Atmanand Prakash Pustak 074 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

બને છે તે આપણે જાણીએ છીએ. મુનિવર્ય શ્રી ઉદયરત્ન મહારાજે માનની સજઝાયમાં યથાર્થ જ કહ્યું છે કે –
માને વિનય ન આવે રે, વિનય વિના વિદ્યા નહીં, તે કિમ સમકિત પાવે રે;
સમકિત વિણ ચારિત્ર નહીં, ચારિત્ર વિણ નહી મુક્તિ રે. અકારથી નાશ પામેલા અસંખ્ય નાના મોટા માનવોનાં ઉદાહરણ ઈતિહાસમાં નોંધા યેલાં છે. “અહુંકાર તે રાજા રાવણનો પણ નથી રહ્યો” એ જનઉક્તિ સુવિદિત છે. પરંતુ અહંકાર એ માનવ સ્વભાવની એક ખાસ નબળાઈ છે. અને આ નબળાઈન ક રણે તે પોતાને નાશ કરે છે. આ સંબંધમાં એક દષ્ટાંત જોઈએ. એક મહાન શિલ્પી હતે. તેની કારીગરી અદ્દભુત હતી. અચાનક તેને ખબર પડી ગઈ કે અમુક દિવસે અમુક સમયે તેનું મૃત્યુ થવાનું છે. એટલે તેણે પોતાના જ કદનાં આબેહુબ પતના જેવાં જ નવ પૂતળાં તૈયાર કર્યા અને મૃત્યુના સમય પહેલાં થોડી વારે તેમની વચ્ચે સૂઈ ગયે. નિયત સમયે યમદૂત આવ્યા પણ એક સરખા દશ જણાને જોઇને મૂંઝાયા અને કેને પ્રાણ લે તે નક્કી કરી ન શક્યા, એટલે પાછા ગયા અને યમરાજાને સર્વ હકીકત જણાવી. તે પોતે પધાર્યા અને એક સરખા દશ જણાને જોઈને દંગ થઈ ગયા. પણ માનવ સ્વભાવની નબળાઈ તે જાણતા હતા એટલે સૌ સાંભળે તેમ બોલ્યા કે “શી અદભુત કારીગરી છે. પણ એક જરીક ખામી રહી ગઈ છે. એ ન હેત તે શિલ્પી વિશ્વકર્માને સમોવડિયે ગણાત.” આ સાંભળીને શિલપી એકદમ બેઠો થઈ ગયો, અને પૂછયું કે “કઈ ખામી?” યમરાજે હસીને જવાબ આપ્યો કે “આ જ, અહંકાર” અને તેને પ્રાણ લઈને ચાલતા થયા.
માયા: માયા એટલે છળકપટ. માયા છે તે મિથ્યાત્વ પણ છે. પોતાના એક મહાબળ નામના પૂર્વ ભવમાં તપ જેવી પવિત્ર કરણીમાં મિત્ર સાથે માયા-છળકપટ કરવાથી તીર્થપતિ મલિજિનને સ્ત્રીવેદ પામો પડ્યો. તે અન્યની તે શી વાત કરવી ? - લોભ લેભ તે પાપનું મૂળ છે. અને તેની અસર તે ઠેઠ દશમાં ગુણસ્થાનક સુધી પહોંચે છે. વિચિત્રતા તો એ છે કે જેમ જેમ લાભ મળતો જાય છે તેમ તેમ તેભ વધત જાય છે. એક લેભિયે મફત નાળિયેર લેવા નાળિયેરી ઊપર ચડ્યો અને પડીને મરણશરણ થયા તે વાર્તા જાણીતી છે.
જરા જેટલી આગ અને નહિ જે કષાય એને વિશ્વાસ ન કરે, કારણ અ૫ હેવા છતાં તેને વધી જતાં વાર લાગતી નથી. આ શાસ્ત્રોક્તિ એક પરમ સત્યને પ્રગટ કરે છે. આપણે તેને બરાબર સમજી લેવાની જરૂર છે.
દશવૈકાલિકસૂત્ર(અધ્ય. ગા. ૩૮,૩૯)માં કહ્યું છે કે કોઇ પ્રીતિને, માન વિનયને, માયા મિત્રને અને લેભ સર્વને નાશ કરે છે. માટે શાંતિના ગુણને કેળવીને ક્રોધને હણ, નમ્રતાના ગુણને કેળવીને અહંકારને જિત, સરળતાના ગુણને કેળવીને માથા ઉપર તથા સંતાપના ગુણને કેળવીને લેભ ઉપર વિજ્ય મેળવવે.
ઓકટોબર, ૧૯૭૭
: ૨૭૩