________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતો, વિધાન અને મંત.
૨૩
સિદ્ધાન્ત છે. ભૌતિક પરમાણુઓની ક્રિયા અને સંચયથી જીવન અને ચેતના નિષ્પન્ન થાય છે અને મૃત્યુ સમયે જીવન અને ચેતના દેહથી છૂટા પડે છે એ આ નાસ્તિકવાદનો સિદ્ધાન્ત છે. આસ્તિકવાદ-જૈનદર્શનના સિદ્ધાન્તમાં આત્માના અસ્તિત્વને અસ્વીકાર થતો નથી. જગતના કર્તા તરીકે કોઈને ગણવાની માન્યતાને પણ આ સિદ્ધાન્તમાં સ્થાન નથી. ધર્મનું આ મંતવ્ય દરેક વ્યક્તિને પોતાનાં ભાવિને પ્રભુ બનાવે છે. જીવ માત્રને તેથી અમરત્વની અનેરી આશાને ભાવ પ્રદીપ્ત થાય છે. આ જીવનમાં તેમજ હવે પછીનાં ( આમુમ્બિક) જીવનમાં શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ અર્થે આવશ્યક સાધન તરિકે અંતિમ પૂર્ણતા પ્રાપ્ત થતાં સુધી નીતિ અને સદાચાર યુકત જીવનને આગ્રહપૂર્વક નિર્દેશ કરે છે.
ધર્મની જ માન્યતાઓએ આપણામાં શરૂઆતથી જ ઘર ઘાલ્યું હોય છે. તે માન્યતાઓ ચોક્કસ સંયોગમાં છેવટ સુધી ટકી રહે છે. આશંકાવૃત્તિ, ગુણદેષની પરીક્ષા અને પુનવિધાન–ભાવને અભાવે જન્મથી જડ ઘાલી બેસેલાં ધાર્મિક મંતવ્યમાં ફેરફાર થવું મુશ્કેલ છે. વિવેકબુદ્ધિને વિકાસ થતાં નવાં મંતવ્યો જુનાં મંતવ્યનું સ્થાન લે છે. ગુણદોષનું પરીક્ષણ આદિ વૃત્તિને કારણે વિવેકવૃત્તિને ઉદ્ભવ યથાયોગ્ય રીતે થતાં ગમે તેવી શ્રદ્ધા ડેલાયમાન થાય છે. “આપણે તેની ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી જોઈએ ? દશ્ય અને અદશ્ય જીવ માત્રમાં કોની આજ્ઞાને સત્ય તરીકે માનવી ?” એવા એવા પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે. પ્રભુની આજ્ઞાને માન્ય રાખવી જોઈએ એવો પ્રશ્નને આપણે જવાબ હોય તો સવાલ ઉઠે છે કે “ પ્રભુની વિશિષ્ટતાઓ કઈ કઈ છે? એ વિશિષ્ટતાઓ એવી છે કે જેથી પ્રભુની આજ્ઞા જ સત્ય હોવાનું આપણે જાણી કે માની શકીએ !”
જે આ સર્વ વિશિષ્ટતાઓ સંબંધી આપણને કંઈ પણ જ્ઞાન ન હોય તે કોઈ આપખૂદ અને જુલ્મી સ્મૃતિકાર (ધર્મ-નિયમોના પ્રણેતા) ની આજ્ઞામાં આપણે શ્રદ્ધા રાખીએ એવું પણ કદાચ શક્ય છે. તાત્પર્ય એ કે જ્ઞાન એ જ ધર્મબોધનું એક માત્ર નિષ્પત્તિ-સ્થાન છે. આથી લેખિત મૌખિક કે પ્રેરિત બોધમાં જ્ઞાન સર્વથા આવશ્યક છે. દુનિયાની કોઈ પણ સત્તા સત્ય જ્ઞાનવિના સત્ય બોધ ન જ આપી શકે. કોધ, ઈર્ષ્યા અને બીજા વિકારોના મોહક તત્વેથી જે જ્ઞાન સંપૂર્ણ મુક્ત થયું હોય તે જ જ્ઞાન સત્ય છે, એવી જેનદર્શનની માન્યતા છે. જે સદાચાર માર્ગનાં સેવનથી શાશ્વત
For Private And Personal Use Only
