Jain Darshanma Shraddha Matigyan ane Kevalgyanni Vibhavana

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Bholabhai Jesingbhai Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 31

૨૨
જૈનદર્શનમાં સમ્યગ્દર્શન મતિજ્ઞાન કેવળજ્ઞાન
ર૩
પ્રસાદ છે. જ્યારે યોગી નિર્વિચાર સમાપત્તિમાં આ સ્વચ્છતા યા પ્રસાદ પામે છે ત્યારે તેને અધ્યાત્મપ્રસાદનો લાભ થયો કહેવાય છે. સ્વામી હરિહરાનંદ આરણ્ય પોતાની આ સૂત્ર ઉપરની હિંદી ટીકામાં લખે છે : વૃદ્ધિ (ત્તિ) હી થાનતિયા આધ્યાત્મિ ભાવ દૃા ૩ર વા પ્રસાદ યા નિત્ય આ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે વ્યાસની શ્રદ્ધાની વ્યાખ્યામાં જે પ્રસાદ શબ્દ છે તેનો અર્થ વિશુદ્ધિ કરવો જોઈએ. એ નોંધવું જોઈએ કે અધ્યાત્મપ્રસાદની બૌદ્ધ વિભાવના અને પાતંજલ
વિભાવના અત્યન્ત સમાન છે. ૨૧. पहितत्तो समानो कायेन चेव परमसच्चं सच्चिकरोति, पाय च तं अतिविज्झ
પત્તિ ! મજૂઝિમનિકાય, ૨.૧૭૩ ૨૨. Jaina Philosophy and Religion, Nyayavijayaji, Tra. Nagin J.
Shah, Motilal Banarsidass, Delhi, 1998, p. 74 प्रसङ्ख्यानेऽप्यकुसीदस्य सर्वथा विवेकख्यातेर्धर्ममेघः समाधिः। ततः વજોશનિવૃત્તિ તથા સર્વાવર/માચિસનવ્યાનજ્યાં યમામ્ ા યોગસૂત્ર, ૪. ૨૯-૩૧. तद् धर्ममेघाख्यं ध्यानं परमं प्रसङ्ख्यानं विवेकख्यातेरेव पराकाष्ठेति योगिनो वदन्ति ।
યોગવાર્તિક, ૧.૨. ધર્મમેઘસમાધિને બૌદ્ધ ધર્મમેઘા-ભૂમિ સાથે સરખાવો. ૨૪. तत्त्वार्थश्रद्धानं सम्यग्दर्शनम्।जीवाजीवास्त्रवबन्धसंवरनिर्जरामोक्षास्तत्त्वम्।तत्त्वार्थसूत्र,
૧.૨ અને ૪ ૨૫. તન્નામા વા એજન, ૧.૩
उभयत्र सम्यग्दर्शने अन्तरङ्गो हेतुस्तुल्यो दर्शनमोहस्योपशमः क्षयः क्षयोपशमो वा । तस्मिन् सति यद् बाह्योपदेशाद् ऋते प्रादुर्भवति तन्नैसर्गिकम् । यत् परोपदेशपूर्वकं
जीवाद्यधिगमनिमित्तं तदुत्तरम् । सर्वार्थसिद्धि, १.३ ૨૬. निसर्गजे सम्यग्दर्शनेऽर्थाधिगमः स्याद् वा न वा । यद्यस्ति, तदपि अधिगमजमेव
नार्थान्तरम् । अथ नास्ति, कथमनवबुद्धतत्त्वस्य अर्थश्रद्धानमिति । १.३ । ૨૭. શ્રવણ પૂર્વેની શ્રદ્ધાનો ઉલ્લેખ બૃહદારણ્યકના પેલા પ્રસિદ્ધ વાક્ય ભાવાદ્રિવ્ય:'
ઇત્યાદિમાં છે, જ્યારે શ્રવણ પછીની પરંતુ મનન પૂર્વેની શ્રદ્ધાનો ઉલ્લેખ છાન્દોગ્યના જે બે ત્રિકોનો આપણે નિર્દેશ કર્યો છે તેમાં છે. ભગવદ્દગીતાનું (૪.૩૯) પ્રસિદ્ધ વાક્ય છે – શ્રદ્ધાવાન્ મતે જ્ઞાનમ્ અહીં શ્રવણ
પૂર્વેની શ્રદ્ધાનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે. “જ્ઞાન” શબ્દનો અર્થ અહીં આચાર્યોપદેશજન્ય જ્ઞાન છે. ર૯. પખંડાગમ-ધવલાટીકા, સં. હીરાલાલ જૈન, અમરાવતી, ૧૯૩૯-૪૨, પૃ. ૧૫૧ ૩૦. ... માવાન્ ... સાંખ્યકારિકા, ૧૭. ૩૧. चित्तस्यधर्मा दर्शनवर्जिताः॥योगभाष्य, ३.१५.चित्तं प्रख्याप्रवृत्तिस्थितिशीलत्वात्...।
યોમાણ..પ્રદ્યા= જ્ઞાનમ્ ચિત્તને જ્ઞાન છે અને પુરુષને દર્શન છે એ સાંખ્યમતનું
૨૮.