ ભાગ અવશ્ય
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ આખા ગ્રંથનું ભાષાંતર કુલ પાંચ વિભાગ કરીને અમારા તરફથી ખહાર પાડવામાં આવેલ છે. તેમાં ૩૬૧ વ્યાખ્યાન અને ૪૦૦ લગભગ કથાઆ છે. આખો ગ્રંથ મેક્ષાાિલાષી સરલ જીવેને ખાસ વાંચવાલાયક છે. બહુજ ક્રુિત. કારક છે. પાંચે ભાગની જુદી જુદી કિંમત રૂા. ૮-૮-૦ થાય છે. પરંતુ પાંચે ભાગ એકડા લેનાર માટે રૂા. ૭-૮-૦ ૮૦૦ રાખવામાં આવેલા છે. બહારગામવાળાએ સ્ટેજ જુદુ` સમજવાનુ છે.
અધ્યાત્મ કલ્પદ્રુમ ભાષાંતર. આવૃત્તિ બીજી. વિવેચન યુકત
સંસ્થા માં મુદતમાં ખપી જવાથી તેની મીજી
આ બુકની પહેલી આવૃત્તિ હાલમાં મહાર જ રાખવામાં આવી છે. પેસ્ટેજ
આવી છે. કિંમત પ્રથમ પ્રમાણે રૂ ૧-૪-૦
છે. આ આવૃત્તિમાં કેટલાંક સારું ગામવાળાને ચાર આના વધારે લાગે
કરવામાં આળ્યે છે. કાપડીઆ મેાતીચંદ
પશુ એ
ગીરધરલાલ સેાલીસીટરે આ વખત એ બુક છપાવવામાં ઘણું પ્રયાસ કર્યો છે. ૭૮ ફારમની આ બુકની કિંમત બહુજ સ્વલ્પ રાખવામાં આવી છે. જૈન બધુઓએ અને અન્ય વિદ્વાનાએ પણ પહેલી આવૃત્તિ વાંચીને એક સરખાં તેનાં વખાણુ કરેલાં છે. આમહિત ઇચ્છક જનેને ખાસ વાંચવાલાયક છે. ચિત્તવૃત્તિને સુધારનાર પરમ ષધ છે.
... મળવાનાં ઠેકાણાં મુબઇ, એન. એમ. ત્રીપાઠીની કુ. પ્રીન્સેસ સ્ટ્રીટ. શા. મેઘજી હીરજી પાયધુણી—સુ બઈ. ભાવનગર. શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા.
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ઇચ્છે છે બાર પડેલ છે. પ્રકરણાદિ વિચાર ગતિ શી વન સંગ્રહ. આ બુક કરાવિકા તેમજ માધવી સમુદાયને તેમજ પ્રકરણોના નવા અયીગાને ઘણીજ ઉપગી છે. કેઈ વાવ પર છપાયેલા તેમજ પ્રસિદ્ધિમાં પણ નહીં આવેલા રાવની આ માં નાહ કરે છે. આ બુકમાં જીવ ાિરનું 1, નવા 1, દંડક બધી 2, ચાદ ગુડાણા સંબંધી કે, રાગદશન રારિબ બધી 1, સિદ્ધ દંડિકાનું 1, કર્મ પ્રતિ 6i પર 1, જબુદિપ વનનું 1, વિગોડદના સ્વરૂપનું 1, સવાર સંબંધી 3 અને બીજી બાબતમાં 2 મળી કુળ 17 તને તથા છ દાખલ કરેલ છે. ભાવનગરના શાવકા અદાયના આર્થિક કાચથી છપાવેલ છે. સાધુ રાદનીને તે શાળા કે કન્યાશાળામાં ભેટ આપવાની છે. 16 પછ 17 ફારના પાકા મુંડાથી બાંધેલ બુક છે. કિંમત માત્ર રાડ આના રાખેલ છે. રિટેજ દે મને લાગે છે. જે તે ગુવાને ઇચ્છકે વય ખરિદ કરવા લાયક ને વાંચવા સમજવા લાયક છે. તેની ખરી કિંમત વાંચનારજ કરી શકે તેમ છે. પાંચ પ્રતિ મણ મુત્ર અને શાસ્ત્રી. અમારા તરફથી કાયમ છપાય છે તેમાં કેટલો વધારો કરીને જ ટાઈપથી ઇલ છે. અને તેવાજ પંડાથી બંધાયેલા છે. કિમ છે આના જ રાખેલ છે. તો શાળા કન્યાશાળા માટે અને ઈનામ દિકરાને પાર આનાથી વાળી શકો. બહાર ગામવાળાએ ન પાટે આપવું પડશે. સા પ્રતિક છે. ગુજરાતી. અમારી તરફથી છચ છે તેવી જ શિવા છાપમાં છપાવેલી આ બુક હાલમાં - 0aa મુદતે બહાર પડી છે. છાપકામને બાઇન્ડીંગ મનરંજન કરે તેવા છે. કિરાતુ એ પ્રમાજ આડ આના અને નશાળા કન્યાશાળા વિગેરે માટે સાત આના રાખવામાં આવેલ છે. પરટેજ . - જોઈએ છે. પાંચ શ્રાવક કરા. શ્રી વીતરાગ પ્રણીત ધર્મ પ્રકાશવાની ઇચ્છાવાળા. નવતત્વથી માંડીને તમામ પ્રકાર અને સંરકુનનું પૂરતું શિઆપવામાં આવશે. બ્રહ્મચર્ય પાળી શકે તેમ હોજ અરજી કરી. મુનિ મહારાજાની સાથે વિખ્યામાં પણ પ્રાયઃ રહેવું પડશે, અને તેમના હાથીજ પ્રાયશિક્ષણ લેવું પડશે. મ' પીવાની પા કપડા રીઅર ના ગવડ કરી આપા માં આવશે. મળે નાગર લ - કેટરી...! - વિવેચક સભા પાપ-દાદાવાદ, For Private And Personal Use Only