________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવન જેવી બહુમૂલ્યવાન વસ્તુ મળવા છતાં માણસ
- ગાંધીજી અને વર્ણાશ્રમ નિમૂલ્ય વસ્તુઓ પાછળ ઘેલા બન્યા છે. બાહ્ય વસ્તુને લીધે આત્મવીર્ય ગુમાવી બેઠો છે.
પણ ગાંધીજીએ કંઈ ચાર આઝમેનું એકિ. હાથમાં મૂડી સાકર છે. તમારી સામે ગ્લાસ છે. કારણ કરીને જ સંતોષ ઓછા માન્ય છે? એમણે પાણીથી ભરેલો ગોળો છે ને સાગર છે. હવે જે તે ચાર વર્ણ, જેમાં ઊંચ-નીચભાવ પ્રવર્તે. અરસસાગરમાં એ નાંખશે તે તે નિષ્ફળ જશે. ગળામાં
પરસ એકબીજાની સાથે ખાય નહીં, સમપણ નહીં, નાંખશે તે થોડી કામ આવશે પણ પ્યાલામાં નાંખશે
મળવાને જાણે સંબંધ નહીં, એકબીજાના પડોસમાં તે જરૂર શરબતની મજા આપશે.
રહેતા હોય તેને કોઈ ખ્યાલ નહીં, આવી સ્થિતિ
છતાં ગાંધીજીએ શું કર્યું ? ઊંચ—નીચ-ભાવ દુર - જીવનને પણ એ જ રીતે કયાં અને કેવી રીતે કર્યો, એટલું જ નહીં. એક વર્ણને બીજાની પાસે કેટલું વાપરવું તે પ્રશ્ન છે. જીવન એ જ્યાં ત્યાં આવવા દીધું અને બધા સાથે રહે એટલું જ નહીં, પૂર્તિ માટે નહીં પણ જાગૃતિ માટે હોય તે જીવનને પણ એમણે તો એમ કહ્યું કે માણસના જીવનમાં યોગ્ય રીતે ઉપયોગ થયો સમજ.
ચારે વણી પ્રગટવા જોઈએ. જે બ્રાહ્મણ હોય તે જ જીવન એ પ્રવાહ છે. આ સતત વહેતા પ્રવાહને ક્ષત્રિય; અને જે બ્રાહ્મણ અને ક્ષત્રિય હોય તે જ જાગૃતિથી જેવું અને જાગીને જીવવું એ જ એની વૈશ્ય; અને જે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને વૈશ્ય હેય તે જ ચાવી છે. ચાવી બહાર નહીં પણ અંદર છે અને શુદ્ર અથવા સેક. એક માણસમાં આ ચારય શક્તિતે છે જાગૃતિ !
ઓ વિકસવી જોઈએ, પછી ભલેને એ મુખ્યપણે
એક શક્તિ અથવા એક વૃત્તિથી કામ કરે. પણ એવું ભગવાન મહાવીર પ્રભુએ ગૌતમસ્વામીને એ જ
નહેવું જોઈએ કે કોઈ માણસ પિતાને માત્ર બુદ્ધિજીવી કહ્યું હતું
અને બ્રાહ્મણ કહે, અને રક્ષણ માટે પરાધિન હોય. “સમયમપિ મા પમાયે ગેયમા !” વળી એવું પણ ન હોવું જોઈએ કે જે બુદ્ધિનું અને સ્મૃતિ નેંધ:
રક્ષણનું કામ કરતે હેય, તે અર્થની-હિસાબકિતા
બની વાત જ ન જાણે ગાંધીજીના જીવનથી પણ મુનિશ્રી હરીશચંદ્રવિજયજી. આપણે આ વાત જાણીએ છીએ. એમણે તે
મરીનાં કામ કર્યા, ખેતરનું કામ કર્યું. બગીચાને કામ કર્યું, પ્રસનું પણ કામ કર્યું. આપણે માનવતાના પાયાની મૂલવણીમાં હાથની વિશેષતા જોઈ. ગાંધીજીએ પિતાના દસ અગિળીવાળા બે હાથથી બધું જ કામ કર્યું. એમણે સેવકનું પણ કામ કર્યું; અને ગણતરીબાજ તે એવા હતા કે એમની આગળ ભલભલા અર્થશાસ્ત્રીઓ પણ પોતાની ભૂલો સમજતા. એ જ રીતે એમણે રક્ષણની પણ જવાબદારી લીધી.
પંડિત સુખલાલજી
૧૨૮
આત્માન પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
