Atmanand Prakash Pustak 056 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

માન એકાદશીનું પર્વ અને એને અંગેનું સાહિત્ય
(લે. પ્રે. હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ )
પ્રત્યેક ધર્મના અનુયાયીઓને પોતપોતાનાં પવ હાય છે. એ રીતે જૈનનાં પણ વિવિધ પર્વ છે. એમાંનું એક મહત્ત્વનું પ` તે ‘મૌન એકાદશી' છે. અને સંસ્કૃતમાં “ મૌનૈકાદશી ' કહે છે. આ પર્વ દર વર્ષે એક વાર આવે છે અને એ એક દિવસનુ છે. એ દિવસ તે - માગસર મહિનાના સુ; પખવાડિયાની અગિયારસ' છે.
દાહસે કલ્યાણકા-એ દિવસે જિનેશ્વરાનાં દાઢ સા કલ્યાણુકા શમાં હાવાથી એને પવ'' ગણવામાં આાવે છે. એ કલ્યાણુકાની ગણુતરી નીચે મુજબ છે,
ભરત'ક્ષેત્રની વમાન ચેાવીસીમાં જિનેશ્વર અર્ નાથનુ દીક્ષાષાણુક, નમિનાથનુ કૈવલજ્ઞાન-કલ્યા શુષ્ક અને મહિધનાથનાં જન્મયાણુ, દીક્ષા કલ્યાણક અને કેવલજ્ઞાન–લ્યાણા એમ બધાં મળીને પાંચ કલ્યાણક થયાં. અતીત, અનાગત અને વર્તમાન ત્રણ ચેાવીસીના હિંસામે એક જ ક્ષેત્રમાં પર થયાં. પાંચે ભરત અને પાંચે અરાવત એ સે ક્ષેત્રમાં વિચાર કરતાં દેઢ સા (૫૪૩૪૧૦) કલ્યાણુકા થયાં.
ચૈત્યવંદના- ‘મૌન એકાદશી'તે અ ંગે જાતજાતનું સાહિત્ય ગુજરાતી વગેરેમાં રચાયું છે, જેમકે ચૈત્યવન, સ્તવન, સજ્ઝાય, થાય, સ્તુતિ અને કથા.
આત્મકલ્યાણમાળા (પૃ. ૧૨૫-૧૬૬)માં ખે ગુજરાતી ચૈત્યવંદન છષાયેલાં છે. એનાં પ્રતીકાદિ નીચે મુજબ છે.
પ્રતીક
ડીની સખ્યા
નેમિ જિષ્ણુસર ગુણની ૧૨
શાસનનાયક વીરજી
૯
આ પૈકી પ્રથમ ચૈત્યવંદનમાં નીચે મુજબની
બાબતાના ઉલ્લેખ છે.
કર્તા ક્ષમાવિજય
"9
( ૧ ) મૌન એકાક્શીને દિવસે ૯૦ તી કરનાં કલ્યાણુકા થયાં છે.
(૨) આ પવતી આરાધના કરવાથી સુવ્રતશ્રેષો સંસારસમુદ્રના પારપામી ગયા.
(૩) આ પત્રને દિવસે રાત દિવસના પૌષધ કરવે (૪) ૧૫૦ કલ્યાણુકાનું ગણ” ગણવું. ( ૫ ) મૌન સેવન કરવુ .
( ૬ ) ઉજમણું કરવું. અને અગે પ્ઠા અને વીંટાગણાના ઉલ્લેખ છે.
દ્વિતીય ચૈત્યવંદનમાં નીચે પ્રમાણેની ભાખતા દેવા છે.
(૧) દસ ક્ષેત્રમાં ત્રણે કાળનાં ૩૦૦ માલુકા છે. (૨) એકાદશીનુ ૧૧ વર્ષ આરાધન કરવુ.
( ૩ ) પાઠાં, પુંજણી, ઠવણી, વીટશ્યુ, મશી, કામળ અને કાઠાંના ઉલ્લેખ છે,
પર્વતિથિ વિગેરેનાં ચૈત્યવ નાદિના સંગ્રહ નામના પુસ્તકમાં ઉપયુક્ત બે ચૈત્યવા ઉપરાંત જ્ઞાનવિમલે ત્રણ ત્રણ કડીમાં ગુજરાતીમાં રચેલાં ત્રણ ચૈત્યવંદના છે, એના પ્રતીક નીચે મુજબ છે
(૧) અંગ અગિઆર આરાધીએ. (૨) આજ ઓચ્છવ થયો. (૩) મલ્લિ જિનવરને નમે,
આ પૈકી બીજા ચૈત્યવંદનમાં તીર્થંકરાના ત્રણ સા કલ્યાણુકા મૌન એકાદશીએ થયાના ઉલ્લેખ છે, આવી હકીકત ક્ષમાવિષયે પણુ દર્શાવી છે.
સ્તવના-ઉપર્યુક્ત આત્મકલ્યાણમાળા (પૃ. ૨૦૨-૨૦૯ )માં ન્યાયાચાય યશોવિજયગણિએ