________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૮
| | કાકા
ચેગ્ય છે ( અશુચિ ભાવના ) ; જીવને કર્મબંધ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને ચેગેાથીજ થાય છે, એની વિચારણા વિવેક પૂર્વક કરવા યોગ્ય છે ( આથવ ભાવના ); તેવીજ રીતે સમિતિ, ગુપ્તિ, યતિધર્મ, ચારિત્ર, પરીષહુસન વગેરેથી કર્મબંધના માર્ગ અટકે છે, કર્મબ’ધનુ પ્રવેશદ્વાર ખંધ થાય છે, એ સંબંધી વિવેક પૂર્વક વિચારણા કરવી (સંવર ભાવના ); તદુપરાંત માત્મપ્રદેશ સાથે લાગેલાં જીનાં કર્મીને માહ્ય અભ્યંતર તપ કરીને ખેરવી નાખવા–ભગવ્યા સિવાય ફેંકી દેવાં. રૂપ પ્રબળ પુરૂષાર્થને નિર્જરા કહેવામાં આવે છે. એના પ્રદેશોય, વિપાકેય, સકામ અકામ નિર્જરા વિગેરે ભેદો બહુ મનનકરી સમજવા યોગ્ય છે(નિર્જરા ભાવના); વિશ્વમંડળની રચના, ચાદ રાજલેાકનુ સ્વરૂપ ખરાખર વિચારવું, ત ંતર્ગત દેવ, મનુષ્ય અને નારકી થવાનાં સ્થાને, તેમાં ગતિ આગતિ કરનાર જીવાનુ` કયજનિત સ્વરૂપ અને તજજન્ય અન ત જન્મ મરણ પર વિચારણા કરવી ( લેાસ્વભાવ ભાવના); આ અનંત સ'સારમાંથી ખચાવનાર, પર’પાએ મુક્તિ અપાવનાર, દાન શીલ તપ ભાવ, માર્ગાનુસારીત્ર્ય, શ્રાવકત્વ વિગેરે અનેક ગુણુયુક્ત ધર્મજ છે.એ ધર્મ પ્રાપ્ત થવા અતિ મુશ્કેલ છે.એ પર પૂર્ણ વિચારણા કરવી અને તેનું સ્વરૂપ ખશખર એળખવુ (બાધિદુર્લભ ભાવના); શુદ્ધ દેવ ગુરૂ ધર્મને એાળખવા મુશ્કેલ છે,ઓળખીને તેઓને પૂજવા,વાંદવા, આરાધવા વધારે મુશ્કેલ છે, પરંતુ તેજ રૂ કર્તવ્ય છે (ધમના સાધક અરિહંત સબંધી ભાવના ). એ બાર ભાવનાઓ સુનિ નિરંતર ભાવ્યા કરે છે. તે ઉપરાંત મંત્રી, પ્રમાદ, કરૂઙ્ગા અને માધ્યસ્થ ભાવનામા પશુ નિર’તર ભાવ્યા કરે છે. આ ચાર ભાવનાઓ બહુ સમજવા યાગ્ય છે, પણ તેનું સવિસ્તર સ્વરૂપ આગળ ખારમાં સાજન્યના વિષયમાં માપવાનુ હાવાથી અન્ન તેપર વિશેષ વિવેચન કરવાની જરૂર નથી. પરદ્ગિતની ચિંતવના તે મૈત્રી ભાવના, અન્ય પ્રાણીઓના દુઃખનુ નિવારણુકરવાના ઉપાયેાની યેાજના કરવીતે કરૂણા ભાવના, અન્ય પ્રાણીઓમાં ગુણ જોઇને તેના ઉપર રાજી થવુ, તેને દ્વેષ કે ઇર્ષ્યા ન કરવાં પ્રમાદ ભાવના અને અસાધ્ય પ્રાણીએાના ઢાપા તરફ બેદરકારી રાખવીત ઉપેક્ષા ભાવના. આ સાળ ભાવનાનું સ્વરૂપ વિસ્તારથી જોવા ઇચ્છનારે શ્રી વિનયવિજય ઉપાધ્યાય કૃત શ્રી શાંત સુધારસ ગન્થ જોવે. આ સેળ ભાવના ઉપરાંત પાંચમઢ઼ાવ્રતની પાંચ પાંચ ભાવનાએ શાસ્ત્રકારે પતાવી છે તે મુનિ મહારાજ વારવાર ભાવે છે. આવી રીતે વિષય કષાયમાં અનાસક્ત, શાંતપાપાચરણુ, સમતામય, રાગદેખ વિમુક્ત, પ્રશાંત કલુષ,સંયમવનમાં ક્રીડા કરનાર અને ઉત્તમ ભાવનાગાના ભાવનાર આદર્શમય મુનિજીવન હોય છે, એ ઉપરના મુનિસુદરસૂરિ મહારાજના વિવેચનથી આપણે જોયુ.
ટોકના
૧ આ દરેક વ્રતની પાંચ પાંચ ભાવના. માટે તુએ કરન પ્રકરણ ભાગ ૩ ને પૃષ્ટ ૨૪૮.
For Private And Personal Use Only
