________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જે વ્યવસાયે કરી જીવને ભાવનિતાનું ઘટવું ન થાય, તે વ્યવસાય કઈ પ્રારબ્ધને કરવો પડતો હેય, તે તે ફરી ફરી પાછા હઠીને, “મેટું ભયંકર હિંસાવાળું દુષ્ટ કામ જ આ ક્યાં કરું છું” એવું ફરી ફરી વિચારીને, અને “જીવમાં ઢીલાપણથી જ ઘણું કરીને મને આ પ્રતિબંધ છે” એમ ફરી ફરી નિશ્ચય કરીને, જેટલું બને તેટલે વ્યવસાય સંક્ષેપ કરતાં જઈ પ્રવર્તવું થાય તે બેધનું ફળવું સંભવે છે.
પગલે પગલે ભયવાળી અજ્ઞાન ભૂમિકામાં છવ વગર વિચારે કેટ્યાવધિ પેજને ચાલ્યા કરે છે, ત્યાં યોગ્યતાને અવકાશ ક્યાંથી હોય? આમ ન થાય, તેટલા માટે થયેલા કાર્યના ઉપદ્રવને જેમ શમાવાય તેમ શમાવી-સર્વ પ્રકારે એ વિષેની નિવૃત્તિ કરી, યોગ્ય વ્યવહારમાં આવવાને પ્રયત્ન કરવો ઉચિત છે. ન ચાલતાં કરવો જોઈએ, અને તે પણ પ્રારબ્ધવશાત, નિઃસ્પૃહબુદ્ધિથી-એ જે વ્યવહાર, તેને યોગ્ય વ્યવહાર માનજો.
વૃત્તિને લક્ષ તથારૂપ સર્વસંગપરિત્યાગ પ્રત્યે વતત છતાં જે મુમુક્ષુને પ્રારબ્ધવિશેષથી તે યોગને અનુદા રહ્યા કરે, અને કુટુંબાદિને પ્રસંગ તથા આજીવિકાદિ કારણે પ્રવૃત્તિ રહે-જે યથાન્યાયથી કરવી પડે-તે મુમુક્ષએ પૂર્વોપજિત શુભાશુભ કર્માનુસાર આજીવિકાદિ પ્રાપ્ત થશે એમ વિચારી, માત્ર નિમિત્તઉપ પ્રયત્ન કરવું ઘટે; પણ ભયાકુળ થઈ, ચિંતા કે ન્યાયત્યાગ કર ન ધટે. - કોઇપણ પ્રકારે ભવિષ્યને સાંસારિક વિચાર છોડી, વર્તમાન સમપણે પ્રવર્તવાને દઢ નિશ્ચય કરે, ભવિષ્યમાં જે થવાને યોગ્ય હશે તે થશે, તે અનિવાર્ય છે, એમ ગણી, પરમાર્થ સન્મુખ થવું યોગ્ય છે. ગમે તે પ્રકારે પણ એ લેકલજજારૂપ ભયનું સ્થાનક એવું જે ભવિષ્ય તે વિસ્મરણ કરવા યોગ્ય છે. તેની ચિંતા પાયે પરમાર્થનું વિસ્મરણ હોય છે અને એમ થાય તે મહા આપત્તિરૂપ છે, માટે તે આપત્તિ આવે નહિ એટલું વારંવાર વિચારવા યોગ્ય છે. કુટુંબાદિનું મમત્વ રાખશે તે પણ જે થવાનું હશે તે થશે. તેમાં સમપણું રાખશે તે પણ જે થવા ગ્ય હશે તે થશે, માટે નિઃશંકપણે નિરાભિમાની થવું ગ્ય છે, સમપરિણામે પરિણમવું યોગ્ય છે. આ જ્યાં સુધી નહિ પરિણમે, ત્યાં સુધી યથાર્થ બેધ પરિણમે નહિ.
સંસારમાં પ્રારબ્ધાનુસાર ગમે તેવા શુભાશુમ ઉદય આવે, પરંતુ તેમાં પ્રીતિ અપ્રીતિ કરવાને આપણે સંક૯પ ૫ણ ન કર.
“કરના ફકીરી ક્યા દિલગીરી, સદા મગન મન રહેનાજી” એ વૃત્તિ મુમુક્ષુઓએ અધિકાધિક વર્ધમાન કરવા જેવી છે. પરમાર્થની ચિંતા હોય એ વિષય જુદો છે; વ્યવહારચિંતાનું વજન અંતરથી ઓછું કરવું, એ એક માર્ગ પામવાનું સાધન છે. | મુમુક્ષ છવને આ કાળને વિષે સંસારની પ્રતિકૂળ દશાઓ પ્રાપ્ત થવી, તે તેને સંસારથી તરવા બરાબર છે. અનંતકાળથી અભ્યાસેલે એ આ સંસાર સ્પષ્ટ વિચારવાને વખત પ્રતિકૂળ પ્રસંગે વિશેષ હોય છે, એ વાત નિશ્ચય કરવા યોગ્ય છે. પ્રતિકૂળ પ્રસંગ જે સમતાએ વેવામાં આવે, તે જીવને નિર્વાણ-સમીપનું સાધન છે. વ્યાવહારિક પ્રસંગનું નિત્ય ચિત્રવિચિત્રપણું છે. માત્ર કલ્પનાએ તેમાં સુખ અને કલ્પનાએ દુઃખ એવી તેની સ્થિતિ છે. અનુકૂળ કપનાએ અનુકૂળ ભાસે છે. પ્રતિકૂળ કલ્પનાએ પ્રતિકાળ ભાસે છે. અને જ્ઞાની પુરુષે તે બેઉ કપના કરવાની ના કહી છે.
સંસાર સંબંધી કારણના પદાર્થોની પ્રાપ્તિ સુલભપણે નિરંતર પ્રાપ્ત થયા કરે અને બંધન ન થાય એવા કોઈ પુરુષ હોય, તે તે તીર્થકર જેવા જાણીએ છીએ, પણ પ્રાંતે એવી સુલભ પ્રાપ્તિના એગથી જીવને અલ્પકાળમાં સંસાર પ્રત્યેથી અત્યંત એ વૈરાગ્ય થતું નથી અને સ્પષ્ટ આત્મજ્ઞાન
For Private And Personal Use Only
