Atmanand Prakash Pustak 034 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 6

२२२
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આ કાવ્યમાં પ્રથમ તે નિન્દાને આભાસ થાય છે, પણ ગર્ભિત રીતે સ્તુતિ કરી છે; માટે આ વ્યાજસ્તુતિલંકાર છે. (Praise in disguise).
અક્ષાથીય હરાતાં, ગઠા જ્યમ સંસાર-ચપટમાં; તને દીઠે જિન ! જીવે, વધ-બંધ-મરણ પામે નહિં. ૩૨.
આ સંસારરૂપ એપાટમાં, સેગઠાં જેમ અક્ષાથી (પાસાથી અથવા ઇંદ્રિયેથી) હરાઈ જતાં છતાં પણ જીવે, તને દીઠા પછી હે જિન ! વધ, બંધ કે મારણને પામતા નથી.
અત્રે સંસારને પાટનું રૂપક આવ્યું છે. આ રૂપક સર્વથા યથાર્થ હોઈ બહુ વિચારવા લાગ્યા છે. તેમાં સોગઠારૂપ જીવે છે. જેમ એપાટમાં ચાર પટ હોય છે તેમ સંસારમાં ચતુર્ગતિરૂપ ચાર પટ છે. જેમ એપાટમાં સ્વગૃહ અને પરગૃહ હોય છે, તેમ સંસારમાં સ્વભાવરૂપ સ્વગૃહ અને પરભાવરૂપ પરગૃહ હોય છે. સ્વગૃહમાંથી ભ્રષ્ટ થઈ ગઠા જેમ પરિભ્રમણ કરે છે અને સ્વગૃહમાં પુનઃ આવતાં તે પરિભ્રમણ અટકી જાય છે અને સ્વગૃહમાં મૂળ સ્થાને આવે છે તેમ સંસારમાં આત્મા સ્વસ્વરૂપથી ભ્રષ્ટ થવાથી અનાદિની ભૂલથી પરિભ્રમણમાં પડે છે, અને પછી જ્યારે પાછો સ્વસ્વરૂપમાં આવે છે ત્યારે સવગૃહમાં પ્રવેશ કરી મૂળ સ્થાને આવે છે અર્થાત્ મુક્તિ પામે છે.
હવે એપાટમાં જ્યાં સુધી તડ ન થાય ત્યાં સુધી સોગઠી પાકી ગણાતી નથી, અને ત્યાં સુધી સ્વગૃહમાં પ્રવેશ થઈ શકતો નથી, તેમ સંસારમાં પણ જ્યાં સુધી સમ્યગદર્શનરૂપ તેડ ન થાય ત્યાં સુધી ભાવ૫રિણતિને પરિપાક થતું નથી, અને નિજમંદિરમાં પ્રવેશ થઈ શક્યું નથી, અને પરિભ્રમણ પુનઃ ચાલુ રહે છે. તેડ થયે હોય પણ પાછી સર્વ સોગઠી મરી જાય તે પુનઃ પરિભ્રમણ કરવું પડે છે, તેમ સમ્યગ્ગદર્શનના સર્વ અંશનું મન થાય તે પુનઃ ભવભ્રાંતિના ચક્રાવામાં પડવું પડે છે.
સેગડી જ્યારે ફલ પર બેસે છે ત્યારે તેના વધ, બંધ કે મારણ થઈ શકતા નથી, તેમ જિનદર્શનરૂપ ફૂલ પર સ્થિતિ કરતા જીવના વધ, બંધ, મારણ થઈ શકતા નથી, એટલે કે નરક–તિર્યંચાદિ દુઃખ પામતા નથી, તેમજ જન્મ મરણાદિને અંત આવે છે. કવચિત અન્ય સ્થાન સ્થિત સોગઠી જેમ અક્ષ (પાસા) એવા પડતાં હરાઈ જાય છે તેમ સમ્યગદ્રષ્ટિ જીવ પણ અક્ષા(ઈદ્રિ)વડે હરાઈ જાય-આકર્ષિત થાય તો પણ તેને તીવ્ર બંધનાદિ થતા નથી, કારણ કે