________________
હર
મને મારા પર ધિક્કાર આવ્યેા. બહેનેાને સ્પર્શી પણ ન થાય એ મારા સયમધની મર્યાદા છે. પણ એ મર્યાદાને આગળ ધરી હું ઊતરી જાઉં, મારા જીવ વહાલા કરુ', તે મારા જેવા નીચ સ્વાર્થી કાણુ ?
મર્યાદા માનવીને ઉગારવા માટે છે, બંધન માટે નહિ જ, પણ અત્યારે તેા માનવતાને પ્રશ્ન છે.
વાડ વૃક્ષના રક્ષણ માટે છે, પણ વાડથી વૃક્ષના વિકાસ રૂંધાતા હેાય તે વાડને જરા દૂર પણ કરવી પડે. ભગવાન મહાવીરના સચમ ધની મર્યાદા એવી નથી જે માનવતાને હશે !
મેં કહ્યું: બહેના, હું એવા નીચ નહિ મનું. જીવ ખાતર ધર્મ છેડવા એ કાયરનું કામ છે. જલદી કરો, તમે પાળ ઉપર આવેા, મારા હાથ પકડીને ટિંગાઈ જાઓ અને નિસરણીને પહેાંચેા.''
આ રીતે એ ઊતર્યાં, એટલામાં તેા બીજી મદદ પણ આવી ગઈ, સૌ ઊતરી ગયાં.
છેલ્લે હુ પાળ પર એ હાથથી ટિંગાઇને ઊતરવા પ્રયત્ન કરતા હતા ત્યાં એક માતાની ચીસ આવી
અરે ખાખા તે હજુ ઉપર જ છે. એ તા રહી ગયા..
ધુમાડા વટાળિયાની જેમ બાળકને વીંટાઈ ગયાહતા. આ કસેાટી હતી, મારી માનવતાની, મારા સમસ્ત જીવનની આ છેલ્લી પરીક્ષા હતી. દેવે જાણે મારી ભાવનાને કરુણ દૃષ્ટિથી નિહાળી. તે જ પળે ધૈર્યનુ બળવાન દૈવી કિરણ મારા અંગઅંગમાં વ્યાપી ગયું.
હું પાછેા કઠેડા ઠેકી ઉપર ગયા. સાથે તારાચંદ પણ આવ્યેા. સમડી ઝડપ મારીને હાથમાંથી વસ્તુ છીનવી જાય એ જ વેગથી બાળકને મૃત્યુના હાથમાંથી ઝડપીને સલામત
દિવ્યદીપ
રીતે લઈને બહાર આવી ગયા. નીચે તાળીઓના, વાહવાહના, આનંદમય અવાજો થઈ રહ્યા હતા. અને તે જ વખતે ખંખાના અવાજ સંભળાયા. ટન, ટન, ટન !
બાળકને લઈ મે નિસરણી પર પગ મૂકયા, ત્યાં હૃદયને ધ્રુજાવી મૂકે એવે અવાજ થયેા. અને ક્ષણુ પહેલાં અમે જ્યાં ઊભા હતા એ ભાગ કકડભૂસ કરતા બેસી ગયા.
કુદરતના કેવા સંકેત ! પાંચ દશ મિનિટ પહેલાં એ ભાગ બેસી ગયા હેાત તેા ! પણ એ પ્રશ્ન જ નકામા છે. રામ રાખે તેને કાણુ ચાખે ?
રાતના ત્રણના ટકોરે અમે વડવાના ઉપાશ્રયે આવ્યા, ઉપાાયમાં પગ મૂકયા અને હું શુદ્ધિ ખાઇ બેઠો. કલાક સુધી સંચિત કરેલા અપૂર્વ દૈવી ખળના અંધ તૂટી ગયા, જુસ્સો ઊતરી ગયા હતા.
સવારે સાત વાગે મેં આંખ ખેાલી ત્યારે ભાવનગરના હજારા નાગરિકો વીંટળાઈને બેઠા હતા. સૌનાં નયનામાં પ્રેમનાં આંસુ હતાં, હૈયામાં માનવતાને અભિનંદન હતાં, શેઠ જૂઠાભાઈ જેવા પ્રતાપી પુરુષના મુખ ઉપર પણ લાગણીની તીવ્ર રેખાઓ ખેચાઇ હતી.
એમણે ગદ્ગદ્ કઠે થ્રુ :
“ મહારાજશ્રી ! તમે તે અમારી લાજ રાખી. સાધુતાને અર્પણના રંગથી રંગીને ભાવનગરમાં એક જવલંત ઇતિહાસ સર્જ્યો. ’
આગની .વિષમાં સહભાગી મનેલાં ભાઇબહેનેા સામે મે જોયું અને મારી આંખમાં પણ આંસુ આવ્યાં. પણ તે શાનાં હતાં હર્ષોંનાં કે કરુણાનાં ?
“ ભવનું ભાતું ’”માંથી
