Atmanand Prakash Pustak 051 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 15

સ્થિતપ્રજ્ઞ પુરુષ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની પવિત્ર વિચારશ્રેણિ.
uc US
પણ ગૃહસ્થપણું મા
SHREFERESTSTSSRF સંસારમાં રહા છતાં પણ ઉત્તમ શ્રાવકે ગૃહાશ્રમથી આત્મસાધને સાધે છે. તેઓને ગૃહસ્થાશ્રમ પણ વખણાય છે. તે ઉત્તમ પુરુષ યમ-નિયમને સેવે છે; પરપત્ની ભણી માતબહેનની દૃષ્ટિ રાખે છે; યથાશક્તિ સત્પાત્રે દાન દે છે, શાંત, મધુરી અને કામળ ભાષા બેલે છે; સસ્થાસ્ત્રનું મનન કરે છે; અને ત્યાંસુધી ઉપજીવિકામાં પણ માયા-કપટ ઇત્યાદિ કરતો નથી, સ્ત્રી, પુત્ર, માત, તાત, મુનિ અને ગુરુ એ સઘળાને યથાયોગ્ય સન્માન આપે છે; યત્નથી ઘરની સ્વચ્છતા ઇત્યાદિ રખાવે છે; પિતે વિચક્ષણતાથી વર્તી, સ્ત્રી પુત્રને વિનયી અને ધમ કરે છે; સઘળા કુટુંબમાં સંપની વૃદ્ધિ કરે છે; સત્યોનો સમાગમ અને તેઓને બેધ ધારણ કરે છે; સમર્યાદ અને સંતોષ યુક્ત નિરંતર વર્તે છે; અપ આરંભથી જ વ્યવહાર ચલાવે છે. આવો ગૃહસ્થાવાસ ઉત્તમ ગતિનું કારણ જ્ઞાનીઓ કહે છે.
જે મુમુક્ષ છવ ગૃહસ્થ વ્યવહારમાં વર્તતા હોય, તેણે તે અખંડ નીતિનું મૂળ પ્રથમ આત્મામાં સ્થાપવું જોઈએ. નહિ તે ઉપદેશાદિનું નિષ્ફળ૫ણું થાય છે. દ્રવ્યાદિ ઉત્પન્ન કરવા આદિમાં સાંગોપાંગ ન્યાયસંપન્ન રહેવું તેનું નામ નીતિ છે. એ નીતિ ચૂકત પ્રાણ જાય એવી દશા આવ્યું, ત્યાગ અને વૈરાગ્ય ખરા સ્વરૂપમાં પ્રગટે છે, અને તે જ જીવને પુરુષનાં વચનનું તથા આજ્ઞાધર્મનું અદભૂત સામર્થ, માહાસ્ય અને રહસ્ય સમજાય છે. અને સર્વ વૃત્તિઓ નિજપણે વર્તવાને માર્ગ તે નીતિથી સ્પષ્ટ સિદ્ધ થાય છે.
ગુહાવાસને જેને ઉદય વતે છે, તે જે કંઈપણ શુભધ્યાનની પ્રાપ્તિ ઈચ્છતા હોય, તે તેના મૂળ હેતુભૂત એવા અમુક સદ્વર્તનપૂર્વક રહેવું યોગ્ય છે. જે અમુક નિયમમાં ન્યાયસંપન્ન આજીવિકાદિ વ્યવહાર” તે પહેલે નિયમ સાધ્ય કરવા ઘટે છે. આ પ્રથમ નિયમ ઉપર જો ધ્યાન આપવામાં આવે, તે કપાયાદિ સ્વભાવથી મંદ પડવા યોગ્ય થાય છે; ઘણા આત્મગુણે પ્રાપ્ત કરવાને અધિકાર ઉતપન્ન થાય છે, અથવા જ્ઞાનીને માર્ગ આત્મપરિણામી થાય છે.
જયાં સુધી ઓછી ઉપાધિવાળા ક્ષેત્રે આજીવિકા ચાલતી હોય, ત્યાં સુધી વિશેષ મેળવવાની કલ્પનાએ મુમુક્ષુએ કોઈ એક વિશેષ અલૌકિક હેતુ વિના વધારે ઉપાધિવાળાં ક્ષેત્રે ન જવું ઘટે. કેમકે તેથી સવૃત્તિઓ મળી પડી જાય છે, અથવા વર્ધમાન થતી નથી.
માંડમાંડ આજીવિકા ચાલતી હોય, તે પણ મુમુક્ષુ પુરુષને તે ઘણું છે; કેમકે વિશેષને કંઈ અવશ્ય ઉપયોગ નથી. એમ જયાં સુધી નિશ્ચયમાં ન આણવામાં આવે, ત્યાં સુધી તૃષ્ણ નાના પ્રકારે આવરણ કર્યા કરે. લૌકિક વિશેષતામાં કંઈ સારભૂતતા જ નથી એમ નિશ્ચય કરવામાં આવે. તે માંડ આજીવિકા જેટલું મળતું હોય, તે ૫ણુ મુમુક્ષ જીવ આધ્યાન ઘણું કરીને થવા ન દે અથવા થયે તે પર વિશેષ ખેદ કરે અને આજીવિકામાં ગુટતું યથાધમ ઉપાર્જન કરવાની મંદ કલ્પના કરે.
જેને ધર્મ સંબંધી બંધ થયો છે, છતાં સ્થિતિનું દુઃખ હેય, તે તેણે બનતી ઉપાધિ કરીને રળવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. ઉપજીવન સુખે ચાલી શકે તેવું છતાં, જેનું મન લક્ષ્મીને માટે બહુ ઝાંવા નાંખતું હોય, તે મનને સંતોષી લેવું. તેમ છતાં ન વળી શકે તેમ હોય, તે અમુક મર્યાદામાં આવવું. તે મર્યાદા સુખનું કારણ થાય તેવી હોવી જોઈએ. પરિણામે આધ્યાન ધ્યાવાની જરૂર પડે તેમ કરીને બેસવાથી રળવું સારું છે.
© ૧૦૯ ]e