Atmanand Prakash Pustak 089 Ank 09

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

વગેરેના સ્વામી અવશ્ય હેાય છે. પ્રતિનિયત સઘાત અને રૂપાદિથી જે યુક્ત નથી તેના સ્ખામી પશુ કોઈ નથી. જેમ જ`મલના ટેકરા
અથવા
રેતીના ઢગલા
એ રીતે શરીર, ઇન્દ્રિયા વગેરેના કર્તાપણુ આત્મા સિવાય અન્ય કોઇ પદાર્થ સિદ્ધ થતા નથી, પરલેાક-સિદ્ધિ
આત્મા એ સત્ પાય છે પણ અસત્ નથી.’ જે સત્ છે તે ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય એ શ્રેણ ધર્મથી યુક્ત હાય છે.
પ્રત્યેક વસ્તુના અમુક ધ' વડે ઉત્પાદ અને અન્ય ધર્મ વડે વિનાશ થાય છે તથા વસ્તુ કાયમ રહે છે.
આત્મા એ સત્ પદા છે પરંતુ તે જયાં સુધી કાઁથી સમૃદ્ધ છે ત્યાં સુધી નરકાદ્રિ ચતુગતિ રૂપ સ’સારમાં સસર પરિભ્રમણ પણ ચાલુ જ રહેવાનુ અને આ પરિભ્રમણ જ્યાં સુધી ચાલુ રહે ત્યાં સુધી જીવને નાકાદિ પર્યાયરૂપે ઉત્પાદ અને તુષ્પાદ પર્યાયરૂપે વિનાશ પણ ચાલુ જ રહે છે. છતાં આ ઉત્પાદન અને વિનાશમાં પણ જીવતુ જીવવ દ્રવ્ય સ્વરૂપે અવસ્થાન તે ત્રિકાલામાંધિત છે. ક` સખદ્ધ જીવનેા જે મનુષ્યવાદ પર્યાયરૂપે વિનાશ તે તેનુ મરણ્ છે અને જે તારકત્વાદિ પર્યાયરૂપે ઉત્પાદ તે તેને જન્મ છે. અનુ` જ નામ ૫લેક ઇં
કર્મીની—સિદ્ધિ
આત્મા હૈયાત છે માટે તેને પલેાક છે અને તે પરલોક ચતુ*તિ રૂપ સંસાર છે તેનુ કારણ ક્રમ છે. કમથી સથા મુક્ત અનેલ આત્માને તુતિરૂપ સ ંસારમાં પરિભ્રમણ કરવાનું રહેતુ. નથી; પરંતુ તેમના સિદ્ધશિલા ઉપર લેકના અંત ભાગે શાશ્વત નિવાસ હેાય છે. આ સ્થાનને મુક્તિ; સિદ્ધિ, મેક્ષ કે પરમપદ વગેરે અથ સગત નારાથી આળખવામાં આવે છે
૯૪]
એ અવસ્થામાં કમના સર્વથા વિનાશથી થનાર છે, જ્યાં સુધી આત્મા કમથી બદ્ધ છે ત્યાં સુધી તેને ચતુર્ગાંતિરૂપ સસાર છે
આત્મા જેમ વસવેદ્ય પ્રત્યક્ષ છે. તેમ ક્રમ વસ વેદન પ્રત્યક્ષ નથી કારણ કે આત્માના ગુણ નથી પરંતુ તે કાવાના સૂક્ષ્મ પુદ્ગલા છે, જે કેવળ અજ્ઞાના જ્ઞાનને પ્રત્યક્ષ છે.
છદ્મસ્થ આત્માઓને વિદ્યમાન એવા ક્રમના પુદ્ગલે પણ પ્રત્યક્ષ નથી કારણ કે તે સૂક્ષ્મ છે છતાં તેની વિદ્યમાનતા અનુમાનથી સાધ્ય છે. વિદ્યમાન એવા પરમાણુઓ અતિશય સૂક્ષ્મ હેાવાથી જેમ ઇન્દ્રિયાને અંગેચર છે. પણ સ્ક ધાદિ કા દ્વારા અનુમાનગમ્ય છે તેમ વિદ્યમાન એવા પણ કા'ણ વણાના પુદ્ગલા આત્માની સાથે સદ્ધ હાવા છતાં ઇન્દ્રિયાને અગેાચર છે. તેથી માત્ર તેના કાર્યો દ્વારા તે કેવળ અનુમાનગમ્ય જ બની શકે છે.
કમની સિદ્ધિ માટે અહી. ઘણુાં અનુભાના
નહિ આપતા માત્ર બે-ત્રણ અનુમાના જ આપીએ છીએ.
સુખ-દુ:ખાનુભવનું કારણ
સુખ દુઃખના અનુભવ એ કાય છે માટે તેના હેતુ ક્રમ છે. આ કુરૂપ કાર્ય ના હેતુ ખીજ છે : તેના જેમ અહી કઇ એમ કલ્પના કરે કે ‘સુખદુ;ખના અનુભવના હેતુભૂત આહાર કટકાદિ પ્રત્યક્ષ વસ્તુઓને દાડી અપ્રત્યક્ષ કને માનવાની શી આવશ્યકતા છે ? ' તેા તે કલ્પના બરાબર નથી કાણુ કે આહાર-કટકાર્ડારૂપ સુખ-દુ:ખના તુલ્ય સાધના જેને પ્રાપ્ત થયા છે એવી વ્યક્તિના પણ સુખ-દુઃખાનુભવરૂપ ફળમાં અનેક પ્રકારની
તરતમતા અનુભવાય છે,
ફળની અનુભવાતી તરતમતા કાર્ય છે અને કાર્યની તરતમતા એ કારણની તરતમતા- વષમતાને નિત કરે છે. આવી તરતમતા વિષમતાવાળુ જે
[આત્માનં દ ધર પ