________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અને સુષ્ટિ ઉપરના સ્વાભાવિક સુખને મને પરિણામને ઉપજાવ્યા વિના વિફલ થાય એ જાણી જોઈને વિગ કરાવે છે, તેમ છતાં બને જ કેમ? ભેગનો ઉદય થતાં, ભેગ સંમુખ પણ આપને કથેલે ઉપાય સત્ય જ હોય અને કર્યા સિવાય તે પ્રકૃતિ વિલય થાય તે તેના સુખની ઇરછાને પરિતૃપ્ત કરવાને મારી બુદ્ધિએ ઉદયનું સાફલ્ય શું ? પ્રેરેલ ઉપાય અસત્ય હોય તે પણ આપણા
- સ્થૂલભદ્ર –તમારૂં કથન સત્ય છે, પરંતુ પૂર્વ સંબંધને સ્મૃતિમાં લાવી મારી ઇચ્છાને એક વખત અમલમાં લાવે.
ઉદય આવેલ પ્રકૃતિને ભેગવવાના રસ્તા જ્ઞાની
અને અજ્ઞાનીને જુદા જુદા હોય છે. અજ્ઞાની સ્થૂલભદ્રઃ—કશા! એક વખત પિવાયેલી પુરૂષને ભેગને ઉદય થતાં ભેગને અનુરૂપ ઈચ્છા બીજી વખતે બમણ બળથી ઉદયમાં સામગ્રીથી રંગાઈ ભેગના સંસ્કારને પોષણ આવ્યા વિના રહેતી નથી. એક વખત અનરૂપ આપે છે, અને તે સંસ્કારને પુનઃ ઉદયમાં સામગ્રીથી સિંચાયેલે સંસ્કાર પુનઃ પ્રબળપણે આવવાનું આમંત્રણ આપે છે. જ્ઞાની તે પ્રકૃતિના પ્રકટ થઈ વ્યાકુલતા ઉપજાવ્યા સિવાય રહેતા ઉદયને પ્રકારફેરથી ભેગવે છે અને ઉદય સંમુખ નથી. એ મારા કથનમાં પ્રતીતિ રાખી ઉદયના થયેલી પ્રકૃતિને અનુરૂપ સામગ્રી ન આપતાં બળને શાન્તિથી વેદી . જ્ઞાનનાં તારતમ્ય તેમાં અરક્ત રહી તેની શક્તિને આત્મબળના કરતાં ઉદયનું બળ અધિક પ્રમાણમાં થતાં જે તારતમ્યથી ક્ષીણ કરી પુનઃ ઉદયમાં ન આવે વિકારે સ્વાભાવિક રીતે થવા જોઈએ તે અત્યારે તેવી કરી મૂકે છે. જ્ઞાની અને અજ્ઞાની ઉભયને તમારામાં ઉપસ્થિત છે. જગતના અનેક છે તે તે કર્મપ્રકૃતિ એકસરખા બળથી ઉદયમાં આ સ્થિતિના ઉદયને વેદી ન શકવાથી જ હેરાન આવે છે, પરંતુ અજ્ઞાની જન તેના ઉદય સમયે થાય છે. એક વખત આ ઉપસ્થિત થયેલા તેમાં રંગાઈ જઈ તે સંસ્કારને ભેગસામગ્રીથી વિકારને સાક્ષીભાવથી અરક્તપણે વેદી લેશે તે પરિપષે છે. જ્યારે જ્ઞાની જીવ તે ઉદયને પુન: તેનું બળ ક્ષીણ થઈ જશે. આ પ્રસંગે સાક્ષીભાવે ક્ષણવારમાં વેદી લઈ તેને નિ:સવ સહેજ પણ શિથિલતા ભજવાથી વિવેકની પ્રાપ્તિ કરી નાખે છે. ઉભયના વેદનમાં માત્ર પ્રકાફિર ઘણા કાળ સુધી અપ્રાપ્ય રહેશે. તમારા છે. હું તમને ઉપદેશ આપું છું તેને આશય એકલાના જ જીવનમાં આ પ્રસંગ આ પરિણામને આપ્યા પહેલાં ઉદયબળ વિલય છે, એમ માનશો નહિ. જે જે આત્માઓ થઈ જવા ગ્ય છે તે નથી, કિન્ત તે ઉદય સિદ્ધિને વરેલા છે, તે સર્વના સંસાર જીવનમાં આત્મબળથી જ અરક્તપણે વેદી લે એ છે, પ્રાય: આવા પ્રસંગે આવ્યા હતા અને તે તે કશા! તમને ઉદયભૂત થયેલી કમ પ્રકૃતિ પણ સમયે તેમણે ઉદયના બળ કરતાં આત્મબળનું જ્ઞાનીઓ જે પ્રકારે તે વેદે છે તે રસ્તે વેદવી તારતમ્ય અધિક રાખવાથી જ વિજય મેળવ્યો એવો મારો ઉપદેશ છે. હતે. શિથિલતા અને અનુપયોગ થતાં કરેલી કેશા–પરંતુ ઉદયસમુખ થયેલી પ્રકૃતિ કમાણી ધુળમાં મળી જાય છે. આપ્ત કથનને પોતાનું ફળ આપ્યા વિના રહે જ કેમ, તે હજી આ ભાવ, કેશા ! કઈ કાળે વિસ્મૃત કરવા મને બુદ્ધિમાં ઉતરતું નથી. ચગ્ય નથી.
સ્થૂલભદ્ર -ઉદયસમુખ થયેલ પ્રકૃતિને અને કેશા–પ્રો! આપ ભૂલો છે. ઉદયમાં આત્માને સંબંધ તે નિમિત્ત-નૈમિત્તિક જ આવી ફલાભિમુખ થયેલી પ્રકૃતિ કાંઈ પણ છે. ઉદયમાન કર્મ કાંઈ આપણને બળાત્કારે જુન, ૧૯૭૮
૧૪૧
For Private And Personal Use Only
