________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. થાય છે. અસંતેષનું બંધન તૂટતાં સંતોષવૃતિ જાગે છે. આથી મનુષ્યને એક પ્રકારને સવિશેષ આનંદ અવશ્ય થાય છે.
આનંદમાં ચિત્તને સુખચેન હોય, ઉત્સાહ હોય, દુઃખ કે દિલગીરી ન હેય. આનંદથી ચિત્ત ચિંતામુક્ત બને છે. દુઃખ અને ચિંતારૂપ કટુ બંધનથી ચિત્ત વિમુક્ત થાય છે. આથી આત્માને પિતાનાં સાહજિક સ્વાતંત્ર્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. આત્મા પરકીય વસ્તુઓથી કેટલેક અંશે પરામુખ બને છે. ન્યાયાધીશ જ્યારે કે આરોપીને દોષમુક્ત કરાવે છે ત્યારે આરોપીને ખૂબ આનંદ થઈ આવે છે. કેટલીક વાર તેના રોમાંચ પણ હર્ષથી વિકસ્વર થાય છે. ચિત્તમાંથી ચિંતા અને દુઃખને ભાર નિઃશેષ થતાં ચિત્ત આનંદમાં મગ્ન થાય છે. ન્યાયાધીશના નિર્ણયથી દેષમુક્ત આરોપીનાં ચિત્ત આદિમાં તત્ત્વતઃ કઈ પણ વૃદ્ધિ નથી થતી. આમ છતાં દેષારોપણને કારણે જે દુઃખ અને ચિંતાએ તેનાં ચિત્તમાં ઘર ઘાલ્યું હોય છે તે દુઃખ અને તે ચિંતાનું ઉમૂલન થાય છે. પિતે સર્વથા દોષમુક્ત છે એવા આભાસથી તે આન દમાં ફરેરે છે. દેશમુક્ત કર્યાથી બીજા અનેક દુઃખો અને ચિંતાઓનું પણ તાત્કાલિક ઉમૂલન થાય છે અને એ રીતે પણ એક વખતના આરોપીના આનંદમાં ઓર વધારે થાય છે. આરોપીનાં સ્વાતંત્ર્યની પૂર્વ સ્થિતિમાં દુઃખ આદિના ઉદ્દભવને કારણે સ્વપ આનંદને જ તેને અનુભવ થઈ શકતું હતું, એ આનંદ પોતે દોષમુક્ત કર્યા બાદ કેટલાંક દુખો આદિનું તાત્કાલિક નિરસન થયાથી સાહજિક રીતે વૃદ્ધિગત થાય છે. આનંદ એટલે આત્માનાં સ્વાતંત્ર્યની પ્રાકૃતિક સ્થિતિ એમ આ રીતે નિષ્પન થાય છે.
સંસારને આનંદ સર્વદા ક્ષણિક હોય છે. સંસારની અનેક ઘડમથલોને કારણે મનુષ્ય એવી સ્થિતિમાં પ્રાય મૂકાઈ જાય છે કે તેનાથી આત્માના કુદરતી આનંદનો અનુભવ થઈ શકતું જ નથી. કેઈ વાર આત્માનું અમુક બંધન કે અમુક ભાર કમી થાય છે એટલે કેઈ બીજા બંધને કે ભાર આવી પડે છે. આવી રીતે આત્માને સહજ આનંદની પ્રાપ્તિમાં અનેક વિદને સદાકાળ નડયા કરે છે. આમાથી સહજ આનંદ નથી અનુભવી શકાતે. અપ્રાકૃતિક અને અજ્ઞાનજન્ય જીવનથી દુઃખમાં અહર્નિશ વધારો થયા કરે છે. આત્માનું સત્ય સ્વરૂપ દીવ્ય સુખ અને આનંદમય છે એ સાક્ષાત્કાર કરવો એ સંસારમાં રચ્યાપચ્યા રહેલા મનુષ્યોને કષ્ટસાધ્ય લાગે છે.
આત્મા ઉભાગને ત્યાગ કરી સત્ય પંથે સંચરે તે જ તેને બંધનરૂપ જરો એક પછી એક તૂટવા માંડે છે. આત્માની સાહજિક દશાના આનંદની
For Private And Personal Use Only
