________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REFEREFERREFERREFFFFFFFFFFFFERE છે કામઘાટ, કામકુંભ અને કામકલશે. REFEREFEREFERREFFFFFFEREFERE
લે ઝં. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડિયા, એમ. એ. જે ચીજની ઇચ્છા થાય તે ચીજ આપનારે “ો કુત્તાપ દાદૃાર દી૪િ વિદાય ઘડે “કામઘટ' કહેવાય છે. આ એક જાતનો દિવ્ય ચંબિંધળદિરમાણ વધામધવું?” કુંભ કે કળશ છે. આથી તો આને ‘ કામકુંભ” પણ આમ અહીં ઠીંકરી માટે કામઘટને ઉપયોગ કહે છે. કામકુંભ જેના ઘરમાં હેય-જેને મળ્યા હોય થવાની વાત છે, એ ઉપરથી કામઘટ, માટીને હવે તેની દરિદ્રતા આપોઆપ દૂર થઈ જાય. ઉપાધ્યાય જોઈએ એમ લાગે છે, યશવિજય ગણિએ ધર્મનાથ-જિન-સ્તવનની બીજી કડીની નિમ્ન લિખિત પંક્તિમાં આ વાત મકુંભ-રત્નમંડન ગણિએ સુકૃતસાગર
નામનું કાવ્ય રચ્યું છે, એના ત્રીજા તરંગના ૧૦૪ “કામકુંભ ઘર આવે દારિદ્ર કિમ લહે રે કે ” માં પદ્યમાં અનેક દુપ્રાપ્ય વસ્તુઓ ગણાવતાં જે ઉપર્યુક્ત સ્તવન ગુર્જર સાહિત્ય સંગ્રહ (ભા. 'મકુંભ” ને ઉલેખ કર્યો છે તે જ કામકંભ છે
એમ લાગે છે. ૧, પૃ. ૨૭-૮)માં છપાયું છે. આ સંગ્રહના પૃ. ૫૩-૪માં છપાયેલા મહાવીર-જિન-સ્તવનની સહસાવધાની મુનસુદરસૂરિએ સંસ્કૃત-પ્રાકતમાં પહેલી કડીની છેલ્લી બે લીટીમાં કામઘટ અને કામ
વિ. સં. ૧૪૬ પહેલાં રચેલા ઉપદેશરત્નાકરના ધનુને અને સાથે સાથે કહપતરનો અને અમૃતરસનો અપર તટના પ્રથમ અંશના નિમ્નલિખિત ૨૨માં ઉલ્લેખ છે. પ્રસ્તુત લીટીઓ નીચે મુજબ છે –
પદ્યમાં “કલશ' નો અર્થાત કામકલશનો ઉલ્લેખ
કર્યો છે – “ક૯પતરુ કામઘટ કામધેનુ મિલે,
આંગણે અમિયરસ મેહ વૂઠો.” “કુમૈ કુiri vમશ્ચ વિં ઉપાધ્યાયના અષભદેવ-જિન-સ્તવન (પૃ. ઘરમાતૈઃ વેસ્ટ ધેનુfમઃ | ૧૪૫)ની બીજી કડીની નિમ્નલિખિત આ પંક્તિમાં વિત્યા રસ્થા સપિ લwોવિદ્યા “ કામ” ને ઉલેખ છે –
ददाति जैनेश्वरधर्म एव तत् ॥ २२॥" કપશાખી ફળે કામઘટ મુજ મળે.” કામઘટ અને એના પર્યાય માટે અહીં મેં જે
કામઘટને પાઈય (પ્રાકૃત) ભાષામાં “ કામધા' ઉલ્લેખો આપ્યા છે એથી પ્રાચીન ઉલેખો હોવા કહે છે. રત્નશેખરસૂરિએ અર્થદીપકા વિ. સં. તો જોઈએ, પણ એની તપાસ કરવી અત્યારે બને ૧૪૯૬માં રચી છે. એમાં “વંદિતુ સૂત્ર”ની ૧૪મી તેમ નહિ હોવાથી એ કાર્યને ભવિષ્યમાં પૂર્ણ ગાથાના વિવરણમાં વસુદત્તની કથા પાઈયમાં આપી કરવાની અભિલાષા સેવતો અને એ દરમ્યાન વિશેષ છે. એમાં ૧૦મા પદમાં “કામ”નો ઉલ્લેખ છે. તરકથી આ દિશામાં યોગ્ય પ્રકાશનો આશા રાખતે પ્રસ્તુત પક્ષ નીચે મુજબ છે –
હું વિરમું છું.
For Private And Personal Use Only
