________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી હરિભકસૂર.
જીવનસામગ્રી અને લક્ષ્મીમાંસા
( વર્ષ ૩૭ ના પૃષ્ઠ ૩૦ થી શરૂ) ભારતીય સાહિત્યકારોના પવિત્ર ઈનિ- બળ ઉપર તથા કિંવદંતીઓ અને કવિકલ્પનાહાસમાં એ એક દુખદ ઘટના છે કે તેમનું ની સહાયે જ કથિત ઇતિહાસની રચના વિશ્વસનીય અને વાસ્તવિક જીવનચરિત્ર નહિ કરવી પડી છે. વર્તમાનકાલીન ઇતિહાસકારોને બરાબર મળી આવે છે. તેનું કારણ એ છે કે પણ તે તથા કથિત ઈતિહાસે, ઉપલબ્ધ પ્રાચીનકાળમાં આત્મકથા લખવાની પ્રણાલી કૃતિઓ અને અસ્તવ્યસ્તરૂપે મળી આવતા ન હતી. અને આત્મશ્લાઘાથી દૂર રહેવાની ઉદ્ધરણેના આધારે જ ચરિત્રચિત્રણ કરવું ઈચ્છાને કારણે પોતાના સંબંધમાં પિતાના પડે છે. ગ્રંથમાં પણ લખવા ઈચ્છતા ન હતા. કેટલાક
ચરિત્ર-નાયક શ્રી હરિભદ્રસૂરિની જીવનસાહિત્યકારોએ પિતાની કૃતિઓમાં પ્રશસ્તિ
સામગ્રી પણ ઉપર્યુક્ત નિષ્કર્ષ પ્રતિ અપવાદરૂપે થોડુંક લખ્યું છે, પરંતુ તેનાથી તે જન્મસ્થાન, ગુરુનું નામ, માતાપિતાનું નામ અને સ્વરૂપ નથી. શ્રી હરિભદ્રસૂરિની જીવનસામગ્રી સ્વચ્છ આદિના નામનું સામાન્ય જ્ઞાન માત્ર
વર્તમાનમાં આટલી જ મળી આવે છે. જ થઈ શકે છે; વિસ્તૃત નહિ. પછીના સાહિત્ય- (૧) શ્રી મુનિચંદ્રસૂરિએ સં. ૧૧૭૪ માં કાએ પ્રાચીન સાહિત્યકારોના સંબંધમાં શ્રી હરિભદ્રસૂરિકૃત ઉપદેશપદની ટીકાના અંતમાં ઈતિહાસરૂપે લખવાને પ્રયાસ કર્યો છે પરંતુ તેમના જીવન સંબંધમાં અતિ સંક્ષેપાત્મક તેમાં ઈતિહાસ-અંશ તે અતિ સ્વલ્પ છે અને ઉલ્લેખ કર્યો છે. કિંવદંતીઓ અને કવિકલ્પના જ અધિક પરિ
(૨) સંવત્ ૧રલ્પ માં શ્રી સુમતિગણિએ માણમાં છે. આ સિદ્ધાંત કેવળ જૈન સાહિત્ય
ગણધરસાધશતકની બૃહદ્ ટીકામાં પણ તેમના કારેના જ સંબંધમાં નથી બલકે સંપૂર્ણ ભારતીય સાહિત્યકારોનાં સંબંધમાં મળી આવે છે.
સંબંધમાં બહુ જ થોડું લખ્યું છે. “જિનશાસનની અધિકાધિક પ્રભાવના
(૩) શ્રી ભદ્રેશ્વરસૂરિકૃત ૨૩૮૦૦ શ્લેકથાઓ” એવા એક જ ઉદેશ સંગ્રહકારોને પ્રમાણ પ્રાકૃતિકથાવલિમાં પણ શ્રી હરિભદ્રકિંવદંતીઓ અને કવિકલ્પનાની તરફ વેગથી સૂરિના સંબંધમાં કંઈક છેડો જ પરિચય પ્રવાહિત કર્યા છે. તેની સાથે સાથે કાળ મળે છે. શ્રી જિનવિજયજીનું કહેવું છે કે વ્યવધાને પણ ઇતિહાસ સામગ્રીને નષ્ટપ્રાયઃ તેનું પ્રણયન બારમી શતાકિદમાં થયું હશે. કરી દીધી, અને તેથી તેમણે પ્રભાવનાના () સંવત ૧૩૩૪માં શ્રી પ્રભાચંદ્રસૂરિ ધ્યેયની પૂર્તિ માટે અવશિષ્ટ ચરિત્રસામગ્રીના દ્વારા વિરચિત પ્રભાવક ચરિત્રમાં ચરિત્રનાયકના
For Private And Personal Use Only
