________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
છે. તૃતીય કુસુમાંજિલ પછી ‘વસ્તુ’ છંદમાં પદ્ય છે. આમ આ કૃતિમાં ‘વસ્તુ' છંદ બે વાર જોવાય છે.
www.kobatirth.org
k
પોપટલાલ સાકરચ'દ શાહ તરફથી સને ૧૯૪૧માં પ્રકાશિત ૪વિવિધ પૂર્જા સંગ્રહમાં સ ંસ્કૃત-પ્રાકૃત લખાણ જેવુ જોઇએ તેવુ શુ નથી. છંદ પ્રમાણે ચરણા ન રજૂ કરતાં સાધી લીટીઓ જાણે ગદ્ય હાય તેમ એને લગતુ લખાણુ છપાયું છે. વિશેષમાં ‘દેપાલ’ તે ભલે ‘દેવપાલ' નામ છે. આ ઉપરાંત રત્નાકરે રચેલા આર્દિનાથ-જન્માભિષેક ’તેમ જ ભંડારીકૃત નવપલ્લવ પાર્શ્વનાથ--કળશ તે પ્રસ્તુત કૃતિમાં જરાક જુદા નામે ભેળવી દીધી છે આથી આ ત્રણે કૃતિએ સમીક્ષાત્મક સ્વરૂપે રજૂ કરાવી ઘટે. છેલ્લી બે કૃતિઓ નીચે મુજબ છેઃ—
વચ્છ
*
(૨) સ્નાત્રપૂજા—આ રાજસાગરના હસ્તે વિ. સ. ૧૭૫૬માં દીક્ષા લેનાર અને વિ. સ. ૧૮૧૨માં સ્વગે સંચરનારા‘ખતર' ગછીય દેવચન્દ્રની રચના છે. એમાં આઠ ઢાલ છે. અને અંતે ‘કળશ' છે. પહેલી અને ત્રીજી ઢાલના અંતમાં એકેક પદ્ય વસ્તુ' છંદમાં છે. સાતમી ટાલમાંનાં ચાર પદ્યો પછી તેમ જ એ ઢાલના અંતમાં પણ એકેક પદ્ય ‘વસ્તુ' છંદમાં છે. આમ ચાર પત્રો ‘વસ્તુ' છંદમાં છે. આઠમી ઢાલના અંતમાં “જન્મમહાત્સવ છ” ઉલ્લેખ છે. આ પૂજા સ. (૨)માં છપાઈ છે.
વિ.
પૂ.
(૬) શાન્તિ જિન કળશ—આ જ્ઞાનવિમલસૂરિએ રચ્યા છે એને પ્રારંભ સંસ્કૃતમાં રચાયેલા એક પદ્યથી કરાયા છે. ત્યાર બાદ થોડુંક લખાણ સંસ્કૃતમાં ગદ્ય રૂપે છે. પછી એક દર ચાર ઢાલ છે. એ દ્વારા શાન્તિનાથના જન્મકલ્યાણકનું વર્ણન કરાયું છે. આ વિ. પૂ. સ. (૨)માં છપાયેા છે.
રત્નાકર
નામના
આદિનાથ-જન્માભિષેક-આ મુનિએ રચ્યા છે. એમાં પ્રારંભમાં તેમ જ અંતમાં ‘ વસ્તુ ' છંદમાં એકેક પદ્ય છે. દ્વિતીય પદ્ય પછી ‘હરિગીત’માં બે પદ્યો છે. આ કૃતિમાં ૨+૨+૭+1 =ર૧ પદ્યો છે. એમાં વૃષભ વગે૨ે ચૌદ સ્વપ્નાના ઉલ્લેખ છે. આ પૂર્વે જયમંગલસૂરિએ મહાવીરયજમ્માભિસેય ( મહાવીર-જન્માભિષેક ) નામની કૃતિમાં
અપભ્રંશમાં રચી છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭) અજિત જિન કળશ---આ ઉત્તમવિજયના શિષ્ય પદ્મવિજયે રચ્યા છે. એમણે વિ. સં. ૧૮૦૫માં દીક્ષા લીધી હતી. એમને સ્વર્ગવાસ વિ. સં. ૧૮૬૨
થયા હતા. એમણે પ્રસ્તુત લધુ કૃતિ દ્વારા અજિત નાથને જન્મમહોત્સવ વર્ણવ્યો છે. આ ‘કળશ’ વિ. પૂ. સ. (૨)માં છપાયા છે.
(૧) ‘નવપલ્લવ’ પાર્શ્વનાથ-કળશ વચ્છ ભડારીની કૃતિ છે. એને કવિએ ‘કળશ’ કહ્યો છે. એમાં ૧+૧૫+૭=૧૯ પત્રો છે. આ કૃતિમાં અશ્વસેનની નગરી, પાર્શ્વનાથની માતા વામાદેવીએ જોયેલાં ૧૪ સ્વપ્ના અને પાર્શ્વનાથના જન્માભિષેક એ બાબતે વર્ણવાઈ છે. અંતમાં ‘નવપલ્લવ જિન' તેમ જ હિમાસાગરના ઉલ્લેખ છે. મહિમાસાગર ’એટલે
(૩) સ્નાત્ર પૂજા—આ શુભવિજયના શિષ્ય વીરવિજય રચી છે. એમાં ‘વસ્તુ' છંદમાં બે પદ્યો છે. એક ઢાલ જે કડવાની દેશમાં છે તેમાં કળશ જિત મહાત્સવને એવો ઉલ્લેખ છે. પ્રસ્તુત વીવિજયે વિ. સં. ૧૮૪૮માં શુભવિજય પાસે દીક્ષા લીધી હતી. આ વીરવિજય વિ. સ. ૧૯૦૮માં સ્વર્ગે સિધાવ્યા હતા.
4
મહિમાને સમુદ્ર એ અર્થ ઉપરાંત શુ ‘મહિમાસાગર’એમણે રચેલી આ પૂશ્ન વિ. પૂ. સ. (૨)માં છપાઇ છે. એ વચ્છ ભંડારીના ગુરુનુ–પૂયનુ નામનુ તે। સૂચન નથી એવા પ્રશ્ન મને સ્ફુરે છે.
(૪) સ્નાત્ર પૂજા—આ આત્મારામજીએ ઉર્ફે વિજયાનન્તસૂરિએ ઝંડીઆલામાં વિ. સં. ૧૯૫૦માં
૪. હવે પછી આને નિર્દેશ વિ. પૂ. સ. (૧)” એમ કરાશે. ૫. જમ્ભાભિસેય અને મહાવીર કલશ” નામને ૩-૪)માં છપાયા છે.
ગુજરાતી જૈન ભક્તિસાહિત્ય : પૂજાએ અને પૂજનિવિધ
મારા લેખ જૈન સત્ય પ્રકાશ' (વર્ષ ૧૪, અ.
For Private And Personal Use Only
૧૬૯
