________________
શ્રી જ્ઞાતા · મકથાંગ, શ્રી ઉપાસકદશાંગ, શ્રી અંત⟩શાંગ તથા શ્રી ઔપપાતિક સૂત્ર
શ્રી જ્ઞાતા થાંગમાં શ્રમણુ ભગવાન મહાવીર પરમાત્માના શિષ્ય શ્રી મેધ (રાજા શ્રેણિકના પુત્ર નવદીક્ષિત મેઘકુમાર) સાથેના પ્રસિદ્ધ પ્રસંગ બહુ સુન્દર રીતે વાવવામાં આવ્યા છે. ભગવાનને શ્રી મેઘ સાથેના વાર્તાલાપ અને મેઘને સયમ જીવનમાં સ્થિર કરવા માટની પ્રભુની વાર્તા—શૈલી હૃદયસ્પર્શી, દાનપાત્ર છે. આ એક ઘટના સિવાય પ્રભુ મહાવીર ભગવાનના જીવનને સ્પર્શતા ખીજા પ્રસગે આ અગમમાં નથી,
સરળ અને
શ્રી ઉપાસક શ ંગસૂત્રમાં મહાવીર ભગવાનના જીવનની કેટલીક મહત્ત્વની ઘટનાએ સચવાઈ રહી છે. પેલા શ્રી ગૌતમસ્વામી અને આનન્દ શ્રાવકને
દ્વારા સખાષિત કરે છે. શ્રમણુ ભગવાન મહાવીર પરમાત્માનાં સિદ્ધાંતામાં અને મ'ખલિપુત્ર ગેાશાલકના સિદ્ધાંતમાં કઈ રીતનેા ભેદ હતા તેનું સ્પષ્ટ મ્યાન પણ આ ઉપાસકદશાંગસૂત્રમાં આપવામાં આવ્યુ છે.
શ્રી અન્તકૃશાંગ સૂત્રમાં, છઠ્ઠા વગ માં, અજુન માળીનેા પ્રસંગ વર્ણવ્યા છે. શ્રમણ ભગવાન મહાવીરની વાણી કેવી અસરકારક હતી તે આ પ્રસંગ ઉપરથી પણ જાણી શકાય છે. એ વાણીના પ્રતાપે અતિક્રૂર એવા અર્જુનમાળાના રાષ શમી ગયા. મને એ શાંત-ઉપશાંત ની ફક્ત છ માસના પ્રત્રજ્યા પર્યાયમાં જ, છેલ્લે અડધા મહિનાની સ‘લેખના પૂર્વક આરાધન કરીને, સિદ્ધ થયા. અગિયાર અંગ સૂત્રેા
પછી બાર ઉપાંગ સૂત્રેા આવે છે. તેમાં પ્રથમ ઉપાંગ શ્રી ઔપપાતિક (ઉવવાઇ) સૂત્રમાં શ્રમણુભગવાન મહાવીર પરમાત્માના શરીરનુ` જે વન
ચરિ
પ્રખ્યાત પ્રસંગ આ સૂત્રમાં આવે છે. શ્રી ગૌતમસ્વામી ને આનંદ શ્રાની સાથે અવધિજ્ઞાનવિષયક પ્રશ્નોત્તર થાય છૅ. તે પ ભગવાન શ્રી ગૌતમસ્વામી એમ કહે લેખક પૂ॰ ૫. હેમચંદ્રવિજયજીના શિષ્ય છે કે ગૌતમ ! આમાં પૂ॰ મુનિરાજ શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજયજી મહારાજ આલાયના તેા તમારે કરવાની રહે છે. માનંદ શ્રાવકની વાત સત્ય છે. મ ટે એમની પાસે જઈને ક્ષમા-યાયના કરી આવે!' સરળ પરિણામી ગૌતમસ્વામી તરત જ ભગવાનની આજ્ઞ નું પાલન કરે છે.
વળ, શ્રી મહાવીર ભગવાનના પરમેાપાસક કામદેવ પાતા ઉપર ખાત્રા ઉપસર્ગાને સહન કરવામાં પર્વત જેવા ડેાલ મતે અડગ રહે છે. એમની એ અડગતા એવી તો અલૌક્રિ અને રોમાંચક હતી કે શ્રમણુ ભગવાન મહાવીર પરમાત્મ। સ્વયં શ્રીમુખે પેાતાના શિષ્ય પરિવારને તેના દાખલા આપીને એમ કહે છે કે હે શ્રમણા ! ઉપસŕ આવે ત્યારે કામદેવની જેમ અડાલ રહેવુ' જોઈએ.
ભગયાતના
કુંભકાર સદ્દાપુત્રના પ્રસંગમાં મ`ખલિપુત્ર ગાસાળા મહાવીર ભગવાનને મહાભ્રાહ્મણુ, મહાગાપ, મહાસાથ વાહ, હામ કથક અને મહાનિર્યામક શબ્દો
: જૈન :
મળે છે. તેવુ વ ન ખીજા ગ્રન્થામાં મળવું મુશ્કેલ છે. વણ્ ન એટલુ બધું રસાળ, સૂક્ષ્મ, સાહિત્યિક અને રાયક છે કે એ વાંચતાં વાંચતા ભગવાનના દિવ્ય દેહનું સળગ અને સુંદર શબ્દચિત્ર ખડું થાય છે. આ શબ્દચિત્ર એવું સચેટ અને આફ્લાદકારી છે કે એ વાંચીને 'તરમાં એવી ઊર્મી થઈ આવે કે ખાવા સપૂર્ણ વર્ણનને અનુસરે અને ન્યાય આપે એવુ` ભગવાનનુ એક ચિત્ર ત્થા એક શિલ્પ ક્રાઈ કુશળ અને મહાન કલાકાર પાસે બનાવવું જોઈએ, જેથી પ્રભુની ભવ્ય આકૃતિનું આપણને પૂરે પૂરૂં દન થાય. પ્રભુની શરીરાકૃતિનું એ મૂળ શબ્દચિત્ર જોઈએ, સવ પ્રથમ વણું ન ભગવાનના શ્વાસ-નિશ્વાસનુ* આ પ્રમાણે કર્યુ છે. પદ્મ–નીલકમલની સુગંધવાળા ભગવાનના શ્વાસ-નિ:શ્વાસ હતેા. એમનું વદન અતિ શય સુવાસિત હતું. શરીરની ક્રાંતિ-આભા ઉદ્દાત્ત સાપ્તાહિક પૂર્તિ
૩૭
