Jain Agam Sahityanu Swarup

Author(s): Kokila C Bhatt
Publisher: ZZZ Unknown

Page 7

gain
અંગપ્રવિણ ભેદ બતાવ્યા છે. નિંથ અને નિર્ગથિનીઓના (૬) જ્ઞાતાધૂમકથા -- જૈન આગમ સાહિત્યમાં વાણમયના વસ્ત્ર અને પાત્રોને, ચાતુર્યામ ધર્મને, ત્રણ પ્રકારની દીક્ષાનો, પ્રકારની દષ્ટિએ ધર્મકથાનુગ નામનો એક આખો ચાર પ્રકારનાં હાથી, ચાર નોકરે, ચાર પ્રકારની વિકથાઓ, સ્વતંત્ર વિભાગ જ કરવામાં આવેલ છે. અને જ્ઞાતાધર્મ પાંચ મહાવ્રત, પાંચ રાજચિહ્નો, પાંચ પ્રકારની આજીવિકા, કથા નામના આ આગમને એ વિભાગના નિર્દેશક તરીકે તથા વર્ષાઋતુમાં વિહાર આદિન નિધિ બતાવ્યો છે. વાસુ ગણવામાં આવે છે. હાલમાં ૧૯ અધ્યયનો જ ઉપલબ્ધ છે. પૂરવામિ, મલ્લીનાથ અને અરિષ્ટનેમિ, પાર્શ્વ તથા આ ગ્રંથમાં રાજપુરનાં નામો, નગરો, ઉદ્યાને, ચા, ભગવાન મહાવીરની પ્રવજ્યાનો ઉલ્લેખ છે. દિવાદના દસ વનખંડ, સમવસરણો. ધર્માચાર્યો, ધમકથાઓ, ઈહલોકિક, નામો બતાવ્યા છે. અને દશ આશ્ચર્યોમાં ભગવાન મહાવીરના પારલૌકિક, ઋધિવિશે, ભગપરિયાગો પ્રવજયા, ગર્ભહરણની બીના અને શ્રી ભવે તીર્થંકર થયાનો ઉલ્લેખ છે. શ્રત પરિગ્રહો, તપ, ઉપધાન, પર્યાય, સંલેખન, ભક્તપ્રત્યા (૪) સમવાયાંગ સત્ર - આ સત્રમાં એક સંખ્યાથી
ખ્યાને, પાદપપગમ, દેવલોકગમને, સુકુલમાં પત્યવતાર,
બોધિલાભ અને અંત કિયાઓ વિશે માહિતી આપવામાં શરુ કરીને કરોડોની સંખ્યા સુધીની વસ્તુઓનો સંગ્રહ છે. બાર અંગ ચૌદ પૂર્વાના વિષયવર્ણન, અઢાર પ્રકારની લિપિઓ,
આવી છે. નંદિસૂત્રને, ઉલેખ છે. અભયદેવસૂરિએ આના પર ટીકા (૭) ઉપાસકદસાએ સૂત્ર :- આ ગ્રંથમાં અધ્યયન લખી છે. આત્મા, જવ, અજીવ ત્રણ ગુપ્તિ ચાર કષાય પાંચ દસ છે. અને ભગવાન મહાવીરના દસ ઉપાસના આચારનું મહાવત, છ જવનિકાય, સાત સમુઘાત, આઠ મદ, નવતરવું વર્ણન છે. અભયદેવસૂરિએ આની પર ટીકા લખી છે. આનંદ દસ પ્રકારના શ્રમણ ધર્મ, અગિયાર ગણધરો, બાર ભિક્ષ ઉપાસક, કામદેવ ઉપાસક, ચલણી પિતાગૃહપતિ, સુરદેવ પ્રતિમા, તેર દિયારથાને, સત્તર પ્રકારનો અસંયમ, આ ગૃહપતિ, ચુલશતક, કુંડલિક, શ્રમ પાસક, સદાલપુત્ર ઉપરાંત ભગવાન મહાવીર નેમિનાથ પાર્શ્વનાથ મંદિલનાથ અને કુંભારની, મહાશતક ગૃહપતિ, નંદિનીપિતા અને સાલિ વાસુપૂજ્ય સિવાયના તીર્થકરોની દીક્ષાનો ઉલ્લેખ છે. હી િપતાની કથાઓના વર્ણન છે. વર્ણનમાં વિવિધતા ગોશાલકના આજીવિક સંપ્રદાયને ઉલ્લેખ મળે છે. ખૂબ જ ઓછી છે. આમ આ ગ્રંથમાં ઉપાસકેના સંક્ષિપ્ત
જીવનની માહિતિ છે, (૫) વ્યાખ્યા:જ્ઞતિ – (ભગવતીસૂત્ર) – આ સૂત્રમાં જે
(૮) અંતગડદસાઓ :- જેમના કર્મોને ક્ષય થયો છે છવાદિ પદાર્થોની વ્યાખ્યાઓનું પ્રરુપણ કરવામાં આવ્યું ?
તેને અંતકત કહેવાય છે. જેમના કર્મોનો ક્ષય થયો છે તેવા હોવાથી તેને વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપિત નામ આપવામાં આવ્યું છે.
કેવલીઓના કથન કહેતો આ છે પાઠ વર્ગમાં રચાયેલો મહાવીરના જીવનને લગતી કેટલીક વિગતે મળે છે. ગીતમ
છે. પ્રથમ વર્ગ માં ગૌતમ કેવલીની કઠોર તપશ્ચર્યાનું વર્ણન ગણધર શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને જૈન સિદ્ધાંત વિશે જે તે
આ જે છે. બીજા વર્ગમાં આઠ અધ્યયન છે. ત્રીજા વર્ગમાં અણીયસ પ્રશ્નો પૂછે છે તેને વિરતારપૂર્વક ઉત્તર આપે છે, અન્ય
૫ છે, અન્ય ગૃહપતિની વાત આવે છે. જેણે શત્રુંજય પર્વત પર જઈને મતવાદીઓ સાથેના ભગવાન મહાવીરને વાદવિવાદનું પણ વિલન
વિવાદનું_પણ કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યાને ઉલ્લેખ છે. ચાથાપાંચમ વર્ગમાં આમાં વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ભગવાન મહાવીર આપલા દસ - દસ અધ્યયન છે. ભગવાન અરઠને મને ઉલેખ આ ઉત્તર દ્રવ્યગુણ, ક્ષેત્ર, કાલ - પર્યાવ પ્રદેશ અને આવે છે. છઠા વર્ગમાં સોળ અધ્યયન છે. અભયદેવસૂરિની પરિણામના અનગમ, નિક્ષેપણ તથા પ્રમાણ છે. આ ગ્રંથનું ટીકા મળે છે. આઠમાં છેલ્લા વર્ગમાં અનેક પ્રત, ઉપવાસ, જેનોમાં વિશેષ મહત્વ છે. વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞાતિની વ્યુત્પત્તિ, તપના પ્રકારોને ઉલેખ છે. રવ. પંડિત બેચરદાસ દોશી આ રીતે કરે છે. “વિ - વિવિધ (૯) અનુત્તર અપાતિક રત્ર - અનુત્તર વિમાનમાં - અવધિ હવા - કથન પ્રજ્ઞા – પ્રરૂપણ.", • ઉત્પન્ન થનાર વિશાળ ૩૩ પુના આખ્યાન છે. જનધર્મ આ ઉપરાંત મહાવીરના પ્રથમ શિષ્ય ગોશાલક જે ગ્રંથમાં અનેક
ગ્રંથમાં અનુત્તરવિમાન નામના સ્વર્ગનું વર્ણન કરવામાં અંતિમ સમયે ભગવાનને પ્રતિસ્પર્ધી તરીકે ને ઉલેખ આપ્યું છે. આ પંથમાં મૂળ દસ અધ્યયન હતા. ત્રણ મળે છે, તથા તેને આજીવિક સંપ્રદાયને પણ ઉલ્લેખ છે. વર્ગમાં વહેચાયેલો છે, જાલિકુમાર, દીર્ધસેન સુનક્ષત્ર, ધન્ય, તથા તેને ચાઇવિક સંપ્રદાયને પણ ઉલ્લેખ છે સેળ વિદાસ, પલક, રામપુત્ર, ચંદ્રકુમાર, પેપ્ટીપુત્ર, પેઢાલકુમાર જનપદનો, વિષયવર્ણનમાં કમબઘતા નથી. કેટલાંક અતિ- પાટિલકુમાર, અને વહલકુમારને આખ્યાના છે. આ શય લાંબા તે કેટલાંક સંક્ષિપ્ત છે. અભયદેવસૂરિન ટકા છે. સૂત્ર સંક્ષિપ્ત છે. આ ગ્રંથના પદની સંખ્યામાં મતભેદ છે. અભયદેવના માતાનુસાર છત્રીસ હજાર પ્રશ્નો અને બે લાખ અયાશી હજાર પદો (૧૦) પ્રશ્નવ્યાકરણ દશા – વિદ્યા સંબંધી વ્યાકરાનું છે જ્યારે સમવાયાંગ અને નંદીસૂત્ર પ્રમાણે ચોર્યાશી હજાર વિવેચન, પ્રતિપાદન એવો અર્થ થાય છે. તેમાં દસ અધ્યયને પ્રશ્નો અને એક લાખ ચુમ્માલીશ હજાર પદો છે. અવચૂળી છે. આસવ અને સંવરનું વર્ણન મળે છે. મૂળસૂત્ર નાશ ની રચના થઈ છે. બ્રાહમ લિપિને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા પામ્યું હોય તેમ જણાય છે. મંદિરના ઉલ્લેખ પ્રમાણે છે. અર્ધમાગધી ભાષાનો ઉલ્લેખ છે.
વિષય કોઈ જ દેખાતા નથી મળતું નથી. અભયદેવ ટીકા