________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આ પ્રકારે નયચક્રવૃત્તિમાં બે વાર ઉદ્ધત કરેલ ઉપરની કારિકા વાંચતાની સાથે જ પી. એલ. વૈધે કપેલી કારિકા મને યાદ આવી. અને મને લાગ્યું કે પી. એલ. વૈદ્ય ટિબેટન ઉપરથી જે સંસ્કૃતની કલ્પના કરી છે તે બરાબર નથી પરંતુ તેની સાથે નયચકવૃત્તિમાં ઉદ્વરેલી કારિકા બરાબર અક્ષરશા મળતી હોવાથી નયચક્રવૃત્તિમાંની કારિકા જ વાસ્તવિક હોવી જોઈએ અને તેમણે કલ્પિત કારિકાને સ્થાને એ વાસ્તવિક કારિકા ગોઠવવી જોઈએ. એટલે મેં શ્રી પી. એલ. વિદ્યને બધી વાત જણાવી ત્યારે તેઓ ઘણુ ખુશી થયા અને નયચકવૃત્તિની કારિકા જ વાસ્તવિક છે એમ તેમણે પણ સ્વીકાર્યું. - ત્યાર બાદ વિધુશેખર ભટ્ટાચાર્યવાળું ચતુઃશતક મેં તપાસ્યું. તેમાં તેમણે ટિબેટન ભાષાંતર ઉપરથી એ જ કારિકાની સંસ્કૃતમાં નીચે પ્રમાણે કલ્પના કરી હતી:
विजानाति यथा नार्थद्वयं विज्ञानमेककम् ।
વિજ્ઞાન મેવ વિનાનાર ઈમેકમ I તુરત ૨૨ / ૨૮] આ કલ્પના પણ બરાબર ન હતી. નયચક્રવૃત્તિમાં જે કારિકા છે તે જ બરાબર મૂળ પ્રમાણે હતી. એટલે મેં વિધુશેખર ભટ્ટાચાર્યને કલકત્તા લખ્યું. તેઓ ઘણુ ખુશી થયા અને નયચકમાં તેમને અત્યંત રસ ઉત્પન્ન થયે. ત્યાર પછી તે નયચક્રના સંપાદન માટે ટિબેટના ગ્રંથ કયાંથી અને કેવી રીતે મેળવવા એ માટે પણ તેમણે મને સુચના કરી કે જે મને ઘણું ઉપયોગી નીવડી છે.
આ બધા પછી છેવટે ઉપરની કારિકાનું ટિબેટન ભાષાંતર કેવું છે, તે જાતે જોવાની મારી ઈચ્છા થઈ. વિધુશેખર ભટ્ટાચાર્યે સંપાદિત કરેલા ચતુશતકમાં તેનું ટિબેટન ભાષાંતર નીચે પ્રમાણે આપેલું છે.
जि-स्तर नम्शेस गचिग-गिस् नि । दोन् गजिस् नम्-पर मि शेस् प । दे-बशिन नम्-पर शेस् गजिस् क्यिस् । दोन गचिर नम्-पर मि शेस सो ।
આનું સંસ્કૃત રૂપાંતર નયચક્રવૃત્તિમાં જે વિજ્ઞાનત જ વિશા મેવમર્થઘું થથા gવમર્થ વિનાનાતિ ને વિજ્ઞાન તથા જે પ્રમાણે છે તે જ પ્રમાણે બરાબર થાય છે.”
૧ ટિબેટન ભાષાંતરના પદેનું પૃથક્કરણ કરવાથી તે નયચક્રવૃત્તિમાં ઉઠરેલી કારિકા સાથે કેવી રીતે બરાબર મળે છે, એ નીચે જોતાં જણાઈ આવશે ટિબેટન. સંસ્કૃત.
ટિબેટન સા . નિમ્ન= યથા
ટે-વૃશિ=તથા नम्शेसू विज्ञानम्
नम्-पर-शैसू-गजिसू-क्यिसू-विज्ञानद्वयम् गचिग-गिसू नि= एकम्
दोन्-अर्थम् दोन् गजिसू अर्थद्वयं
गचिग-एकम् મ-ર--ર-== વિનાનાતિ
नम्-पर मि-शेसू-सो-न विजानाति ૨ આ કારિકા તત્વાર્થસૂત્રની સર્વાર્થસિદ્ધિ ટીકામાં (૧, ૧૨) દિગંબરાચાર્ય પૂજ્યપાદે તેમજ અનેકાંતજયપતાકા ટીકામાં શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે પણ ઉદ્ધત કરી છે.
For Private And Personal Use Only
