________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
યોગ્ય છે, પરંતુ તેને સમે ભાગ પણ અક્ષર- રક્ષણ કરવા કરતાં એને મુદ્રણાલયના પ્રકાશમાં મંદિરના જીર્ણોદ્ધાર પાછળ ખર્ચ જોઈએ. મૂકવું જોઈએ. જેન ધર્મ એ આંતરશુદ્ધિના પાટણ, જેસલમેર અને બીજા જૈન પુસ્તક- આચારનો ધર્મ છે. પરંતુ પાછળથી બાહ્ય શોચ ભંડારમાં હજી ઘણુ રને અણધાયેલાં ઉપર જૈન સંપ્રદાયમાં વિશેષ ભાર દેવાથી જૈન અંધકારમાં પડ્યા છે.
ધર્મ પરદેશમાં પાંગર્યો નથી. હિંદમાં પણ અપભ્રંશ સાહિત્ય બંગાળી, મરાઠી, હિંદી એક વખતને વ્યાપક આ ધર્મ પોતાની સંકુએ સર્વે સાહિત્યનું મૂળ છે. સંસ્કૃતથી પણ
ચિત સાંપ્રદાયિક્તાઓ અને વાડાઓને લીધે પ્રાકૃત વધારે પ્રાચીન હોવાની માન્યતા હવે માત્ર પંદર લાખ અનુયાયીઓમાં જ અટકયા છે. દઢ થતી જાય છે. આ સર્વે ભાષાઓ પ્રાકૃત- શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય અપભ્રંશ સાહિત્યના માંથી નીકળી હોવી જોઈએ. મોટા પ્રમાણમાં વાલ્મિકી નથી. એમની પહેલા અનેક જૈન સાધુઅપભ્રંશ સાહિત્ય મળ્યું છે. એ સર્વે જે ઓએ એ સાહિત્યને અપનાવ્યું છે. વિક્રમની સારી રીતે સટીક પ્રકાશમાં આવે તો જૈન આઠમી અને દસમી સદી વચ્ચે સ્વયંભૂદેવ પહેલા ધર્મ અને હિંદની ભાષાઓ સંબંધી એનાથી પણ જેને અપભ્રંશ સાહિત્ય અસ્તિત્વમાં હશે આપણું જ્ઞાનમાં ઘણો વધારો થાય એ નિસં- પણ તે સંબંધી શોધખોળ કરવી જરૂરી છે. શય છે. એવા પ્રયત્ન જરૂર થવા જોઈએ. અગાઉના લેખમાં સં. ૧૦૭૬ સુધીમાં રચાયેલા જેન સાધુઓ કઠીન તપસ્યા કરતા હતા.
સાહિત્યની સહેજ રૂપરેખા દેખાડી છે. તે પછી એમનું જીવન ત્યાગ વૈરાગ્યમય હતું. તેઓ
નીચે મુજબ સાહિત્ય મળ્યું છે પરંતુ આ લગભગ મોટે ભાગે વિદ્વાન હતા. અધ્યયન
ટીપ અધુરી છે. એનાથી ઘણું વિશાળ પ્રમાણમાં અને અભ્યાસ એ એમના પ્રિય વિષયો હતા.
અપભ્રંશ સાહિત્ય જૈન મુનિઓએ રચ્યું હતું. ઉપદેશ અને કથા એ એમના નિત્યકર્મોનાં બારમી સદીમાં “જયતિયણ” નામે કાવ્ય અંગો હતા. ગુરુપરંપરાથી વિદ્યા મેળવવાને સ્તોત્ર અભયદેવસૂરિએ રચ્યું છે. સં. ૧૧૨૩ માં એમને ચાલુ પ્રયત્ન રહેતો હતો. કોઈ વિદ્વાન વિલાસવઈ રચાઈ છે. આમાં કથા સાથે વર્ણન બ્રાહ્મણ મળે તો એમને વેતન આપી એની પણ સારું છે. જૈન મુનિઓ કાવ્યેની સાથે પાસે અભ્યાસ કરતાં જૈન સાધુઓને જરા પણ અલંકારો જાણતા હતા. જ્યારે કયારે સરસ સંકેચ થતો નહિ. એમણે વિદ્યા મેળવી, એનો વર્ણ લખે છે. અપભ્રંશ ભાષા હમણું અંધવિકાસ કર્યો, એનું રક્ષણ કર્યું. જેને સાધુઓએ કારમાં હોવાથી એમની કદર થતી નથી. નહિં બુદ્ધ સાધુઓની પેઠે દૂર દૂરના દેશમાં દેશાટન તો કાવ્ય તરીકે ઘણું પ્રસાદીવાળાં જરૂર છે. કરી વિદ્યાનો ફેલાવો કર્યો નહિ. જો એમણે કેટલાંક સામાન્ય ધાર્મિક વલણવાળા પણ છે. એ પ્રયત્ન કર્યો હોત તો જરૂર એમને યશ શ્રી દેવચંદ્રસૂરિ શ્રી હેમાચાર્યના ગુરુ હતા. મળત, પરંતુ શ્રી મહાવીરના સમય પછી જુદા -
એમના રચેલાં પ્રાકૃત ભાષાના કેટલાંક ગ્રંથ જુદા જૈન સંપ્રદાયના વિકાસ અને કઠીન
મળે છે. શ્રી સૂરિજીએ છ કડવામાં “સુલસાઆચારને લીધે જૈન સાહિત્ય પરદેશમાં
ખ્યાન” રચ્યું હતું. સંવત ૧૧૬૦ માં શાંતિનાથ વ્યાપક કરી શકાયું નથી.
ચરિત્રમાં પણ અપભ્રંશ ભાગ મળે છે. એ કાવ્ય હજી પણ આ સાહિત્ય અંધારામાં રાખી હેમસૂરિનું રચેલું છે. વર્ધમાનસૂરિએ ઉપલા જ
For Private And Personal Use Only
