________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
જ્ઞાનીની દશા
" आत्मवत् सर्वजीवेषु यः पश्यति स पश्यति" ।। પિતાના આત્માની પેઠે જે સર્વ માં જુવે છે તે સર્વ ધમને દેખે છે. તેથી સર્વ આત્માએ પોતાના સરખા અર્થાત્ પોતાના બંધુસમાન તેને લાગે છે. તેને કોઈ શત્રુ પણ લાગતું નથી અને કોઈ તેને પ્રિય પણ લાગતું નથી; સર્વ જી પોતપોતાની દશા પ્રમાણે છે તેમાં શ્રેષ વા રાગની કલ્પનાની જરૂર તેને દેખાતી નથી. તે જેવી વસ્તુ હોય તેવી દેખે છે અને આદર્શની પેઠે તટસ્થ સાક્ષી પણે સર્વને જ્ઞાતા અને દ્રષ્ટા બને છે અને નિર્લેપ રહે છે. વ્યાવહારિક તથા પારમાર્થિક જીવન ગાળે છે છતાં બાહ્ય વસ્તુઓમાં લેતા નથી. બાહ્ય વસ્તુઓનાં કાર્યોને પિતાના માથે આવી પડેલી ફરજ તરીકે ગણી કરે છે પણ તેમાં હું તેની કલ્પના કરતું નથી. તે જ્ઞાની નિર્લેપ રહીને વિશેષતઃ સર્વનું ભલું કરવા સમર્થ થાય છે. દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાલ અને ભાવ પ્રમાણે ઉચ્ચ જીવન પ્રાપ્ત કરવા માટે ઉચ્ચ પ્રકારના વિવેકને ગ્રહણ કરે છે. સર્વ પ્રકારનાં કાર્યોમાં લાભ અને અલાભની તરતમતા જાણી શકે છે પારમાર્થિક જીવન ગાળવા માટે બને તેટલે નિષ્કામપણે આભભેગ આપે છે. જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રની ઉત્કૃષ્ટતા પ્રાપ્ત કરવા સદાકાલ આ પગમાં રમે છે. ગૃહસ્થધર્મમાં રહ્યો હોય તે ગૃહસ્થના અધિકાર પ્રમાણે સર્વ બાબતમાં વર્તે છે અને સાધુધર્મ અંગીકાર કરે છે તે સાધુના અધિકાર પ્રમાણે વર્તે છે; સદૂગુણે તરફ દષ્ટિ રાખે છે અને દુગુ ટાળવા માટે પ્રયત્ન કરે છે. ગુણાનુરાગ દષ્ટિથી સર્વત્ર-સર્વથા સર્વ મનુષ્યના ગુણેને ગ્રહણ કરે છે. જગતના આક્ષેપ સહન કરવા શુરવીર બને છે અને મનમાં અત્યંત વૈર્ય ધારણ કરે છે.
હું શુહાનંદ સ્વરૂપમય પોતે છું એમ નિશ્ચય કરે છે. જેથી દુઃખ થાય વા સુખ તે હું નથી, દુઃખ એ આત્માને શુદ્ધ ધર્મ નથી, માટે દુઃખની કલ્પના કરવાનું જ્ઞાનીને કઈ પણ પ્રજન જણાતું નથી. જે જે વખતે દુઃખ વા શેક થાય તે તે વખતે જાણવું કે મનનું જેર વિશેષ છે અને આત્મા પિતે મનના તાબામાં વતે છે તેમજ જે જે વખતે આત્માને સહજ આનંદગુણ ખીલે અને બાહ્યમાં સમભાવે જોવાય ત્યારે સમજવું કે આત્મા પોતે તે વખતે નિર્મલ છે અને મનને પોતે વશ કર્યું છે. શુદ્ધાનંદ સ્વરૂપના ઉપયોગમાં રહેતા આત્મા પિતાને નિરાકાર સ્વરૂપ પણે નિહાળે છે અને પિતાના સ્વરૂપને પોતે નિશ્ચય કરે છે. કે જડ આકારોથી હું ભિન્ન છું, નિરાકાર છું, સર્વ પ્રકારના સાકાર પ્રપ ચોથી ભિન્ન છું ત્યારે સાકાર પદાર્થોનું મમત્વ તેમજ તેમાં અર્હત્વ કેમ મહારે કલ્પવું જોઈએ? અલબત્ત ન ક૯પવું જોઈએ-ઈત્યાદિ સ્વરૂપને જ્ઞાની આત્મા પોતાની મેળે નિશ્ચય કરે છે. '
આત્મજ્ઞાની સ્વાભાવિક સુખપ્રદ શુદ્ધાત્મપદને ઈચ્છું છું, તે વિના હું અન્ય કંઈ પણ ઈચ્છા નથી–એમ નિશ્ચય કરે છે; આત્મ પ્રયત્નથી સર્વ કર્મને નાશ કરવા હું ઉસુક થયે છું એમ નિશ્ચય કરે છે. મહારા સહજ સ્વરૂપમાં સુખાનંદમહોદધિ છે એમ અનુભવ કરે છે અને જ્ઞાનાદિ સર્વ સદ્ગુણે પોતપોતાના સ્વરૂપે મહારામાં વતે છે એમ નિશ્ચય કરે છે.
જુન, ૧૯૭૮
૧૪પ
For Private And Personal Use Only
