Atmanand Prakash Pustak 080 Ank 03

Author(s): Popatlal Ravjibhai Salot
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

૩% હૈ શ્રી અહં નમઃ મક્ષ મૂલ-જ્ઞાન
લેખક : મહામહોપાધ્યાય શ્રી મેઘવિજયજી
તે સમયમાં એક અવસર પર ચંપા નગરીમાં સંખ્યાના આયુષ્યવાળા દેવ, લાંબા સમય સુધી ગૌતમ ગણધરે અહંત સ્વરૂપ શ્રમણ ભગવાન પ્રાણાયામ કરવા છતાં પણ મુક્તિ પ્રાપ્ત કરી મહાવીરને નમસ્કાર કરતાં કરતાં પૂછયું,
શર્કલ નથી. હે દેવાધિદેવ ! લેકા લેકપ્રકાશક ભગવદ્ જે પ્રાણાયામથી પ્રાણને સૂફમત્વ પ્રદાન કરી આજે મને એ વિધિ બતાવે કે જેથી યેગી શકાતું હોય તે તેવું સૂફમત્વ એકેન્દ્રિય દેહધારી લેકના મન વશ થાય છે ”
એમાં છે. તેમાં પ્રાણનું સંચરણ સૂમિ છે. શ્રી ભગવાન બલ્યા,
પણું તે મુક્ત નથી. કેમકે પજાભ્યાસ તે ફક્ત મનુષ્ય જેની પ્રાપ્ત કરીને પણ પ્રાણધારણ બાહ્ય વસ્તુ છે, તેથી જેની મુક્તિ માટે કેવળ કરનારાઓએ એવા પ્રયત્ન કરવા જોઈએ કે જેથી પવનભ્યાસજ સબકુછ નથી, સંસારમાં મુક્ત પરમેષ્ઠિ પદ પ્રાપ્ત થાય.
તે પણ કમ સંગ્રહના કારણે આ સ્થાવર પરમેષ્ઠિ પદ માનવ જીવનનું ચરમ લક્ષ્ય છે એકેન્દ્રિય જીને પણ ભય, આહાર આદિ તે મુજબ તેની પ્રાપ્તિનું કારણ જ્ઞાન છે-જે સંજ્ઞાઓને કારણે સંસાર પરિભ્રમણ કરવું પડે અનુક્રમે વેરાગ્ય ભાવનાના જનક છે. પરમેષ્ઠિ પદની છે. એ રીતે તેમની મુક્તિની વાત પણ થઈ પ્રાપ્તિમાં સહાય્યરૂપ તે જ્ઞાન પણ પશભાવમાં શકે નહિ. સ્થિત રહેલ પ્રાણીઓને ગીતાભ્યાસથી સાધ્ય છે. જ્ઞાનોપગથી મન નિષ્કામ બનશે. એ રીતે
દ્રના પર્યાય છે. પર્યાય વિના દ્રવ્ય નથી. અનિત્યાદિ બાર ભાવના તથા મૈયાદિ ચાર દ્રવ્ય, ઉપાદ, વ્યય-ધ્રૌવ્યાત્મક છે તે સત્ય છે. ભાવનાઓને, ભાવનાથી અતિમ માધ્યસ્થ ભાવનું તેના પર્યાય (પરિણામ) બદલતા રહે છે, પણ તે પ્રકુરણ થશે. તેથી મોક્ષ પ્રાપ્તિ માટે પરમાત્માના શાશ્વત છે આવી ભાવનાથી આત્મનિષ્ઠ ભાવના શાશ્વત સ્વભાવનું ધ્યાન કરવું જોઈએ. પુષ્ટ બને છે એ રીતે સંસારથી વિરતિ થાય, આ આધ્યાત્મિક તત્વ પરમૈશ્ચર્યનું લક્ષણ છે. ઈરછાને વિનાશ થાય તેથી દ્રવ્ય (ષડૂ)ને પર્યાય એ રીતે આત્માની અમરતા તથા તેના મોક્ષ ભાવના પર વિચાર કરવાથી સંસાર પ્રત્યે માટે આ સુનિશ્ચિત માર્ગ છે. આસક્તિ ઓછી થાય છે. અને આ કાર્ય ગીતા
બજારના વિ”િ અમેa gશા ભ્યાસથી સાધ્ય બને છે. તેમાં ષડૂ દ્રવ્યનું ખૂબ .. વિવેચન કર્યું છે. તેથી પ્રાણીઓ માટે ગીતા
“ના રિાવા શિauzય મુનીર ! કથા ભ્યાસ મેક્ષનું સાધન છે.
ભરત ચક્રવતીજીને વિષય-કષાયના કારણભૂત પર્વ મનના દમનની વાત કરી છે. મનન કેટલાં અધિક પ્રમાણમાં પરિગ્રહ હતા, છતાં દમન કરી, તેની ચંચલતા અપહરી, સ્થિરતા કેવળ આત્મ ભાવનાથી તેમને કેવળ જ્ઞાન પ્રાપ્ત પ્રાપ્ત કરવા માટે, પ્રાણાયામ પણ કરાય છે. થયું, પરંતુ પ્રાણાયામથી જે જડતા પ્રાપ્ત થાય છે તે જેના દ્વારા આત્માને આત્મનિષ્ઠ બનાવી શકાય માત્ર સાંસારિક સિદ્ધિઓ આપનારી છે. સાગરોપમ અથવા જે દ્વારા આત્મા સ્વરૂપાનુંસંધાન કરે–તેને
આભા પ્રકાશ