________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુદ્દગલમાંથી સર્જાયેલા છે તેની આજુબાજુ સર્વવિરતિ ભૂમિકામાં આવે છે. બહિર જડ જગત છે. જન્મ અને મરણ વખતે પણ વસ્તુઓ ઉપરની મમતા સર્વથા છોડ્યા જડ-કામણ શરીર તેને છોડતું નથી. એટલે પછી, પરભાવવૃત્તિથી નિવૃત્ત થતાં, માણસને એક બાજુ માણસ જડ જગત સાથે ઓત અંતરના શત્રુઓ ક્રોધાદિ કષાયને સામને પ્રેત થયેલ છે. પણ માણીમાં એકલી કરે પડે છે. તે કષાયે આત્મિક ઉન્નતિને જડતા-પૌદ્ગલિકતા નથી, તેનામાં સુખદુઃખ અવરોધ કરનારા છે. તેઓને પરાજય કરો ની લાગણી છે, સાચું ખોટું વિચારવાનું તે ઘણું કઠણ કામ છે. આત્માને પિતાનું જ્ઞાન છે. પિતાની પદુગલિક સ્થિતિથી તેને વીર્ય ફેરવવું પડે છે. આત્મામાં જેમ અનંત સતેષ નથી, ઉન્નત થવાની ભાવના છે, જ્ઞાન છે તેમ અનંત વીર્ય (infinite will સૌંદર્યમાં તેને આનંદ આવે છે, મલિનતામાં power) છે. તે શક્તિને લઇને જીવ પ્રથમ તેને ઘણું થાય છે, બીજાને દુઃખી જોઈ અનંતાનુબંધી કષાયોને નિમ્ન કરે છે, દુઃખ થાય છે, બીજાને સુખી કરવાની અને સત્તાથી ક્ષય કરે છે. આ ભૂમિકાને અનંતાનુ બીજાના સુખ માટે આત્મસેગ આપવાની બંધી ક્ષપણ ભૂમિકા કહેવામાં આવે છે. માણસમાં ઉમિ છે; આ બધા જડ જગતના અનંતાનુબંધી કષાયો અનંત સંસારમાં જીવને ગુણે નથી, પણ આધ્યાત્મિક ગુણે છે. રઝળાવે છે, અને અનંત સંસારના મૂળ એટલે એક વખત અધ્યાત્મદશા જાગૃત થયા કારણ મિથ્યાત્વના ઉદયના કારણુ હોવાથી પછી તે માર્ગમાં આગળ વધવા માણસ સ્વરૂપનુક્સાવરૂપ સમ્યગૂશનને ઘાત કરે છે. પ્રયત્ન કરે છે,
ત્યારપછીની પાંચમી ભૂમિકાને દમેહક્ષપક અધ્યાત્મમાર્ગમાં પ્રવેશ કરતાં તેને અનેક કહેવામાં આવે છે. દગમોહ એટલે પારિપ્રકારના અંતરાયો અને વિદનેને સામને ભાષિક ભાષા પ્રમાણે દર્શનમોહનીય. આ કરે પડે છે. અંતરાયે બે પ્રકારના હોય કર્મના પરિણામે તત્વાર્થ વિષેની શ્રદ્ધા છેઃ જડ-પૌગલિક જગતના અને અંતરના વિકૃત રહે છે. બહારના સંસારનો સંબંધ ભાવના, સંસારી જીવ બહારની વસ્તુઓને છોડ્યા પછી, એટલે સર્વવિરતિ ભાવ ગ્રહણ પિતાની-આત્માની ગણે છે. ઘરબાર, કુટુંબ કર્યા પછી પણ આત્મતત્તર ઉપર અચળ કબિલો, ધનધાન્ય પોતાના માને છે. જીવની શ્રદ્ધા ન રહે ત્યાં સુધી મુમુક્ષુ-સાધકન્મોક્ષાઆ પરભાવ દશા છે. અધ્યાત્મમાર્ગમાં પ્રયાણ થીની મનની સ્થિતિમાં મોહ-મુગ્ધતા, ભ્રાંતિ કરતા માણસને આ બહિસંબંધવાળું જગત (delusion), ડામાડોળપણું રહેવા સંભવ છે. પિતાનું નથી, તે આત્મિક વસ્તુ નથી આત્માના એટલે તે મોહ દશાનો મૂળથી, સત્તાથી ક્ષય ગુના વિકાસને રૂધવાવાળું છે એવી પ્રતીતિ કરવાનો રહે છે. તે પાંચમી દેગમોહક્ષક થતાં તેની મમતા છોડી દેવાને-તે બંધને ભૂમિકા છે. દૂર કરવાને તે પ્રયત્ન કરે છે તેના પ્રથમ બહિરજગતને સંબંધ છેડ્યા પછી અને પગથિયાં તરીકે તે દેશવિરતિ બને છે, આત્મતત્વને બુદ્ધિદ્વારા નિશ્ચય કર્યા પછી, અને ક્રમે ક્રમે સર્વવિરતિ બને છે. મુમુક્ષુને સમ્યગુચારિત્ર (right conduct) ને એટલે આત્મજાગ્રતિ થતાં પ્રથમ અવિરત રૂંધનારા કર્મો-અંતરાયોને શાંત કરવાના ભૂમિકામાંથી તે બીજી દેશવિરતિ અને ત્રીજી અને નિર્દૂલ કરવાના રહે છે. આ ચાર એકાદશ અધ્યાત્મ ગુણશ્રેણિ
૩૧
For Private And Personal Use Only
