Atmanand Prakash Pustak 062 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531714/1

Page #1

卐
: પ્રકાશક :
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
ભાવનગર
11%
श्रीर
પ્રકાશ
વૈશાખ ૨૦૨૧
ક્રોધને ક્ષમાથી હવા, માનને મૃદતાથી જિતવું; માયાને સરલતાને ગુણુ કેળવીને વશ કરવી તથા લેાલને સતાપથી પરાજિત કરવા. તાપ કે વિવિધ ગુણા કેળવવા માટે સચ્ચારિત્રનું નિર્માણ કરવા માટે કાયના ત્યાગ જરૂરી છે.
» j]\ 5}}
याम
આત્મ સ.
Fe
વર્ષ : ૬૨ અઃ
૭

Page #2

સુવર્ણ અને રૂપાના કૈલાસ જેવડા અસંખ્ય પર્વતો હોય તો પણ લેભી પુરુષને એથી સંતોષ થતો નથી. ખરેખર ! ઈચ્છા આકાશના જેવી અનંત છે.
MH : "Jahanhir"
ફેશન ન. મીલ : ૮૦
બંગલા : ૩૮
ધી ન્યુ જહાંગીર વકીલ મીસ કુ. લી.
મેનેજીગ એજન્ટ મંગળદાસ જેસીગભાઇ સન્સ પ્રા. લી.
પોસ્ટ એ કસ ન, ૨
ભાવનગર.

Page #3

3c S
આ સભાના નવા માનવંતા પેટ્રન
શિશ્રી ચંદુલાલ પુનમચંદ શ્રોફ

Page #4

શેઠશ્રી ચંદુલાલ પુનમચંદ શેઠશ્રી ચંદુલાલભાઈનો જન્મ ઉત્તર ગુજરાતમાં પ્રખ્યાત પાટણ શહેરની નજીક આવેલા સારા એવા વેપારના કેન્દ્ર ચાણસ્મા નામનાં શહેરમાં રાજીવાળા શેઠશ્રી પુનમચંદ તારાચંદને ત્યાં સંવત ૧૯૫૦ ના માગશર વદિ બારસના રોજ થયે હતે.
શ્રી ચંદુલાલભાઈએ અઢાર વર્ષની વયે સાધારણ અભ્યાસ પૂરો કરી ધંધાની શરૂ આત કરી તે સમયે તેમના કુટુંબની સંયુક્ત માલિકીની શરાફી અને કમીશન-એજન્ટની પિઢી ભાવનગરમાં રાંધનપુરી બજારમાં ધીકતી ચાતી હતી પણ પિતે તેમાં ન જોડાતાં તેમણે પોતાની સ્વતંત્ર પેઢી શરૂ કરી. નાનપણથી સમાજ ઉપયોગી કાર્યો કરવા તરફ તેમની વૃત્તિ હતી તેથી ભાનગરમાં પિતે સુતર એસોસિયેશનની સ્થાપના કરી, પિતે તેના માનદ્ મંત્રી બન્યા અને સુંદર કામગિરી બજાવી આથી સુતરના વેપારીભાઈઓ શેઠશ્રી ભગવાનદાસ છગનલાલ વગેરે તરફથી તેમને એક અભિનંદન પત્ર આપવામાં આવ્યું હતું. આ ઉપરાંત શ્રી વિજ્યધર્મસૂરિજી કૃત “ધર્મદેશના ”નું પુસ્તક છપાવવાની વ્યવસ્થા શ્રી યશોવિજય જૈન ગ્રંથમાલા તરફથી શેઠ પ્રેમચંદ રતનજીની સાથે મળીને તેમણે કરાવેલ હતી.
સંવત ૧૯૦૪ માં તેઓ મુંબઈ આવ્યા અને મુંબઈમાં શરાફી તવા કમિશન એજન્ટને ધંધો શરૂ કર્યો સાથે સાથે તેમણે ગુજરાતી સીડઝમંડળી’ના માનદ્ મંત્રી તરીકેની કામગરી પણ ઉપાડી લીધી હતી.
સં. ૨૦૧૭ માં વિમલ કે-ઓપરેટિવ હાઉસીંગ સોસાઈટી લિમિટેડની સ્થાપના થઈ અને શેઠશ્રી ચંદુલાલભાઈ તેના માનદ ટેઝરર બન્યા આ જવાબદારી ભર્યા હોદા ઉપર રહીને તેમણે સંસાઈટીના વાલકેશ્વરમાં બાણગંગા પાસે બાસઠ ફલેટવાળું વિશાળ મકાન બંધાવવામાં સુંદર સહાય કરી આજે તેઓશ્રી આ સોસાઈટીના પ્રમુખ છે તેમની ઈચ્છા આ થળે એક સુંદર દેરાસર ઉપાશ્રય બંધાવવાની છે અને તે માટે યોગ્ય પ્રવૃત્તિ હાલમાં તેમણે ચાલુ કરી છે અને તે સફળતાથી પાર પાડવાની ભાવના સેવે છે.
તેમનાં પત્ની શ્રીમતી ચંપાબેન ધૂમના અનુરાગી છે અને અઠ્ઠાઈ વગેરે તપશ્ચર્યાઓ તેમણે કરેલ છે. તેમના જ્યેષ્ઠ પુત્ર ડો. જયંતીલાલ શ્રોફ સર જે જે હેસિપટલમાં ચામડીના દર્દીના સ્પેશિયાલિસ્ટ છે અને બીજા પુત્ર ફિલમ લાઈનમાં છે, તેમના એક પૌત્ર પણ ફેકટર છે. શેઠશ્રી ચંદુલાલભાઈ પિતાને મળતી લહમીને ગુપ્ત દાનથી સદુપયોગ કરતા રહે છે મુંબઈમાં બંધાયેલી ધર્મશાળા તથા અન્ય સ્થળેને તેઓએ આર્થિક સહાય કરેલી છે.
હાલના ઉપપ્રમુખ ફતેહચંદ ઝવેરભાઈના પરમ સનેહી મિત્ર છે તથા સ્વ. વલભદાસ ત્રીભવનદાસ સભાના માનદ્ મંત્રી તથા સ્વ. શેઠ: ગુલાબચંદ આણંદજી સભાના પ્રમુખ તેઓના પરમ સ્નેહી મીત્ર હતા.
આવા એક સેવાભાવી સદ્દગૃહસ્થ અમારું આમંત્રણ સ્વીકારી આ સભાના પેટ્રન થયા છે અને એ રીતે અમારા કામમાં સહકાર આપે છે તે બદલ અમે તેમને આભાર માનીએ છીએ તથા દીર્ધાયુષ્ય ભેગાવી પોતાના જીવનને વધુ ઉજજવળ બનાવે તેવી શુભેચ્છાઓ પાઠવીએ છીએ.

Page #5

જીગ
સ
*
**
*1"
*
*
વર્ષ : ૬૨મું ?
તા. ૧૦ મે ૧૯૬૫
જિ ન વ શું fe t ; વા ઘરથા, જેમ કેઈ વિશાળ તળાવમાં પાણી આવસવાસ. વાત અwદ્દા |
વાના માર્ગને બંધ કરવામાં આવે, અને તેમાં
રહેલા પાણીને ઉલેચી નાખવામાં આવે, કે સંસારમાામ પર તે,
સૂર્યના તાપથી ક્રમે ક્રમે સૂાવી નાખવામાં વંતિ રેર સુવાનિ | આવે, તેમ સંયમી પુરુષ સંવરા ક્રોસ
(સ્. ૧, . 9, ગા. ૪) ભવમાં સંચિત કરેલાં કાને નાશ કરે છે.
માતાપ્તિ, બિ કા | કરેલાં ક આ જન્મમાં અથવા પછીના સિંગાઇ તવા સૌ મ ] જન્મમાં, જે પ્રકારે એ કર્મો કરવામાં આવ્યાં
હેય તે પ્રકારે કે બીજા પ્રકારે પણ પિતાનું ઘઉં 1 સંવાદ ક્રા ફલ આપે છે. સંસારમાં પરિભ્રમણ કરી રહેલ માહિતિ મે, તવ દ || જીવ માનસિક, વાચિક અને કાયિક દુષ્કૃતનાં (ઉત્ત. અ. ૧૨, ગા. ૫-૬) : કાકા ના નવા સમાને મળે છે તથા તેના
ફળે ભગવે છે.

Page #6

અધ્યાત્મ મહાવીર
સર્વ દ્રવ્યમય વિશ્વને ય પરિણામે મારામાં છે. શુભ માનસિક વિચારે તે આધ્યાત્મિક મનુષ્પો કણે ક્ષણે ઉત્પદ વ્યય થયા કરે છે એમ જે સ્થા છે. અને શુભ માનસિક વૃત્તિએ તે માનુષી છીએ વાદ્રષ્ટિએ અનુભવે છે તે જ આત્મદષ્ટિથી બને છે. આત્માના પ્રકાશથી સર્વ વિશ્વ પ્રકારો છે, માટે દેખે છે. અને તે જ પ્રભુ બને છે. એકબીજામાં આત્માને જાણે. શરીરમાં ચૌદ વિભાગમાં અધ્યાત્મપ્રેમથી મને દે અને ભિન્નતા સ્વાર્થ ત્યાગ કરે. દષ્ટિએ ચૌદ રાજની કપના જાણે અને તેની બહાર જે કાંઈ થાય છે તેમાં આનંદથી વર્તો. જે કાઈ સકાશમાં અલકાકાશની અપેક્ષાએ ઔપચારિક થશે તેમાં આનંદથી દેખજે. જ્યાં જ્યાં શક્તિઓ સ્થાપના કરીને દેહ-ષ્ટિદ્વારા લેકાલોકના અનુભવ છે ત્યાં ત્યાં મારું શક્તિસ્વરૂપ છે એમ અભેદ અપે. કરે. મનની મનનદશા સુધી આવવાથી આત્મા મનુષ્ય લાએ જાણ. જે કાંઈ દુઃખરૂપ છે, જલરૂપ છે, તે થાય છે. અને મનની પેલેપાર અનંત આત્મા પોતે અનાત્મરૂપ જાણે. એક તરફ માત્ર પણ હું ભક્તિને પોતાને અનુભવે છે ત્યારે તે મને મહાવીર મટીને વાળા હદયથી દૂર નથી. અસથી સત્યની ઉત્પત્તિ આત્મ-મહાવીર થાય છે. મને-મહાવીર બનતાં સુધી નથી અને સાથી અસતની ઉત્પત્તિ નથી, મિયા પ્રકૃતિ સ્નેહચારિણુ તરીકે સાથે કાર્ય કરે છે અને હું પણુને ત્યાગ તે ત્યાગ છે અને તેવી દશામાં આભ-મહાવીર પ્રભુ બન્યા પછી પ્રકૃતિ પતે તા રહને પશ્ચાત્ વર્તવું તે ત્યાગાશ્રમ છે. માતાના દાર બની આત્માના હુકમને અનુસરીને કાર્ય કરે ઉદરથી જન્મ તે એક જન્મ અને મારા અનુભવ છે. આત્મ-મઠાવીર પ્રભુ બન્યા પછી પ્રકૃતિ પોતે કરી જૈન બનવું તે દિજ અર્થાત્ બીજીવાર આભ તાબેદાર બની આત્માના હુકમને અનુસરી કાર્ય કરે ભાવ જન્મવાનું છે. મનનું આત્માની પાસે સ્થિર છે. પશ્ચાત પરામાં છે કે ભાસે છે તે સત્યજ થવું અને રાગદ્વેષના વિક૯૫ સંકલ્પ રહિત થવું- ભાસે છે. પછીથી અસત્યનું મિશ્રણ થઈ શકતું નથી. તે અધ્યાત્મ-ઉપનિષદ્ છે, અને એવા પ્રકારને ત્યાગીએ આત્મ–મહાવીર બનવાને પુરુષાર્થ કરે છે. બેધશાસ્ત્ર તે શોપનિષદ્ છે, આત્માના સત્ય તેઓ આત્માને સાબી: બનાવીને પ્રવર્તે છે. તેઓ જ્ઞાન ખુણાઓને સાંભળવી તે શ્રુતિ છે, શુદ્ધાત્મ પુરય, પાપ, કર્મથી નિલેપ રહે છે. ગાયે વગડામાં શાન તે શરીરમાં રહેલ જીવો જ્ઞાનવંદ છે, અને ચરવા જાય છે, પરંતુ તેઓનું લક્ષ્ય તે પિતાના એવી દશા પમાડનારાં મારા હિત વચનો તે શાસ્ત્ર વાછડાં પર હોય છે, એમ જેઓ વર્ણાદિક સ્વાધિકાર છે. પૂર્વનાં તીર્થકરો તથા મુનિઓનાં ચરિત્રે પુરાણ- કર્તવ્ય કાર્યો કરે છે પરંતુ લક્ષ્ય તે સારું છે, ઈતિહાસ છે. સર્વ તીર્થકરોને ઉપદેશે તે તે દાડાના તેઓ આત્મ-મહાવીર બને છે. નટ જેમ વાંસ પર શાસ્ત્રવેદો હતા અને પ્રતિહાસે તે પુરાણ હતાં. અનેક પ્રકારના ખેલ કરે છે પણ તેનું લક્ષ્ય ભૂલતે અધ્યાભદષ્ટિએ શરીરમાં રહેલ શુદ્ધાતમા તે જ પર- નથી; તેમ હે માનવ ! તમે પ્રારબ્ધ કર્માનુસારે બ્રહ્મ મહાવીર છે. અને તેના મુખ્ય ગુણે તે દ્ધો, સર્વ કર્તવ્ય કર્મોના ખેલ કરે, નરની પેઠે વ્યવહાર તવ કહ, દશરિફપાલ, રુદ્ર, વસ્ત્ર, આદિત્ય અને બાજી રમે પણ લક્ષ્ય ન ભૂલે. પ્રજાપતિ રૂપ છે. આત્માની શુભ શક્તિઓ તે દેવીએ
બામાનંદ પ્રકાશ

Page #7

જીવન
સ્વરૂપધર્મ
લેઃ જિજ્ઞાસુ “આ જગતને વિશે જેને વિશે વિચારશક્તિ સંગિક છે,' એવો અભિપ્રાય કોઈ બીજા દર્શનનો વાચા સહિત વર્તે છે, એવાં મનુષ્યપ્રાણી કલ્યાણનો સમુદાય સ્વીકારે છે; “આત્મા દેહ સ્થિતિરૂપ છે, વિચાર કરવાને સર્વથી અધિક યોગ્ય છે; તથાપિ દેહની સ્થિતિ પછી નથી,' એવો અભિપ્રાય કેદ પ્રાયે જીવને અનંતવાર મનુષ્યપણું મળ્યાં છતાં તે બીજા દર્શનને છે; “આત્મા અણુ છે,' “આત્મા કલ્યાણ સિદ્ધ થયું નથી, જેથી વર્તમાન સુધી સર્વ વ્યાપક છે, “આત્મા શૂન્ય છે, “આત્મા જન્મમરણને માર્ગ આરાધવો પડ્યો છે. અનાદિ સાકાર છે,” “આત્મા પ્રકાશરૂપ છે,” “ આત્મા એવા આ લેકને વિશે જીવની અનંતકોટી સંખ્યા સ્વતંત્ર નથી,” “ આત્મા કર્તા નથી,” “ આત્મા કર્તા છે. સમયે સમયે અનંત પ્રકારની જન્મમરણાદિ છે લેતા નથી,” “આત્મા કર્તા નથી ભક્તા છે,” સ્થિતિ તે જીવોને વિશે વર્યા કરે છે; એ અનંત- “ આત્મા કત નથી ભોક્તા નથી,” “આત્મા જડ કાળ પૂર્વે વ્યતીત થયો છે. અનંતકોટી છવના છે.” “આત્મા કૃત્રિમ છે, એ આદિ અનંત નય પ્રમાણમાં આત્મકલ્યાણ જેણે આરાધ્યું છે, કે જેને જેના થઈ શકે છે એવા અભિપ્રાયની ભ્રાંતિનું કારણ પ્રાપ્ત થયું છે, એવા જીવ અત્યંત ચેડા થયા છે, એવું અસદર્શન તે આરાધવાથી પૂર્વે આ છે વર્તમાને તેમ છે, અને હવે પછીના કાળમાં પણ પોતાનું સ્વરૂપ તે જેમ છે તેમ જાણ્યું નથી. તે તેવી જ સ્થિતિ સંભવે છે, તેમ જ છે. અર્થાત તે ઉપર જણાવ્યા એકાંત-અયથાર્થ પદે જાણી કલ્યાણની પ્રાપ્તિ જીવને ત્રણકાળને વિશે અત્યંત આત્માને વિશે અથવા આત્માને નામે ઈશ્વરાદિ વિશે દુર્લભ છે; એ જે શ્રી તીર્થંકરદેવાદ જ્ઞાનીને પૂર્વ જીવે આગ્રહ કર્યો છે, એવું જે અસત્સંગ, ઉપદેશ તે સત્ય છે. એવી જીવસમુદાયની જે બ્રાંતિ નિજેચ્છાપણું અને મિથ્યાદર્શનનું પરિણામ તે ત્યાં તે અનાદિ સંયોગે છે, એમ ઘટે છે, એમ જ છે. સુધી મટે નહીં ત્યાં સુધી આ જીવ કલેશરહિત એવો તે બ્રાંતિ જ કારણથી વર્તે છે, તે કારણના મુખ્ય શુદ્ધ અસંખ્ય પ્રદેશાત્મક મુક્ત થ ઘટતો નથી, બે પ્રકાર જણાય છે; એક પારમાર્થિક અને વ્યાવ- અને તે અસત્સંગાદિ ટાળવાને અર્થે સત્સંગ હારિક અને તે બે પ્રકારને એકત્ર અભિપ્રાય જે છે જ્ઞાનીની આજ્ઞાનું અત્યંત અંગીકતપણું તે એ છે કે, આ જીવને ખરી મુમુક્ષતા આવી નથી; અને પરમાર્થ સ્વરૂપ એવું જે આત્માપણું એક અક્ષર સત્ય પણ તે છવમાં પરિણામ તે જાણવા છે, પામ્યું નથી; સપુરૂષના દર્શન પ્રત્યે જીવને રૂચિ પૂર્વે થયા એવા જે તીર્થ કરાદિ જ્ઞાની પુરૂષો થઈ નથી, તેવા તેવા જગે સમર્થ અતંરાયથી જીવને તેમણે ઉપર કહી એવી જે ભ્રાંતિ તેને અત્યંત તે પ્રતિબંધ રહ્યો છે, અને તેનું સૌથી મોટું કારણ વિચાર કરી, અત્યંત એકાગ્રપણે, તન્મયપણે જીવઅસત્સંગની વાસનાઓ જન્મ પામ્યું એવું નિજેચ્છા- સ્વરૂપને વિચારી, વસ્વરૂપે શુદ્ધ સ્થિતિ કરી છે, પણું, અને અસત દર્શનને વિશે સત્ દર્શનરૂપ બ્રાંતિ તે આત્મા અને બીજા સર્વ પદાર્થો તે શ્રી તીર્થ તે છે. આત્મા નામને કાઈ પદાર્થ નથી,' એવો એક અભિપ્રાય ધરાવે છે; “આત્મા નામને પદાર્થ
* અસત્ દર્શનનું આરાધન એટલે સત એવા
આત્માનું અનારાધકપણું તેના નિમિત્ત કારણો * બ્રાંતિ-સ્વરૂપ બ્રાંતિ જિ.
અસત્સંગાદિ-મિથ્યા દર્શનાદિ-જિજ્ઞાસુ જીવને સ્વરૂપ ધર્મ

Page #8

કરાદિએ સ`પ્રકારની ભ્રાંતિરહિતપણે જાણવાને અથે અત્યંત દુષ્કર એવા પુરૂષા આરાધ્યા છે. આત્માને એક .પણુ અણુના આહારપરિણામથી અનન્ય ભિન્ન કરી આ દેહને વિશે સ્પષ્ટ એવા અનાહારી આત્મા, સ્વરૂપથી જીવનાર એવા જોયા છે. તે જોનાર એવા જે તી કરાદિ જ્ઞાની પાતે પોતે જ શુદ્ધાત્મા છે, તે ત્યાં ભિન્નપણે જોવાનુ કહેવુ ને કે ઘટતુ નથી, તથાપિ વાણીધમે' એમ કહ્યું છે. એવા જે અનંત પ્રકારે વિચારીને પણ જાણવા યાગ્ય રૌતન્યધન જીવ' તે બે પ્રકારે તી કરે કહ્યો છે; કે જે સત્પુરૂષથી જાણી, વિચારી, સત્કારીને જીવ પે,તે તે સ્વરૂપને વિશે સ્થિતિ કરે. પદા માત્ર તી કરાદિ જ્ઞાનીએ ‘વક્તવ્ય' અને ‘અવક્તવ્ય' એવા એ વ્યવ હારધવાળા માન્યા છે. અવકતવ્યપણે જે છે તે અહીં વકતવ્ય જ છે. વકતવ્યપણે જે જીવ ધ છે, તે સ પ્રકારે તીર્થંકરાદિ કહેવા સમ છે, અને તે માત્ર જીવના વિશુદ્ધ પરિણામે અથવા સત્પુરૂષે કરી જણાય એવા જીવ ધ છે. અને તે જ ધમ' તે લક્ષણે કરી અમુક મુખ્ય પ્રકારે કરી તે *દોહાને વિશે કહ્યો છે. અત્યંત પરમાના અભ્યાસે તે વ્યાખ્યા અત્યંત સ્ફુટ સમજાય છે, અને તે સમજાયે આત્માપણું પણ અત્યંત પ્રગટે છે, તથાપિ યથાવકાશ અત્ર તેના અથ લખ્યા છે.”—૪૩૭
આત્મજ્ઞ સંત શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી
* સમતા, રમતા, ઊરધતા, નાયકતા, સુખભાસ; વૈદકતા, ચૈતન્યતા, એ સબ જીવ વિલાસ.
અમૃત
સમતા એ અમૃત છે. અમૃત દેવાને ત્યા કુ સ્વર્ગીમાં છે એમ ન માના. એ હૃદ્યમાં છે, જે જીવનમાં સમતા છે ત્યાં અમૃત છે. એ અમૃતની
મીઠાશને અનુભવ મેં વર્ષો પહેલાં એક ગૃહસ્થને ત્યાં કરેલા મારા શૈશવનુ એ સંભારણું છે. આજ પણ એ એવુ જ તાજી છે.
મને પણ એમણે ભાજન પ્રસંગે નિમ`ત્રેલા એમને ત્યાં કાઇ પ્રસંગ હતા. સમાજના અગ્રગણ્ય વ્યક્તિને એમણે પેાતાને ત્યાં જમવા નેાતરેલા ચાંદીનાં થાળી-વાડકાં ગાવા ગયાં. ૧૫૦ માણસની પરંગત હતી. દૂધપાક-પૂરીનું ભાજન હતું. અને મહેમાને પગતમાં ગાઠવાઇ ગયા હતા.
દૂધપાકનુ મોટું તપેલું ઉપાડતાં રસાયાના પગ લપસ્યા અને દૂધપાક ચૂલાની રાખમાં !
સૌ અવાક્ થઇ જોઇ જ રહ્યા. શેઠ ધીરેથી આગળ વધ્યા. સૌની દૃષ્ટિ એમના પર હતી. દૂધપાક વિના ભાજનને પ્રસંગ તે! બગડ્યો જ હતા. એ શું પગલાં લે છે તે જોવા સૌ આતૂર હતા, રસાયા પાસે જઇ ચેમણે પ્રેમપૂર્ણાંક એટલું જ પૂછ્યું: તુ કયાંય દાઝયા તેા નથી ને ?' આ શબ્દોથી સુત્ર સ્તબ્ધતા છવાઈ ગઈ.
રસાયા કઈક “લવા ગયા પણ એટલી જ ન શકયા. એની આંખના ખૂણામાં બે આંસુ હતાં. શેઠની સમતા અને સહાનુભૂતિને એ પારદશ ક આંસુમાંથી પણ જોઇ શકયા હતા.
નિયમ પ્રમાણે પંગત ચાલુ થઇ. જાણે કંદ બન્યુ જ નથી. શાકપૂરી, ખમણ, ભાત અને કઢી પછી મુખવાસ લઈ સૌ જમી ઊર્જાથા.
પણ જમનારના મનમાંથી એ મીડ઼ાસભર્યાં બનાવ મેય ખસે નહિ; આનુ નામ દૂધપાક, દૂધપાકના સાચા સ્વાદ તેા આજ માણ્યા. મીઠાશ યાં છે? વસ્તુમાં કે માણુસના મનમાં ? ઊંડા ઊતરતા લાગે છે કે મીઠ્ઠાશ-જીવનની મીઠાશ-વસ્તુમાં નિહ, પણ છે આવી કાઈ સમતાભરી પળમાં,
—ચિત્રભાનુ
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #9

ઉન્નતિની ચાવી
આજે આપણા વ્યાખ્યાનના વિષય છે ‘ ઉન્નતિની ચાવી.' એ વાત સત્ય છે કે જો તાળું બહાર લગાડેલુ હાય તો ચાવી પણ બહારથી જ મેળવવાની રહે છે. પણ તાળું જ આપણી અંદર હાય તે। ચાવી કેવી રીતે અહાર મળશે ?
જીવન એટલે શું ? જીવન એ ખહારની વસ્તુ નથી પણ સ્વની જાગૃતિ છે. કાઇ દારૂડિયા દારૂના બ્રેનમાં બકબક કર્યાં કરે, ગાંદી ગટરામાં ગબડી પડે, પણ જ્યારે એનું ધેન ઉતરી જાય છે ત્યારે એ કપડાં ઝાટકી પોતાના મૂળ સ્વરૂપમાં આવે છે. એટલે જીવન એ ખીજું ક ંઇ નથી, માત્ર જાગૃતિ છે.
વ્યાખ્યાતા : પૂ. મુનિશ્રી ચંદ્રસાગરજી મહારાજ
જેમને જીવન જવુ છે, અને જેએ જીવનને તેના શુદ્ધ સ્વરૂપે જોઈ અને જાણી શકયા છે તે કાઈ દિવસ ખીજાતી ચિંતા કરતા નથી. તે જીવનનું
દર્શન જ કરે છે.
આજે ભ્રૂણાઓને સમય જતા નથી. પોતાને ભૂલવા એ પત્તાની દુનિયામાં ડૂબી જવાનું વિચારે છે. એટલે એમના જીવન કરતાં એમને મન બાવન પત્તા વધારે રસપ્રદ છે !
અજ્ઞાની અને જ્ઞાનીના આનંદની વાત જ છે: ધ્યાન અને સાધનામાં જ્ઞાનીને આનદ જ્યારે અજ્ઞાનીને કલેશ અને ધાંધલમાં ઉપજે છે.
આ
જડે છે.
આનંદ
આજે બાળક હે કે યુવાનઃ માતા હૈ। કે પિતાઃ સાધુ હો કે સ ંસારી જીવન શું છે એની ગમ નથી. જો એ ગમ હાત તો પાશેર દૂધ માટે ઘરમાં ઝગડા ન થાત. આ શરીર ઢાંકવાના વસ્ત્ર માટે ધરામાં કલેશ ન થાત. આ બધું દુઃખ, આ બધી અશાંતિ જીવન વિશેની અજ્ઞાનતા છે.
ઉન્નતિની ચાવી
પણ પાપવ્યાપાર માટે બાર કલાકને આલેાચના માટે જાગૃતિ વિહાણી એ ઘડી કેવી રીતે તમારા પ્રવાહને બદલી શકે? એ બે ઘડી જો તમે ચિન્તન અને જાગૃતિથી સર્વોત્તમ બનાવી હોત તેા જરૂર તેમાં તમે વિજયી બન્યા હાત. એટલા જ માટે જીવનને પ્રશ્ન આજે સર્વાંને મૂઝવી રહ્યો છે. સૌ શાંતિની—
જે દિવસે તમને જીવન શું છે? એ સત્યરૂપે સુખની ચાવી શેાધી રહ્યા છે. પરંતુ એ જ્યાંથી મળે તેમ છે ત્યાં કાઇ પહેાંચવા સાહસ કરતુ નથી.
સમજાશે ત્યારે તમે જ્યાં છે! ત્યાં ઊભા નહીં રહી શકા. તમને લાગશે જે મને મળતું દેખાય છે, ત્યાં જ હું મને ખાઈ રહ્યો છું.
આજે તમે ભગવાન પાસે જઈ કહેા છે, કે “ હે પ્રભુ, મેં રાગ કર્યાં, મેં દ્વેષ કર્યો, મેં પાપ કર્યાં. મને ક્ષમા આપ.' પર ંતુ એ પ્રભુ કયાં સાંભળવાના છે? જેએની સામે કહેવાનુ છે, ત્યાં તે તમે ભૂલી જ જાએ છે.
પ્રભુ પાસે ભાવના ભાવ્યા બાદ અથવા પ્રતિક્રમણમાં આલેાચના કર્યા બાદ પુનઃ એવું ન કરવાની કાળજી રાખવાની છે. અને જેમની સાથે તમારે વર્તવાનું છે ત્યાં સદ્વ્યવહાર રાખવાના છે.
હાથી એક એવુ જબરજસ્ત પ્રાણી છે, કે એ ધારે તા સિહતે એક જ પગ નીચે કચડી શકે છે એ ઈચ્છે તેા એને સૂંઢથી ગગનમાં ઊછાળી શકે છે, પણ એનુ હૃદય પાચું છે, કાચુ છે. એટલે સિંહને જોતાં જ એ શિથિલ થઇ જાય છે. તે ક્ષણે તે પોતાનુ ભાન ભૂલી જાય છે. તે પ્રમાદની પળને લાભ લઇ સિંહ તેના ઉપર આક્રમણ કરે છે.
આજે માણસની એવી જ ક ંઈક પરિસ્થિતિ છે.
૧૨૭

Page #10

જીવન જેવી બહુમૂલ્યવાન વસ્તુ મળવા છતાં માણસ
- ગાંધીજી અને વર્ણાશ્રમ નિમૂલ્ય વસ્તુઓ પાછળ ઘેલા બન્યા છે. બાહ્ય વસ્તુને લીધે આત્મવીર્ય ગુમાવી બેઠો છે.
પણ ગાંધીજીએ કંઈ ચાર આઝમેનું એકિ. હાથમાં મૂડી સાકર છે. તમારી સામે ગ્લાસ છે. કારણ કરીને જ સંતોષ ઓછા માન્ય છે? એમણે પાણીથી ભરેલો ગોળો છે ને સાગર છે. હવે જે તે ચાર વર્ણ, જેમાં ઊંચ-નીચભાવ પ્રવર્તે. અરસસાગરમાં એ નાંખશે તે તે નિષ્ફળ જશે. ગળામાં
પરસ એકબીજાની સાથે ખાય નહીં, સમપણ નહીં, નાંખશે તે થોડી કામ આવશે પણ પ્યાલામાં નાંખશે
મળવાને જાણે સંબંધ નહીં, એકબીજાના પડોસમાં તે જરૂર શરબતની મજા આપશે.
રહેતા હોય તેને કોઈ ખ્યાલ નહીં, આવી સ્થિતિ
છતાં ગાંધીજીએ શું કર્યું ? ઊંચ—નીચ-ભાવ દુર - જીવનને પણ એ જ રીતે કયાં અને કેવી રીતે કર્યો, એટલું જ નહીં. એક વર્ણને બીજાની પાસે કેટલું વાપરવું તે પ્રશ્ન છે. જીવન એ જ્યાં ત્યાં આવવા દીધું અને બધા સાથે રહે એટલું જ નહીં, પૂર્તિ માટે નહીં પણ જાગૃતિ માટે હોય તે જીવનને પણ એમણે તો એમ કહ્યું કે માણસના જીવનમાં યોગ્ય રીતે ઉપયોગ થયો સમજ.
ચારે વણી પ્રગટવા જોઈએ. જે બ્રાહ્મણ હોય તે જ જીવન એ પ્રવાહ છે. આ સતત વહેતા પ્રવાહને ક્ષત્રિય; અને જે બ્રાહ્મણ અને ક્ષત્રિય હોય તે જ જાગૃતિથી જેવું અને જાગીને જીવવું એ જ એની વૈશ્ય; અને જે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય અને વૈશ્ય હેય તે જ ચાવી છે. ચાવી બહાર નહીં પણ અંદર છે અને શુદ્ર અથવા સેક. એક માણસમાં આ ચારય શક્તિતે છે જાગૃતિ !
ઓ વિકસવી જોઈએ, પછી ભલેને એ મુખ્યપણે
એક શક્તિ અથવા એક વૃત્તિથી કામ કરે. પણ એવું ભગવાન મહાવીર પ્રભુએ ગૌતમસ્વામીને એ જ
નહેવું જોઈએ કે કોઈ માણસ પિતાને માત્ર બુદ્ધિજીવી કહ્યું હતું
અને બ્રાહ્મણ કહે, અને રક્ષણ માટે પરાધિન હોય. “સમયમપિ મા પમાયે ગેયમા !” વળી એવું પણ ન હોવું જોઈએ કે જે બુદ્ધિનું અને સ્મૃતિ નેંધ:
રક્ષણનું કામ કરતે હેય, તે અર્થની-હિસાબકિતા
બની વાત જ ન જાણે ગાંધીજીના જીવનથી પણ મુનિશ્રી હરીશચંદ્રવિજયજી. આપણે આ વાત જાણીએ છીએ. એમણે તે
મરીનાં કામ કર્યા, ખેતરનું કામ કર્યું. બગીચાને કામ કર્યું, પ્રસનું પણ કામ કર્યું. આપણે માનવતાના પાયાની મૂલવણીમાં હાથની વિશેષતા જોઈ. ગાંધીજીએ પિતાના દસ અગિળીવાળા બે હાથથી બધું જ કામ કર્યું. એમણે સેવકનું પણ કામ કર્યું; અને ગણતરીબાજ તે એવા હતા કે એમની આગળ ભલભલા અર્થશાસ્ત્રીઓ પણ પોતાની ભૂલો સમજતા. એ જ રીતે એમણે રક્ષણની પણ જવાબદારી લીધી.
પંડિત સુખલાલજી
૧૨૮
આત્માન પ્રકાશ

Page #11

માનવતા અને દાનવતા ( કવિ-સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરા, માલેગામ)
[ મંદિરા ] કંટકમાં રહી પ્રમુદિત ભાવે રંગ ધારે કુસુમ સુગંધ આપી જનમન રંજ વિકાસ સાધે છે નિજને પંક અને અશુચિ જલમાં રહી ભૂલે નહીં નિજ આત્મગુણ દાનવ સાથે રહીને પણ એ માનવતા સાધે પ્રગુણ ૧
પ્રભુના માર્ગે આગળ વધવું સંતોને એ માગ સુધી દાનવમાંહી રહી ન ચૂકે માનવતાને સાધુ કદી ઝરણું દેડે પથરીલા ને નીચા ઉંચા માર્ગમહી પટકાએ અથડાએ પણ એ પ્રગતિ ન કે દુઃખ સહી ૨
કેયલ ટહુકે મૃદુ મધુ પચમ સ્વર આલાપી ને ગાતી વન વગડામાં તરૂરાજીમાં અંધારામાં મનગમતી વંદે નિંદે કોઈ પ્રસંસે સંતોને નહીં કાંઈ પરવા એક તાન થઈ પ્રભુ ભજવામાં લીન થાય ઉન્નતિ કરવા ૩
સાગર નિજ ગાંભીર્ય ન કે મર્યાદા ન કદી મૂકે આઘાત ને પ્રત્યાઘાત સહી સ્વધર્મ ન એ ચૂકે આપત્તિ ને વિપત્તિમાં પણ સંત ને છેડે નિજ શાંતિ દાનવતા એને નહીં સ્પળે ગઈ સહુ તસ મનની ભ્રાંતિ ૪
હિમગિરિ સ્થિરતા ધરી ઉભો છે દઢતા નિશ્ચલતા ન તજે સાધુજને કેઈ આત્મસાધના કરે નિકટ રહી પ્રભુ ભજે કે દાનવે ચાર લુટાશ તિહાં રહી બહુ પાપ કરે પણ હિમગિરિ તે સમાન ભાવે દાનવ માનવ હરે એ
માનવતા અને દાનવતા

Page #12

Co,
કાગ છાગ ને વાઘ સહુને જલ પાઈને તૃપ્ત કરે પાવન ગંગા નદી શુદ્ધતા આપી સહુના દુઃખ હરે સંત મહાત્મા સહુ કેઈને ધમ બતાવે પાવનતા પર ઉપકાર કરી માનવતા શિખલાવે ગંગા સરિતા ૬ ધરણી માતા સહે અનંતા આઘાતો નિજ અંગ મહી સહનશીલતા બીજે ન મળે એવા ધક્કા સહે મહી આપ સહુને અન્ન અને જલ પકવીને સહુ નિજ અંગે સંતે એવા કેઈ દીઠા છે શાંતિ જેમનો નહીં ભંગ ૭ નેહ* પૂર્ણ ભાજનથી ઉજવલ દીપક પ્રકાશ પાથરતે અંધારૂં સહુ દૂર કરીને જ્ઞાનકિરણથી તમ હરતે ગુરૂ પણ ઘોર અવિદ્યાકે અંધારૂં સહુ દૂર કરે બાલેન્દુ કહે માનવતાને આદરતા માંગલ્ય વરે તેલ અને પ્રેમ
અહિંસાની ઉપાસના અહિંસા આત્માની શક્તિ છે. આત્મા મરતો બદલાઈ જલ. દુનિયા જુદા જ રંગે રંગાયેલી દેખાશે. નથી. એ જ એની શક્તિ છે. હિંસા દેહની શક્તિ એમ થઈ જાય તે એ માણસને બીજાને રંગ નહીં છે. દેહને નાશ થાય છે. દેહ કરતાં આત્મા વધુ લાગે; એ માણસના સંપકમાં જે કંઈ આવશે એને શક્તિશાળી છે..
એને જ રંગ લાગશે. છે પરંતુ આપણે દેહ-બુદ્ધિમાં ફસાયેલા રહીએ આજકાલ એ ખ્યાલ રૂઢ થયો છે કે હિંસાથી છીએ. જે કાઈની સામે જોઈએ છીએ, એને દેહ જ બધી સમસ્યાઓ ઊકલી શકે છે અને ત્વરિત ઊકલી માનીએ છીએ, દેહનું આવરણ અળગું કરીને અંદર શકે છે. આ ખ્યાલ સમૂળગે ખે છે. હિંસાથી જે વાત છે, એની તરફ જઈએ તો આપણે બધે બધા પ્રબો ને તે ઊકલી શકે છે. ને ત્વરિત પણ વ્યવહાર–બોલવા-ચાલવા અને વિચારવાને ઢંગ જ કરી શકે છે. પ્રશ્ન ઊકા એ આભાસ થાય છે.
૩૦
મામાના પણ

Page #13

એક નિવેદન ૩૮માં ઈસાઈ તથા ૭મા બૌદ્ધ વિશ્વ સંમેલનની શ્રી જૈન સંઘને પ્રેરણા
લેખક : શ્રી કનકવિજયજી મહારાજ, માથુર ગંજ, વારાણસી. યુગ દષ્ટા જૈન પ્રચારકે સંસારને સ્વર્ગ બનાવે. શ્રી રાહુલ સાંકૃત્યાયન, શ્રી નાગાર્જુન આદિ અનેક
ઈસાઈ મિશનરી પ્રચારનું મુખ્ય લક્ષ્ય માનવ વિદ્વાનોના ઉદાહરણ આપણી સામે વિદ્યમાન છે. હિન્દુ સમાજને નૈતિક મૂલ્યની સ્થાપના કરવી તે છે. આદિ પરંપરાના સાધુ, સન્યાસી મહાત્માઓના ઉદામાનવ બધુત્વ તેની વિશેષ ઉપલબ્ધિ છે. તેઓ હરણે તે સર્વજન પ્રસિદ્ધ છે. એટલા માટે એના ઈશ્વરની પ્રાર્થના આદિમાં વિશ્વાસ કરે છે. પરંતુ વિશેષ વિવેચનની આવશ્યકતા નથી. વિશિષ્ટ આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિ તેઓમાં ન હોવાને કારણે આ બધા ઉપરથી શ્રી જૈન જેવા પવિત્ર સંધે તેઓના જીવનનું ધરાતલ ઊંચું જેટલું હોવું જોઇએ એક મહત્વ પૂર્ણ પ્રેરણા લેવી જોઈએ. વર્તમાન તેટલું ઊંચું ન ગણી શકાય. માંસ મદિરા આદિને સંસારમાં આત્મા અર્થાત ભગવત, વરૂપનો મહાન ઉપયોગ તેઓમાં ખૂબ ચાલે છે. એક પ્રકારે ભૌતિક આર્દશ લઈને યુગાનુરૂપ ત્યાગ, તપ, સંયમ, ચારિત્ર જીવન સુખમય રહેવું જોઈએ એવી, તેઓની દષ્ટિ છે, આદિ અનેક ગુણેથી વિભૂષિત કહેલા-બનેલા જૈન જયારે બૌદ્ધ પરલોક, પ્રજન્મ, તથા નિર્વાણ વાદી પ્રચારકે જેને મુનિ, યતિ, યા, અન્ય કોઈ પણ વિશેષ ભારતીય દર્શન હેવાના કારણે સંયમ, ચારિત્ર, ધ્યાન, નામથી સંબોધવામાં આવે તેઓ સંગઠિત થઈને શીલ, પ્રજ્ઞા આદિમાં માને છે. તેઓમાં મધ્યમ માગી વિશ્વના રંગમંચ ઉપર અવતીર્ણ થાય તે આ વર્ત. બૌદ્ધ ભિક્ષ પરંપરાનું પ્રાબલ્ય છે. તેઓને ભિક્ષા માન સંસારની કાયા પલસતા વાર ન લાગે. સંસાર આદિમાં માંસ પણ મળી જાય, તો તેઓ નિ:સંકોચ જાણે છે કે એકલા ગાંધીજીએ ભારતની જકાલીન લઈ શકે છે. બીડી સિગરેટ પણ પી શકે છે. બુદ્ધ વિષમ પરિસ્થિતિમાં અહિંસા, સત્ય તથા ભગવાનની દેવની આજ્ઞાં ભિક્ષુઓને પસા રાખવાની ન હોવાં ઉપાસના માત્ર લઈને કેટલું ચમત્કારી કાર્ય કર્યું છતાં બૌદ્ધ વિશ્વ સંમેલનની બીજીવારની પ્રમુખ હતું? જયારે આ તો ત્યાગ તપની સાક્ષાત મૂતિ સમા થાઈલેન્ડની રાજકુમારી બેબી. પ્રતિભા સમ્પન્ન બૌદ્ધ જૈન સાધુઓ, જેઓને સંસારમાં વ્યકિતગત કોઈ ઉપાસિક સ્વયં જનસમૂહમાં બૌદ્ધ ભિક્ષુઓને કવરમાં બધન નથી, જેઓને સારે સંસાર આત્મસ્વરૂપ છે,
ખીને પાંચ પાંચ રૂપિયા આપે છે. અને બૌદ્ધ તેવા પુરૂષાર્થિઓને આ આહવાન છે. એક મહાત્મા ભિક્ષુઓ એક પછી નિસંકેચ લેતા જાય છે. એટલું ગાંધી ભારતને શતાબ્દિઓની ભયંકર વિદેશી દાસ જ નહીં વિદ્વાન, બુદ્ધિમાન તથા પ્રતિભાશાળી ભિક્ષુઓ ત્વમાંથી પણ સ્વતંત્ર કરાવી શકે છે, તે મહાન ધર્મ અને સંધની સેવા માટે કંઈ પણ સંસ્થાના પુરૂષાર્થિ, આત્મલક્ષી, પૂજ્ય જૈન સાધુઓ જે વ્યવપદાધિકારી બની વર્ષો સુધી સેવા કરી શકે છે. સ્થિત, મહાન સંધ યદિ ઉચિત રીતે અનુશાસન બધ્ધ બદલામાં તેઓ વેતન પણ લઈ શકે છે. બેંકમાં સારી રીતે કાર્ય કરે તે ન જાણે કેટલા અલ્પ સમયમાં ખાતાઓ પણ લાવી શકે છે. અને પિતાના નામે સંસારને “સ્વર્ગ બનાવી શકે? પરંતુ હા, તેને માટે મહાબોધિ સોસાયટી જેવી પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થામાં દાન પણ નિશ્ચિત લક્ષ્ય તથા સદનુકૂળ વ્યવહાર હોવાં જોઈએ દઈ શકે છે. આ બધું તે ઠીક, આટલી સ્ટે હવા આજે જે કઈ કરવાનું છે તે એક માત્ર વિશુદ્ધ છતાં પણું જયારે ભિક્ષની ઈચ્છા થાય ત્યારે ભિક્ષુનો ધર્મપ્રચારની ભાવનાથી પ્રેરિત થઈને તથા સંપૂર્ણ વેબ છોડીને ફરી પાછા સંસારી પણ બની શકે છે. માનવ સમાજનીય નહીં પરંતુ સંપૂર્ણ જીવ સૃષ્ટિના
એક નિવેદન
૧૩૧

Page #14

ફલાણુની પવિત્ર કામનાથી પ્રેરિત થઈને જ કાઇપણ નાના મોટા ધર્મ, પક્ષ. યા સંપ્રદાયાના પ્રચારની શુ કામનાઓથી પૂર્ણત : વિરકત મહાત્માએજ આ મહાન કાય કરી શકે તેમ છે. અને તેમને માટે જૈન સાધુ સમાજનું ક્ષેત્ર મને વધારે ઉપયોગી લાગે છે. પૂજ્ય જૈન મહાત્માએ પ્રમાદ યા અજ્ઞાનાવરણુને દૂર કરી ઘેાડી યુગાનુરૂપ દૃષ્ટિ પ્રાપ્ત કરી વ્ય ક્ષેત્રમાં ઉતરી પડે, તેા બહુ જલ્દી આ સસારની કાયા પલટાઇ જાય, મારી શ્રી સોંધના ચરણામાં કરબ પ્રાર્થના છે. ૐ સ્વઉપકારની સાથે જ યથા શય વિશ્વ ઉપકારના આ દિવ્ય તથા મહાન લક્ષ્યની તરફ સક્રિય રીતે આગળ વધે. જે માર્ગે જતાં નિશ્ર્ચિત રૂપે આત્મકલ્યાણુ તા છે જ; સાથે સાથે વિશ્વ કલ્યાણુના સ ભવ પણ છે. યુગપ્રવર આચાર્ય શ્રી તુલસીર્ગાણુજી મહારાજ શ્રી એ કરેલી હાર્દિક અપીલ ઉપર શ્રી જૈન સધે—ખાસ કરીને દરેક સપ્રદાયના શ્રી જૈન સાધુ તથા સાધ્વી સથેએ તત્કાલ ધ્યાન દેવાની આવશ્યકતા છે. માત્ર દશ વર્ષ ખાદ્ ભગવાન શ્રી મહાવીરના નિવાણું ને પચ્ચીસ સા વર્ષ પુરા થાય છે, અને એ રીતે ભરમગ્રહની સ્થિતિ પણ સમાપ્ત થાય છે. એના પહેલાં જ અવિભકત શ્રી જૈન સંધે કાંઈ મહત્ત્વ પૂર્ણ કાયની ચાજના બનાવી તે કાર્યના આરંભ કરી દેવા જોઇએ.
શ્રી જૈન સધે તત્કાલ શુ કરવુ... જોઇએ ? યદિ વર્તીમાન જૈન સંધના મનમાં જૈન ધર્માં પ્રચારની કામના હાય અને એ રીતે વિશ્વ તથા માનવ સમાત્રની કંઇક ઉપયોગી સેવા કરવાની ઈચ્છા હોય તો શ્રી જૈન સંધે વČમાન કાળને અનુરૂપ આચારમાં કંઇક પરિવર્તન કરવું પડશે. પોતાના આશાભર્યાં, પ્રતિભાશાળી સાધુ સાધ્વીને વિશ્વના ખૂણે ખૂણામાં પહેચાડવા માટેને પૂરા પ્રયત્ન પણ શ્રી સંધે કરવા પડશે. એ વાતતા બિલકુલ સ્પષ્ટ છે કે વિશ્વના ખૂણે ખૂણામાં સાધુઓને પહાંચાડવા માટે વાહનના ઉપયોગ
૧૩૨
તો અનિવાય જ છે. પૂજ્ય સાધુ સાધ્વીની પવિત્ર વાણિ સંસારના એક ખુણાથી બીજા ખૂણા સુધી ફરી વળે અને એ રીતે સંસારને પ્રેરણા ભર્યો સંદેશ અવારનવાર મળતા રહે એ માટે શ્રી સથે રેડિયે લાઉડ સ્પીકરાના પ્રયાગની પણ વ્યવસ્થા કરવી પડશે.
આ જાતની વ્યવસ્થા કરવામાં શ્રી સંધ જેટલા વિલંબ કરશે તેટલું જ શ્રી સધનુ' પોતાનુ જ અર્થાત્ ભગવાન મહાવીરના ‘ સવી જીવ કરૂં શાશન રસી ' એ સિદ્ધાન્તનું જ નુકશાન થશે.
અહિં આપણે રડિયા, લાઉડસ્પીકર, રેલ્વે, હવાઈ જહાજ ( વિમાન આદિના ઉપયાગના પ્રશ્ન પણુ વિચારી લઇએ. વાત એ છે કે : જીવાત્માની પાસે મન, બુદ્ધિ, ઇન્દ્રિય, શરીર આદિ અનેક યંત્ર છે કે જેના દ્વારા તે પેાતાની ઋષ્ટ-અનિષ્ટ અનેક પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓ કરી રહ્યો છે તે ત્રા એક જન્મ બાદ નષ્ટ થાય છે. ખીજા જન્મમાં વળી નવા મળે છે. તે આખી પરપરા જયાં સુધી જીવાત્માને આત્મજ્ઞાન ન ચાય ત્યાં સુધી અવિચ્છિન્ન પણે ચાલુ રહે છે. મન બુદ્ધિ આદિના યંત્રાને બાજુએ રાખીએ તે પણ અન્ન વસ્ત્ર, આદિની પ્રાપ્તિ ભિક્ષા યા મધુકરી-જે મળે છે, તેના ઉત્પાદનમાં પણ્ યાના પ્રયણ પરમ્પરાએ પણ થાય છે કે નહી ? એથીએ જરા આગળ આવીએ તે પાસ્ટ, તાર, પુસ્તક પ્રકાશન, પ્રેસ, ગ્રન્થમાલાએ, વર્તમાન પત્ર આદિનેા ઉપયોગ મુનિ મહારાજો દ્વારા જે કરવામાં આવે છે; તેમાં સવ નિર્જીવ યન્ત્રાના ઉપયોગ કેટલા સ્પષ્ટ થઈ જાય છે ? એટલે કે યન્ત્રના ઉપયાગ વિના માનવ જીવન સંભવ નથી. તે તે યન્ત્રાના ઉપયેગમાં મધ્યમ માર્ગ સ્વીકારવામાં આવે કે પોતાના નિમિતે નહીં, સહજ સ્વાભાવિક રીતે જે ચાલતા જ હાય તેવા યન્ત્રાના ઉપયાગ કરવામાં આવે
તે
મુનિ યા યતિ આચારનું ઉલ્લંધન નથી, તેમ થાય
તા તે ઉચિત થયુ ગણાય.
મનુષ્ય શરીરની પ્રત્યેક ક્રિયા શ્વાસ, પ્રશ્વાસ, રકતાભિસરણ; ટુંકમાં એક વિચારથી ખીજા વિચારનુ
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #15

પરિવર્તન એ બધામાં સુક્ષ્મ હિંસા થાય છે કે નહીં? તથા શાસનનું નામ તે ઉજજવળ કરશે જ સાથે જે થાય છે તે શા માટે કરવામાં આવે છે? એને સાથે જીવનમાં નિરીહતા પણ વિશેષ અનુભવ કરતાં ઉત્તર એમ છે કે દેહધારણની સાથે તે હિંસા અનિ. કરતાં પરમામૃતની પ્રાપ્તિ પણ કરતાં થશે. વાર્ય છે. તે પછી રેલ્વે આદિમાં જે હિંસા છે તે સહજ સ્વાભાવિક છે. બીજી કોઈ રેવે આદિને પરમહંસની જેમ મહાન યતિ પરંપરાની ઉપયોગ નહીં કરે તે પણ તે વિદ્યુત, કાયલા આદિને
અનિવાર્યતા હિંસા રોકાવાની નથી જ. જેવી રીતે નાવના ઉપગ યાંત્રિક વાહન વિહાર માટે શ્રીસંઘની સામે એક માટે શાસ્ત્રકારોની આજ્ઞા છે. તેવી રીતે આવા નિર્દોષ વિકલ્પ એ પણ આવી શકે છે કે પૂજય મુનિ પરમ્પરાનું યાંત્રિક વાહનોનો ઉપયોગ કરવાનું પણ કંઇ શાસ્ત્ર જે રીતેનું જીવન ચાલ્યું આવે છે, તેવું જ રહેવા વિરૂદ્ધ તે નથી શાસ્ત્ર રચનાના સમયે યાત્રિક વાહને દેવું, પરંતુ યુગાનુરૂપ ધર્મપ્રચાર તથા પ્રસારના માટે વિદ્યામાન હેત તે તેના માટે પણ વિધિ નિષેધ હેત. એક નો વર્ગ ઉપસ્થિત કરે તેને માટે કવેતાંબર બીજે એક વિચારણીય પ્રશ્ન એ પણ છે કે અગ્નિ મંદિર માર્ગ પરંપરા પાસે તે એક ઘણો જ કાયલા આદિમાં તે તેજસ્કાયના જીવોની વિરાધના છે. સુંદર માર્ગ છે, જે શતાબ્દિઓથી ચાલ્યો આવે છે. પરંતુ સ્પિરિટ, પેટ્રોલ, વિદ્યુત, આદિમાં હિંસાનું તે છે વિદ્વાન યતિ પરંપરાને, યતિ પરંપરાઓ પ્રમાણ કેટલું અને કેવું છે? એથીય આગળ વધીને ભૂતકાળમાં ધર્મના પિષણ, સંરક્ષણ તથા સંવર્ધન અણુશકિત જ્યારે ઉપયોગમાં આવશે ત્યારે અગ્નિ માટે ઘણો જ મહત્ત્વનો પુરૂષાર્થ કર્યો છે. અનેક મહાકાયના જીવોની હિંસા કેટલી અલ્પ થઈ ગઈ હશે? પુરૂષોએ પિતાની અમૂલ્ય સેવા દ્વારા જૈન આદર્શની જો કે કેટલાક વિચારકેનું કહેવું એમ પણ છે કે પ્રતિષ્ઠા જ વધારી છે. યદ્યપિ કાળક્રમે તેમાં પણ વિધુત અણુશકિત આદિમાં અગ્નિકાયના જીવોની હિંસા વર્તમાનકાળે કેટલીય ત્રુટિઓ આવી ગઈ છે, પરંતુ છે જ નહીં. ખેર. ગમે તેમ હોય પરંતુ એટલું તે તેથી શ્રી સંધના અગ્રણીઓએ નિરાશ થવાની આવસુનિશ્ચિત છે કે જૈન સાધુઓના માટે યાંત્રિક ચકતા નથી આગેવાને ચાહે છે તે પૂરી કરી વાહનનો નિષેધ હવે અધિક સમય ટક મુશ્કેલ છે. પરમ્પરામાં નવું શૈતન્ય, નવું જોમ તથા નવા પુરૂષાર્થને પદયાત્રામાં પણ હિંસા નથી થતી તેમ કેણુ કહી પ્રાણ પણ પૂરી શકે છે. યદિ શ્રી સંધને સહકાર શકશે? કેવળ જીવહિંસા જ નહીં સમય તથા શકિતની મળે તે હું પણ તેવા અનેક મહાનુભવોને જાણું છું હિંસા તરફ પણ વિચારકેએ ધ્યાન આપવા જેવું છે. કે જેઓ શ્રી સંધના ચરણે પિતાનું જીવન સર્વસ્ય સંધના અગ્રણી પૂજય આચાર્યદેવો તથા શ્રદ્ધાળુ અર્પિત કરી દેવા તૈયાર છે. પરંતુ તેઓની અમુલ્ય શ્રાવકેએ મળીને તે આવનારી પરિસ્થિતિનો ખ્યાલ શકિતઓને કંઈક ઉચિત યુગાનુરૂપ ઉપયોગ થત કરી ફરજીયાત તે બંધ તૂટવાના પ્રસંગે ઉપસ્થિત હોય તે! યદિ સમાજમાં યતિ પરમ્પરાની ગૌરવપૂર્ણ થાય અને એ રીતે શ્રીસંધમાં વિના કારણે કલહ, પ્રતિષ્ઠા થાય, તથા તેની સામે વિસ્તૃત યુગાનુરૂ૫ વૈમનસ્યનું વાતાવરણ સર્જાય તે પૂર્વે જ તેને ઉચિત કાર્યક્રમ હેય તે તેને અનેક વિધવાન, ધર્મપ્રસારક માર્ગ કરી સાધુ સાધ્વીઓની શકિતને વિશ્વમાં ધર્મ તથા સેવાભાવી મુનિ મહાત્માઓ અને વિદુષી સાવીપ્રચારના કાર્ય માટે ખુલ્લી કરવી જોઈએ. નવ સર્જનને છ આયરત્નોને પણ બહુમુલ્ય સોગ મળી શકે એ જ રાજમાર્ગ છે. વાહન વિહારની સુવિધા છે. અને આ બધી વાતને સારાંશ એ છે કે શ્રી આપવાથી પ્રતિભાવાન સાધુઓની શકિતઓ કુંઠિત સંધના અગ્રણી આચાર્યો, વિધવાન મુનિ મહારાજ, નહીં થાય પરંતુ વધારે તેજસ્વી બનશે. તેઓ સંધ તથા આગેવાન સગૃહસ્થોએ મળીને આ સારી ય
એક નિવેદન
૧૩૩

Page #16

વિષમ પરિસ્થિતિમાંથી કંઈક માર્ગ કાઢો જોઈએ. સંઘે જરૂર ધ્યાન આપવું જોઈએ. આચાર્યશ્રી તુલસીશ્રી સંધ હજુ પણ સાવધાન નહીં થાય તે રાની મણિજી મહારાજની પણ ગૃહસ્થ તથા સાધુઓની ભગવાન જ જાણે કે શ્રી સંઘનું ભાવિ કેવું છે? વચમાં એક ધર્મપ્રચારકાને વર્ગ તૈયાર કરવા માંગે જ
છે. જે વિશ્વમાં જેન આદર્શોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે તે કઈક કઈક મહાનુભાવો માનતા હોય કે સાધુ
આ વાતનું જ સમર્થન કરે છે. તેઓશ્રીના જીવન તથા અને ગૃહસ્થ બે જ વર્ગો રહેવા જોઈએ, તે તે વાત
ધર્મપ્રચારની ગતિ વિધિ જોતાં એમ સ્પષ્ટ લાગે છે ભૂલ ભરેલી છે. સાધુ મહારાજ પિતાની આચાર
કે તેઓ પોતાના જીવનકાળમાં શ્રી જૈન સંધના માટે મર્યાદાના કારણે કેટલીય પ્રવૃત્તિઓ નહીં કરી શકે;
ઘણું જ ઉપયોગી તથા મહત્વનું કાર્ય કરી જશે. જ્યારે ગૃહસ્થની પાસે સમય જ નથી કે તે તેવી પ્રવૃ
શાસનદેવ અર્થાત વિશ્વની સમુન્નત શક્તિ તેઓશ્રીને તિઓને માટે સમય કાઢી શકે. એટલે સૌથી સારો
સહાયક થાય તેવી હાર્દિક શુભ ભાવના છે. સાથે માર્ગ એ છે કે, અજેન પરમ્પરાઓમાં જેવી રીતે
સાથે તેઓશ્રીના અત્યંત ઉપયોગી લેખ “ શ્રી જૈન પરમહંસની વ્યવસ્થા છે તેવી જેમાં પણ અતિ
સમાજ કે લિએ તીન સુઝાવ (જુઓ ૨-૧-૬૫નું પરમ્પર રહેવી જોઈએ. યતિ પરમ્પરા તે ગ્રહ જેન’ ) સપૂર્ણ શ્રી જૈન સંધ આના ઉપર પણ સ્થાશ્રમના બાદની નહીં પરંતુ સાધુ જીવનનાં
સત્વર વિચાર કરે. બાદની ગણાવી જોઈએ અને એમ થશે તો પ્રતિભાશાળી, વિદ્વાન, સાંસારિક પંપથી મહાન પુરૂષાર્થી નારે આગળ આવે નિલેપ, નિરીહ તથા કાર્યકુશળ મહાનુભાવો યાત્રિક વાહન વિહારના પ્રશ્નને બીજી દષ્ટિથી શ્રી જન સંધ તથા વિશ્વને પ્રાપ્ત થશે. જેમાં પણ છે. વિશ્વના મહાપણે કંઈ ગલાબની શ્રી જૈન સંઘનું ગૌરવ વધારનારા હશે. શયામાં જ માત્ર પેદા નથી થતાં. અનેક કષ્ટ, યાતના,
વિશ્વની પરિસ્થિતિ જોતાં યતિ વર્ગનું મહત્ત્વ તથા ઉપસર્ગોની વચ્ચેથી પસાર થઈને જ મનુષ્ય એ કારણે પણ છે કે: યતિઓની એક પૂરી પરંપરા પિતાના નિશ્ચિત લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરી શકે છે. અનેક પણ ચાલી શકે છે. ધર્મના ક્ષેત્રમાં ગૃહસ્થ કાર્ય મહાપુરૂષોના ઉદાહરણ આ વાતની સાક્ષીરૂપ છે. તે કરે છે. એટલું જ નહીં કેટલીક વાર તે સાધુઓની એટલે જેઓના મનમાં ભગવાન મહાવીરના લોક પ્રતિભાને પણ ઓળગી જાય તેવું ઉપયોગી મહત્વનું કલ્યાણકારી ઉપદેશોના પ્રચાર, પ્રસાર દ્વારા માનવ કાર્ય પણ ગૃહસ્થ કરી જાય છે. શ્રી વીરચંદ રાધવજી સમાજની વિશુદ્ધ આધ્યાત્મિક સેવા કરવાની ભાવના તેનું એક ઉદાહરણ છે. તેઓ વિશ્વ ધર્મ સંમેલન હોય તેવા મહાનુભાવોએ, સાધુ યા સાધ્વીજીએ શિકાગો, અમેરીકામાં ગયા હતા. ધર્મને પ્રચાર સ્વતઃ આગળ આવવું જોગએ. પરિસ્થિતિઓને -પ્રસાર પણ કર્યો પરંતુ તેઓ એક ગૃહસ્થ હોવાના સામનો કરવો જોઈએ અને એમ કરતાં કરતાં પિતાના કારણે તેઓની શિષ્ય પરંપરા ન હતી. ફલત: ધર્મ- , લક્ષ્ય તરફ આગળ વધવું જોઈએ. પરંતુ હાં પ્રચારની સારી વાત. તેઓની સાથે જ સમાપ્ત થઈ તેવા કાંટાળા માર્ગ પર ચાલવા માટે પ્રસ્તુત ગઈ. જયારે સ્વામી શ્રી વિવેકાનંદજી, અનાગરિક શ્રી સાધકે સર્વપ્રથમ ગંભીર આત્મનિરીક્ષણ કરી લેવું ધર્મપાલજી આદિ સાધુ મહાત્મા હતા, તેથી તેઓ જોઈએ કે :-(૧) કોઈ પણ પ્રકારના યશકીર્તિની વિશ્વ ધર્મ સંમેલનમાં સારી છાપ તે પાડી જ શક્યા, કામનાથી સાઈન તે તે આ માર્ગ નથી જતે ? ઉપરાંત, તેમની પરંપરા આજે પણ હજારો શિબો યદિ અન્તકરણના ભીતરી કોઈપણ ખૂણામાં યશકીર્તિની તથા ભક્તો દ્વારા ચાલી રહી છે. તેના તરફ પણ શ્રી કામનાને આભાસ પણ લાગે તે શ્રેષ્ટ એ છે કે
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #17

રીતે
સાધક ત્યાંજ બેસી જાય. આગળ ચાલવાનું માંડી વાળે, જે રીતે સામાન્યજીવન ચાલતું હોય તે તે જીવતા રહે. (ર) યદિ વિશુદ્ધ ધર્મસેવાના ઉદેશ્યથી જ તે આ માર્ગે જવા માંગે છે. તા તેને એ પણ નિÖય કરી લેવા જોઇએ કે ભલે દુનિયા ન માને, પોતાની આત્મીય ગણાતી વ્યક્તિ પણ ન સમજવાના કારણે વિરોધ જ નહીં, ભયંકર વિધિ પણ કરે. તેય ક્રાઇપણ વ્યક્તિના ઉપર આન્તરિક દુર્ભાવના નાગદેશ, રાખતાં સમભાવથી ધીર, ગંભીર રીતે તે પેાતાના નિશ્ચિંત લક્ષ્ય તરફ આગળ વધતા જ જશે (૩) સાથે એટલુ' સમજી લેવુ' જોઅે કે દેહના નિર્વાહને માટે તેને માત્ર થોડુ'ક અન્ન તથા વસ્ત્રનીજ આવશ્યકતા છે અને તે પ્રકૃતિ દ્વારા ગમે ત્યાંથી, ગમે તે રીતે પૂરા પડશે જ. તે નિશ્ચિત છે. (૪) ધર્મની જે રીતે તે સેવા કરવા માંગે છે તેને અનુરૂપ જ્ઞાન, વકતૃત્વ, લેખન આદિ ગુણે પણ તેનામાં હોવા જોઇએ, જો તે ગુણીની કમી હોય તો તેને યથા શકય પૂર્ણ કરી લેવા જોઇએ.
ઉપરની વાતા અત્યત પુરૂષાર્થી વ્યક્તિએાના માટેની છે, બાકી સાધારણ રીતે તેા શ્રી જૈન સંધે વર્તમાનકાળમાં ઉચિત રીતે વિશ્વમાં ધર્મ પ્રચારનુ કાર્ય સારી રીતે ચાલે એટલા માટે કંઇક વિચારવુ. જ જોઈએ, તેને માટે ક્રાઇ વ્યવસ્થિત કાર્યક્રમ પણ
પણ
મનાવવા જોઇએ. એમ થશે તે। શ્રી સંધની પાસે આશાભર્યાં જે અનેક સાધુ, સાધ્વીએ તથા આ રત્ના છે. તેની શક્તિઓના કઈક રચનાત્મક કા માં ઉપયાગ થશે કે જે શક્તિએ અત્યાર સુધી ચાર દિવાલોમાં બંધ રહેવાના કારણે બેકાર જઇ રહી હતી અથવા પ્રવૃત્તિ માટેનુ કાઇ વિસ્તૃત ક્ષેત્ર સંયુક્ત ન હોવાના કારણે અંદર અંદર કલક, કંકાસ, ખેંચાતાણી, પક્ષા પક્ષી આદિના દ્વારા સમાજને જ શુકશાન કરી રહી હતી. મારી તે। શ્રીસંધના ચરણોમાં અત્યંત નમ્રભાવે પ્રાર્થના છે કે શ્રીસ`ધના અત્યની મહત્ત્વના આ પ્રશ્ન પર કંઇક ઉપયાગી વિચાર કરે અને પોતાનાં જ અનેક આશાભર્યો રત્નેને પોતાના જ અર્થાત્ શ્રીંસ ધ તથા ભગવાન મહાવીરને જ પ્રકાશ ફેલાવવા વિશ્વના પટપર અતિશીઘ્ર રવાના કરે. સમય ચાલ્યેા જાય છે. જે સમય જાય છે તે પાછે આવવાને નથી સમગ્ર સસાર નાસવંત છે. વિનશ્વર સંસારમાં મનુષ્યે જે કઈ સદ્ધર્મ તથા સત્પુરૂષાર્થ કર્યાં તે જ સફળ છે. આશા રાખીએ કે શ્રી જૈન સંધ પેાતાના આશાભર્યાં, અમૂલ્ય, મહાન સાધકો દ્વારા તે અવિચળ પુરૂષાર્થ ની ઉજ્જવળ જ્યાતિ ઓલમ્પક જ્યાતની જેમ તીવ્ર પ્રજ્વલિત કરશે. અને તેમાંથી નીકળેલી મહાન દિવ્યજ્યેાતાને વિશ્વમાં ભગવાન મહાવીરને અમૃતમય સંદેશ ફેલાવવા અંતરના આશીર્વાદપૂર્ણાંક વ્યવસ્થિત રીતે રવાના કરશે.
ઉજ્જ.
ભવ્ય સ્નાત્ર મહાત્સવ
શ્રી. બૃહદ્ મુંબઈ સ્નાત્ર મહામંડળના આશ્રય હેડળ મંગળવાર તા. ૧૩-૪-૬૫ ના સ્ટા. ટા. ૯-૩૦ વાગે શ્રી ગોડીજી મહારાજના ઉપાશ્રય હાલમાં પ્રભુ મહાવીરના જન્મ કલ્યાણક નિમિત્તે ભવ્ય સ્નાત્ર મહેસ્રવ પૂજ્યપાદ મુનિશ્રી ચંદ્રપ્રભસાગરજી ( ચિત્રભાનુ) મહારાજ સાહેબના સાનિધ્યમાં ભાઇબહેનેાની ચિક્કાર હાજરી વચ્ચે ઠાઠમાઠથી ઉજવવામાં આવ્યા હતા. મહામડળના પ્રમુખ શેઠ શ્રી. રમણલાલ દલસુખભાઈએ આ પ્રસંગે સ્નાત્રની મહત્તા અને પ્રભુના જન્મોત્સવ છપ્પન દિગ્ કુમારિએ તથા ચાસર્ડ ઈંદ્રો કેવી ભવ્ય રીતે ઉજવે છે તે સુંદર શૈલીમાં સમજાવ્યું હતું. આ રીતે બપારે બે વાગે શાસનદેવના જય જય કાર સાથે સ્નાત્ર મહાત્સવ પૂ થયે હતેા.
એક નિવેદન
...
૧૩૫

Page #18

•mong
પ્રા.
બુદ્ધે શા માટે તથાગત કહેવાય છે ::જયતીલાલ ભા. દવે.
0330
*~ ~*
.....
એમ. એ. स शाकयसिहः सर्वार्थ सिद्धः शौद्धौद निस्तु सः । मधुमायादेवी सुतश्च सः ॥ અર્થાત, (૧) સર્વજ્ઞ (૨) સુગત (૩) બુદ્ઘ (૪) ધ 'રાજ (૫) તથાગત (૬) સમ’તભદ્ર (૭) ભગવાન (૮) માજિત (૯) લોકજિત (૧૦) જિન (11) ષડભિન્ન (૧૨) દશખલ ૧૩) અયવાદી (૧૪) વિનાયક (૧૫) મુનીંદ્ર (૧૬) શ્રીધન (૧૭) શાસ્તા અને (૧૮) મુનિ આમ અઢાર
નામે યુદ્ધનાં છે. જો કે વિષ્ણુ સહસ્ત્ર નામની પેઠે બુદ્ધનાં હજાર નામનું સ્તોત્ર રચાયુ` હોય તેવું હજી સુધી જાણ્યું નથી, પણુ અપર કેશે આપેક્ષા નામેા ઉપરાંત ખીજાં પણ નામેા જણાયાં છે, જેમકે એધિસત્ત્વ, અમિતાભ, અવશકિતેશ્વ વગેરે, આ બધાં નામેા ઉપર બૌદ્ધ સ'પ્રદાય વાળાઓએ ભાષ્યા લખ્યાં છે. વિસ્તાર ભયથી આ બધાં નામેાના ખુલાસા હું આપી શકાશે નહિ. ફક્ત તેમાંથી સૌથી વધારે પ્રિિદ્ધમાં આવેલુ તથાગત નામ છે અને તેથી તેના જ વિચાર અહિં કરાશે. બુદ્ઘનુ જવનચરિત તપાસીએ તે! જણાઇ આવી કે ગૃહત્યાગ અને મહાભિનિષ્ક્રમણ કર્યા પછી નવા દિવ્ય જીવનની શરૂઆત થઇ ત્યારે જુનુ` સ’સારી નામ તે શાલે જ નહિ. એકવાર પોતાની તપશ્ચર્યાના સંગાથી પાંચ તપસ્વીએ તેને મળ્યા અને ‘ બÛગાતમ ’ એમ કહી સખાન કયું. ખુદ્દ તુરત ખાલી ઉઠ્યા કે આ દેહધારી તથાગતને જુના નામે ખેલાવશેા નહિ. પછી તે જ્યાં જ્યાં બુદ્ધ ઉપદેશાથે' ભ્રમણ કરવા લાગ્યા ત્યાં ત્યાં લેકા તેને તથામત શબ્દથી સમેાધતા હતા.
'
જગતના ત્રણ મહાન ધર્મોની ઉત્પત્તિ હિંદુસ્થાનમાં થઇ છે એ તેનું અહા ભાગ્ય છે. આ ત્રણ ધર્માં છે (૧) હિંદુ (૨) જૈન અતે (૩) બૌદ્ધ,
હિંદુ ધર્મ વૈદિક પ્રણાલિકાને અનુસરે છે જ્યારે જૈન તથા બૌદ્ધધર્મો શ્રમણ પ્રણાલિકાને અનુસરે છે. શ્રમણુ સંસ્કૃતિના મે મહાનસ્તંભા, એક તે મહાવીર અને ખીજા મુહૂં. બન્નેએ અહિંસાધમ આચારી
બતાવ્યા અને ઉપદેશ્યો, હિંસામય જગતમાં સંપૂર્ણ પણે અહિંસામય જીવન ગાળવુ એ એક અનેાખી સિદ્ધિ છે. કદાચ હિંદુસ્થાનનું વાતાવરણુ જ એવું હાય કે ખીજા દેશના કરતાં અહિં જગતમાં સૌથી વધારે સતે। મહાત્મા તપસ્વીએ અને જ્ઞાનીએ પાકે.
ધર્માવતાર . મહાત્માએ તા પૃથ્વીનુ લૂણુ છે. જેમ મીઠા વગર રસેાઇ ફીક્કી લાગે તેમ મહાત્માએ વગર પૃથ્વી નિસ્તેજ અને ધાર અંધકારમય લાગે, ગીતા, ઉપનિષદ્, મહાવીરવાણી, ધમ્મપદ વગેરે સંતવાણી જ આત્મામાં અમૃતસિંચન કરી શકે.
વૈશાખીસ્કાદ પૂર્ણિમાએ બુદ્ધજયંતિ ઊ વાય છે, તે પ્રસંગ ઉપર ભગવાન બુદ્ધના ઉપદેશ તેા જગખ્યાત છે અને અહિં તે અપેક્ષિત પણ નથી. બૌદ્ધુ દર્શનના અભ્યાસ કરતાં એકવાર મને વિચાર આવ્યે કે શા માટે મુને તથાગત્ત કહેવામાં આવે છે? વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં જજ્ઞાસાતૃપ્ત કરવા શબ્દકાશ કે વિશ્વ કાશને આશ્રય લેવામાં આવે છે. અમરકેશમાં મુદ્દ નામે એ શ્લોકમાં વળ્યાં છે. તે આ પ્રમાણે છે :सर्वज्ञः सुगत बुद्ध धर्मराज स्तथागतः । समंतभद्रो भगवान् मारजि ल्लोकजि ज्जिनः ॥ षडभिज्ञेो दशनललेऽद्वयवादी विनायकः । मुद्रः श्रीधनः शास्ता मुनिः शकय मुनि स्तुयः ॥
૧૩
એક વખત મુદ્દે કપિલવસ્તુ નગરની શેરીમાં ભિક્ષા લેવા નીકળી પદ્મા હતા તે વખતે શુદ્દોલન રાજા રાજમાર્ગ પરથી પસાર થઇ રહ્યા હતા અને તેને ખબર પડી કે પેાતાના એક વખતને રાજપુત્ર ભિક્ષા માગી રહ્યો છે. જુનાં સસારી સ્મરણા શુદ્ધોગન
આત્માન, પ્રકાશ

Page #19

રાજના હદયમાં જાગૃત થયાં અને જુનું પુત્રવાત્સલ્ય (૨) બુદ્ધભગવાન જે રીતે પૂર્વેના જ્ઞાની પુરુષો ઉભરાયું. તે એકદમ બુદ્ધ પાસે ગયા અને કહ્યું કે અવતારકૃત્ય પૂરું કરી ગયા (જત) તે રીતે ( તથા)
મારા મહેલે આવો અને યથેચ્છ ભિક્ષાલે.' બુધે ગયા છે. જવાબ આપ્યો કે “તમે મને તમારે વારસદાર પુત્ર ગણે છે પણ તે પ્રકરણ તો કયારનુંય સમાપ્ત થઈ (૩) બુભગવાને સત્ય(તથા) નાં બધાં લક્ષણે ગયું છે. પૂર્વે થયેલા તથાગતને હું વંશવારસ છું' સહિત અવતાર લીધે છે. આ શબ્દો સાંભળી પિતા શુદ્ધોધન સંસારી પિતા મટી જઈ બુદ્ધ કે જે એક વખત તેનો સંસારી
અહિં તથા શબ્દ બહુ સૂચક છે. આપણે પુત્ર હતું તેને શિષ્ય બન્યા.
સત્યને તથ્ય કહીએ છે. સત્ય શબ્દનો સંબંધ યથા
તથા સાથે છે. પ્રસિદ્ધ તથતા વા કે જે બહ ઉપરના બે પ્રસંગે પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે દર્શનનું એક મુખ્ય અંગ છે તેની સાથે તથા નો બુદ્ધ પોતે જ એમ ઇચ્છતા હતા કે લે કે તેને સંબંધ સમજવા જેવી છે. તથાગત સ્વરૂપે સમજે.
(૪) ભગવાન બુધે તથા ને એટલે કે પૂર્ણ હવે આપણે તથાગત શબ્દનો વિચાર કરીએ સત્યને જીવંત સાક્ષાત્કાર કર્યો છે. સંસ્કૃત વ્યાકરણ પ્રમાણે તેની વ્યુત્પત્તિ બે રીતે થાય છે. (૧) તથા+બાર અને (૨) તથા (1) ભગવાન બુધે તથા એટલે સત્યધર્મનું પૂર્ણ બન્ને રીતે તે સૂચક શબ્દ છે. બૌદ્ધસંપ્રદાયના જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે અને આચરી બતાવ્યું છે. આચાર્ય બોદ્ધકૃત “સુમંગલવિલાસની એક સુંદર ગ્રંથ છે તેમાં બુદ્ધને તથાગત શા માટે કહે છે તેને
(૬: ભગવાન બુદ્ધ હમેશાં તથાનો ઉપદેશ કરતા ખુલાસો કર્યા છે. બૌદ્ધસંપ્રદાયમાં ભિન્ન ભિન્ન હતા. તથા એટલે સત્ય. મંતવ્યને સારાંશ તેણે આ પ્રમાણે આપ્યો છે – (૭) ભગવાન બુદ્ધની જવનચર્યા તથા સ્વરૂપ છે.
(1) બુદ્ધ ભગવાન આ રીતે (તથા) સંસારમાં (૮) ભગવાન બુધે સર્વ પદાર્થો પર વિજય આવ્યા છે (સાત) જે રીતે પૂર્વેના અવતારી મેળવ્યું છે અને તે સદા વિજયી છે. પુરુષ અને જ્ઞાનીઓ આવ્યા હતા.
આ પ્રમાણે બુઘોષે તથાગત મીમાંસા કરી તેથી આ કલ્પના લગભગ બધાં ધર્મોમાં છે. ધર્મને વધારે કહેવાનું નથી. હુંકામાં તથા એટલે સત્ય અને ક્ષય થાય ને આસુરીબળ વધે ત્યારે લોકસંગ્રહ કરવા તથાગત એટલે સત્ય માર્ગ પ્રવર્તક જે કઈ આ માર્ગે અવતારી પુરુષ, પયગંબર, મહાત્માઓ આવે છે. ચાલે તેનું કલ્યાણ જ થાય તેમ અહીં વિવક્ષિત છે.
ભાડે આપવાનું છે ભાવનગર ખારગેટ-દાઉદજીની હવેલી પાસે સભાનું એક ચાર માળનું મકાન આવેલ છે. આ મકાનને ત્રીજે–ચોથો માળ ભાડે આપવાનું છે. ભાડે રાખવા ઈચ્છનાર ભાઈઓએ નીચેના સ્થળે મળવું. બુદ્ધ તથાગત શા માટે કહેવાય છે?
૧૩૭

Page #20

શા પર આ
45:
બનાવના
?
નાવનારા *િ * **
*
બારજીસ લાઈફ બેટસ ટઝ ફેર્સ પેસેન્જર વેસલ્સ પિન્ટ્રન્સ મૂરીંગ બાયઝ બોયન્ટ એપરેટસ વિગેરે
રેલીંગ શટ
ફાયર પ્રફ છે શીપ
રોડ રેલર્સ બીલ્ડર્સ | વહીલ બેઝ
અને ? રેફયુઝ હેન્ડ કાસ એજીનીઅસ પેલ ફેન્સીંગ
લેડ-ચુલાઇટ (વેઠવુલ) મેગ્નેટીક સેપરેટર્સ વિગેરે
શાપરીઆ ડોક એન્ડ સ્ટીલ કુ પ્રા. લી.
ચેરમેન શ્રી માણેકલાલ ચુનીલાલ શાહ મેનેજીગ વોકટર્સઃ શ્રી મેહનલાલ ભાણજી શાપરીઆ
શ્રી અમૃતલાલ ભાણજી શાપરીઆ
રજીસ્ટર્ડ ઓફીસ અને શીપયાર્ડ
શીવરી ફેર્ટ રોડ, મુંબઈ નં. ૧૫ (ડીડી)
રેન નં. ૬૦૦૭૧/૨ ગ્રામ ઃ “શાપરીઆ” શીવરી, મુંબઈ
એજીનીઅરીંગ વકર્સ અને ઓફીસ
પરેલ રેડ, કેસ લેન મુંબઇ નં. ૧૨ (ડીડી)
ફેન નં. ૪૦૦૦૮ ગામ : “શાપરીઆ પરેલ, મુંબઈ

Page #21

૨
૪૩
૪૪
CON
જિજ્ઞાસુ
અ નુ ક્રમ શુિ કા ૐમ લેખ
લેખક ૧ જિનવાણી ૨ અધ્યાત્મ મહાવીર
૧૨૪ ૩ જીવના સ્વરૂપધમ
૧૨૫ અમૃત
ચિત્રભાનું છે ઉન્નતિની ચાવી
પૂ. મુનિશ્રી ચંદ્રસાગરજી મહારાજ ૬ માંધીજી અને વર્ણાશ્રમ
પંડિત સુખલાલજી ૭ માનવતા અને દાનવતા
સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદે હીરાચંદ ૮ ચોહ 'સાની ઉપાસના ૯ ૩૮મા ઈસાઈ તથા ૭મા બોદ્ધ વિશ્વ
સંમેલનની શ્રી જૈન ‘ઘને પ્રેરણા શ્રી કનક વિજયજી મહારાજ ૧૩૧ ૧૦ બુદ્ધ શા માટે તથાગત કે જાય છે ?' પ્રા. જયંતિલાલ ભાઈશંકર દવે એમ.એ. ૧૩૬
૧૨૭
૧૨૮
૧૩૦
જમ જયંતિ મહોત્સવ
પરમપૂજ્ય ગુરૂદેવ આચાર્ય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી) મહારાજની જન્મ જયંતિ મહોત્સવ નિમિત્તે આ સભા તરફથી સંવત ૨૦૨૧ના ચિત્ર સુદી ૧ તા. ૨-૪-૬૫ શુક્રવારના રોજ રાધનપુર નિવાસી શેઠશ્રી સકરચંદભાઈ મોતીલાલભાઈ મુળજી તરWી શ્રી શત્રુંજય ગિરિરાજ ઉપર શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની મોટી ટુંકમાં જયાં પૂજય ગુરૂદેવ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની પ્રતિમા બિરાજમાન છે તે સમક્ષ નવાણુ’ પ્રકારી પૂજા ભણાવી અંગરચના કરવામાં આવી હતી તેમજ સાંજના ત્રણ વાગે શેઠ આણું દ) કલ્યાણુજીના વંડામાં સભાસદોનું પ્રીતિભોજન યોજવામાં આવેલ હતું. સભ્યએ સારી - સંખ્યામાં આ પ્રસંગે લ ભ લીધો હતો અને ખૂબ આનંદપૂર્વક આ ઉત્સવ ઉજવવામાં આવ્યા હતા. 1
આ સભાના નવા લાઈફ મેમ્બર પારેખ નેમચંદુભાઈ ચત્રભુજ ભાવનગર,

Page #22
ATMANAND PRAKASH Regd. No. G. 49 શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર - ખાસ અગત્યની વિનંતી * આ સભા તરફથી આજ સુધીમાં માગધી, સંસ્કૃત, ગુજરાતી, ઇંગ્લીશ તથા હિન્દી ભાષામાં લગભગ બસો પુસ્તકૅ પ્રગટ કરવામાં આવ્યાં છે. તેમાંથી મોટા ભાગના ગ્રંથ આજે સ્ટોકમાં નથી, માત્ર સાડથી પણ ઓછા ગ્રંથા સ્ટાકમાં છે અને તેમાં પણ કેટલાક ગ્રંથોની તે બહુ જ થોડી નકલ સ્ટોકમાં છે. હાલ જે ગ્રંથ સ્ટોકમાં છે તેમાંના સંસ્કૃત વિભાગની અગત્યની યાદી નીચે આપવામાં આવેલ છે. આ પ્રકાશને ખૂબ જ ઉપયોગી અને તરત વસાવી લેવાં જેવાં છે. તો જેઓએ તે વસાવેલ હોય, તે પિતાના જ્ઞાનભંડારમાં તરત વસાવી ત્યે તેવી અમારી ખાસ વિનંતી છે. નીચે દર્શાવેલ કી'મતે ગ્રંથ ટાકમાં હશે ત્યાં સુધી આપવામાં આવશે અને ખાસ સગવડ તરીકે તેમાં સાડાબાર ટકા કમિશન કાપી આપવામાં આવશે. 2 પાલક હિન્દી (દ્વિતીય અંશ ) 20-00 2 भा. देवेन्द्रसूरिकृत टीकायुक्त कर्मग्रंथ મા, રજ્ઞા (-પાંચ અને છે) 600 3 जैनमेघदूत 2-00 જ પ્રવેશ સંબઇ (પ્રતાકાર) જેમાં સિંદુર પ્રકરણુ મૂળ, તત્વાર્થાધિગમ સૂર મૂળ, ગુણસ્થાનક્રમારોહ મૂળ છે.) -60 6 ત્રિપણી પર્વ મા. જે. (મૂળ સંસ્કૃત) 6- 6 ,, મા. રના ( , ) 8-0e. છે ; (પ્રતાકારે) 20-- * आ. श्री विजयदर्श नसूरिकृत टीकायुक्त 8 સમ્માત માળ વતાવા..... 6 તવાથfધકામસૂત્ર.............. - ધ છે, લખા : શ્રી જૈન આત્માન સભા ભાવનગર : પ્રકાશક : ખીમચંદ ચાંપશી શાહ, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાવતી મુદ્રણ સ્થાન: આનંદ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ સ્ટેશન રોડ, ભાવનગર, For Private And Personal Use Only