________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
(૭૦)
ઇંદ્રિયવૃત્તિ-organs. ઈતિની વૃત્તિને સ્વભાવ જ એ છે કે, તે કદિ સતિષ પામે નહિ. જેથી માણસ
નિય દુઃખી અને અસંતોષી રહે છે. ઈદ્રિયો કદી તૃપ્ત થતી નથી. આજે ધરાઇને છે એ નો પણ લાભકારી સિદ્ધાંત છે તે પ્રથમ આજે ઊડ્યો હોય તે પણ કાલે સવારે તેને પેટમાં સમજવું જોઈએ. ગલુડિયાં રમતાં જણાય છે. તે જ પ્રમાણે દશ ઘડિ. ઈદ્રિય અજબ વરતુ છે એ તે સમજાય તેવી યાળે લીધેલી હેય તે અગીઆરમી લેતાં આંચકે વાત છે. એનાં દુઃખનું કારણ આપણામાં ચાલુ રહે આવતું નથી, અને તે જ પ્રમાણે પદ્ગલિક સર્વ તે અસંતોષ અને પરિણામે થતી દુઃખી અવસ્થા બાબતનું સમજવું. આંખનું જોવાનું કાર્ય, કાનનું પર આધાર રાખે છે, અને તે છે જ એમ ધારીને સાંભળવાનું કાર્ય કદી પણ પૂરું થતું નથી, અને આપણે આ લેખની શરૂઆત કરી છે, તે થાય નાક તે સંધ્યા જ કરે છે. તે જ પ્રમાણે શરીરના તેટલું તેનું દમન કરે, કારણ કે ઇન્દ્રિયપેષણ નકામું સર્વે ભાગ માટે સમજવું. આજે ઇંદ્રિય ધરાઇને છે એમ અનુભવીઓ કહે છે અને આપણે તેને બેઠી છે એમ તેટલા માટે સમજવાનું નથી, એ સ્વીકાર કરે પડે તેમ છે. જેઓ ઇન્દ્રિયની આ તે સર્વદા અસંતવી રહ્યા કરે છે અને ભૂખી અસ્વસ્થ અવસ્થા સમજતા ન હોય તે ગમે તેમ થઈ જાય છે. એને કઈ પણ કાર્ય પરિપૂર્ણ લાગતું હતું, પણ તમારા હૃદયમાં તે ખરે ધર્મ વસ્યો છે, નથી. અને તે ઇકિયે તે પોતાના બદલે અન્નમાં, એટલે તમે ઇદ્રિયને દમરો એવી અમારી ખાતરી શાકમાં, શશ્રષામાં અને પોષણમાં વધારે ને વધારે છે. તમે એને પંપાળ્યા કરશે ત્યાં સુધી તમારા લે છે. એટલે એ ઈદ્રિયો આપણામાં પહેલા અને અસંતોષ અને દુખી અવસ્થાને છેડે નહિ જ તાલનું ઘર બને છે. આપણને આજે કદાચ પૌદ આવે એ આ સત્ય છે અને તેના વીકારમાં ગલિક ચીજથી આનંદ થાય તે વધારે વખત
| નિજાનંદ છે. તમે તમારી દિશા તેટલા માટે રસ્તા
બદલી નાખે અને ઈદ્રિયોના પિષણને છોડી દે, ટકતું નથી. “હાશ” કોઈ દિવસ થતી નથી અને
એમાં જ તમારે સાચે જયજયકાર છે અને ગૌરવ ઈદ્રિયોગને વધારે વધારે પ્રમાણમાં મેળવવા પ્રાણ
છે. તમે ઇદ્રિયને પિષ નહિ, પણ દમો એટલે વલખાં માર્યા કરે છે. એને મનુષ્યભવનું દુઃખ કહે
તમારી અભીષ્ટ મનવાંછના ફળશે, એમ અમને
તો કે ગમે તે કહે, પણ તે સ્વીકારીને જ ચાલવું પડે મદલે શક નથી અને તમારા અસતેષ અને દુઃખી છે અને એ રીતે આપણે સંસાર વધ્યા કરે છે. અવસ્થાનું અમે જે નિદાન કર્યું છે તે અનુભવને ઈદ્રિ આપવાથી તૃપ્ત થતી નથી, પણુ દમવાથી પરિણામે જ થયેલ છે. એટલે તમને ઇંદ્રિયદમનમાં તૃપ્ત થાય છે. નહિ તે આપણું ચાલુ અસંતોષનો ખૂબ મજા આવશે તે વાતને તમે વિચારો એટલી આરો આવતો નથી. એ સત્ય આપણે સમજી પ્રાર્થના છે અને તે અસ્થાને નહિ થાય તેવી લેવાની તેટલા માટે જરૂર છે. પોષણ દમનથી થાય અમારી ખાતરી છે.
મૌક્તિક
It is a function of organs that it is never satisfied. People always remain
unsatisfied and painful by organ(lus. અનુભવી વાકય, મહાસાગરનાં મોતી (વર્ષ પ, અંક ૯) કલ્યાણ માસિક, પૃ. ૩૧૫.
For Private And Personal Use Only
