________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
-
-
-
[ ૧૦૮ ]
કી આત્માનંદ પ્રકાશ જેટલી આધ્યાત્મિક હાનિ થાય છે તેટલી દષ્ટિથી પણ એ સિદ્ધાંત ઘણું મહત્ત્વ છે. બીજી કશાથી થતી નથી, પરંતુ એ હાનિ પાંચમે નિયમ અયાચકવૃતનું પાલન છે. ઘણે ભાગે હંમેશા અપ્રત્યક્ષ રહે છે તેથી બીજાને ઉપકાર નીચે રહેવું એ દરેક મનુષ્ય તે આપણે માટે સૌથી વધારે ઘાતક છે સૌથી વધારે ભારે માનવું જોઈએ. જે મનુસઘળા લોકો એના ભંગ બની જાય છે. થની ટેવ બીજાના ઉપકાર નીચે રહેવાની મહાત્માજીએ દારૂ અને સીગરેટ પીવાના હોય છે તે દુનિયામાં એક પણ મોટું કાર્ય નુકશાનની તુલના કરતા એ બતાવ્યું છે કે કરી શકતું નથી. તે પોતાના આત્મામાં સીગારેટ પીવી એ મનુષ્યને માટે વધારે વિશ્વાસ રાખવાનું શીખી શકતું નથી. તેની નુકશાનકારક છે. તેનાથી થતી હાનિ માનસિક અવસ્થા હંમેશા નબળી રહે છે. પ્રત્યક્ષ નથી હોતી અને લોકો દારૂને જેટલે અંગ્રેજીમાં કહેવત છે કે – ખરાબ ગણે છે તેટલો એને નથી ગણતા, A charity boy seldon propers. તેટલા માટે તેનાથી મુક્ત થવાનો સંભવ જે માણસ બીજાના દાન ઉપર આધાર રાખે નથી. બીજાની નિંદા કરવી એ એક જાતની છે તે ભાગ્યે જ આબાદ થાય છે. જે બાળક સીગારેટ પીવા જે કેફ છે, જેની ટેવ વિદ્યપાન માટે બીજાની મદદ લે છે તેણે આપણું આધ્યાત્મિક શક્તિ નષ્ટ કરી દે છે. પોતાના મનમાં તે પિસા પાછા આપવાને અંગ્રેજીમાં કહેવત છે કેઃ Speak not of દઢ સંકલ્પ કરે જોઈએ. આ નિયમની સાથે others as you would not speak of એ પણ આવી જાય છે કે બીજા પાસેથી them before themselves અર્થાત્ બીજા બની શકે ત્યાં સુધી ઉધાર લેવું ન જોઈએ. લોકો સંબંધી એવી વાત ન કરે કે જે માણસને ઉધાર લેવાની ટેવ પડી જાય તમે તેને ન કહી શકે. મોટા મોટા છે તે પિતાની આવક કરતાં વધારે ખરચ પ્રતિષ્ઠિત સમાજમાં જોવામાં આવે છે કે જ્યાં કરવા લાગે છે. ઉધાર લેતી વખતે પૈસા સુધી કોઈ વ્યક્તિ હાજર હોય છે ત્યાં સુધી આપવા પડતા નથી તેથી એક પ્રકારની બેપતેના વખાણ કરવામાં આવે છે અને એની રવાઈની ટેવ લોકોમાં પડી જાય છે. રૂપિયા ગેરહાજરીમાં તેની નિંદા થવા લાગે છે. જરૂર પાછા આપવા છે એ દઢ સંકલ્પ બીજાની નિંદા કરતાં બચવા માટે દરેક મનુષ્ય નથી રહેતો. એ આત્મિક પતન છે અને એને મિતભાષી બનવાની જરૂર છે. મનુષ્યનું લઈ તેને માનસિક કલેશ ભોગવવો પડે છે. આયુષ્ય અધિક વિલાસ અને ભાષણથી ક્ષીણ બીજા પાસેથી કંઈ ઉધાર ન લેવું એ એક થાય છે. વાણીના સંયમ એ બ્રહ્મચર્ય જેટલું જ જાતનું તપ છે, જે કરવાથી આત્મશક્તિ તપ છે. એ તપને લઈને માણસ અસત્યની વધે છે. આ એક નાની વાત છે છતાં જીવનમાં નિંદાથી બચી શકે છે. શેકસપીયરનું એક તેનું ઘણું મહત્વ છે. છઠું નિયમ સ્વાધ્યાય મહત્વનું વાક્ય છે કે –
કરતા રહેવું એ છે. હંમેશા અધ્યાત્મ વિષ- Give every one thy ear, but few યમાં દરેક મનુષ્ય કંઈ ને કંઈ વાંચતા રહેવું thy voice અર્થાત્ બધાનું સાંભળે પણ જોઈએ. આપણું વિચાર, આપણા ચારિત્ર્યઘણું જ ઓછું બોલે. એ રીતે અધ્યાત્મ બંધારણમાં મોટો ભાગ ભજવે છે. યોગ
For Private And Personal Use Only
