________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવનસૌંદર્યના ઉત્પાદક તત્ત્વ.
[ ૩૩૯ ]
કરી દે છે તેની તરફ્ જનતા અત્યંત આદ- વૃત્તિ પણ માનવજીવનની સદ્વ્યવહારાત્મક રની દૃષ્ટિ જુએ છે અને તેનુ ગૌરવપૂર્ણ સેવા-ભૂમિકાનું આવશ્યક ઉપકરણ છે. ઉપકારકળામાં પરાયણ જીવન આત્મસૌન્દ્રયથી જન્મ્યાતિમય નિપુણ થવા માટે માણસને પેાતાના સમસ્ત બની જાય છે. બીજાની ખાતર પેાતાના સુખાનું જ્ઞાન, વિવેક, પ્રતિભા અને મનેાખળથી કામ બલિદાન કરવુ' એ માનવજીવનના અતિ વધારે લેવુ' પડે છે. ઉપકારક મનાવૃત્તિમાં જે સોન્દય પ્રકાશપૂર્ણ અંશ છે, તેનાથી જીવનમાં દિવ્ય રહેલુ છે તે સૂક્ષ્માતિ સૂક્ષ્મ અને કલાપૂર્ણ સૌન્દર્યની અનૂભુત જ્યંતિ પ્રસરી રહે છે. છે, તે સૌન્દય' પૂરેપૂરું સાત્વિક, નિર્દોષ અને જીવન પાષક હૈાય છે. જ્યારે માણસ કોઇ પ્રાણીનું કઈક સારું' કરે છે ત્યારે તેને એટલા બધા સતાષ અને આનન્દ્વ થાય છે કે તે પેાતાના જીવનને ધન્ય અને કૃતકૃત્ય માનવા લાગે છે. ઉપકારના સ્વાસ્થ્યનું આસ્વાદન કરનાર વ્યક્તિ આત્મિક વિભૂતિઓથી વિભૂષિત રહે છે. ઉપકારક મનાવૃત્તિ માનવજીવનને કારવૃત્તિ આત્માની કળા છે, કેમકે તે અલકાર છે. એમ પણ કહી શકાય કે ઉપ
આત્માના એક ગુણુ છે. આત્માનુશાસન
૨. નૈતિકતા-નૈતિકતા આપણા વ્યવહારિક જીવનમાં સૌન્દર્યને ઉત્પન્ન કરનાર એક ક્રિયાત્મક તત્ત્વ છે. આપણુ જીવન કેવુ છે એ નીતિશાસ્ત્ર નથી વર્ણવતુ, છતાં આપણું જીવન કેવુ' હેવુ' જોઇએ એ વાતના નિર્દેશ કરે છે. એ શાસ્ત્રના યથાથ વાદ (Realism)ની અપેક્ષાએ આદશ વાદ (Idealism) સાથે વિશેષ સંબધ છે. સુંદર, ભવ્ય અને આદશજીવનની કલ્પના નીતિશાસ્ત્ર આપણી સન્મુખ ઉપસ્થિત કરે છે. નીતિતત્ત્વા તરફ ખરાખર ધ્યાન ન આપવાથી મનુષ્યનું વૈય આત્માનુશાસન પણ માનવજીવનને સૌન્દય - ક્તિક જીવન તા ધૃણિત અને અસુંદર જ થઇ યુકત બનાવનાર એક મૌલિક તત્ત્વ છે, જીવન શક્તિઓનાં ચેાગ્ય વિકાસ માટે આત્માનુજાય છે. તેનું સામાજિક જીવન પણ કલહશાસનના અભ્યાસ એક મહત્ત્વપૂણુ પ્રત્યેાગ પૂર્ણ અને પાશવી બની જાય છે. નૈતિકતાની અવહેલના કરવી તે જીવનશક્તિ અને જીવનછે. અનિયત્રિત આત્મશક્તિએ જીવનસૌન્દ્રય - ને નભ્રષ્ટ કરી નાખે છે. આત્માનુશાસન સૌન્દર્યંની વિરુદ્ધ વિદ્રોહ કરવા જેવું છે. એનું નિયંત્રણ કરે છે અને એને ઠીક માગે નૈતિકતાના વ્યવહારિક સિદ્ધાંતાનું વન એક લાવે છે. લાંખા વખતની કુટેવ અથવા સ્વા વિદ્વાન કરે છે કે ‘સત્ય અને ઔચિત્યનુ વૃત્તિથી પ્રેરાઇને માણસ જે ભયંકર પાપહુમેશાં ધ્યાન રાખવું એ નૈતિકતાની ક્રિયા-કર્મામાં પ્રવૃત્ત થાય છે અને પેાતાની જીવનત્મક સાકતા છે. તેની સાથે જ આપણા ચેાતિ તથા આત્મિક માધુર્ય ને ખેાઇ મેસે પ્રત્યેક ક્રિયાકલાપમાં વિવેકદૃષ્ટિના ઉપયોગ છે તે મનુષ્યનું રક્ષણુ આત્માનુશાસન કરે કરવા એ પણ મનુષ્યના નૈતિક વાતાવરણમાં છે. બધા ધમશ્ર થામાં આત્માનુશાસનને છે. ખરી રીતે નૈતિકતા માનવજીવનને નિયા-મહિમા ખૂમ ગવાચા છે. જે વ્યકિત આત્માનુ મક સિદ્ધાન્ત છે. શાસનનું રહસ્ય સમજી લે છે તેણે પોતાના જીવનમાં ભારે સફળતા પ્રાપ્ત કરી લીધી એમ
૩. ઉપકારક મનાવૃત્તિ-ઉપકારક મના
For Private And Personal Use Only
