Diparnava Purvardha

Author(s): Prabhashankar Oghadbhai Sompura
Publisher: Prabhashankar Oghadbhai Sompura Palitana

Page 10

કાશી વિદ્યાલયના કલા-સ્થાપત્ય વિભાગના અધ્યાપક, સુપ્રસિદ્ધ પુણતજ્ઞ . વાસુદેવ
શરણ અગ્રવાલજીની “દીપાવ" ગ્રંથની ભૂમિકામાંથી ઉદ્ભુત - શ્રી. પ્રભાશંકર ઓધડભાઈ સેમપુર સૌરાષ્ટ્ર કે ઇસ સમય પ્રખ્યાત રપતિ છે. પ્રાચીન મંદિર નિમણક શિલ્પકા જૈસા પ્રકૃષ્ટ અનુભવ ઉન્હેં હે વસા કમ દેખનેમેં આતા હૈ. યહી કારણ હૈ કિ
સોમનાથકે મધ્યકાસિન ભગ્ન શિવમંદિરકે સ્થાન પર જબ નયે મંદિર નિર્માણ કા નિશ્ચય કિયા ગયા , તે ઉસ કાર્ય કે લીયે સબકા ધ્યાન શ્રી પ્રભાશંકરભાઇકી એર હી ગયા એર વહ કાર્ય ઉન્હીકે સેપ
ગયા. ઉસ સમય સાર્વજનિક ઇચ્છા વહ થી કિ સ્થાપત્ય ઔર વિપછી દષ્ટિએ મધ્યકાર્જિન સૌરાષ્ટ્રકે મહાન દેવપ્રાસાકી જે પરંપરા થી ઉસી શેલીકા અવલંબન લેતે હુએ નયે મદિરા ભવ્ય સ્વરૂપ કઢિપત કયા જાય. શ્રી પ્રભાશંકરજીને સોમનાથ પાટનમેં અર્વાચીન શિવમંદિર નિર્માણ પ્રાચીન વાસ્તુશાસ્ત્રકે અનુસાર હી સંપન્ન કરાયા. ઉસમેં પ્રાચીન વાસ્તુવિઘાચાર્યોકે કૌશલાકા નયા સંસ્કાર દેખકર પ્રસન્નતા હોતી હૈ.
શ્રી પ્રભાશંકરભાઈસે હમારા પ્રથમ પરિચય લગભગ ૧૨ વર્ષ પૂર્વે નઈ દિહીમેં હુઆ છે બદ્દત દિનેસે હમારી ઈરછા કિસી એસે થાકત દર્શની થી જે મધ્યકાલિન શિપ-ચંકી પારિભાષિક શબ્દ વલીયા જ્ઞાન રખતા હૈ. ઔર જે પ્રાચીન મંદિર અવશિષ્ટ હૈ ઉનકે સાથ મિલાકર ઉન ગ્રંથકી વ્યાખ્યા સમજ સકે. શ્રી પ્રભાશંકરકે રૂપમેં ઈસ પ્રકારકે સ્થપતિએ મેરા સાક્ષાત પરિચય હુઆ. શ્રી પ્રજાશંકરજીને અપની પ્રતિભાકા સદુપયોગ એક નયે મંથક ઉદારમેં કયા હૈ. સ્થાપત્ય ઓર મંદિર નિર્માણ સબંધી દીપાર્ણવ નામક સંસ્કૃત ગ્રંથકા ગુજરાતી અનુવાદ ૫૬૦ નકશાંકે સાથ ઉન્હોને તયાર કિયા હૈ આર પ્રકાશિત હે ગયા છે. ભારતમેં નાના પ્રકારકે શિકિી ઔર વિશેષતઃ વાસ્તુ ઔર ઉથાપકી પર પર લગભગ ૫ સહસ્ત્ર વરસે ચલી જાતી છે. વાસ્તુવિદ્યા નિતાંત વ્યાવહારિ શાન છે. ભકતુ યહ કોંકી વિદ્યા છે, જે યાકુશળ હૈ વહી ઉસકા સચ્ચા જાનકાર છે.
ઈસ પ્રકાર સાહિત્યકા છસ રૂપમેં પ્રકાશન હેાના ચાહિએ, ઉસકા એક અચ્છા ઉદાહરણ શ્રી પ્રભાશંકરજીને “દીપાવ' ગ્રંથકે ઇસ સંકરણ દ્વારા પ્રસ્તુત કિયા હૈ. ઇસ ગ્રંથમેં સત્તાઇસ અપાય છે. પૂર્વાર્ધકે ઉન્નીસ અધ્યાયમેં પ્રાસાદ નિર્માણ સંબંધી વિધિકા વિસ્તારસે વર્ણન હૈ. ઇનમેં જગતી, પ્રાસાદપીઠ, મંડોવર, શિખર, મંડપ ઔર સંવરણા યે પ્રકરણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે ગ્રંથમેં મડવરકે સ્વરૂપ નિમણુકા વિસ્તારસે વર્ણન કિયા ગયા હૈ, ઔર ઉસકે વિવિધ થી સંસ્કૃત નામ ઔર પરિભાષાં એવ ઉનકી ઊંચાઈ ઔર નિમકા ઉલેખ આયા હૈ. યહી ભારતીય વાસ્તુવિદ્યાકી માન્ય લેક પદ્ધતિ થી. ઔર આજ ભી જહાં વહ કલા પશ્ચિમી આક્રમણને સુરક્ષિત હૈ વહાં વાસ્તુવિજ્ઞાચાર્ય સ્થપતિ યા શિલ્પી ઈસ પ્રકાર સંપૂર્ણ જાનકારી પ્રાયઃ કંઠસ્થ રખતે હું
- શ્રી પ્રભાશંકરજીને ઈસ એક ગ્રંથકી પરિભાષાએ સ્પષ્ટ કરનેમેં જે પરિશ્રમ ક્યા હૈ ઉસ ઉસકા પાકિય ઔર અનુભવ તે પ્રકટ હેતા હી હૈ કિ હમારા વિશ્વાસ હૈ કિ સમસ્ત વાસ્તુશાસ સુસ્પષ્ટ અધ્યયનકા એક નયા ધાર ભી ઉન્મુક્ત હતા હૈ. ઉનકે દિખાએ માસે દીપાવ ગ્રંથકી પરિભાષાઓકે જાનકર અન્ય કિલષ્ટ સંથકા ભી મમ સમજ મેં સહાજતા મિલેગી. ઈસકે લિયે જ શિલ્પ-વિશારદ સ્થપતિ શ્રી પ્રભાકરછ સેમપુસકે આમંત અનુગ્રહિત હૈ ઇતને અધિક ચિત્રો સાથ ઇસ દીપાર્ણવ ગ્રંથકા પ્રકાશન ઉનકે અવ્યવસાયકા પ્રમાણે હૈ. થરત પૂથમા. સં. ૨૦૧છે વાસુદેવ કારણ અગ્રવાલ