Atmanand Prakash Pustak 071 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

ગૃહદીપ-નારી
લેખક: શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ભારતીય લેકકથાઓમાં રાણી વિદ્યાવતીની વાત એ થાય કે પુરૂષ માત્રના સુખદુઃખને આધાર બહુ પ્રસિદ્ધ છે.
તેની પત્ની પર નિર્ભર છે પુરૂષ સુખી હોય તે વિદ્યાવતી એક વખત રાજાની સાથે હાથી પર
તેનું કારણ તેની પત્નીની ચતુરાઈ અને દુઃખી
છે બેસી વનવિહાર અર્થે જઈ રહી હતી. માગમાં હોય તે તેનું કારણ તેની પત્નીની વડતા. એટલે જંગલ જેવા ભાગમાં એક વિશાલ વૃક્ષની છાયા પુરૂષના સુખદુઃખને આધાર તેની પત્ની પર નીચે એક મહા દરિદ્ર કઠિયારે સૂતેલું હતું. કપડાં રહે છે. અને પુરૂષ તે જાણે બીચારો માટીનું ફાટેલા હતા અને પૂરતા અન્નના અભાવે પટ પૂતળું ! પણ ત્યારે તમે પોતે જ આ વાત પૂરવાર પાતાળ ગયેલું જણાતું હતું. રાજાએ કઠિયારાની કરી બતાવને ! તમે આ કઠિયારાના ઘરે જાઓ. સામે દ્રષ્ટિ કરી વિદ્યાવતીને કહ્યું કે દરિદ્રતાની એના સ્ત્રીને ચતુર બનાવો અને તેના દ્વારા આ સાક્ષાત્ મૂર્તિજ છે ને!”
કઠિયારાને સુખી કરી બતાવે તે હું જરૂર માનું
કે તમારી વાત સાચી. વિદ્યાવતીએ કઠિયારાની આરપાર દષ્ટિ કરી ક: “રાજન! લાગે છે કે આ માણસની પત્ની વિદ્યાવતીએ માર્મિક રીતે હસીને કહ્યુંઃ “નાથ! કોઈ ફવડ અને એદી હશે. પતિના મેલાં કપડાં આમાં તે આપે શી મોટી વાત કરી ? હવે તે ધોવાની અને કાટેલા કપડાંને સાંધી આપવાની તે માટે આપને આ વાતની ખાતરી કરાવવી જ રહી. પત્નીની ફરજ ખરી કે નહીં?” રાજા અને વાંદરા પણું આ કઠિયારાના દારિઘને દૂર કરવામાં હું વચ્ચે કઈ કઈ વાતમાં ભારે સામ્યપણું હોય છે. આપની અગર મારા પિયરની કઈ વસ્તુને ઉપકઠિયારાની પત્નીનાં દોષ જેતી વિદ્યાવતી માટે ત્યાગ કર્યું તે પણ ખોટું છે. મારે આ રાજાએ વિચાર્યું કે આ રાણીમાં અભિમાનનો કેઈ કઠિયારાની દરિદ્રતા અપનાવીને જ તેની દરિદ્રતા પાર નથી. કઠિયારાની દરિદ્રતામાં તેને જેમ એની દૂર કરવાની રહે છે.” પછી તે રાણીએ પિતાના પત્ની કારણરૂપ લાગે છે. તેમ મારે આવી બધી અંગ પરથી એક પછી એક અલંકાર કાઢીને સાહાબી અને જાહોજલાલી છે તેના કારણરૂપ પણ રાજાને સોંપ્યા અને પોતે હાથી પરથી ઊતરી ગઈ તે પોતાની જાતને કેમ ન માનતા હોય તો રાજાએ જોયું કે વિદ્યાવતીને ચાનક લાગી, આવી માન્યતાને આ જ અર્થ થઈ શકે. પણ પણ થયું કે ભલે લાગી. આ માર્ગે જ તેને આ અભિમાની સ્ત્રીની શાન હું ઠેકાણે લાવું તે જ
સાચી વસ્તુનું ભાન થશે કે પુરૂષના સુખદુઃખને સાચે રાજા.
આધાર તેની પત્ની પર નથી, પણ સ્ત્રીના સુખ રાજા કશું ન બેલતાં વિચારમાં પડે એટલે દુઃખને આધાર તેના પતિ પર છે. વિદ્યાવતી વિદ્યાવતીએ સામે જોઈ કહ્યું: રાજન! કેમ કાંઈ કઠિયારાની પાસે પહેચે તે અગાઉ તે રાજાએ જવાબ ન આપે? તમને શું મારી આ વાત ન પોતાના હાથીને આગળ ચલાવ્યું. નાની એવી રૂચી?
વાતને મોટું રૂપ અપાઈ ગયું. રાજાએ વેધક દષ્ટિએ રાણી સામે જોઈ કહ્યું: વિદ્યાવતીએ પેલા કઠિયારાની પાસે જઈ કહ્યું: વિદ્યાવતી ! તમારા કથનને તાત્વિક અર્થ તે “ભાઈ! તમે આમ સૂનમૂન કેમ સૂતાં છે? મને
આત્માનંદ પ્રકાશ