________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ખોટી વાત કહેવી તે. જૂઠ્ઠા વચનનાં મુખ્ય ત્રણ લક્ષણા છે: અપ્રિય, અથ્ય, અને અતથ્ય. જે વચન સાંભળતાંજ કડવું લાગે તે અપ્રિય. આંધળાના તા આંધળાજ હાય'-દ્રૌપદીના આ વચનને અપ્રિય કહી શકાય. જે વચનથી પરિણામે લાભ ન થાય તેવા વચનને અપથ્ય કહેવાય. કૈકેયીએ રામને વનત્રાસ અને ભરતને રાજ્યગ દીની વાત કરી તે વચનને અપથ્ય કહી શકાય. જે વચન મૂળ હકીકતથી જુદુ' હાય તેવા વચનને અતથ્ય કહેવાય. ધાત્રીએ ગુસ્સે થઈ પેાતાની પત્નીને ઠપકો આપતાં સીતા સંબધેનુ' જે વચન કહ્યું તે વચનને અતથ્ય કહી શકાય.
મૃષાવાદના માઠાં પિરણામ સંબધમાં આપણા ધર્મશાસ્ત્રમાં કહેવામાં આવ્યુ છે કે મૃષાવાદી અન્યભવમાં જે જે જાતિમાં ઉપજે ત્યાં ત્યાં અપ્રિય ખેલનારા થાય, તે હિતકર વચના સાંભળે નહિ, ખીજાએ વિનાકારણે તેને તિરસ્કાર, અપમાનવાચક શબ્દો સંભળાવે, તેના યશવાદ કોઇ ખેલે નહિ, ભાષા કઠોર કડવી હાય, બુદ્ધિરહિત, મૂર્ખ, મૂંગા કે તેતડા ખેલનારા થાય.' જીવને આવા ચેગા મળવાના નિમિત્તમાં મુખ્ય કારણ મૃષાવાદ છે. અઢાર મહાપાપસ્થાનકો પૈકીમૃષાવાદ-કલહ
વાણી દ્વારા ભવે નહિ તે તે પૂ` પુરુષ કહેવાય, અને તે પેાતાના આખા દેહ ઉપર કાબૂ રાખવાને સમથ થાય. નાના તણખા પણ કેવી મેાટીમાટી વસ્તુઓને સળગાવી મૂકે છે ! આપણી જીભ પણ માગના તખા જેવી છે. તે પાપના ભડાર છે. આપણાં અંગેામાં જીભ એવી છે કે એ આખા દેહને અપવિત્ર કરે છે, અને કુદરતની ઘટમાળને સળગાવી મૂકે છે, અને એ આગ નરકાગ્નિ જેવી હાય છે. દરેક જાતનાં પશુ, ૫'ખી, સર્પ અને જળચરને પાળી શકાય છે, અને માણસોએ તેમને પાળ્યાં છે. પણ કોઇ માણસ જીભને પાળી શકતા નથી. એ કાબૂમાં ન રાખી શકાય એવું અનિષ્ટ છે, કાતિલ ઝેરથી ભરેલુ છે. એ જીભ વડેજ આપણે આપણા પિતા પ્રભુને દુઆ દઇએ છીએ, અને એ જીભ વડેજ આપણે પ્રભુની પ્રતિકૃતિ સમા માણસને શાપ દઈએ છીએ. એક જ મુખમાંથી દુઆ અને શાપ ઉચ્ચારાય છે. ભાઇએ; આમ ન થવુ' ઘટે. કોઇ ઝરણ' એકજ સ્થળે મીઠુ અને ખારૂ પાણી આપે ખરૂ ? '
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તુર્ક લાકોની કહેવત છે કે, ‘તલવારથી પણ વધારે ભયંકર રીતે જીભ લેાકોના ટોળાને ખરખાદ કરી શકે છે.' એક ઇરાની કહેવત છે કે : 'લાંબી
આળ અભ્યાખ્યાનન–પૈશુન્ય (ચાડી, ચુગલી)–પર૫-જીભ માત અને બરબાદીને ઝડપથી આમંત્રી શકે
રિવાદ (પારકી નિંદા)–અને માયા મૃષાવાદના છ પાપે તે માત્ર અજ્ઞાનપણે ખેલવાના કારણે જ થાય છે.
છે.’ ચીનની એક કહેવત છે કે: ‘જીભને સંભાળવામાં ન આવે તે એ એક એવા શબ્દ પણ ઉચ્ચારી શકે છે, કે જેની ઝડપ પાણીદાર ઘેાડાને પણ મારી હઠાવે છે.' એક અરબી મહાત્માએ કહ્યું છે કે, : જીભના માટે ભંડાર દિલ છે. જીભે દિલની રજા વગર ખહાર નિકળવુ ન જોઇએ. ગ્રીક ભાષામાં એક કહેવતના એવા અથ થાય છે કે : હાડકાં વગરની જીભ નરમ અને નાની હાયા છતાં, એ નાજુક જીભમાં એટલી તાકાત છે કે તે માણુસના ટુકડા કરાવી મારી ન...ખાવી શકે છે.' અરેબીક ભાષાની એક કહેવતને અથ એવા થાય છે કે જીભ ચૂકે એના કરતાં પગ ચૂકે એ સારૂ. પગ ચૂકે તે હાડકુ ભાંગે, જે પાછું બેસાડી શકાય.
આત્માનંદ પ્રકાશ
વાણીના સંયમની ખાખતમાં અન્ય ધર્મ શાસ્ત્ર અને બીજા દેશના મહાન લોકોએ પણ ઘણુ ઘણુ કહ્યું છે. ભગવદ્ગીતામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે વાકયથી કોઈનું મન દુ:ખાય નહી, જે સત્ય હાય, હિતકારી હાય, પ્રિય લાગે તેવુ... હાય તેવુ થાકય ખેલવુ' અને તેને વાણીને તપ કહેાવાય છે. ઉપનિષદ્ના ઋષિ ઇશ્વરને હમેશાં પ્રાથના કરે છે કે નિા મૈં મધુમત્તમા અર્થાત્ હે પરમાત્મન્ મારી જીભ મધ કરતાં પણ વધુ મીઠડી હેા. ખાઈ-ઃ ખલમાં કહેવામાં આવ્યુ` છે કે ; ‘જો કોઇ માણસ
!
૧૫૪]
For Private And Personal Use Only
