Dashkanthvadham

Author(s): Durgaprasad Dvivedi
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishthan Jodhpur

Page 160

चतुर्थो गुच्छक
१५५
इत ऊर्धमिति । अनक्षरमपि श्रनाख्येयमपि 'यतो वाचो निवर्तन्ते अप्राप्य मनसा सह' इत्यादि श्रुतिसादात । लीलायित निदर्शनेन स्वोन्मीलित सर्गाद्यनन्तप्रपञ्चजातेन अक्षरता लम्भित 'न सोऽस्ति प्रत्ययो लोके य शब्दानुगमाटते' इति नीत्या वागूरूपता प्रतिपद्य दशकण्ठान सानम् दशकण्ठपटमत्र श्लिष्ट द्रष्टव्यम् । दश कण्ठा कन्धरा यस्य तस्य कर्मज्ञानेन्द्रिय रूपस्येन्द्रियर्गस्य तथा एतन्नाम्ना प्रसिद्वस्य रावणस्य च अवसान विरामम् आससाद प्रत्यर्थ ॥ १११ ॥
गृहे गृहे रामचरित्रचर्चा तज्ज्ञानचर्या तु निवेदितैन ||
न चाधुना काव्यरसावकाश
स्ततोऽत्र मौनव्रतमाचरामः ॥ ११२ ॥
गृहे गृहे इति । रामचरित्रचर्चेत्यनेन 'रामान्जिन प्रनर्तितव्य न ' इति शास्त्र शिष्टसमत कर्तव्यमार्ग उन्मीलित । ज्ञानचर्या - 'येन प्रबुद्वभावेन भुञ्जानो विषयान् स्वयम् I न याति पाशव भाव ज्ञानचन्द्र कीर्तित ॥"
तथा - 'सर्व जगत् स्वदेह ना स्वानन्दभरित स्मरेत् । युगपत् स्वामृतेनैन परानन्दमयो भवेत् ॥'
'सर्वो ममाय विभव इत्येव परिजानत । विश्वात्मनो विकल्पाना प्रसरेऽपि महेशता ॥' इत्येवरूपा ॥ ११२ ॥
लोकाना मातापितृभ्या परस्मै
तस्मै भूम्ने भूरिशो मे नमस्याः || मर्यादाना दुष्करणा स्थलीं य
मीतादार राम इत्याहुरेकम् ॥ ११३ ॥
लोकानामिति । सीतादारम-सीता द्वारा यस्य स तम् ॥ ११३ ॥ विदन द्विजाग्यो हि मुनित्यमीयात्
तद्वाहुजन्मा जनकत्व मीयात् ॥