________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫
પ્રશમરતિ પ્રકરણમ. कर्ममयः संसारः संसारनिमित्तकं पुनर्दुःखम् । तस्माद्रागद्वेपादयस्तु जवसंततेर्मूलम् ॥ ५७ ॥ एतहोपमहासंचयजालं शक्यमप्रमत्तेन ।।
प्रशमस्थितेन घनमप्युटयितुं निरवशेषम् ।। ५७ ।। ભાવાર્થ–રાગદ્વેષથી પરાભવ પામેલા જીવને કેવળ કર્મબંધ થાય છે પણ આ લોક કે પરલોકમાં કલ્યાણકારી થાય એ અલ્પ પણ ગુણ થતો નથી. જે દરિયના વિષયમાં શુભ કે અશુભ ભાવ સ્થાપન કરે છે તે રાગ યુકત અથવા
યુકત હોવાથી તેને બંધનકારી થાય છે. તેલ ખરડ્યા શરીરવાળાનું ગાત્ર જેમ ધૂળથી ખરડાય છે તેમ રાગદ્વેષથી અત્યંત ખરડાયેલાને કર્મબંધ થાય છે. પ્રમાદના સહચારી એવા રાગ, દ્વેષ, મેહ, મિથ્યાત્વ અને અવિરતિથીજ એવી રીતે કર્મ ગ્રહણ થાય છે. સંસાર કર્મમય છે, અને દુઃખનું કારણ સંસાર છે માટે રાગ દ્રાદિક સંસારસંતતિનાં મૂળ છે. અપ્રમત્ત અને શાન્ત–વૈરાગ્યયુકત (મહાપુરૂષ) આ દેષના હેટા સંચયની જાળ ગમે એવી નિવડ હોય તો પણ તેને સમસ્ત રીતે ઉખેડી નાખવાને સમર્થ થાય છે. પ૩-૫૮
વિવેચત–રાગ અને દ્રષવડે જેનું મન વિડંબિત થયેલું છે તેને કેવળ [ ક્લિષ્ટ ] કર્મ બંધ થાય છે; પરંતુ પરલોકમાં કે આ લોકમાં કોઈ પણ શ્રેય ગુણ સંભવતો નથી.
“કર્મબંધ શિવાય બીજો કોઈ પણ શ્રેય ગુણ કેમ સંભવતો નથી? તે બાબત હેતુ સહિત સમજાવતા સતા શારકાર કહે છે. ' | શબ્દાદિક વિષયમાં રોગયુકત સતે જે ઇષ્ટ ચિત્ત પરિણામ ધારે છે કે દ્રષયુતતા અનિષ્ટ ચિત્ત પરિણામ સ્થાપે છે તે ઈચ્છાનિઈ પરિણામ તેને જ્ઞાનાવરણદિક અષ્ટવિધ કર્મબંધને હેતુ થાય છે. સકષાયપણાથી જીવ કર્મબંધને ચગ્ય પુલ. ગ્રહે છે.
“આમ પ્રદેશમાં કર્મના પુદ્રલે શી રીતે લાગે છે તે સમજાવે છે.” તેલદિક સિનગ્ધ પદાર્થથી ખરડાયેલાં ગાત્રને જેમ રજકણે આવી ચિટી જાયછે તેમ રાગ દ્વેષ પરિણામરૂપ સ્નિગ્ધતાવડે આ થયેલા જીવના પ્રદેશોમાં જ્ઞાન નાવરણાદિક વાગ્યે ખુલે આવી લાગે છે. - “હે રાગ દ્વેષ વિશિષ્ટ સમસ્ત કર્મબંધ હેતુઓને ઉપસંહાર કરતા કહે છે.”
ઉપર જણાવેલા લક્ષણવાળા રાગ અને દ્રષ, ચેતનને મુંઝવે તે મેહ, તન્હા
For Private And Personal Use Only
