Jain Dharm Prakash 1892 Pustak 008 Ank 12

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 6

૧૮૦
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ. એકદા તે મલ્લદિનકુમારે શેવક પુરૂષને આજ્ઞા કરી કે “મારા વાસભુવનની પાછળના વન ખંડને વિષે એક સુશોભીત, અનેક સ્થભેએ અલંકત ચિત્રશાળા નવીન બંધાવે. ” શેવક પુરૂષોએ તત્કાળ પ્રવીણ કારીગરેને તેડાવીને ચિત્રશાળા તૈયાર કરાવી અને તેમની આજ્ઞા પાછી સોંપી. એટલે તે યુવરાજકુમારે તરતજ ચિતારાઓને તેડાવ્યા અને આદેશ કર્યો કે “હે ચિત્રકારે ! તમે આ ચિત્રશાળાની અંદર સ્ત્રીઓના હાવ, ભાવ, વિલાસ, વિશ્વમ વડે સુશોભિત ચિત્રો કરે. જેને દેખવા માત્રથી સ્ત્રીઓની અનેક પ્રકારની ચેષ્ટાઓ પૃથક પૃથક્ સમજી શકાય. હાવભાવ વિગેરેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે –
हावो मुखविकार स्याद्भावचित्त समुद्भवः । विलामो नेत्रजो ज्ञेयो विभ्रमो भ्रू समुद्भवः ॥१॥
હાવ તે મુખનો વિકાર, ભાવ તે ચિત્તનો વિકાર, વિલાસ તે નેત્રોત્પન્ન વિકાર અને વિશ્વમ તે ભ્ર ચલાયમાન કરવા થકી ઉત્પન્ન થયેલ વકાર જાણવો. સ્ત્રીના સ્થાનક, આસન, ગમન, હસ્તચેષ્ટા, ભમુચેષ્ટા અને નેત્ર એવી કામની ચેષ્ટાઓ તે વિલાસ જાણો. આ પ્રમાણેની સર્વ પ્રકારની સ્ત્રીઓની ચેષ્ટાઓને પ્રદર્શીત કરનાર, ચિત્રસભા કરે”. આ પ્રમાણેની આજ્ઞાને પામીને સર્વે ચિતારાઓ પોતપોતાને ઘરે જઈ ચિત્રા કરવાની પીંછીઓ વિગેરે સાધનો લઈને પૂર્વીત ચિત્રસભામાં આવ્યા અને પૃથક્ પૃથક્ ભૂમિ ભાગ વહેંચી લઈને કોકશાસ્ત્રમાં વર્ણન કથા પ્રમાણે આસનો વિગેરે અનેક પ્રકારની ચેષ્ટાઓવાળાં સ્ત્રીઓના રૂપ ચિતરવાને ઊધમવંત થયા.
હવે ચિત્રકારની અંદર એક ચિત્રકારને એવી વિદ્યાની પ્રાપ્તી થયેલી છે કે કઈ પણ દીપદ ચતુષ્પદના શરીરને એક અવયવ માત્ર દેખવાથી તાદશ તેનું આખું શરીર ચીતરી શકે. તે ચિત્રકારે પર્યચની અંદરથી મલીકુંવરીનો પાદાંગુષ્ટ દીઠે અને તેની સાંદર્યતા વિગેરે કારણોથી તે મલ્લીકુંવરીનેજ પાદાંગુષ્ટ છે એમ નિર્ણય કરી પોતાની અપ્રતિમ વિદ્યાની ખુબી દર્શાવવા માટે પિતાને ભાગે આવેલી જમીન ઉપર મલ્લીકુંવરીનું સ્વરૂપ ચિતર્યું. જેવું રમણુક રૂપ મલીકુંવરીનું છે તેવું આબેહુબ તેમાં દર્શાવી આપ્યું. હવે સર્વ ચિત્રકારો પોતપોતાનું કાર્ય સમાપ્ત થયું એટલે માલદિન્ન