Atmanand Prakash Pustak 095 Ank 11 12

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

સપ્ટેમ્બર-ઓકટોબર : ૯૮ ]
આજે ધમ અને વ્યવહારને તદ્ન ભિન્ન માનવાને કારણે સમાજ નિજીવ અને ધમ નિર્વીય થઇ ગયા છે. ધમને પોતાની તેજસ્વિતા દર્શાવવાનુ ક્ષેત્ર તેા સમાજ છે, માત્ર વ્યક્તિના જીવનમાં ધમ હોય અને સમગ્ર સમાજના જીવનમાં ધર્માંનુ વાતાવરણ ન હોય તા તે વ્યક્તિગત ધમ પણ તેજસ્વી નથી બની શકતા, બલ્કે રૂઢિચુસ્ત થઇ જાય છે. પરિણામે સામાજિક વ્યવહારમાં પ્રત્યેક પગલે અને દરેક વળાંક પર ધનેા સમન્વય થવા જોઇએ. ધમથી વિરૂદ્ધ એવુ' કોઇપણ સામાજિક કે વ્યવહાર થવા ન જોઇએ, તેા જ સમાજોદ્ધારને પાયે। મજબૂત થશે.
(૩) વાત્સલ્યનું... પરસ્પર
આદાન-પ્રદાન
(૨) સંપ ત્યાં જપ :
સ'પજ સમાજમાં સપત્તિની વૃદ્ધિ કરાવનાર છે. સમાજમાં સૌપ ન હોવાને કારણે થતા પરસ્પર કલહ, વૈમનસ્ય, મતભેદ અને સઘષ ને કારણે સમાજની ઉન્નતિના અનેક મહત્ત્વપૂર્ણ* કાય અવરોધ પામે છે. સપ વિના સમાજના સભ્યાની શક્તિ વેર-વિખેર થઇ જાય છે. સારા કામમાં શક્તિ ચેાજવાને બદલે વ્યથ કાર્યોમાં શક્તિ વેડફાય છે, તેથી જ સમાજોદ્ધાર માટે સંપ એક મહત્ત્વપૂર્ણ કડી છે.
સાધર્મી-વાત્સલ્યને અથ આજે ઘણા સકુચિત કરી નાખ્યા છે. સાધીને માત્ર ભેાજન કરાવવામાં જ સાધર્મી – વાત્સલ્યની ઇતિશ્રી થઇ જતી નથી. આદરપૂર્વક ભાજન કરાવવું એ વાત્સલ્યની વૃદ્ધિનું કારણ ગણાય, પરંતુ સાચા અર્થમાં સાધર્મી-વાત્સલ્યને અથ તે છે સમાજના પછાત, અસહય નિધન અને બેકાર વ્યક્તિઓને ધધા-રોજગાર કે નાકરી અપાવીને જરૂરી સહયાગ આપીને પેાતાની જેવા સમાન બનાવવા. પેાતાની નામના અને કીર્તિ માટે કાયપેાતાના સમાજના ભાઇઓને એક દિવસ માટે ભેાજન કરાવવું અને કયારેક વિપત્તિના સમયે તેઓ સુખી-સ`પન્ન ભાઇએ પાસે આવે, ત્યારે ભેાજન કરાવવાની વાત તે। દૂર રહી, કિંતુ ધક્કા મારીને અથવા તાડા જવામ આપીને અપમાનિત કરીને કાઢી મૂકવા તેને સાચું સાંધી-વાત્સલ્ય ગણાય ખરું?
સમાજમાં પરસ્પર વાત્સલ્યભાવ હોય તે જ સામાજિક ઉત્કર્ષ થઇ શકે. પરસ્પરને માટે વાત્સલ્યભાવ હશે તે જ લેકે સમાજના ઉદ્ધારની વાતમાં રસ લેશે. સમાજમાં પછાત, દલિત, અસહાય, અનાથ, વિકલાંગ અને નિધન વ્યક્તિઓ પ્રત્યે વાત્સલ્યભાવથી પ્રેરાઈને જ સાધન-સ′પન્ન વર્ગ સામાજિક કુરૂઢિઓને બદલવા કે સુધારવા માટે પ્રયત્નશીલ થશે અને આવા સંપન્ન વગ તેમની સેવા કરવાની ભાવનામાં વૃદ્ધિ કરશે.
૮૩
સધી-વાત્સલ્યનું પ્રાચીન જવલંત ઉદાહરણ માંડવગઢનું છે. બહારથી માંડવગઢમાં વસવાટ માટે આવેલી વ્યક્તિને દરેક ઘેરથી એક એક ઇંટ અને એક એક રૂપિયા આપવામાં આવતા હતા. ઈંટાથી તેનું રહેવાનુ મકાન તૈયાર થઇ જતું અને રૂપિયાથી તેને વ્યાપાર-ધંધા ચાલુ થઈ જતા. આમ સમાજ તરફથી સાથ પ્રાપ્ત કરનાર આગતુક વ્યક્તિ સમાજના ઉત્થાનમાં હૃદય રેડીને કાય કરતા હતા.
વાત્સલ્યનું પરસ્પર આદાન પ્રદાન સમાજોદ્ધારના કાયને અત્યંત સરળ અને સુલભ બનાવે છે.
(૪) સહયાગનું આદાન પ્રદાન :
સમાજમાં વિવિધ પ્રકારની શક્તિ ધરાવતી વ્યક્તિએ હોય છે. કોઇની પાસે શ્રમની શક્તિ હાય છે તે કાઇની પાસે ધનની શક્તિ હાય છે. કેાઈ વિદ્યા ( જ્ઞાન )ની શક્તિ ધરાવે છે અને કેઇ શારીરિક રીતે બળવાન ાય છે, પરતુ