Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
XZHITE
પુસ્તક ૩૪ અ કે ૧૦ મે.
વૈશાક
આત્મ સ’. ૪૧ वी२ स. २४१३ ३.1-४-०
नप्राशडूछ मानसात्मानं सला
भावना
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
3 વિષયપરિચય. કે
૧. ઉઠને મારા આતમરામ ! ( ચંદ્ર ) ... ... ૨. શ્રી કષભ પંચાશિકા સભાવાર્થ ( ડો. ભગવાનદાસ ) ... ૩. વિરોધભાસ પરિહાર–પ્રકાશ ( સ. ક. વિ. ) ... ૪. સગ્યમ્ જ્ઞાનની કુંચી. (પરમાત્માનું સ્વરૂપ) (અનુવાદ) ૫. કમતત્વ વિષયક શાસ્ત્રો-ગ્રંથા. ૬. આત્માની શોધમાં (શ્રી મોહનલાલ ડી. ચેકસી ) ... ... હ. પર્યુષણ પર્વ કઈ તિથિએ શરૂ કરવા ? ( શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિ ) ... ૮. સ્વીકાર અને સમાલોચના... ૯. મુનિરાજ શ્રી હિમાંશુવિજયજીનો સ્વર્ગવાસ ... ...
૨૨૦ રા ૨૨૪ રર૭ ૨૩૦ ૨૩૬ ૨૩૯ ૨૪૧ ૨૪૨
શ્રી અમરચંદ્રસૂરિકૃત
શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર (ભાષાંતર ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટુકા, અતિ મનોહર અને બાળજી સરલતાથી જલદીથી કઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, અને સુંદર ચરિત્ર આ ગ્રંથમાં છે જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. કિંમત દશ આના.
શ્રી જૈન આમાનંદ શતાબ્દિ સિરિઝના છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર (મૂળ બે થી દશ પર્વો) પ્રત તથા બુકા કારે. ૨ ધાતુ પારાયણ. ૩ શ્રી વૈરાગ્ય ક૯પલતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
૪ પ્રાકૃત વ્યાકરણ દ્રઢિકાવૃત્તિ.
જલદી મંગાવો
તૈયાર છે,
જલદી મંગાવો શ્રી ત્રિષષ્ટિગ્લાકા પુરૂષચરિત્ર પ્રથમ પવી. [ પ્રતાકારે તથા બુકાકારે સુંદર ટાઈ૫, ઉંચા કાગળ, સુશોભિત બાઈડીંગથી તૈયાર છે, થેડી નકલે બાકી છે. કિંમત મુદ્દલથી ઓછી રૂા. ૧-૮-પો. જુદુ'.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જ
1 શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ. ;
सम्यग्दर्शनशुद्धं यो ज्ञानं विरतिमेव चाप्नोति ।
दुःखनिमित्तमपीदं येन सुलब्धं भवति जन्म ॥१॥
સમ્યગ્ગદર્શનથી વિશુદ્ધ થયેલા જ્ઞાન અને ચારિત્રને જે પ્રાપ્ત કરે છે તે મનુષ્યને જન્મ દુઃખનિમિત્ત હોવા છતાં સાર્થક-મુક્તિ- ગમન યોગ્ય–થાય છે. ”
તત્વાર્થભાષ્ય-શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિ–વાચક, -% % 3
- % %
$ 2
છે
-
-
પુરા ૨૪} વી ઉં. ૨૪૬૩. વૈશાલ. કારણ . . { વંજ ૦ મો.
ઉઠને મારા આતમરામ !
જ
ઉઠને મારા આતમરામ !
શેને શીળું સુખદ ધામ! રજની જેને શ્યામલ કાળી,
દિનું ન નામનિશાન; જોડી ઘોડી થાક જીવલડે,
જ હોય ને આજે આરામ ! ઉઠોને એ
જ
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ અનેક વાઘા અંગ ધરીને,
ના તું આ સંસાર; ખેલ તમાસા ખતમ થયા પણ,
થયે ન તુજ નિસ્તાર ! ઉઠોને ત્વચા, જીભ ને નાક ચહ્યું,
કાનનાં વિવિધ વિકાર; રાચી રાચીને થાક તું ભૂંડા !
હોય ને તૃપ્તિ લગાર. ઉઠોને ખેલ ખેલ્યા અતિ તે ઘેલા !
ખામી ન રાખી કાંઈ; ફેરા ફર્યો તું ઘણું બળદ જેમ,
હતા ત્યાંને ત્યાંય. ઉઠને સન્ત થયે કદી મહંત થયે,
વળી રાય ને રંક બહુ વાર; સમતા વિણ તું ફેર ફુદરડી,
ફર્યો તું વારંવાર ઉઠેને આ સંસારના ખારા પાણી,
મીઠે મેરામણ મોક્ષ; જાગને ચેતન ! ઉઠને આતમ ! હૈયે થાય સંતોષ.
ઉઠને ઉઠોને મારા આતમ ! જાગને મારા જુગતરામ ! ચેતને મારા ચેતનરામ ! પીઓને પ્રેમલ અક્ષયપાન !
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાકવિશ્રી ધનપાલપ્રણત
રૂષભ પંચાશકા. આ સમશ્લોકી ભાષાંતર ( સભાવાર્થ )
–@––- (ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૨૬ થી શરૂ ) -જ–ઈ–@–છે. ( જિનદર્શનથી શિવસુખ મળે ભવદુઃખ ટળે ? ગાથા ૩૧-૩૨.). લીલાથી સુખ પમાડે, જેમ અન્ય તીર્થીઓ, તેમ ન તું; તો પણ તુજ માર્ગ લાગી, શિવસુખ શોધે છે બુધ જને. ૩૧.
જેમ બીજા તીર્થીઓ લીલાથી સુખ પમાડે છે તેમ તું પમાડતો નથી, છતાં પણ હારા માર્ગે લાગીને બુધજને શિવસુખ શોધે છે !!
અન્ય તીથીઓ કહે છે કે આ તે બધી પ્રભુની માયા છે, જગતના સુખ માટે આ બધી લીલા વિસ્તારી છે અને ધારે છે તેમ માની લઈએ તે પણ તે લીલા વિસ્તાર એ તે રાગ-દ્વેષાદિ દોષને વિલાસ છે.
કોઈ કહે લીલા રે, અલખ લલખતણી, લખ પૂરે મન આશ. દેષ રહિતને રે, લીલા નવિ ઘટે, લીલા દેષ વિલાસ. ”
–શ્રી આનંદઘનજી. પણ નિર્દોષ મૂર્તિ વિતરાગ દેવ તે તેવી કોઈ લીલા કરતા નથી, એટલે તેવું કાંઈ માયિક સુખ આપતા નથી, ઊલટું તે તે માયિક સુખને અંત કરનારા છે.
આમ હોવા છતાં ડાહ્યા પુરુષો વીતરાગમાર્ગને-મેક્ષમાગને આશ્રય કરીને શિવસુખની કામના કરે છે તેનું કેઈ ગૂઢ કારણ હોવું જોઈએ, અને તે એ જ કે સાંસારિક-માયિક સુખ તે અલ્પકાલિક-ક્ષણિક છે, અસ્વાભાવિક છે, અસ્થિર છે અને દુઃખાન્વયી છે, જ્યારે મુક્તિમુખ સદાકાળ સ્થાયી છે, સ્વાભાવિક છે, સ્થિર છે અને એકાંત સુખ આનંદમય છે; અને એટલા માટે જ વિચક્ષણ પુરુષો તે સ્થિર સુખના અભિલાષી હાઈ જિનેક્ત મુક્તિમાર્ગને આશ્રય કરે છે એમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી. અને તે માર્ગ કે છે? વિશ્વવ્યાપિની અર્થ સાથે અવભાસિની,
ઝળહળ જેની જાગે ત અનંત જે, અપૂર્વ એવી રત્નત્રયી અહિં રાજતી, પ્રકાશમય કરતી આ આખો પંથ છે. ”
“વીતરાગને માર્ગ” –(મનંદન ).
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२२२
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આ કાવ્યમાં પ્રથમ તે નિન્દાને આભાસ થાય છે, પણ ગર્ભિત રીતે સ્તુતિ કરી છે; માટે આ વ્યાજસ્તુતિલંકાર છે. (Praise in disguise).
અક્ષાથીય હરાતાં, ગઠા જ્યમ સંસાર-ચપટમાં; તને દીઠે જિન ! જીવે, વધ-બંધ-મરણ પામે નહિં. ૩૨.
આ સંસારરૂપ એપાટમાં, સેગઠાં જેમ અક્ષાથી (પાસાથી અથવા ઇંદ્રિયેથી) હરાઈ જતાં છતાં પણ જીવે, તને દીઠા પછી હે જિન ! વધ, બંધ કે મારણને પામતા નથી.
અત્રે સંસારને પાટનું રૂપક આવ્યું છે. આ રૂપક સર્વથા યથાર્થ હોઈ બહુ વિચારવા લાગ્યા છે. તેમાં સોગઠારૂપ જીવે છે. જેમ એપાટમાં ચાર પટ હોય છે તેમ સંસારમાં ચતુર્ગતિરૂપ ચાર પટ છે. જેમ એપાટમાં સ્વગૃહ અને પરગૃહ હોય છે, તેમ સંસારમાં સ્વભાવરૂપ સ્વગૃહ અને પરભાવરૂપ પરગૃહ હોય છે. સ્વગૃહમાંથી ભ્રષ્ટ થઈ ગઠા જેમ પરિભ્રમણ કરે છે અને સ્વગૃહમાં પુનઃ આવતાં તે પરિભ્રમણ અટકી જાય છે અને સ્વગૃહમાં મૂળ સ્થાને આવે છે તેમ સંસારમાં આત્મા સ્વસ્વરૂપથી ભ્રષ્ટ થવાથી અનાદિની ભૂલથી પરિભ્રમણમાં પડે છે, અને પછી જ્યારે પાછો સ્વસ્વરૂપમાં આવે છે ત્યારે સવગૃહમાં પ્રવેશ કરી મૂળ સ્થાને આવે છે અર્થાત્ મુક્તિ પામે છે.
હવે એપાટમાં જ્યાં સુધી તડ ન થાય ત્યાં સુધી સોગઠી પાકી ગણાતી નથી, અને ત્યાં સુધી સ્વગૃહમાં પ્રવેશ થઈ શકતો નથી, તેમ સંસારમાં પણ જ્યાં સુધી સમ્યગદર્શનરૂપ તેડ ન થાય ત્યાં સુધી ભાવ૫રિણતિને પરિપાક થતું નથી, અને નિજમંદિરમાં પ્રવેશ થઈ શક્યું નથી, અને પરિભ્રમણ પુનઃ ચાલુ રહે છે. તેડ થયે હોય પણ પાછી સર્વ સોગઠી મરી જાય તે પુનઃ પરિભ્રમણ કરવું પડે છે, તેમ સમ્યગ્ગદર્શનના સર્વ અંશનું મન થાય તે પુનઃ ભવભ્રાંતિના ચક્રાવામાં પડવું પડે છે.
સેગડી જ્યારે ફલ પર બેસે છે ત્યારે તેના વધ, બંધ કે મારણ થઈ શકતા નથી, તેમ જિનદર્શનરૂપ ફૂલ પર સ્થિતિ કરતા જીવના વધ, બંધ, મારણ થઈ શકતા નથી, એટલે કે નરક–તિર્યંચાદિ દુઃખ પામતા નથી, તેમજ જન્મ મરણાદિને અંત આવે છે. કવચિત અન્ય સ્થાન સ્થિત સોગઠી જેમ અક્ષ (પાસા) એવા પડતાં હરાઈ જાય છે તેમ સમ્યગદ્રષ્ટિ જીવ પણ અક્ષા(ઈદ્રિ)વડે હરાઈ જાય-આકર્ષિત થાય તો પણ તેને તીવ્ર બંધનાદિ થતા નથી, કારણ કે
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩
રૂષભ પંચાશિકા-સભાવાર્થ. "सम्मदिट्टी जीवा, जय वि हु पावं समायरइ किचि । अप्पोसि हाइ बंधो, जेण न निद्धधसं कुणइ ॥"
–શ્રી વંદિત્તાત્ર. તદુપરાંત જ્યારે જય જિનદર્શન પામે છે ત્યારે તે સ્વસ્વભાવમાં આવે છે, એટલે પુનઃ તે નિજ મંદિરમાં પધારી મુક્તિ પામે છે. આમ અનેક પ્રકારે આ રૂપક ઘટાવી શકાય છે. તરસ ન આવે હો મરણ જીવનતણો,
સીઝે જે દરિશન કાજ, દરિશન દુર્લભ, સુલભ કૃપાથકી, આનંદઘન મહારાજ !
– શ્રીમાન્ આનંદઘનજી. વિરાધકની નિગોદ સ્થિતિ : ગાથા ૩૩. તેં અવગણેલ છ, નિદે એક શૃંખલાબદ્ધ થઈ કાળ અનંત વીતાવે, આહીર નીહાર સહ કરતાં. ૩૩.
હે પ્રભુ! હારી અવજ્ઞા પામેલા જીવ, નિમેદને વિષે શૃંખલાબદ્ધ થઈને, એકીસાથે જ આહાર–નીહાર કરતાં, અનંત કાળ વ્યતીત કરે છે
ભગવાનની અવજ્ઞા કરેલા જીવ નિગોદમાં જાય છે. વીતરાગ દેવને રાગદ્વેષ તે છે નહિં, તો પછી અવજ્ઞા કેમ? એ પ્રશ્ન થશે; પણ વાસ્તવિક રીતે તે ભગવાન સમભાવદશી છે, તેમની કૃપા તે સર્વ પ્રત્યે અખલિતપણે પ્રવહે છે. પણ તે અવિરાધક જીવને ફળે છે.
તુજ કરુણુ સહ ઉપરે રે, સરખી છે. મહારાજ ! પણ અવિરાધક જીવને રે, કારણ સફળ થાય.”
-શ્રીમાન્ દેવચંદ્રજી. ભગવાનની કૃપાદષ્ટિ ફળે એવી તથારૂપ ગ્યતા જીવમાં નહિં હોવાને લઈને, અને વિરાધકપણાને લઈને જીવને નિગદમાં જન્મવું પડે છે, અને તેમાં અનંત કાળ નિર્ગમ પડે છે.
અને તે નિગોદમાં જાણે એક સાંકળે બાંધ્યા હોય એમ અનંત જીવો એકસાથે જન્મે છે, એક સાથે આહાર કરે છે, એક સાથે નીહાર કરે છે, એક સાથે શ્વાસોશ્વાસ લે છે, એક સાથે મરે છે, સમસ્ત ક્રિયા એકપણે કરે છે. એવા મહાદુઃખદ નિગદમાં આજ્ઞા વિરાધકપણાને લઈ અનંત કાળ સ્થિતિ કરવી પડે છે. –(ચાલુ)
–ભગવાનદાસ મનસુખભાઇ મહેતા.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“વિરોધાભાસ પરિહાર-પ્રકાશ” (
હે પ્રભુ! પરીષહાની સેનાનો પરાભવ કરતા અને ઉપસર્ગોને દૂર ટાળતા એવા આપે શમ-અમૃતને પ્રાપ્ત કરેલ છે. સ્ફોટાની એવી કઈ અદ્દભૂત ચતુરાઈ છે. ૧.
હે વીતરાગ ! રાગ રહિત છતાં આપે મુક્તિ-સ્ત્રીને ભેગ કર્યો; અને દ્વેષ રહિત છતાં આપે કામ-ક્રોધાદિ અંતરંગ શત્રુઓને ક્ષય કર્યો છે. અહો ! મહાપુરુષોને મહિમા કેઈક અપૂર્વ અને જેવા તેવાથી પ્રાપ્ત ન થાય તે છે. ૨.
સર્વથા પરપરાભવની ઈચ્છા રહિત અને પાપથી બહીતા એવા આપે ત્રણે જગત જીતી લીધાં. મોટા પુરુષોની એવી કેઈ અપૂર્વ ચાતુરી છે. ૩.
હે પ્રભુ ! આપે કેઈને કંઈ દીધું નથી તેમજ કઈ પાસેથી કંઈ પણ લીધું નથી તો પણ આપને પ્રભુત્વ પ્રાપ્ત થયેલું છે. એવી પંડિત પુરુષોની કેઈ અપૂર્વ કળા છે. ૪.
સ્વદેહના દાનવડે બુદ્ધાદિકે જે સુકૃત્ય ઉપાર્જન ન કર્યું તે ઉપકારિત્વ લક્ષણ સુકૃત્ય મધ્યસ્થ છતાં આપના પાદપીઠે આવી પડયું (આપને તે સહેજે સંપ્રાપ્ત થયું. ) ૫.
રાગાદિક શત્રુઓ ઉપર નિર્દય (કઠોર) અને સર્વ જી ઉપર કૃપાળુ એવા આપે ભીમ-કાન્ત ગુણવડે ધર્મચક્રીપણાનું ભારે સામ્રાજ્ય સ્વાધીન કરી લીધું. ૬.
અન્ય લૌકિક દેવોમાં સર્વ રીતે સર્વ દોષો છે ત્યારે આપનામાં સર્વ રીતે સર્વ ગુણે છે. આ આપની સ્તુતિ જે અસત્ય હોય તે સભ્ય જન પ્રમાણ બતાવે અને સત્ય હોય તે સહુ સભ્યજને તેને સ્વીકાર કરો. ૭.
અહો ઇતિ આશ્ચર્યો ! હે વીતરાગ ! સ્તવના કરતા એવા હુને મહટાથી મહેટા અને ઈન્દ્રાદિકને પણ પૂજ્ય એવા આપશ્રી સ્તુતિવિષયમાં આવ્યા છે. ૮,
સહજ જ્ઞાનગભિત વરાગ્યનિરૂપણ પ્રકાશ. ” હે પ્રભુ ! પૂર્વભવમાં સ્પષ્ટ પુનઃ પુનઃ અભ્યાસથી આપે વૈરાગ્યને
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૫
વિરોધાભાસ પરિહાર–પ્રકાશ. એવી રીતે પ્રાપ્ત કરેલ છે કે આ તીર્થકરના ભવમાં તે વૈરાગ્ય જન્મપર્યન્ત સહજ ભાવને પ્રાપ્ત થએલ છે. ૧.
હે નાથ ! સમ્યગૂ રત્નત્રયીના આરાધનમાં કુશળ એવા આપને સુખ હેતુમાં જે નિમેળ વૈરાગ્ય વર્તે છે તે ઈષ્ટ વિયોગાદિ દુઃખ હેતુઓમાં સંભવતા નથી. આશય એ છે કે દુઃખ હેતુથી ઉત્પન્ન થયેલે વૈરાગ્ય રેગીલાં માણસને ઉપજતાં વૈરાગ્ય જેવો ક્ષણિક-પતંગીયે હોય છે અને સુખ હેતુઓનું એકાન્ત અનિત્યપણું સમજાયાથી જાગેલે વૈરાગ્ય કાયમ ટકી શકે એ હેવાથી તે મોક્ષ પર્યત સુખદાયી નીવડે છે. ૨.
વિવેકરૂપી સરણ ઉપર વૈરાગ્યરૂપી શત્રને સજી આપે એવું તીક્ષણઅણીદાર કર્યું છે કે તે મેક્ષરૂપ મહાનંદમાં પણ સંપૂર્ણ સામર્થ્ય પાનું બની રહ્યું છે, લગારે ફીકું પડયું નથી. ૩.
હે નાથ ! જ્યારે આપ ઇંદ્રાદિકની સાહેબી ગ છો ત્યારે પણ ગમે ત્યાં આપને સમભાવરૂપ વૈરાગ્ય જ વર્તે છે. આપ એમજ જાણો છો કે ઉદય આવેલું કર્મ ભગવ્યા વગર છૂટકો નથી જ. એવી રીતે જ્ઞાનદ્રષ્ટિથી સમાવે વર્તતાં તે ભગ નિર્જરારૂપે થાય છે. ૪.
કે આપ સદાય વિષયસુખથી વિરક્ત જ છે તે પણ જ્યારે સંયમ ગ્રહે છે ત્યારે આપને વૈરાગ્ય ઉગ્ર હોય છે. ભક્તભેગી થયાથી હવે આ વિષયસુખથી સયું” એવી શુદ્ધ ભાવનાથી વૈરાગ્ય સહેજે સતેજ થાય છે. પ. સુખમાં, દુઃખમાં, ભવમાં કે મેક્ષમાં જ્યારે આપ સમભાવ રાખો છો ત્યારે આપને વૈરાગ્ય જ છે. આપ કયાં [ કયા સ્થળે] વિરક્ત નથી ? અપિતુ આપ સર્વત્ર વૈરાગ્યવાન વત્ત છો જ. ૬.
દુઃખગર્ભિત અને મોહગર્ભિત વૈરાગ્યમાં જ્યારે અન્ય દર્શની નિમગ્ન છે ત્યારે આપનામાં તે કેવળ જ્ઞાનગલિંત વૈરાગ્ય જ એક્તાને પામેલું છે. ૭.
હે વીતરાગ ! સમભાવમાં વત્તતા છતાં પણ સદાય સમસ્ત જગતનો ઉપકાર કરનાર અને તેનું પાલન કરનાર વૈરાગ્યમાં સાવધાન અને પરબ્રહ્મસ્વરૂપ એવા આપને અમારે નમસ્કાર હે ! ૮.
હેતુ નિરાસ-પ્રકાશ” હે વીતરાગ ! આપ મુક્તિપુરીમાં સિધાવ્યા છતાં પ્રાણુઓને વગરમાગ્યા સહાયદાતા છે, સ્વાર્થ વગર હિતકારી છે, પ્રાર્થના કરાવ્યા વગર પરપકાર કરનારા છે અને નિષ્કારણુ ( સગાસંબંધ વગર) બંધુ છે. ૧.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. હે પ્રભુ ! આપ મમત્વ વગર સ્નિગ્ધ મનવાળા છે, માર્જન વગર ઉજવળ વાણીવાળા છે, પ્રક્ષાલન કર્યા વગર નિર્મળ આચારવાળા છે; તેથી જ શરણે કરવા એગ્ય એવા આપનું શરણુ હું આદરું છું. ૨.
નિષ્કષાય (કષાય વગર) વીરવૃત્તિવાળા, મન અને ઇન્દ્રિયને દમનારા અને શાન્તવૃત્તિનું સેવન કરનારા એવા આપે હે પ્રભુ વાંકા કર્મ-કંટકને ખૂબ ફૂટી નાંખ્યા છે-કર્મદળનું નિર્દેશન કરી નાંખ્યું છે. ૩.
રૂદ્ર નહીં એવા મહાદેવ, ગદા અથવા રોગ રહિત એવા વિષ્ણુ અને રજોગુણ રહિત એવા બ્રહ્મા અથવા જ્ઞાનસ્વરૂપ એવા કેઈ અનિચ પરમાત્માને અમારે નમસ્કાર હે ! ૪.
હે પ્રભુ ! જળ સિંચાવગર ફળથી લળી પડતા, અખંડપણથી ગૌરવવાળા, અને અચિતિત ફળને દેવાવાળા કલ્પવૃક્ષ સમા આ પથકી હું આ લેક-પરલેક સંબંધી ફળને પામું છું. ૫
નિર્મોહી છતાં સર્વજનના સ્વામી, મમતા રહિત છતાં દયાળુ અને મધ્યસ્થ છતાં વિશ્વપાલક એવા આપને હું અનઘ-નિષ્પાપ કિંકર છું. વગર ગોપવેલાં સાક્ષાત્ રત્નનિધાન કર્મ રૂપી વાડરહિત. ૬
કલ્પવૃક્ષ અને અચિત્યે ચિન્તામણી રત્ન સમા આપને મેં આ મારે આત્મા અર્પણ કર્યો છે. ૭.
હે વીતરાગ ! જ્ઞાનાદિકના ફળરૂપ સિદ્ધપણુનું જે યથાસ્થિત સ્મરણ તેમાં હું ભીને નથી, અને આપ તે સિદ્ધ થયાથી ફળરૂપ દેડવાળા જ છે; નથી કર્તવ્ય-કર્મમાં વ્યામૂઢ એવા મારા ઉપર આપ એવી કૃપા કરે કે હું પણ આપની પેરે સ્વકર્તવ્યપરાયણ રહી, કર્મ–જાળને તેડી નાંખી સિદ્ધદશાને પામું. ૮. ઈતિશમ્
નેટ–ઉપરોક્ત ત્રણ પ્રકાશ (૧૧-૧૨-૧૩) વીતરાગોત્રના સ્વકૃત અનુવાદમાંથી સહજ સુધારા સાથે ઉદ્ધરી મોકલ્યા છે તેમાં મૂળ કર્તા આચાર્ય મહારાજની શ્રી વીતરાગ પરમાત્મા પ્રત્યે કેવી ને કેટલી ઊંડી શ્રદ્ધાભરી ભક્તિ છે તે સૂચિત થાય છે અને શ્રી કુમારપાળ ભૂપાળ જેનો સદાય સ્વાધ્યાય કરતા અને ઉત્તમ સંસ્કાર મેળવતા તેમ કઈપણ શુદ્ધ તત્ત્વમાર્ગના ગષક અને પૂર્ણ પ્રીતિ-રુચિવાળા સજજનો પણ એને અલભ્ય લાભ મેળવી પિતાને કૃતાર્થ કરે એમ અંતરથી ઈછી તેવા ખપી સજજનોને પ્રેરણપૂર્વક અત્ર વિરમાય છે. ઇતિશમ.
( સદ્. મુનિ શ્રી કપૂરવિજયજી )
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
...............................................................
લે
સમ્યગ્ જ્ઞાનની કુંચી. પરમાત્માનું ( જૈન દૃષ્ટિએ ) શુદ્ધ સ્વરૂપ, > ( જુદા જુદા દના તે માટે શું કહે છે ? ) ( ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૫૦ થી શરૂ )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જે મનુષ્યમાં સંપૂર્ણ વિદ્યા હાય, સુ ંદર વિવેકશક્તિ પણ હોય તેને આનંદ અધિક થઈ પડે એ સહજ સમજી શકાય તેમ છે. જે આત્મા સર્વજ્ઞ હાય, જે સર્વ આશકાએથી સંપૂર્ણ રીતે મુક્ત થયેલ હાય તેના આનદ સંસારીના આનંદ કરતાં ઉત્કૃષ્ટ ક્રોટિન હોય એ નિર્વિવાદ છે. સર્વજ્ઞના આનદ ખરેખર કલ્પનાતીત છે. એ આનંદનુ કાઇ પશુ રીતે માપ કાઢવું કે ગણત્રી કરવી એ અશકયવત્ છે. સર્વજ્ઞાની પરમ આનંદમય સ્થિતિનું ભાષાથી બહુ જ સ્વલ્પ નિદર્શન થઇ શકે. ભાષાથી સવજ્ઞાનાં પરમ સુખની યથાર્થ ઝાંખી ન જ થાય. ભાષા બુદ્ધિની અનુગામી છે અને શબ્દો એ વિચારોનાં પરિધાનરૂપ છે. પરમ સુખરૂપ આનંદામૃતનાં આસ્વાદનની ઉત્કૃષ્ટ દશાનું ક્ષુદ્ર વાણીથી સ્વપમાં ૧૫ વર્ણન જ થઇ શકે. પરમ સુખમય દશાનું વાણીથી યથાર્થ વર્ણન થાય એ લેશ પણ સભાન્ય નથી. પરમસુખ એ શાશ્ર્વત્ દશા છે. કાઇ બાહ્ય કારણથી તેની લબ્ધિ થઈ શકતી નથી. પરમ સુખ એ આત્માનું સત્ય સ્વરૂપ છે. આત્માનાં વિવિધ બંધનોનાં નિ:સારણથી પરમ સુખને આવિષ્કાર સ્વયમેવ થાય છે. મનુષ્ય કાઈ કા માં ચિરસ્થાયી વિજય પ્રાપ્ત કરે અને તેનાં ચિત્તમાં અમુક વસ્તુની ઊણપને અભાવે સંતાષ થાય એટલે તેનુ નિરાશાપ પંકમાંથી ઊર્ધ્વગમન
પરિમિતિની દ્રષ્ટિએ મનાભાવમાં નૈસર્ગિક રીતે કાયે ભેદભાવ હાતા નથી. જુદી જુદી વસ્તુ માફ્ક, તેમની પરિમાણુની દ્રષ્ટિએ તુલના થઈ શકે નહિ. મનેભાવામાં જે ભિન્નતા હેાય છે તે અતિશયતાની દ્રષ્ટિએ હાય છે. દરેક મનોભાવ ગુણ કે અતિશયત્વની દ્રષ્ટિએ એકેકથી ભિન્ન પડે છે. એક કે વિશેષ મનેાભાવેાનું નિઃસારણુ થયાથો અમુક મને ભાવમાં અતિશય પ્રાપ્ત થાય છે. મનેાભાવનું અતિશયત્વ ચિત્તની સંલગ્નતા ઉપર પણ નિર્ભર રહે છે. જુદા જુદા મનાભાવેાથી ચક્ષુ આદિનાં દ્રશ્યમાં પરિવર્ત્તન થાય છે એ સુવિદિત છે. ચક્ષુ આદિનાં દ્રશ્યથી ધણીયે વાર મનુષ્યની આંતરિક દશાને ખ્યાલ આવી શકે છે. પ્રેમ સદ્ગુણુ અને દુર્ગુણુ એ વિગેરેની યથાયાગ્ય તુલના થઈ શકે છે.
અને રાષ,
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. થાય છે. અસંતેષનું બંધન તૂટતાં સંતોષવૃતિ જાગે છે. આથી મનુષ્યને એક પ્રકારને સવિશેષ આનંદ અવશ્ય થાય છે.
આનંદમાં ચિત્તને સુખચેન હોય, ઉત્સાહ હોય, દુઃખ કે દિલગીરી ન હેય. આનંદથી ચિત્ત ચિંતામુક્ત બને છે. દુઃખ અને ચિંતારૂપ કટુ બંધનથી ચિત્ત વિમુક્ત થાય છે. આથી આત્માને પિતાનાં સાહજિક સ્વાતંત્ર્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. આત્મા પરકીય વસ્તુઓથી કેટલેક અંશે પરામુખ બને છે. ન્યાયાધીશ જ્યારે કે આરોપીને દોષમુક્ત કરાવે છે ત્યારે આરોપીને ખૂબ આનંદ થઈ આવે છે. કેટલીક વાર તેના રોમાંચ પણ હર્ષથી વિકસ્વર થાય છે. ચિત્તમાંથી ચિંતા અને દુઃખને ભાર નિઃશેષ થતાં ચિત્ત આનંદમાં મગ્ન થાય છે. ન્યાયાધીશના નિર્ણયથી દેષમુક્ત આરોપીનાં ચિત્ત આદિમાં તત્ત્વતઃ કઈ પણ વૃદ્ધિ નથી થતી. આમ છતાં દેષારોપણને કારણે જે દુઃખ અને ચિંતાએ તેનાં ચિત્તમાં ઘર ઘાલ્યું હોય છે તે દુઃખ અને તે ચિંતાનું ઉમૂલન થાય છે. પિતે સર્વથા દોષમુક્ત છે એવા આભાસથી તે આન દમાં ફરેરે છે. દેશમુક્ત કર્યાથી બીજા અનેક દુઃખો અને ચિંતાઓનું પણ તાત્કાલિક ઉમૂલન થાય છે અને એ રીતે પણ એક વખતના આરોપીના આનંદમાં ઓર વધારે થાય છે. આરોપીનાં સ્વાતંત્ર્યની પૂર્વ સ્થિતિમાં દુઃખ આદિના ઉદ્દભવને કારણે સ્વપ આનંદને જ તેને અનુભવ થઈ શકતું હતું, એ આનંદ પોતે દોષમુક્ત કર્યા બાદ કેટલાંક દુખો આદિનું તાત્કાલિક નિરસન થયાથી સાહજિક રીતે વૃદ્ધિગત થાય છે. આનંદ એટલે આત્માનાં સ્વાતંત્ર્યની પ્રાકૃતિક સ્થિતિ એમ આ રીતે નિષ્પન થાય છે.
સંસારને આનંદ સર્વદા ક્ષણિક હોય છે. સંસારની અનેક ઘડમથલોને કારણે મનુષ્ય એવી સ્થિતિમાં પ્રાય મૂકાઈ જાય છે કે તેનાથી આત્માના કુદરતી આનંદનો અનુભવ થઈ શકતું જ નથી. કેઈ વાર આત્માનું અમુક બંધન કે અમુક ભાર કમી થાય છે એટલે કેઈ બીજા બંધને કે ભાર આવી પડે છે. આવી રીતે આત્માને સહજ આનંદની પ્રાપ્તિમાં અનેક વિદને સદાકાળ નડયા કરે છે. આમાથી સહજ આનંદ નથી અનુભવી શકાતે. અપ્રાકૃતિક અને અજ્ઞાનજન્ય જીવનથી દુઃખમાં અહર્નિશ વધારો થયા કરે છે. આત્માનું સત્ય સ્વરૂપ દીવ્ય સુખ અને આનંદમય છે એ સાક્ષાત્કાર કરવો એ સંસારમાં રચ્યાપચ્યા રહેલા મનુષ્યોને કષ્ટસાધ્ય લાગે છે.
આત્મા ઉભાગને ત્યાગ કરી સત્ય પંથે સંચરે તે જ તેને બંધનરૂપ જરો એક પછી એક તૂટવા માંડે છે. આત્માની સાહજિક દશાના આનંદની
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમ્યગુ જ્ઞાનની કુંચી.
૨૨૯ ઝાંખી થવા માંડે છે. પાતંત્ર્યનાં બંધનોમાંથી મુક્ત થઈ સ્વાતંત્ર્ય દિશાને અનેરા આનંદનો આસ્વાદ થવા લાગે છે. મુક્તિ સુખની પ્રાપ્તિ માટે ઉત્કટ ઈચ્છા પરિણમે છે. મોક્ષરૂપી અમૃતપાનને એક પ્રકારને પૂર્વાનુભવ થવા માંડે છે.
આત્માની સર્વ જંજીને વિછેદ થતાં, આત્મા સાહજિક દશામાં જ વિલીન થાય છે. આત્મા પરમાત્મ પદ પ્રાપ્ત કરી સંપૂર્ણ સ્વતંત્ર અને સર્વજ્ઞ બને છે. આત્માને અપરિવર્તનશીલ પરમ સુખની શાશ્વત પ્રાપ્તિ થાય છે.
મનુષ્યના આનંદ અને વિશુદ્ધ સુખમાં પ્રમાણની દ્રષ્ટિએ જ ભેદ છે એમ કહી શકાય. આનંદ દશામાં આત્માનું સ્વાતંત્ર્ય વ્યકત થાય છે, મનુષ્યને આનંદ વિકૃત વિચારણું અને અપ્રાકૃતિક જીવનથી અનેક વાર અદ્રશ્ય થઈ જાય છે. મનુષ્યના આનંદને આવિર્ભાવ આત્માનું કેઈ બંધન ઓછું થાય ત્યારે જ પ્રાયઃ થાય છે. બંધન કમી થતાં આત્મામાં આનંદને અતિરેક થાય છે. બંધનનું પ્રાબલ્ય વધતાં આનંદ લુપ્ત થાય છે.
મનુષ્યનાં દુઃખની જેથી મુક્તિ થાય તેથી તેને સહજ રીતે આનંદ થાય છે એ આપણે જોયું. બાહ્યા ભાવમાં નિમગ્ન થયાથી, આત્માથી પરામુખ થયાથી દુઃખ થાય છે. આથી વૃત્તિઓ આત્માભિમુખ કરવાની ખાસ જરૂર છે. આત્માભિમુખતાથી આનંદનું સ્કુરણ થવા માંડે છે. એ આનંદ સત્ય છે, ચિરસ્થાયી પણ છે. વિશ્વની કઈ પણ વસ્તુ એવી નથી જેને આનંદ સત્ય કે ચિરસ્થાયી હોય. વિશ્વની પ્રત્યેક વસ્તુને આનંદ સર્વદા ક્ષણિક હોય છે.
બાળકને કઈ ક્રીડા-વસ્તુની પ્રાપ્તિ થતાં જે આનંદ થાય છે તે આનંદ કેઈ નૂતન અષણથી કે વૈજ્ઞાનિકને થતા અત્યંત આનંદ સાથે તુલનાની દ્રષ્ટિએ કંઈ પણ વિસાતમાં નથી એમ કહી શકાય. વૈજ્ઞાનિકને આનંદ કુદરતના કેઈ ગુપ્ત નિયમના અન્વેષણ ઉપરથી ઉદ્દભવે છે, આથી એ આનંદ પ્રકૃતિજન્ય છે. વૈજ્ઞાનિકના આ આનંદ કરતાં ખરા આત્મજ્ઞાનીને આનંદ ચઢી જાય છે. આત્મજ્ઞાનીને આનંદ અનવેષક વૈજ્ઞાનિકના આનંદ કરતાં અનેકગણે ઉરચ કેટીને છે. થોડા વખતની આત્માભિમુખતાથી આત્મજ્ઞાનીને વિશુદ્ધ આનંદ અને વિશુદ્ધ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. આત્માની દેદીપ્યમાન તિમાંથી તેને પરમ સુખ મળે છે. આત્માના ઝળહળતાં તેજમાંથી તેને પુનિત સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. સ્વાતંત્રની ચિરસ્થાયિતા એ આનંદની અતિશયતા અને સ્થિરતાનું કારણ છે એમ નિષ્પન્ન થાય છે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
@ કર્મતત્વ વિષયક શાસ્ત્રો-ગ્રંથ. 6
કર્મનું સૂક્ષ્મ સ્વરૂપ જેન શાસ્ત્રોમાં જેવું વર્ણવેલું છે તેવું અન્ય દર્શનકારોના શાસ્ત્રોમાં નથી, કારણ કે કેવળજ્ઞાની મહાપુરૂષો જ આવું સ્વરૂપ જણાવી શકે. કર્મનું સ્વરૂપ દરેકે દરેક જેને જાણવું જ જોઈએ, અને તેનું શ્રદ્ધાપૂર્વક બરાબર જ્ઞાન થાય તે તે આત્મા સંસારનો અંત જલદી આણુ પરમાત્મા બની શકે. જૈન મહાત્માઓએ લખેલા કર્મ સ્વરૂપના ગ્રંથ માત્ર જુજ સંખ્યામાં પ્રકટ થયેલા છે, પરંતુ શ્વેતાંબરીય અને દિગંબરીય કર્મતત્ત્વ વિષયક ગ્રંથે કેટકેટલા છે અને કયા મહાપુરૂષોએ કેટલા
ક પ્રમાણમાં જ્યારે રચેલા તેની હકીકત જાણવી આવશ્યક હોવાથી નીચે પ્રમાણે આપીએ છીએ.
શ્વેતાંબરીય કર્મ વિષયક શા.
નંબરગ્રંથનું નામ
- કર્તા
| શ્લેકપ્રમાણ
સમય વગેરે
કર્મપ્રકૃતિ , ચૂર્ણ
| શિવશર્મસૂરિ | ગા. ૪૭૫ વિક્રમની પાંચમી સદીનો સંભવ છે.
ગ્રંથકારે પોતાનું નામ આપ્યું નથી પણ વિક્રમની બારની સદીની પહે
લાનો હેવો જોઈએ. | મુનિચંદ્રસૂરિ | લે૧૯૨૦| વિક્રમની બારમી સદી.
• ચૂર્ણ
ટપન
છે,
- વૃત્તિ
હoo.
| વિક્રમની બારમી-તેરમી સદી. વિક્રમની અઢારમી સદી.
, વૃત્તિ
મલયગિરિ લે૦ ૮ યશવિજ
પાધ્યાય ચંદ્રર્ષિ મહત્તર ગા. ૯૬૩
૨* પંચસંગ્રહ
પોતાનો સમય ગ્રંથકારે બાપે નથી તેમજ કોઈ સ્થળે જોયો નથી.
* ચત્વા: કર્મગ્રંથમાંથી લીધેલ સંપાદક મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ, પ્રકટકર્તા શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
નઅર ગ્રંથનું નામ
↑
**
X
*
""
3* પ્રાચીન છ કગ્ર થ
* (૧) કમ વિપાક
વૃત્તિ
*
*
વ્યાખ્યા
*
ટિપ્પન
..
* (૨) કસ્તવ.
X
*,
***
*,, G4104
ભાગ
વૃત્તિ
*
22
*
93
*
ટિપ્સન
* (૩)બંધસ્વામીત્વ
વૃત્તિ
.
(૪) પડશીતિ
99
ર
સ્વાપત્તવૃત્તિ
..
د.
37
33
બૃહદ્ વૃત્તિ મલયિરિ
દીપક
વામદેવ
11
, ભાષ્ય
વૃત્તિ
ભાષ્ય
કાં
૩
કર્મતત્ત્વ વિષયક શાસ્ત્રો.
શ્લોકપ્રમાણ
૪
ઉદયપ્રભસૂરિ
વૃત્તિ
..
,, વૃત્તિ
* પ્રા॰ વૃત્તિ | રામદેવ
www.kobatirth.org
ગિ
ગા. ૧૬૮
પરમાનંદસૂરિ | ક્ષેા ૯૨૨
ઉદયપ્રભસૂરિ
હરિભદ્રસૂરિ
મલગિરિ
યશાભદ્રસૂરિ
ગા. ૫૫૧
ગા. ૨૪
ગા. ૩૨
ગેાવિન્દાચાય | ક્ષેા. ૧૦૯૦
શ્લા૦ ૧૦૦૦
શ્લે ૪૨૦
શ્લા ૯૦૦૦
શ્લા૦ ૧૮૮૫૦, વિક્રમની બારમી-તેરમી સદી. વિક્રમની બારમી સદીને સંભવ છે.
શ્લા ૨૫૦૦
ગા. ૫૭
લે. ૫૬૦
હરિભદ્રસૂરિ જિનવલ્લભગણિ ગા, ૮૬-ર૩
લે. ૨૯૨
ગા. ૧૪
ગા. ૧૪
ગા. ૩૮
લે. ૮૫૦
લે. ૨૧૪૦
લેા. ૧૬૩૦
શ્લા. ૭૫૦
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમય વિગેરે
આ ગ્રંથની ૫૪૭ અને ૧૬૭ ગાથાઓ પણ જોવામાં આવે છે. વિક્રમની દસમી સદીને સંભવ છે. વિક્રમની બારમી-તેરમી સદીના સભવ છે.
,
વિક્રમની તેરમી સદીના સંભવ છે. રચનાકાળ અને પેાતાનું નામ ગ્રંથકારે આપ્યું નથી.
પ્
For Private And Personal Use Only
આપ્યા
વૃત્તિકારે પોતાના સમય નથી પણ સ. ૧૨૮૮ પહેલાં હાવા જોઇએ.
૧૩ મી સદીના સભવ છે.
..
રચનાના કાળ અને પેતાનું નામ ગ્રંથકર્તાએ આપેલ નથી.
35
૨૩૧ :
વિક્રમ સંવત ૧૧૭૨
ભાષ્યકારે પેાતાનું નામ અને સમય આપેલ નથી.
..
વિક્રમની બારમી સદી.
"
35
"1
આરમી–તેરમી સદી. બારમી સદી.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
પત્ર. ૩૨
, ભાગ્ય
નંબર ગ્રંથનું નામ ' કર્તા શ્લોક પ્રમાણુ
સમય વિગેરે ૧ | ૨ [, વિવરણ | મેરૂ વાચક
વિવરણકારને સમય વિવરણ જોયા
સિવાય થઈ શકે નહિ. , ઉદ્ધાર
| લે. ૧૬૦૦ રચનાકાળ અને કર્તાનું નામ ગ્રંથ
જેવાથી કદાચ મળી શકે. , અવચૂરિ
૭૦૦ (૫) શતક શિવશર્મસૂરિ
ગા. ૧૧૧
વિક્રમની પાંચમી સદીના સંભવ છે. , ભાષ્ય
ગા. ૨૪ ગ્રંથકારે નામ અને સમય આપે
નથી.
ગા. ૨૪ , બૃહદ્દભાગ્ય ચકેશ્વરસૂરિ શ્લો. ૧૪૧૩ વિક્રમ સંવત ૧૧૭૯. , ચૂર્ણિ
| શ્લે. ૨૩૨૨ રચનાકાળ અને સમય કર્તાએ
આપ્યો નથી. વૃત્તિ |
| માલધારી શ્લો. ૩૭૪૦ વિક્રમની બારમી સદી.
હેમચંદ્રસૂરિ J, રિપન T ઉદયપ્રભસૂરિ લે. ૯૭૪ | વિક્રમની તેરમી સદીને સંભવ છે.
, અવચૂરિ ગુણરત્નસૂરિ | પત્ર ૨૫ વિક્રમની પંદરમી સદી. (૬) સંતિકા. ચંદ્રષિ મહત્તર ગા. ૭૫ પિતાનો સમય ગ્રંથકારે આપ્યો નથી. » ભાષ્ય ! અભયદેવસૂરિ | ગા. ૧૯૧ વિક્રમની ૧૧-૧૨ મી સદી. ચૂર્ણિ | ... | પત્ર. ૧૩ર રચનાકાળ અને કર્તાનું નામ કદાચ
ગ્રંથ જેવાથી મળી શકે. , પ્રા. વૃત્તિ | ચંદ્રષેિમહત્તર પ્લે ૨૩૦૦ ગ્રંથમાંથી રચનાકાળ મળી શકે
નથી. , વૃત્તિ મલયગિરિ | , ૩૭૮૦ વિક્રમની બારમી-તેરમી સદી , ભાષ્યવૃત્તિ | મેરૂતુંગસૂરિ , ૪૧૫૦ વિક્રમ સંવત ૧૪૪૯ , પિન | રામદેવ
વિક્રમની ૧૨ મી સદી , અવચૂરિ | ગુણરત્નસૂરિ
વિક્રમની ૧૫ મી સદી. લોકપ્રમાણ નવીન કર્મગ્રંથની અવચૂરિ સાથે
ગણાયેલ છે. સાર્ધશતક જિનવલ્લભરાણ ગાજે ૧૫૫ | વિક્રમની ૧૨ મી સદી.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
-
-
- -
-
-
-
- -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
કર્મતત્વ વિષયક શાસ્ત્રો
૨૩૩
નંબર ગ્રંથનું નામ
કર્તા
શ્લેક પ્રમાણુ
સમય વિગેરે
૧
૫
૨
, ભાષ્ય
| ગા૦ ૧૧૦ | ભાગ્યકારે નામ અને રચનાકાળ
આપ્યો નથી. મુનિચંદ્રસૂરિ
વિક્રમ સંવત ૧૧૭૦ , વૃત્તિ ધનેશ્વરસૂરિ , ૩૭૦ ૦ વિક્રમ સંવત ૧૧૭૧ , પ્રા. વૃત્તિ | ચકેશ્વરસૂરિ તાડપત્ર ૧૫૧ રચનાકાળ પુસ્તક જોયા સિવાય કહી
શકાય નહ. , વૃત્તિ ટિપની ... શ્લ૦ ૧૪૦૦
રચનાકાળ અને કર્તાનું નામ પુસ્તક
જોવાથી નિશ્ચય કહી શકાય, નવ્ય પાંચ | દેવેન્દ્રસૂરિ | ગા. ૩૦જા વિક્રમની ૧૩-૧૪ સદી. કર્મગ્રંથ
પzટીકા (બંધસ્વામી
ગ્લૅ૦ ૧૧૩૧ ત્વ વિના.) ,, અવચૂરિ | મુનિશેખરસૂરિ) , ર૫૮રચનાકાળને નિર્ણય પુસ્તક જેવાથી
કદાચ થાય. | ગુણરત્નસૂરિ
,, ૫૪
વિક્રમની પંદરમી સદી (૨) બંધસ્વા
શ્લો૦ ૪૨૬ / અવયૂરિકારે પિતાનું નામ તથા સમય મીત્વ અવચૂર
અ૦ ૨૮ | આપ્યા નથી. (૩) કર્મવા કમળસંયમો-| લે. ૧૫૦ ! વિક્રમ સંવત ૧૫૫૯ વિવરણ પાધ્યાય (૪) છ કર્મગ્રંથ જયસેમ
૧૭૦૦૦] વિક્રમ ૧૭ મી સદી. બાળવિધ (૫) , મતિચંદ્ર
રચનાકાળને નિર્ણય પુસ્તક જોયા
સિવાય થઈ શકે નહિં. | (૬) , | જીવવિજય
. ૧૦૦૦૦) વિક્રમ સંવત ૧૮૦૩ | મન સ્થિરી- | મહેન્દ્રસૂરિ ગા. ૧૬૦ | વિક્રમ સંવત ૧૨૮૪, કરણ પ્રકરણ
છે | પ્લે ૨૩૦૦ સંસ્કૃત ચાર | જયંતિલકસૂરિ
વિક્રમની ૧૫ મી સદીનો પ્રારંભ કર્મગ્રંથ
, અવચૂરિ
*
*
*
• વૃત્તિ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
૨૬૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ગ્રંથનું નામ
કર્તા
સમય વિગેરે
T
2
| કપ્રમાણ | ૪ | ગા. ૩૨
૫
કર્મ પ્રવૃત્તિ
કાત્રિશિકા ભાવપ્રકરણ
ગ્રંથકારે રચનાકાળ તથા પિતાનું નામ આપેલ નથી. વિક્રમ સંવત ૧૬૨૩.
વિમળવિજય | ગા૩૦
ગણી
:
, વૃત્તિ
પવૃત્તિ
શ્લેટ ૩૨૫ | બંધહેતુદય- | હર્ષકુળગણું ગા ૬૫ | વિક્રમની ૧૬ મી સદી. ત્રિભંગી
| વાર્ષિગણી | ૦ ૧૧૫૦ | વિક્રમ સંવત ૧૬૨. *૧૧| બંધદય સત્તા | વિજયવિમળ ગા ૨૪ | વિક્રમની ૧૭ મી સદીનો પ્રારંભ.
પ્રકરણ | ગણી ,, પજ્ઞાવચૂરિ
૩૦૦ ૧૨ કર્મ સંવેદ્ય ભંગ દેવચંદ્રજી ૦ ૪૦૦ રચનાકાળ ગ્રંથ જોવાથી કદાચ - પ્રકરણ
મળી આવે. ૧૩ ભૂયસ્કારાદિ | લક્ષ્મીવિજય | ગા. ૬૦ વિક્રમની ૧૭ મી સદી.
વિચાર પ્રકરણ દિગંબરીય કર્મતત્ત્વ વિષયક શા-ગ્રંથ.
૨ | ૩ | મહાકર્મ પ્રકૃતિ પુષ્પદંત તથા ] ૩૬૦૦૦ ] અનુમાને વિક્રમની ચોથી-પાંચમી પ્રાભૂત | ભૂતબલી
સદી. (પટખંડ શાસ્ત્ર) . એ પ્રાટીકા | કુન્દકુન્દ્રાચાર્ય
, ૧૨૦૦૦
અજ્ઞાત છે. » ટીકા | શામકુન્ડાચાર્ય ક, કર્ણાટીકા તબલુરાચાર્ય ૫૪૦૦૦ ,, સં ટીકા | સમન્મભદ્રાચાર્ય ૪૮૦૦૦ , વ્યારા ટીકા | બપદેવગુરૂ
ક ૧૪૦૦૦ ક, ધવ૦ ટીકા | વીરસેન
૭૨૦૦૦ લગભગ વિક્રમ સંવત ૯૦૮ * આવા ચિહ્નવાળા ગ્રંથો મુદ્રિત થયા છે. ૪ આવા ચિહ્નવાળા ગ્રંથે હજી સુધી જોવામાં આવ્યા નથી, પણ બૃહત ટિપનિકા અને.ગ્રંથાવળીના આધારે નેંધ લેવાયેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર્મતત્વ વિષયક શાસ્ત્રો,
૩૫
ગુણધર
ગમ્મસાર |નેમિંચ
ગા. ૨૭૬ | અનુમાને વિક્રમની પાંચમી સદી. , ચૂર્ણિવૃત્તિ /પતિ વૃષભાચાય લે. ૬૦૦૦
- છઠ્ઠી સદી. , ઉચ્ચારવૃત્તિ ઉરચારણચાય , ૧૨૦૦૦
અજ્ઞાત છે, સામકુંડાચાર્ય | ચૂર્ણિ તુમ્બલુરાચાર્ય ,, ૮૪૦૦૦
વ્યાખ્યા ,, પ્રા૦ ટીકા ] બપદેવગુરૂ , જટીકા | વીરસેન તથા , ૬૦૦૦ વિક્રમની ૯-૧૦ સદી.
જિનસેન નિમિચંદ્રસિદ્ધાંત ગા. ૧૭૫ | વિક્રમની ૧૧ મી સદી.
ચક્રવર્તી , કર્ણાટીકા, ચામુન્ડરાય , સંટીકા | કેશવવણું , સં. ટીકા | શ્રીમદભયચંદ્ર ,, હિંન્ટીક | ટોડરમલજી લબ્ધિસાર નિમિચંદ્ર સિદ્ધાંત ગા. ૬૫૦ | વિક્રમની ૧૧ મી સદી.
ચક્રવર્તી સં ટીકા કેશવવણી હિં. ટીકા
ટોડરમલજી સં. ક્ષપણાસાર માધવચંદ્ર
વિક્રમની ૧૦-૧૧ મી સદી. સે, ૬ સં. પંચસંગ્રહ અમિતગતિ
વિક્રમ સંવત ૧૯૭૩
૧ આ પરિશિષ્ટ પં. સુખલાલજીકૃત કર્મવિપાકના હિંદી અનુવાદમાંથી લીધેલ છે.
૨ આ સંખ્યા કર્મપ્રાભૂતની સંખ્યા સાથે મેળવીને લીધી છે. જૈનધર્મ શાસ્ત્રોમાં કર્મ વિષયક કેટલા ગ્રંથ હાલ મોજુદ રહ્યા છે તે જાણવા અભ્યાસીઓ માટે ઉપયોગી હોવાથી તેમજ ક્યા ગ્રંથ પ્રકટ થયેલા અને અપ્રસિદ્ધ છે, અથવા કયા ગ્રંથોના નામો જાણમાં છે પરંતુ અલભ્ય હોય તો તેને મેળવી, લખાવી, છપાવી ભંડારમાં રાખવા ઉપયોગી છે તેની જાણ ન સમાજને થવા આ ઉપાગી નેંધ લેખરૂપે સંગ્રહીત કરેલ છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તે આત્માની શોધમાં. .
કરવા આ તે ગોચરી! -- ક્કર પૂજ્ય ગુરૂદેવ, આપણા ચાલુ પ્રગને આજ મુલતવી રાખી, મારા આ મિત્ર સુધાકરના પ્રશ્ન સંબંધમાં આપ કંઈ અજવાળું પાડશે. ઘર આંગણે પ્રવતી રહેલ પ્રથા અવશ્ય વિચારણીય છે.
વિનયકાન્ત, જે કે ચર્ચાત્મક વાતે મારા ક્ષેત્રની મર્યાદા બહારની છે એટલે એ સંબંધમાં હું ન-છૂટકે જ વાર્તાલાપ કરૂં છું છતાં જે જાતની ઈચ્છા અત્રે વ્યક્ત થઈ છે તેની ચર્ચા ઈષ્ટ છે. આત્માની શોધમાં એને સમાવેશ થઈ શકે છે. વળી પગ લંબાવવાની મારી જરા પણ ઈચ્છા નથી. આ કંઈ સિનેમાનું ચિત્રપટ નથી. સાક્ષાત્ ચિતારથી પરિસ્થિતિને યથાર્થ ખ્યાલ આવે એ સારૂ મેં ગબળે કેટલુંક દર્શન કરાવ્યું. હવે માત્ર એ પર કેટલીક વિચારણા કરી આ વિષયની પૂર્ણાહુતિ કરવાની છે.
વંદનીય સંત, હું ન તે કઈ સાવ પ્રતિ ટીકાની વૃત્તિથી કે ન તે એ સંસ્થા પ્રત્યેના કેઈ જાતના અભાવથી આપ સન્મુખ મારે પ્રશ્ન રજૂ કરું છું. એ પાછળ મારી જિજ્ઞાસા એ વર્તે છે કે એ રીતે ગ્રહણ કરાયેલ આહારને ગેચરી કહી શકાય કે ? બેંતાળીશ દેષ રહિત એ ગણાય કે?
ગઈકાલને મારે અનુભવ સવારમાં ચા-દૂધ વેળાને તેમજ સાંજના આહારગ્રહણ વેળાને આ મહાતીર્થમાં-કર્મો પર જયશ્રી વરવાના આ પવિત્ર ધામમાં–સાવીગણમાં આ પ્રકારની આહારલાલસા આટલી હદે મયદા કેમ ઉલ્લંઘી ગઈ હશે એ પ્રશ્ન અદ્યાપિ પર્યત મને મુંઝવી રહ્યો છે. પાંચ આદમીના કુટુંબમાં, સુપાત્રે દાન દેવાની ભાવનાથી, તેમજ તીર્થમાં સાધુ-સાવીને વેગ સવિશેષ છે એ વાત નજર સમુખ રાખીને જોઈએ તે કરતાં પાંચગણે વિશેષ ખેરાક તૈયાર કરવામાં આવ્યું. સવારે ચા-દૂધ વિના કેટલાક સાધ્વીઓને પાછા ફરવું પડેલું એટલે પુનઃ એવું ન બને તેટલા સારૂ ગોચરીના સમય પૂર્વે, સર્વ તૈયારી સમેટી, વહરાવવાનું કાર્ય એક અનુભવી હસ્તમાં સુપ્રત કરાયેલ. ત્રણ વાગતાં જ સાકવિગણુની હાર બંધાઈ. દેશમાં તે એક સાધુ કે
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આત્માની શેાધમાં.
२३७
સાધ્વી ઘરમાં હોય તેા બીજા તરતજ બીજી દિશામાં જાય છે પણુ અહી તે તેથી વિપરીત જ જોયું. એક પૂરા બહાર નિકળે નહી’ ત્યાં તે ખીજા - ધર્મલાલ' કહેતાં પ્રવેશી રહ્યા હાય ! ત્રીજા વળી દ્વાર આગળ મા પ્રતીક્ષા કરી રહ્યા હોય ! ગાયની માફ્ક કે ભ્રમરની જેમ આહારગ્રહણુની વાત જ્યાં ભલભલા સાધુઓને સ્મૃતિમાં નથી હાતી ત્યાં સાધ્વીવૃંદ માટે શું કહેવુ વહારીને બહાર નિકળતાં, તેમ અન્ય સાધ્વીને...ધમ શાળામાં દૂધપાક છે, અમુકમાં રસપુરી છે. ઇત્યાદિ સૂચના આપતાં જ્યારે મે એક કરતાં વધુ સાધ્વીઓને સાંભળ્યા ત્યારે મને લાગ્યું કે દૂધપાક કે રસ જેવા પદાર્થાએ અમારા એક પૂજ્ય ક્ષેત્રની મનેાવૃત્તિમાં આટલી વિપુળ હદે સડા પેઢા કીધા છે કે શું ? રસના ઈંદ્રિયના જય કરવાની માત્ર વાત જ થાય છે ને! કેટલાક એકલ સાધુઓને અને જતિવેષમાં સાધુના અંચળા એડી પધારતાં ને ધર્મ લાલને આશીર્વાદ āતાં મહાત્માઓને પાત્રા ભરતાં જોયા પછી- જેવા તેવે! સયમી સિદ્ધાચળે પૂજનિક ' એ મન ના પાડે છે. શ્રમણના વસ્ત્રા એઢવા માત્રથી ઘણું નુકશાન જણાય છે. સયમના સાચા અર્થ લેવાય ગણાય. પણ એ કાટે તેલતાં કેટલી સખ્યા ટકશે ? એક તરફ આ પાવન ભૂમિમાં રસાડા ખાલવામાં પુન્ય સમજનાર ગ્રહસ્થવ પડયા છે. તે માત્ર સુપાત્રદાનના એક જ દ્રષ્ટિબિન્દુથી કાર્યવાહી ચલાવે છે. પેાતાની કૃતિદ્વારા આધાકી આહાર ત્યાગીઓના પાત્રામાં પડે છે એ પ્રતિ ભાગ્યેજ તેનું ધ્યાન ખેંચાય પણ આ સામે કેવુ' વિલક્ષણ ચિત્ર ખડુ' થાય છે !
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ પ્રકારનું વર્તન કેમ જાણે એણું લજ્જાસ્પદ સાધ્વી તે! ગ્રહસ્થા પાસે ઉપકરણ કે પુસ્તક આદિના
'
સખ્યાબંધ સાધ્વીએ ધર્મશાળાની ઓરડીએ રાકી અહી રહે છે ! 'અકેક ધમશાળામાં એક કરતાં વધુ જુદા ચેાકા જન્મે છે. શહેરની ધર્મશાળા કરતાં આ વના જમાવ બજારથી માંડી તળાટી જતાં માની સરાઓમાં અતિઘણા થાય છે! આમ સહજ ગ્રહસ્થીઓને પરિચય વધી પડે છે. સૌ કોઇ રાજ ડુઇંગરે ચઢતાં જ નથી. થાડા સાધ્વીએ તે માંડ હેા ફાટયા પહેલાં નિકળવાથી શ્રમણ આચારને ક્ષતિ પહેાંચે છે તે જોતાં જ નથી ! કાઇક જાણ્યા છતાં સાધુઓના નામે બચાવ કરે છે ! સાધુએમાં પણ આ જાતની આછી પાતળી શિથિલતા ઘર કરતી જોવાય છે.
For Private And Personal Use Only
વાકયમાં શ્રદ્ધા કરવા સચમી ધારી લેવામાં તે વાંધા જેવું ન
હોય તેમ કેટલાક નામે પૈસા કઢાવી
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ઓળખીતા બુકસેલર કે દુકાનદારને અપાવે છે અને પાછળથી ઉપકરણ વા પુસ્તક પાછું આપી કમીશન તરિકેની રકમ કાપી આપી, બાકીની રકમ પિતા થકી જમે કરાવે છે. સાધુધર્મમાં આ જાતની પ્રવૃત્તિને કેટલું સ્થાન સંભવી શકે? ગુરૂદેવ, આ મારી અનુભવેલી વાત છે. આપ એ પર અન્ય પ્રકારનું જજમેન્ટ ન આપી શકે તેનું કંઈ નહી છતાં શાસ્ત્રીય દ્રષ્ટિથી એમાં જે દોષાપત્તિ સમાયેલી છે તે દર્શાવવા કૃપા કરશે.
દેવાનુપ્રિય, તમારા જેવાની આ અનુભવેલી વાત હું વર્ષો થયા જાણું છું. મોટા મોટા આચાર્યો પણ એનાથી અજ્ઞાત નથી. એમાં ઉઘાડી શ્રમણધમની અવહેલના છે. એ જાતની આહારગ્રહણ રીતિ કેઈ કાળે ગોચરીને નામે ન ઓળખાઈ શકે. બેંતાળીશ દેષ રહિત આહાર આ જાતને ન ગણ શકાય. જ્યાં મહાલ્લામાં એક અનગારના પગલા થયાં હોય ત્યાં એ જાણીને અન્ય અનગાર બીજા જ મહોલ્લા તરફ સિધાવી જાય. આ આગમમર્યાદા છે ત્યાં એકકતાર કે લાઈન ખડી કરાય જ કેમ ? આ સિવાય કેટલીય બાબતે આજે ઉઘાડી રીતે ચારિત્રને અતિચાર પહોંચાડતી દ્રષ્ટિગોચર થાય છે.
પણ કરવું શું? અગર થઈ શું શકે? એ પ્રશ્ન મુંઝવી રહ્યો છે. ગચ્છના તોડ કરતાંયે વધુ તડાવાળી અમારી વર્તમાન દશામાં-સંખ્યાબંધ આચાર્યો, ઉપાધ્યાયે આદિ પદવીધામાં-કેની આજ્ઞા કેણે ઉઠાવવી એ ગુંચ અતિ કપરી છે! વિનાયક દશા આજે તે છેલ્લા પાટલે ચઢી બેઠી છે ! મૂળને છડી આજે સૌ કોઈ ડાળ પાંખડામાં પડ્યા છે. આત્મત્વનું પિછાન અભરાઈ પર ચઢાવી આજે તે આડંબરના વાજાં વગડાવી રહ્યાં છે ! સૌ કઈ હાર્દ જોયા વિના ભક્તિ કે પુન્યના નામે ગાડું ગબડાવે રાખે છે.
આ સંબંધમાં મારે જવાબ એક જ છે અને તે એ જ કે “મારે
ચોકસી.
ધ ન્ય વા . આ સભા તરફથી દરવર્ષે જેઠ શુદિ ૮ ના રોજ પવિત્ર શ્રી સિદ્ધાચળજી તીર્થ ઉપર પ્રાતઃસ્મરણીય ગુરૂદેવ શ્રી ન્યાયાબેનિધિ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજની જયંતિ ઉજવી ગુરૂભક્તિ કરવામાં આવે છે. આ વર્ષ માટે કેવી રીતે ગુરૂ-ભક્તિને ખાસ લાભ લેવા માટે ધ્રાંગધ્રાનિવાસી શેઠ પુરૂષોત્તમદાસ સુરચંદભાઈએ કુલ ખર્ચ આપવાનું સભાને જણાવેલ હોવાથી તેઓશ્રીને ધન્યવાદ આપવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કે પર્યુષણ પર્વ કઈ તિથિએ શરૂ કરવા? 3
આ વર્ષે સંવત્સરી મહાપર્વ બીજી ચોથે ગુરુવારે કરવાનો નિર્ણય. આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીને
દાખલા-દલીલપૂર્વક અભિપ્રાય,
તેમજ આગલા વર્ષમાં બનેલા પ્રસંગે. સમગ્ર શ્રી તપગચ્છ સામાચારી આરાધક સાધુ-સાવી-શ્રાવક-શ્રાવિકા રૂપ શ્રી ચતુર્વિધ સંઘની સેવામાં સનમ્ર નિવેદન કરવાનું કે અમે આ વર્ષે સંવત ૧૯૯૩ ના ભાદરવા શુદિ બીજી ચેથ ગુરૂવાર તા. ૯-૯-૩૭ ના દિવસે શ્રી સાંવત્સરિક પર્વ કરીશું, જેને કાર્યક્રમ નીચે મુજબ સમજો.
( પર્યુષણ કાર્યક્રમ. ) ૧ શ્રાવણ વદિ ૧૨ ગુરૂવાર ૨-૯-૩૭ પર્યુષણું પર્વ પ્રારંભ. ૨ ભાદરવા શુદિ ૧ રવિવાર ૫-૯-૩૭ કલપસૂત્ર પ્રારંભ. ૩ ભાદરવા શુદિ ૨ સોમવાર ૬-૯-૩૭ વીર જન્મત્સવ.
૪ ભાદરવા શુદિ ત્રીજ, પહેલી ચેથ અને બીજી ચોથ ૭-૮-૯ સપ્ટેબર મંગળ, બુધ અને ગુરૂ તેલાધર અઠ્ઠમ તપ.
૫ ભાદરવા શુદિ બીજી ચેથ ગુરૂવાર તા. ૯-૯-૩૭ ના શુભ દિવસે પર્વાધિરાજ શ્રી પર્યુષણ પર્વ છમછરી.
૬ ભાદરવા શુદિ પાંચમ શુક્રવાર ૧૦–૮–૧૯૩૭ ના રોજ છમછરીના પારણુ-સ્વામીવાત્સલ્યાદિ.
૭ બારસ તેરસ ભેગા છે તે યાદ રાખવું. વડાકલ્પને છઠ્ઠ કરનારની ઈરછાનુસાર ગુરૂવાર શુક્રવારે અથવા તે શનિવાર અને રવિવાર થઈ શકે છે.
વિશેષ નિવેદન. સકલ શ્રી જૈન સંઘની સેવામાં નિવેદન કરવાનું કે ગુજરાવાળા (પંજાબ) શ્રી વિજયાનંદસૂરિજી જૈન શ્વેતાંબર કમીટીના સેક્રેટરી ચેધરી લાલા દીનાનાથ દુગડ જણાવે છે કે-“અમારા શહેરના ધર્માદા ચોપડા જોતાં માલમ પડે છે કે સંવત ૧૯૦ માં ભાદરવા શુદિ પાંચમે બે હતી,
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૨૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પહેલી પાંચમને બીજી ચેાથ માની ભાદરવા શુદ્ધિ ખીજી ચેાથ મંગળવાર ૧૫-૯-૧૮૭૪ ના રાજે છમશ્કરી થઇ છે.”
“ સંવત ૧૯૩૧ માં એ ચેાથેા હતી. એટલે ચેાથ શનિવાર ૪-૯-૧૮૭૫ ના રેજે છમચ્છરી થઈ છે.”
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભાદરવા શુદ્ધિ ખીજી
“ સંવત ૧૯૫૭ માં પણ ભાદરવા શુદ્ધિ ચેાથેા એ હતી. બીજી ચેાથ મંગળવાર ૧૭--૯-૧૯૦૧ ના દિવસે મચ્છરી થઈ છે. ’
આજ કાળમાં વિચરતા પ્રાયઃ તપગચ્છના કુલ સાધુ-સાત્રી સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવ ૧૦૮ શ્રી દાદા મણિવિજયજી મહારાજના પિરવારમાં છે.
૧૦૮ દાદા શ્રી મણિવિજયજી મહારાજના સુશિષ્ય ૧૦૦૮ શ્રી બુદ્ધિવિજયજી ( ખુટેરાયજી) મહારાજ તેમના સુપ્રસિદ્ધ શિષ્ય ૧૦૮ ગણી શ્રી મુક્તિવિજયજી ( મૂળચ’દ્રુજી ) મહારાજ ૧, શ્રી ૧૦૮ વૃદ્ધિવિજયજી ( વૃદ્ધિચંદજી ) મહારાજ ૨, શ્રી ૧૦૮ નીતિવિજયજી મહારાજ ૩, કાઠીચાવાડમાં સુપ્રસિદ્ધ તપસ્વી દાદા શ્રી ૧૦૮ ખાંતિવિજયજી મહારાજ ૪ અને પંજાબના પરમેાપકારી સુપ્રસિદ્ધ ન્યાયાંભાનિધિ જૈનાચાર્ય ૧૦૦૮ શ્રીમદ્વિજયાન ંદસૂરિ ( આત્મારામજી ) મહારાજની હયાતીમાં ૧૯૩૦ ની સાલમાં ભાદરવા શુદૃ એ પાંચમાના બદલે એ ચેાથે માની ખીજી ચાથે અને ૧૯૩૧ ની સાલમાં ભાદરવા શુદ્ધિ બીજી ચેાથે જ છમચ્છરી કરવામાં આવી છે.
વળી ૧૦૦૮ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકમળસૂરિજીની હયાતીમાં ૧૯૫૭ ની સાલમાં પણ ભાદરવા શુદ્ધિ ખીજી ચેાથે જ છમચ્છી થઈ છે.
સંવત ૧૯૩૦ થી ૧૯૫૭ સુધીમાં જે પ્રમાણે છમચ્છરી કરવામાં આવેલ છે તે જ પ્રમાણે ગયે વર્ષ ૧૯૯૨ ની સાલમાં એ પાંચમાના બદલે એ ચેાથે માની ભાદરવા શુદ્ધિ બીજી ચાથ રવિવારના છમચ્છરી કરી છે અને આ વર્ષે ૧૯૯૩ માં પણ એ જ પ્રમાણે એટલે ભાદરવા શુદ્ધિ એ પાંચમને બદલે એ ચાથ માની ભાદરવા શુદિ બીજી ચેથ ગુરૂવાર તા. ના રાજે જ મચ્છરી પર્વ કરવામાં આવશે.
૯-૯-૧૯૩૭
For Private And Personal Use Only
આ ઉપરથી અમદાવાદ ડેલાના ઉપાશ્રયે તપાસ કરાવતાં હાલ તુરતમાં આટલા સમાચાર મળ્યા છે કે ૧૯૩૧ માં ભાદરવા શુદ્ઘિ પીજી ચાથ શનિવારે છમચ્છી થઇ છે. જો ખીજાએ પણ પાતાપેાતાના ગામ કે નગરાના ધર્માદા ખાતાના ચાપડાએ તપાસશે તે આશા છે કે આજકાલ કેટલાક જીવાને અમુક કદાગ્રહ થઇ રહેલ છે તે આપોઆપ શાંત થઇ જાય,
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
***
*
દ
Iીજીને [[લ્લી
iNitin Bill
થવાના તા
will
૧ શ્રી રત્નપ્રભસુરીશ્વરજી જયંતી મહોત્સવ–લેખક મુનિ શ્રી જ્ઞાનસુંદરજી મહારાજ. શ્રી રત્નપ્રભસૂરીશ્વરજી મહારાજ એક પ્રભાવિક પુરૂષ હતા. તેઓશ્રીએ જૈન સમાજ ઉપર પિતાની વિદ્યમાનતામાં શું શું ઉપકારો કર્યા છે ? તેઓ કેવા વિદ્વાન તથા ચમત્કારી પુરૂષ હતા? શિષ્ય પરિવાર કેટલે હો ? વિગેરે વર્ણન અનેક ગ્રંથના લેખક મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનસુંદરજી મહારાજે હિંદી ભાષામાં આ ગ્રંથમાં જણાવેલ છે. મહાન પુરૂષેના ઉપકાર અને ગુણે સંભારી બને તેટલું જીવનમાં ઉતારવા માટે જયંતિ ઉજવવાનો હેતુ હોય છે. દરેક વર્ષની માધ સુદિ પૂર્ણિમા એ આ મહાપુરૂષની જયંતિ ઉજવવા લેખક મુનિશ્રી એ સૂચના કરી છે. ચરિત્ર વાંચવા યોગ્ય છે. આ ગ્રંથમાં સુંદર છબી આપી તેની સુંદરતામાં વૃદ્ધિ કરી છે.)
૨ ઓશવાળાત્પત્તિ વિષયક શંકાઓકા સમાધાન–ઓસવાળી ઉત્પત્તિ સંબંધી શંકાઓનું સમાધાન આ બુકમાં શાસ્ત્ર અને ઇતિહાસના આધારે દલીલપૂર્વક આપવામાં આવ્યું છે, જે વાંચવા ગ્ય છે. લેખક શ્રી જ્ઞાનસુંદરજી મહારાજે આ ગ્રંથ સુંદર હિંદી ભાષામાં સરલ અને વિશ્વસનીય રીતે લખ્યો છે. બંને ગ્રંથના પ્રકાશક શ્રી રત્નપ્રભાકર જ્ઞાન પુષ્પમાળા-ફલેધી (મારવાડ). - ૩ શ્રી સુમતિરત્નસૂરિ જૈન લાઈબ્રેરી, ખેડા–સં. ૧૯૨૧ થી સં. ૧૯૩૬ સુધીનાં આવક–જાવકના હિસાબનું સરવૈયું. તેત્રીશ વર્ષથી સ્થપાયેલ આ લાયબ્રેરી પિતાના ઉદ્દેશ પ્રમાણે કાર્ય કરે છે. રિપોર્ટ વાંચતા આવક-જાવકને હિસાબ યોગ્ય લાગે છે. અમે તેની વિશેષ પ્રગતિ ઈચ્છીએ છીએ.
અમે શ્રી જૈન મંદિર, ઉપાશ્રયાદિ ધર્માદા ખાતાના વહીવટદારને આગ્રહપૂર્વક જણાવીએ છીએ કે સંવત ૧૪૦ થી આજ સુધીના પોતાના ચેપડાઓ તપાસી છમછરી સંબંધી નામુ મળી આવે તે જરૂર છાપાદ્વારા પ્રસિદ્ધ કરી લેકેને જાણવાનું મળે અને જૈન સંસારમાં શાંતિ પ્રસરે એ ઉદ્યમ કરશે.
ખંભાત તા. ૪-૫-૩૭ અંબાલાલ પાનાચંદ જૈન ધર્મશાળા !
વિજયવલ્લભસૂરિ.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનિરાજ શ્રી હિમાંશુવિજયજીને સ્વર્ગવાસ
હરલ રાકે
પિતાના વિદ્વદ્વર્ય ગુરૂરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજની સાથે કરાંચીના જૈન સંઘની વિનંતિ ઉપરથી અનેક લાભનું કારણ જાણ કરાંચી છે વિહાર કરી જતાં હૈદ્રાબાદ નજીકના હાલા ગામમાં મેલે. રીયાના વ્યાધિથી તેત્રીશ વર્ષની ભરયુવાન વયે મુનિરાજ શ્રી હિમાંશુવિજયજીનો સ્વર્ગવાસ થયે છે. આટલી નાની વયમાં કાવ્ય, ન્યાય, સાહિત્ય, પ્રાકૃત, સંસ્કૃત, ગુજરાતી અને હિંદી ભાષાના નિષ્ણાત થવા સાથે વિશાળ વિદ્વત્તા, કવિ, વક્તા,
ઇતિહાસપ્રેમી અને અજોડ લેખક હતા. ચારિત્રનું પાલન પણ સુંદર હતું. જૈન સાધુઓમાં ગણ્યાગાંઠયા વિદ્વાન મુનિઓમાં તેઓશ્રીનું સ્થાન ચોક્કસ હતું. મુનિરાજ શ્રી વિવાવિજયજી મહારાજના હાથ નીચે કેળવાઈ પોતાની અનુપમ સુગંધ જન ) સમાજને આપતા હતા. તેને વિશેષ વિકાસ થાય અને જૈન સમાજને . વિશેષ લાભ મળે તે પહેલાં એક મુનિરૂપી સુંદર અને સુગંધી પુષ્પ કરમાઈ ગયું છે. જે માટે આ સભા પિતાની સંપૂર્ણ દિલગીરી જાહેર કરે છે
એટલું જ નહિં પરંતુ જૈન સમાજને એક વિદ્વાન મુનિરત્નની બેટ - પડી છે. પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે તેઓશ્રીના પવિત્ર આત્માને /
અખંડ અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રંથા. ૧ શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત.
રૂા. ૦–૨-૬ ૨ શ્રી દેવસિરાઈ પ્રતિક્રમણ 5 )
રૂા. ૦-૧૦-૦ ૩ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર ,, ,, ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને
| અક્ષરોવાળી બુક. ( શ્રી જૈન એજયુકેશન બોર્ડ જેન પાઠશાળાએ
| માટે મંજુર કરેલ ). રૂા. ૧-૪-૦ રૂા. ૧-૧૨-૦. ૪ શ્રી શત્રુંજય તીર્થનો પંદરમો ઉદ્ધાર અને સમરસિહ, રૂા. ૦-ર-૦ ૫ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્મશાહ પૂજા સાથે. રૂ૫ ૦-૪–૦ ૬ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. ( ભાષાંતર )
- રૂા. ૦–૧૦-૦ ૭ શ્રી વીશ સ્થાનક પદ પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન, યંત્ર, મંડળ વગેરે સહિત ).
રૂા. ૦-૧૨-૦
પ્રકાશન ખાતું, પ્રાચીન સાહિત્યના છપાયેલા ગ્રંથા. (મૂળ, ) ૧ શ્રી વસુદેવલિંડિ પ્રથમ ભાગ-પ્રથમ અંશ.
રૂા. ૭-૮-૦ ૨ શ્રી વસુદેવહિડિ પ્રથમ ભાગ-દ્વિતીય અંશ.
રૂા ૩-૮-૦ ૩ શ્રી બહુતકલ્પસૂત્ર પ્રથમ ભાગ.
રૂા. ૪-૦-૦ ૪ શ્રી બહ૯૯પસૂત્ર બીજો ભાગ.
રૂા. ૬-૦-૦ ૫ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિચિત ટીકા ચાર કર્મગ્રંથ (શુદ્ધ)
રૂા. ૨-૦-૦ ૬ શ્રી ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય.
રૂા. ૩-૦-૦ ૭ શ્રી જૈન વક્રુતમ
રૂા. ૨-૦- ૦ છપાતાં ગ્રંથે. ૧ શ્રી વસુદેવહિંડ ત્રીજો ભાગ.
| ૩ પાંચમે છઠ્ઠો કર્મગ્રંથ. ૨ શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર, ભાષાંતર ૪ શ્રી બ્રહ૯૯૫ ત્રીજો ભાગ
અધી કિંમતે. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિના શુભ પ્રસંગે સં. ૧૯૩ ના આસે માસ સુધી શ્રી આત્મારામજી મહારાજકૃત નીચેના પુસ્તકો અધી કિંમતે આપવામાં આવશે ( સીલીકમાં હશે ત્યાં સુધી ).
મૂળ કિંમત. અધી કિંમત. તવનિર્ણયપ્રાસાદ,
૧૦-૦-૦
૫-૦-૦ જૈનધર્મવિષયક પ્રશ્નોત્તર.
૦-૮-૦
૦-૪-૦ આમવલ્લભ સ્તવનાવળી.
૦-૬-૦
૦-૩-૦ શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - Reg. No. B 481. શ્રી આત્માનંદ જન્મ શતાબ્દિ સ્મારક ગ્રંથ. પૂજ્યપાદુ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી ) મહારાજની જન્મ શતાબ્દિના સ્મરણાર્થે આ ગ્રંથના પ્રકાશનમાં અનેક જૈન, જૈનેતર ને પાશ્ચિમાત્ય વિદ્વાનોના વિદ્વત્તાપૂર્ણ લેખે આપી આ ગ્રંથને અપૂર્વ બનાવે છે, તેમજ છપાઈ, ફટાઓ, બાઈડી:ગ વગેરે કાર્ય-ગ્રંથની સુંદરતામાં વધારો કરે છે. આ ગ્રંથના વિષયો ચાર વિભાગમાં વહેચાયેલ છે. 1 ઈંગ્લીશ લેખ 35 | પૃષ્ઠ 190 2 હિંદી લેખ 40 . પૃષ્ઠ 217 ? 3 ગુજરાતી શ્રી આત્મારામજી મહારાજ વિષયક લે છે 26 પૃષ્ઠ 144 4 ગુજરાતી ઇતર વિષયક લેખ 32 પૃષ્ઠ 160 મુનિમહારાજે, વિદ્વાને, લેખક અને અતિહાસિક સ્થળોના આશરે દોઢસે ફોટાઓ સુંદર આર્ટ પેપર ઉપર આવેલ છે; છતાં પ્રચાર અર્થે, મુદ્દલ કરતાં અધી કીંમત રૂા. 2-8-0 રાખેલ છે. એક ગ્રંથનું વજન આશરે પાંચ રતલ હોવાથી બનતાં સુધી રેલવે પારસલ દ્વારા જ મંગાવવા કૃપા કરવી. લખઃ—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર, શ્રી વીશ સ્થાનક તપ પૂજા ( અર્થ સાથે. ) ( વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન તથા મંડળ સહિત. ) | વિસ્તારપૂર્વક વિધિ વિધાન, નોટ, ચૈત્યવ દન, સ્તવન, મંડળ વગેરે અને સાદી સરલ ગુજરાતી ભાષામાં અર્થ સહિત અમે એ પ્રકટ કરેલ છે. વીશ સ્થાનક તપ એ તીર્થંકરનામકર્મ ઉપાર્જન કરાવનાર મહાન તપ છે. તેનું આરાધન કરનાર ડેન તથા બ ધુઓ માટે આ ગ્રંથ અતિ મહત્વને અને ઉપયોગી છે. શ્રી વીશ સ્થાનક તપનું મંડળ છે તેમ કોઈ અત્યાર સુધી જાણતું પણ નહોતું, છતાં અમેએ ઘણી જ શોધ ખોળ કરી, પ્રાચીન ઘણી જ જૂની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી મેટા ખચ કરી, ફેટ બ્લેક કરાવી તે મંડળ પણ છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે આ એક અમૂલ્ય ( મંડળ) નવીન વસ્તુ જિનાલય, ઉપાશ્રય, જ્ઞાનભંડાર, લાઈબ્રેરી અને ઘરમાં રાખી પ્રાતઃકાળમાં દર્શન કરવા લાયક સુંદર ચીજ છે. ઊંચા કાગળા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી સુશોભિત બાઈહીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે છતાં કિમત બાર આના માત્ર રાખવામાં આવેલી છે. પટેજ જુદું. - આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.ભાવનગર. For Private And Personal Use Only