________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
૨૭૬
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
જ્ઞાન લેવા જતાં તેને પણ અંધકારમાં ગોથાં ખાવા પડે છે. ગૃહસ્થ ધર્મથી પતિત થવું પડે છે, કારણ કે સંસારમાં રહેનારને ગૃહસ્થ ધર્મનું પાલન કરતાં ભૌતિક જીવનને પણ પ્રમાણિક અને ન્યાયપૂર્વક ચલાવવાનું હોવાથી તેમજ વ્યવહારિક જીવન પણ ઉન્નત બનાવવાનું હોવાથી તે વિના પણ કષ્ટ જોગવવું પડે છે.
માનવ જીવનને પૂર્ણ બનાવવા માટે બંનેની બંનેના સ્થાને જરૂર છે. ભોતિક જીવનની આવશ્યકતા વ્યવહારિક શિક્ષણ(અવિદ્યા)વડે પૂરી થાય છે અને મનુષ્યની જીવનયાત્રા તેના વડે પૂરી થાય છે, કારણ કે ઉદરપિષણને લઈને ઉચ્ચતમ કળા, ઉદ્યોગ, હુન્નર અને વિજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ તેનાથી થાય છે. સમાજ સંચાલનને લીધે આવશ્યક સંસ્થાઓ(જ્ઞાતિ વિગેરે)ને ઉદય પણ સંસારના વ્યવહારિક જ્ઞાનથી થયું છે, તે માટે સંસારમાં તેની પણ આવશ્યકતા છે. વ્યવહારિક જ્ઞાન અને ભૌતિક વિજ્ઞાનને ઉપગ કર્મમાં છે-ભૌતિક જ્ઞાન, અધ્યાત્મ જ્ઞાન વિના આદર્શ હીન અથવા અપૂર્ણ છે. ભૌતિક જ્ઞાનથી દુનિયામાં બાહ્યરૂપનું અધ્યયન થતું હોવાથી તે પરિવર્તન નશીલ તથા વિનશ્વર છે. વિશ્વના આધારભૂત અને મનુષ્યનું આત્મકલ્યાણ તે પરમ તત્વના અનુભવવડે અધ્યાત્મ શાસ્ત્રથી જ થઈ શકે છે. પરમાર્થિક ઉદ્દેશ્ય અને જ્ઞાન વિના ભૌતિક વિજ્ઞાનમાં બૌદ્ધિક સચ્ચાઈ આવી શકતી નથી. અધ્યાત્મ શાસ્ત્રના જ્ઞાન વિના લેકસેવા પણ થઈ શકતી નથી. લોકસેવા કરવામાં એ પરમ તત્વને સર્વ રીતે અનુભવ થે-હવે આવશ્યક છે કે જે અધ્યાત્મ શાસ્ત્રથી જ થઈ શકે છે.
ભારતવર્ષને શુમારે એક હજાર વર્ષને ઇતિહાસ જોતાં માલુમ પડે છે કે બંને શિક્ષાના સમન્વયની જરૂર છે. વર્તમાનકાળમાં આધુનિક શિક્ષા પ્રણાલિકાથી તે જગદ્રવ્યાપી સંકટની આશંકા ખરી માલુમ પડે છે, કારણ કે તેમાં આધિભૌતિક શિક્ષણ અવિદ્યા પક્ષનું અતિરંજનપણું અને આધ્યાત્મિક પક્ષ શિક્ષાની ઉપેક્ષા થઈ રહી છે, જેથી પરિણામ એ આવ્યું છે કે કળા વિજ્ઞાનની દિવસાનદિવસ ઉન્નતિ થતી જતી હોવાથી સંયમ અને સુરૂચિને અભાવ થવાના કારણે સંસારમાં ક્ષોભ, દુઃખ, કલેશની વૃદ્ધિ થતી જેવામાં આવે છે, વર્તમાન શિક્ષણમાં આધ્યાત્મિક આદર્શને અભાવ થવાથી જીવનમાં એ દ્રષ્ટિક નથી ઉત્પન્ન થતું કે જીવનમાં વિભિન્ન અંગે અને સામાજિક વ્યવહારમાં સમન્વય અને સુવ્યવસ્થા ઉત્પન્ન કરી શકે. સાહિત્યથી
For Private And Personal Use Only
