Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 01

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531370/1

Page #1

પાત્ર સં. ૩૯ વીર સૈ. ૨૪૬૦/૬૨
ટિર ર્સ.
,)
પુસ્ત૬ નં. ૩૨
શ્રી નાભાઈlk pકા/
પુસ્તક 6i. ૩e

Page #2

AAMI
श्री
यात्मा नह प्रद्वाश
નાની આ નદ સત્ય
عن 2
સ્ત
4$
३२.
श्रावसु.
અંક ૧
乳
CLYCER.

Page #3

વિષય-પરિચય.
૧ શ્રી વિજયાનંદસૂરિજીની શતાબ્દિ માટે સદેશ:-આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી ૨ માંગલ્ય દર્શન
વેલચંદ ધનજી
...
...
૩ નૂતન વર્ષ નુ અગળમય વિધાન ૪ પ્રતિબિ
930
920
406
...
...
૫ સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય. ૬ ચિંતન.
...
000
છ હિંદુસ્તાનમાં નાની વસ્તી વિષયક દશા ... ૮ જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતા, વિધાન
૯ સ્વાધ્યાય
...
મા. છૅ.
રા. સુશીલ
...
રા. રા. ગાંધી
900
...
...
અને મંતવ્યો ... હરખ વારન
ચેાકસી
નરાત્તમ બી. શાહ
800
...
...
૧
૧
२
૨
श
જૈનધમ .
યુરેપીય વિદ્વાન અને જૈનધર્મના પ્રખર અભ્યાસી મી॰ હુરટ વારનને લખેલ “ જૈનીઝમ ” જૈનધમ —વિજ્ઞાન અને તત્ત્વજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ ( જીવનના મહાન પ્રશ્નનેાનુ જૈનદર્શનથી સમાધાન) તેનું ગુજરાતી ભાષાંતર આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવ્યુ છે. જૈનધર્મીના તત્ત્વજ્ઞાન ઉપર લખેલ આ ચશ્મનનપૂર્વક જૈન અને જૈનેતર તેમજ સાક્ષરા, વિદ્વાનો અને જિજ્ઞાસુઓને ખાસ વાંચવા જેવા છે. કિ ંમત એક રૂપીયેા.
શ્રી વિમલાચાર્ય રચિત—
શ્રી સંવેગધ્રુસકેન્દલી—મૂળ સાથે ભાષાંતરઃ–સંસારની આધિ, વ્યાધિ. ઉપાધિથી ખળીઝની રહેલા આત્માને અપૂર્વ ઔષધરૂપી પરમશાંતિ પ્રગટ કરાવી સવેગ મા તરફ લઇ જનાર આ લઘુ ગ્રંથ છે. મૂળ કાવ્યેા સુંદર સંસ્કૃત ભાષામાં અને તેનું ગુજરાતી ભાષાંતર સાથે આપવામાં આવેલું છે. આ ગ્રંથ આધ્યાત્મિક સાહિત્યના ઉંચ કોટીને છે. ઉંચા કાગળ સુંદર શાસ્ત્રી ટાઇપ અને સુથેાભિત માડીંગમાં અલંકૃત કરાવેલ છે. સા કોઇ લાભ લે તે માટે માત્ર ચાર આના (પેાસ્ટેજ સવા આને જુદે) કિ ંમત રાખવામાં આવેલ છે.
“ નવું પ્રકટ થતુ જૈન
સાહિત્ય. ’’
૧ શ્રી ક ગ્રંથ (ચાર) શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિષ્કૃત (સ્ત્રાપન) ટીકા સહિત સંશોધન કરી તદ્દન શુદ્ધ રીતે ખત્રીશ કેમ પાડ્યુાત્રગુñહું પાના એન્ટ્રીક ઉંચા કિંમતિ કાગળા ઉપર મુંબષ્ટ શ્રી નિયસાગર પ્રેસમાં શાસ્ત્રી સુંદર વિવિધ ટાઇપેથી હપાવેલ છે. આપીંગ ( પુંઠા ) પાકું સુોભિત ટકાઉ કપડાથી તૈયાર કરાવવામાં આવેલ છે. આવતા માસમાં પ્રકટ થશે. કિંમત રૂ. ૨-૦-૦ મુદલથી પણ ઓછી. પેલ્ટેજ જી. પાંચમે છઠ્ઠો કગ્રંથ છપાય છે.
ભાવનગર - આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચક્ર દામજીએ છાપ્યું,

Page #4

ooooooooooooooCoscoooooooooo00290
Occo
શ્રી. વિજયાનન્દ શતાબ્દિ
0 50000
00000000
વાચકેાને હેડિંગ વાંચવાથી એક વૃખત તો વિચાર થઈ જશે કે વળી આ નવું શું ? પણ એ તો જગના અનાદિ નિયમ છે કે જ્યારે જ્યારે અશ્રતપૂર્વ અથવા અદષ્ટપૂર્વ સાંભળવામાં કે જોવામાં આવે ત્યારે ત્યારે તે તે સાંભળનારાઓને કે જેવાવાળાઓને આશ્ચર્ય તો થાય જ ! ઘડીભર વિચારશ્રેણી પણ અવનવી પોતાનું કાય કરે ! પણ જ્યારે શાંતિપૂર્વક એના
ઉંડાણમાં ઉતરવું – ન્યાયાંભાનિધિ શ્રીમદ વિજયાન'દસૂરીશ્વરજી મહારાજ':- થાય છે તે તે વખતે તરત જ અંતરાત્મા બેલી ઉઠે છે કે નહીં, નહીં. મારૂ આશ્ચર્યમગ્ન થવું ચોગ્ય નથી ! પરિવત્તનશીલ સંસારમાં એવે એકે મનાવ નથી કે જે ન જ બની શકે ! ઘણા કાળે બનતા એક બનાવ આશ્ચય (અછેરા) રૂપે મનાય પણ એ બનાવ તદ્દન નવા જ બન્યા છે એ કહેવાની ઉતાવળ તો ત્યારે જ પોષાય જ્યારે શશશ્ર"ગ પેદા થાય ! અને એ કેાઈ કાળે પણ થાય નહીં, માટે એક આપણને નવું લાગે તે કોઈ વખત કાંઈ પણ થયુ નથી એ તો ક૯પી શકાય જ નહીં

Page #5

આટલી પ્રાથમિક સૂચના પછી હું મારું હદય વાચકોના આગળ રજુ કરૂ છું. એ માટે કે મારા હૃદયના વિચારો સાથે જે જે મળતા હોય તે તે વ્યક્તિઓ-પછી તે સાધુ હોય કે ગૃહસ્થ હાય-આમાં એગ્ય સાથ આપે, કે જેથી હેડિંગવાળું નિરધારિત કાર્ય નિવિ કંન પ્રગતિની સાથે સફળતાવાળું થાય અને આપણે બધાય સાનંદે તેના અનુભવ મેળવીએ. આપણે બધાય એક નિર્ધારિત સ્થાને એકત્ર મળી જયુ ધ્વનિની સાથે આનંદ મનાવતા આનંદગુરૂનો આનંદ સંદેશ જગને પહોંચાડી શકીએ. | સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવ ન્યાયાંનિધિ જૈનાચાર્ય ૧૦૦૮ શ્રીમદ્વિજયાનંદસૂરિ પ્રસિદ્ધનામ ૬૮ આત્મારામજી ?” મહારાજશ્રીના જૈન તેમજ જૈનેતર જગતુ ઉપર કેટલે ઉપકાર થયા છે, તેની આપણે કલ્પના કરી શકીયે કે નહીં એના ઉત્તર વાચકોને સોંપી, ખાસ કરીને પંજાબ દેશના જેના ઉપર જે ઉપકાર થયો છે, તેની મૂત્તિરૂપ પંજાબના જૈના અને પંજાબના શ્રીજિનમંદિરો જોતાં હું પોતે એમ કહી શકું છું કે ગુજરાત, કાઠિયાવાડ, મારવાડ, માળવા, મેવાડ, કચ્છ, દક્ષિણ, મહારાષ્ટ્ર, પૂર્વ બંગાલાદિ સર્વ દેશો કરતાં પંજાબ દેશમાં તેઓ સાહેબના ઉપકાર ચિરસ્મરણિય છે અને એ ઉપકારને યાદ કરી
પંજાબના સકળ શ્રી જૈન શ્વેતાંબર સંયે સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવનો શતાબ્દિ ઉત્સવ ન કરવાનો નિર્ણય કરી લીધો છે.
સંવત ૧૮૯૦ ના ચૈત્ર શુદિ પડવાને દિવસે મહારાજશ્રીનો જન્મ થયેલે, એટલે જન્મ દિવસથી લઈને સંવત્ ૧૯૯ર ના ચૈત્ર શુદિ પડવાને દિવસે એક સે વર્ષ પૂર્ણ થયાના આ શતાબ્દિ મહોત્સવ સમજવાના છે. તે નિરધ:રિત જ છે કે આ મહાસન પછી આપણી સમાજમાં આવા ઘણી મહેસા થવા લાગશે ! આપણે જાણીએ છીએ કે સ્વર્ગવાસી શ્રીગુરૂદેવની જયંતિ પહેલાં આપણી આખાય જૈન સમાજમાં કોઈ જયંતિ ઉજવતું હતું ! પંજાબના શ્રી જેનસ શ્રી ગુરૂદેવના નિર્વાણથી જ-સ્વર્ગવાસથી જ-પંજાબ માં જયંતિ શરૂ કરી દીધી, એટલે ધીરે ધીરે આપણે જોઈ એ છીએ કે કેટલી બધી જયંતિ ઉજવાવા લાગી. જેઓના સ્વર્ગવાસને સેંકડો વર્ષ વીતી ગયા તેઓ મહાત્માઓની પણ જયંતિએ આ વીસમી સદીમાં જાહેરમાં આવી. ગઈ. શ્રીહીરવિજયસૂરિજ, શ્રીજિનદત્તસૂરિજી (દાદાસાહેબ) સુધીની જયંતિ

Page #6

પ્રચારમાં આવી. અરે ! એથી પણ જરા આગળ વધીએ તે પ્રભુ શ્રી મહાવીર દેવની જયતિ પણ ઠામઠામ ઉજવવામાં આવી. જે. આ બધી જયંતિઓનું મૂળ શોધવા જઇચ્છે તો મારી જાણ મુજબ પંજાબના શ્રી જૈન સંઘ પૂર્વપુરૂષોની જયંતિ નિમિત્તે થતા જીવનમરણનો યશ જીતી જાય છે.
એવી જ રીતે સંવત્નો પ્રચાર પણ આપણી જૈન સમાજમાં મારા ધારવા પ્રમાણે પંજાબના શ્રી જૈન સંઘને જ આભારી છે. પૂજામના શ્રી જૈન સંઘે આમ સવતું લખવા શરૂ કર્યું તે પછી અનુક્રમે બીજાઓએ પણ પોતાના ઉપકારક ગુરૂઓના સંવત્ લખો શરૂ કર્યો. એ જ પ્રમાણે શતાદિઓની પણ શરૂઆત થઇ જાય તો તેમાં કાંઈ નવાઈ નથી. મતલબ કે જે વખતે જે કામ આપણી સમક્ષ અને, આપણે તેને નવું જ માની લેવાની, કે અમુક થવું ન જોઈએ અથવા થાય છે તે સૂત્ર વિરૂદ્ધ છે એમ કહેવું તે અસ્થાને-ઉતાવળું અનુમાન ગણાય. | સંભવે છે કે આ રિવાજ પણ આપણા જૈન સમાજમાં પ્રચલિત થઈ એક દિવસ જુની પરંપરાનો રિવાજ ગણાવા લાગી જશે. માટે હું બીજો ઉહાપોહ ન કરતાં વાચકને એ જ વિચારવાનું સાંપુ છું કે સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવના શતાબ્દિ મહોત્સવ ઉજવવાનો પજાને જે નિર્ણય કર્યો છે તેને સપ્રેમભક્તિપૂર્વક ગુજરાત, કાઠિયાવાડ, મારવાડ, મેવાડ, માળવા, કચ્છ, બંગાળ, મહારાષ્ટ્ર, વરાડ વગેરે દરેક પ્રાંતો અનુમોદશે-સહાયક થશે અને ગુરૂદેવના ઉપકારક જીવનમરણને ચિરસ્થાયી-વલત બનાવવાને એ ઉત્સવ કેવા રૂપમાં ઉજવાય તે આપણા બધાયનો પ્રયાસ સફળ થાય અને સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવના ઉપકોરના બદલામાં ફુલ-નહીં તો ફુલની પાંખડી સમાન આપણે કાંઈ કયું કહેવાય અને એનું ફળ હું મેશને માટે જૈન સમાજને કઈ ને કઈ રૂપમાં મળતું રહે. આશા છે કે મારા વિચારને મળતા થઈ સુજ્ઞ વાચકે પોતાના હાદિકભાવને જાહેરમાં લાવશે અને ગુરૂભક્તિની ચિરસ્મરણિય તકના લાભ લઈ કૃતકૃત્ય થશે.
શ્રાવણ શુદિ ૮ શનિવાર)
તા. ૧૮-૮-8 ૪ ભુજમુખ્ખાઈ ધર્મશાળા
અનુ દાવાદ
વલ્લભવિજય.

Page #7

MISTEN TO
TS UMT

Page #8

આત્માનન્દ પ્રકાશ.
=
UBE==============^ ============
अन्तरङ्ग महासैन्यं समस्तजनतापकम् । दलितं लीलया येन केनचित्तं नमाम्यहम् ॥ १ ॥
આત્માનું અંતરંગ મહાસૈન્ય ( કામ-ક્રોધાદિ ) કે જે વિશ્વના પ્રાણીઓને સંતાપ કરનારૂં છે તેને જેમણે લીલા માત્રથી વિનાશ કર્યો છે તેમને હું નમસ્કાર કરું છું,
ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથા.
પુરત ૨૨ } વીર સં. ૨૪ ૬૦. ઝાનિ. દ્વારા સં. ૨૨. { વ્રજ તો.
માંગલ્ય- દર્શન. ( ચાલ અય માતૃભૂમિ તેરે ચરણે શિર નમાવું ) મંગલ-વિધાન –
માંગલ્ય મૂળ જે છે, કલ્યાણ કેલિ એ છે; છે પૂજ્ય પૂર્ણ પ્યારા, વાણી સુધાની ધારા.
ધાર્મિક સંધિ વ્યાપી, જ્ઞાનાંજનેથી કાપી; એ વીર વિશ્વ સ્વામી, નમીએ શિવશ્રીકામી !

Page #9

નૂતન નિદાન –
નૂતન વર્ષ કેરી, રમણીયતા અનેરી; પ્રાતઃ પ્રભા પ્રકાશે, “ ભાવિ મધુરું ભાસે. ” એકત્રિ વર્ષ પૂરાં, સાહિત્ય સેવ શૂરા; વાની વિવિધ ધરતા, રસ આત્માનંદે ભરતા. નિઃસ્વાર્થ કાર્યવાહી, ઉત્સાહિ ભાવ ત્યાંહિ !
સહકારે કાર્ય સિદ્ધિ, આદર્શની પ્રસિદ્ધિ. ગુરૂ સન્માન –
શ્રી “આત્મારામ” નામ, સમાર્ગ શિવ પામે સાધુત્વતાની ઝાંખી, સેવા કરાવે સાખી. ગુણવાનના ગુણોની, ખ્યાતિ રહે ન છાની,
એકત્રતા જમાવે, વિગે શિર નમાવે. સદ્ધેશ પ્રધાન –
આ આર્યાવત્ત સારો, જૈનત્વ ત્યાં પ્રસારો; “ સદેશ વીર કેરે, ટાળે ભવાબ્ધિ ફેરો. ” અહિંસા મુખ્ય જેમાં, શંસય ન લેશે તેમાં
ગણી આત્મવતું પ્રાણી, સંભળાવે સત્ય વાણી. અન્તિમ સન.-—
પરમાર્થ પ્રેમી બનજો, સાત્વિક ઈચ્છા ફળ; આલનેથી આજે, શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશે.
વેલચંદ ધનજી

Page #10

| નતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન
(માના અંતર' ત્રણ સ્વરૂપમાં બહિરામભાવને દૂર કરાવી અંતરાત્માને
--પ્રસન્નતાપૂર્વક ગૃત કરી પ્રત્યેક માનવ પ્રાણીને જન્મ આ જગતમાં ક્યા દષ્ટિબિંદુ l'oint of view) માટે છે? જીવનનું ધ્યેય (goal ) નક્કી કરી પ્રત્યેક પ્રભાતે પિતાના આત્માને શું શું પ્રશ્નો પૂછી, ગત દિવસના શુભાશુભ કૃત્યોનું તારણ કરી, નવી બેલેન્સ મૂકી, ઘટ-વધનો હિસાબ નકકી કરી નવા દિવસને રોજમેળ શરૂ કરવા અને એ રીતે ગતવર્ષનું સરવૈયું તૈયાર કરી પ્રત્યેક ભૂતને વર્ષમાં આત્માને માટે હિતકારક કઈ પદ્ધતિ વધારે ઇષ્ટ છે? તદર્થે પ્રગતિ કરવા પ્રેરતું અને પ્રશસ્ત મન, વચન, કાયાના
ગોને એકત્ર (concentrated ) કરાવી સયમ, વિરતિ અને ચારિત્રને યોગ્ય આત્માને બનાવી, સ્વાવલંબનપૂર્વક પુરુષાર્થ પરાયણ થવાની જાગૃતિ અર્પતું—આમાનંદ પ્રકાશઆજના મંગલમય પ્રભાતે ૨૨ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. પ્રવેશ કરતાની સાથે પોતે પ્રત્યેક વર્ષની પ્રણાલિકા પ્રમાણે સ્વગત ન પુછે છે કે બત્રીશ વર્ષનાં વહાણાંઓ વ્યતીત થઈ જવા પછી મારાથી યથાશક્તિ જનસમાજ પ્રતિ શારીરિક, માનસિક અને આધ્યાત્મિક (physical, nenatl & spiritual ) સેવા થઈ શકે છે કે કેમ ? માનવની ઉત્ક્રાંતિની ( evolution ) ચૌદ ભૂમિકાઓમાં ભિન્ન ભિન્ન ભૂમિકાઓ પ્રતિ સ્વદ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ અનુસાર ઉગ્ર પ્રયાણ કરો માટે નકકર ( solid ) વાંચન દ્વારા બીજ સૂત્રો આપ્યાં છે કે કેમ ? આ અને માને લગતા અનેક પ્રશ્નો સ્વતંત્ર પૂછતાં આંતરનિ થાય છે કે નિશ્રયદષ્ટિ ( abstractive view ) સાધ્ય રાખી વ્યવહાર નયનું (relative view ) પાલન કરતાં સ્થળ લેખ દ્વારા અનેકધા વિવિધરંગી વાંચનવડે જીવન જાગૃતિની યથાશક્તિ પ્રેરણા અપાયેલ છે. જે કે અપૂર્ણતા અને ગુટિઓ. અનેક રહેલી છે તેમ સમજે છે; છતાં સ્વરૂપ ધર્મથ ત્રાયતે મત માતુ એ વાકયને અનુસરીને થેડા પણ મહાપુરુષનાં વાક્ય માનવેની આધ્યાત્મિક ભૂમિકા અનુસાર સૂત્રોની ગરજ સારતાં માનવ જાગૃત થાય છે અને અંતરાત્મભાવ પ્રકટાવે છે-તેનું નિમિત્તભૂત પિતે છે-એમ માનીને સંતોષ પકડે છે. જૈન શાસ્ત્રના કથન પ્રમાણે ક્રિયા વંધ્ય હેતી જ નથી તો સદાશયથી પ્રેરાયલી સક્રિયા સારામાં સારાં ફળો કેમ ન પ્રકટાવી શકે ?
પ્રસ્તુત ૩૨ ની સંજ્ઞા (term ) એક અનુપ્ટમ્ શ્લોકનાં ૩ર અક્ષરે આત્માનું અવિનાશી–અક્ષર જીવન સુચવે છે. મૃત્યુથી મનુષ્યોને ભય કેમ હોય છે? અનંત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી કાળ વટાવવા છતાં આત્મા એક જ–અખંડ છે; જીવન સળંગ છે; વચ્ચે મૃત્યુ એ વિસામો છે; “એક તિમ લેકમાં ઘણું બત્રીસ હેાયે એક તુજ વર્ણ જગ હી ન સમાયે” એ વાકયમાં બત્રીશની સંખ્યાનું અર્થગૌરવ સુંદર રીતે પ્રતિપાદન કરેલું છે. એ રીતે વિચારતાં આત્માનંદ પ્રકાશના અક્ષરમય જીવનની સંખ્યારૂપે

Page #11

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સાર્થકતા ગણવામાં આવી છે. જ્ઞાનપત્ર મોત્તમાઃ નું બીજસૂત્ર-આત્માની અનાદિકાળની મિથ્યાત્વ ભૂમિકાને સાફ કરી વાવવું એ આત્માનંદ પ્રકાશનું કર્તવ્ય છે અને શુમે થાશસિંહ ચત્તનીયું એ વહેતું અહાર–વન છે.
લેખદશનઃ -
ગતવર્ષમાં ૨૯૮ પાનાંમાં ગદ્ય લેખ ૩૬ અને ૧૮ પદ્ય લેખે મળી કુલ ૫૪ લેખો આપવામાં આવ્યા છે. પદ્ય લેખોમાં મહાવીર સંદેશ કાવ્ય પૂ. શ્રી કપૂરવિજયજીએ સિદ્ધિ સોપાન' માંથી ઉધૂત કરી આપેલું છે જે ભાવવાહી અને વીરતાપૂર્ણ છે; મૃનિરાજ શ્રી લબ્ધિવજયજીનું સત્ય જ્ઞાનનું કાવ્ય ગઝલની ભાષામાં ઠીક ઠીક આત્મજાગૃતિ કરાવે છે; રા. મનનંદનના અગીઆર કાવ્ય લેખો ઉપમિતિભવપ્રપંચાકથા જેવા પ્રખર અલંકારક અને સંસારચક્રનું નાટકરૂપે દિગદર્શન કરાવનારા સંસ્કૃત ભાષાના લાલિત્યમય ગ્રંથનું ભાષાંતર કાવ્યરૂપે કરવામાં છંદબદ્ધ પ્રયાસવાળા હોઈ સફળતાપૂર્વક કવિ-જીવનની આગાહી આપે છે; લગભગ મેઘદૂત અને ઉત્તરરામચરિત્રની ભાષાંતરવાળી કાવ્યશલિ દેખાય છે એમ સપ્રસંગ નિવેદન કર્યા સિવાય રહેતા નથી; રા. વેલચંદ ધનજીના હૃદયરંગ, મેહ ન હો વિગેરે ત્રણ કાવ્ય વેરા ભાવના અને આત્મલક્ષીપણાના ધાતક છે; તદુપરાંત રા બાપુલાલ પાનાચંદન મહાવીર જિન વંદન તેમજ રા વિનયકાંત મહેતાનું અધ્યાત્મ ભાવનાપદ ઉભય કાયો રસિક ભાષામાં હોવા ઉપરાંત આત્માને લાગણીપૂર્વક સ્પર્શનાર છે; કાવ્ય સૃષ્ટિને રસમય કરતાં અને સદગુણોના ઉપદેશામૃતને વેરતા આ તમામ કાવ્યલેખો જૈન સૃષ્ટિમાં નુતન પ્રવાહ દેખાડે છે.
હવે ગદ્યાત્મક લેખોના સ્પષ્ટીકરણમાં અગીયાર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ શ્રી તીર્થકર ચરિત્રના લેખો તથા કુરુક્ષેત્રમાં ધર્મબીજારોપણના ત્રણ લેખો મુનિ શ્રી દશનવિજયજી મહારાજના તરફથી પ્રકટ થયાં છે જે એતિહાસિક સંશાધકાને નવો પ્રકાશ આપવા ઉપરાંત અર્જુનને જૈન બનાવવાના સફળ પ્રયાસરૂપ છે. ગુજરાતના સાંકડા ક્ષેત્રમાં જ માત્ર વિહાર કરી ઉપાશ્રય પૂરતાં વાર નહિ બનતાં હિંદુસ્તાનના મુખ્ય મુખ્ય ભાગોમાં વિહાર કરી સંયાબંધ અર્જાને જૈન બનાવવાની કુશળતા ખરેખર મહારાજશ્રીએ દાખવી છે. અદ્ધિ અને સંગઠનનું કાર્ય મહારાજશ્રીએ ઉપાડી લીધું છે જે અન્ય મુનિઓને ખાસ અનુકરણીય છે. એમને માટે જૈન સમાજ અભિનંદન પૂર્વક ગૌરવ લે છે. મુનિરાજ શ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજને અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા સંબંધીના નવ લેખ ઐતિહાસિક નવીન સંશોધને પૃથક્કરણ કરનારા પૂર્વ દેશની યાત્રાના ભોમીયા સમાન અને બુદ્ધિ પૂર્વક લખાયેલા છે.
જ્યાં તેઓ શ્રી વિહાર કરે છે ત્યાં તેમની સુક્ષ્મ દષ્ટિ પુરાતન પરિસ્થિતિ શોધી કાઢે છે. શ્રી કપૂવિજ્યજી મહારાજને ભાવનાનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ તથા સાધ-વાકયામૃત્ત વિગેરે ત્રણ લેખા સરળ ભાષા શૈલીને અંગે ખાસ ઉપયોગી છે. વિદ્યાથી વનને તેમજ આધ્યાત્મિક જીવનને સુસંસ્કારો પાડવાના સાધન રૂપે કરવુ? લે છે. મું હિમાંશુવિજયજી મહારાજનો

Page #12

નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન
શિલ્પના બે જૈન ગ્રંથનો લેખ જૈન દર્શનના પ્રાચીન શિલ્પ ગ્રંથનું દિગદર્શન અછી રીતે કરાવે છે અને જેન ધર્મગુરૂઓનું શિક્ષેત્રમાં આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરે તેવા ફળાનું સૂચન કરે છે. રા. વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહના જીવનસિદ્ધિ, સવિચાર સામર્થ્ય વિગેરે ત્રણ લેખમાં તેમજ મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણના સંપૂર્ણ કરવામાં આવેલા લેખમાં અનેક ઉપગી વિચારે મંડનાત્મક (constructive) શૈલિથી આવેલા છે જે નૈતિક તેમજ ધાર્મિક દ્રષ્ટિબિંદુથી સમાજને આચારમાં (practice ) મૂકવા માર્ગદર્શક થઈ પડે તેમ છે. રા. નરોત્તમ બી. શાહના આરોગ્યતા અને હિંદુસ્તાનમાં જેનોની વસ્તી વિષયકદશાના ચાર લેખે જૈનસમાજની ડીરેકટરી દ્વારા સમાજનું અધઃપતન જાણું જેનદર્શનના અનુયાયીઓ સંખ્યાબળમાં કેમ વધે તે સંબંધના માર્ગદર્શક છે. કર્મસ્વરૂપ અને તેનું ફળ એ વૈરાગ્યપૂર્ણ લેખ તેમ જ બીજા બે લેખે રા.આત્મવલ્લભ (આ સભાના સેક્રેટરી) ના છે, તેમજ વ્યક્તિત્વ માટેની ( individualism ) સંપૂર્ણ યોગ્યતાવાળો લેખ પણ અનુવાદક તરીકેની તેમની સફળતા સુચવવા ઉપરાંત વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક દ્રષ્ટિબિંદુ રજુ કરે છે. આત્માનું અનંત રૂદનને રા. વિનયકાંતને લેખ કંઈક અદ્દભૂત મનેજાગૃતિ શ્રી રર્વોદ્રનાથ ટાગોરની શૈલિનું ભાન કરાવે છે; આવી શેલિવાળા લેખે વારંવાર લખવા તેમને સુચવીએ છીએ. રા. સુશીલના લિચ્છવી જાતિના ત્રણ લેખો પ્રાચીન ઐતિહાસિક (historical) દ્રષ્ટિ સમપે છે, તેમની પ્રતિભાશાળી લેખનશૈલિથી જેનસમાજ સુપરિચિત છે. રા. મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈએ અલ્લુકૃત ભાવનાના ત્રણ લેખ આપી પ્રાચીન અન્ય દર્શનીય જૈનદષ્ટિ રજુ કરી છે, એ પ્રાચીન સાહિત્યના સંશોધક તરીકે જૈનસૃષ્ટિમાં અગ્રપદ ધરાવે છે. રા. ચેકસીના આત્મચિંતન વિગેરે ચાર લેખો મનનીય છે; તેમજ વિચારશક્તિથી લખાયેલ છે. તથા રા. શંકરલાલ કાપડિઆનો દ્રવ્યગુણપર્યાયના વિવરણને લેખ દ્રવ્યાનુયોગના જ્ઞાન માટે ઉપયોગી છે. રા. વારમારના માનષિક જીવન વિગેરે બે લે, રા. પ્રભુદાસ પારેખને નિરોગી જીંદગીને, રા. ચત્રભૂજ જેચંદ શાહનો ક્ષમાપનાનો, રા. કસ્તુરચંદ શાઈને જીવનનાં મૂલ્યને અને એય ચૂક માનવી વિગેરે તથા રા. નાગરદાસ દોશી બી. એ. ના બે લેખે મનુષ્યના વિકાસક્ષેત્ર માટે ઉછરતી કલમના છતાં પરિપકવ દ્રષ્ટિવાળા ( comprehesive view ) છે. આ સિવાય સ્વીકાર અને સમાલોચનાનાં દા લેખ, વર્તમાનસમાચારના છ લેખો તેમજ મુનિસંમેલનનો નિર્ણય તથા કોન્ફરન્સનું અધિવેશન સંબંધી લેખો રા. રા. સેક્રેટરીના છે. અને વૃતનવર્ષનું મંલિમય વિધાનને લેખ માસિક કમિટિ તરફથી છે; પીઠ પૃષ્ઠના ૧૨ લેખો તચિતકે, સાક્ષરો, રાષ્ટ્રીય સેવકે અને કવિઓના ઉતારારૂપ છે. જેમાં અરવિંદધેપ, જસ્ટીસ મેકાડી, શ્રી સયાજીરાવ, અને શ્રીયુત રાધાકીશન વિગેરેના મુખ્ય છે; આ તથા મુખ્ય પૃષ્ઠ ઉપર તવાર્થ ભાગમાંથી મંત્રી, પ્રમે અને માધ્યસ્થભાવનાનું સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપવાળે ફકરા આપવામાં આવેલ છે તે કમીટી તરફથી છે.
ઉપરના તમામ લેખો ભિન્નભિન્ન દ્રષ્ટિબિંદુથી પ્રાણીઓની આત્મભૂમિકાને વિકસાવનાર સુંદર પરિણામના ઉત્પાદક (creative) છે. આધ્યાત્મિક શાંતિબળ. આરોગ્ય જીવનસંરકૃતિ, પશ્ચાત્તાપ,

Page #13

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વૈરાગ્ય, ભક્તિ, જ્ઞાનયોગ અને અનિત્યભાવના વિગેરે આત્માના અનેક ગુણને વિકસાનાર છે. પરંતુ આત્માનું ઉપાદાન કારણ જાગૃત–તૈયાર હોય તો જ; નહિ તો લેખનું ગમે તેટલું સંખ્યાબળ આત્માના ઉત્ક્રાંતિ ક્રમને (evolution-step) વધારી શકતું નથી. આ ઉપરથી એ ફલિત થાય છે કે પ્રત્યેક લેખે આત્મજાગૃતિ રાખી, વાંચી, વિચારી અને નિદિધ્યાસન કરી અમલમાં (practice) મૂકવા યથાશકિત પ્રયત્નશીલ થવામાં જ આત્મોન્નતિ સધાય છે.
નૂતનવર્ષમાં ઉપરના તમામ ગદ્ય, પદ્ય લેખકોને નવીન લેખસામગ્રી સાથે પ્રેરક થવા આમંત્રીએ છીએ તેમજ અન્ય પ્રતિભાશાળી વિદ્વાન વિચારક અને અભ્યાસક લેખકને ઉત્તમ વિવિધ લેખ દ્વારા જૈનદર્શનની સેવા વ્યક્ત કરવા સાદર નિમંત્રીએ છીએ.
ગત વર્ષનાં સંસ્મરણું–
ગત વર્ષનાં આકર્ષણીય સંસ્મરણોમાં ખાસ કરીને અમદાવાદમાં મળેલા અખિલ ભારતવર્ષીય મુનિસમેલનના નિર્ણો અને જૈન ધનાંબર કેન્ફરન્સનું મુંબઈ શહેરમાં મળેલું ૧૪ મું સફળ અધિવેશન છે. મુનિ સમેલને નવ આચાર્યોની સહીથી ૧૧ ઠરાવો બહાર પાડેલા છે અને સર્વાનુમતે પટ્ટકરૂપે કરી તેનો અસલ પદક શેઠ આણું
કલ્યાણજની પેઢીને સુપ્રસ્ત કરેલ છે. સં. ૧૯૯૦ ફાગણ વદિ ૩ના દિવસે અમદાવાદ શહેરમાં શ્રીમાન શેઠ કસ્તુરભાઈ મણીભાઈના શુભ પ્રયત્ન વડે અને ત્યાંના સકળ સંધના માનભર્યા આમંત્રણથી ભિન્ન ભિન્ન સમુદાયોના મુનિ મહારાજાઓનું સમેલન આનંદપૂર્વક એકત્રિત થયું હતું, જેમાં સાડાચારસો સાધુઓ અને સાતસો લગભગ સાધ્વીઓ એકત્ર થયા હતા. પ્રથમ દિવસે ચતુવિધ સંધ સમસ્ત સ્નાત્રપૂજાપૂર્વક નગરશેઠના વંડામાં શ્રી સંધ તરફથી તૈયાર કરાવેલ ભવ્ય મંડપમાં બધા મુનિરાજેએ એકઠા મળી વિચારવિનિમયની શરૂઆત કરી હતી, કેટલીક વાટાઘાટ પછી ત્રીશ મુનિઓનું એક મંડળ કાયમ કર્યું કે જેમણે અગીઆર મુદ્દા ચર્ચવાનું નકકી કર્યું. તેને કાચો ખરડે તૈયાર કરવા ચાર મુનિરાજોની સમિતિ કરી જેમણે તે તૈયાર કરી પિતાનું કાર્ય ત્રીસને સોંપ્યું. છેવટે ત્રીની સમિતિમાંથી સર્વાનુમતે નવ આચાર્યોએ છેવટનો નિર્ણય કર્યો અને તે સર્વાનુમતે મંજુર રખાયો. શાસ્ત્રોના વિધિનિષેધ કાયમ રાખી દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ વિચારી ઘણું જ સંધર્ષણ
અને વાટાધાટ પછી નિર્ણયે તૈયાર થયેલા હતા; પ્રસ્તુત મહાસંમેલન પહેલાં શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજના પ્રમુખપણું નીચે સાઠ મુનિઓ કે જેઓ અઢીસો સાધુઓનું પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતા હતા તેમણે મહામુનિસમેલનની સફળતા કેમ થઈ શકે ? તે બાબતમાં દેહગામમાં મંત્રણા પૂર્વક જૈન બંધુઓની જાહેર મીટીંગમાં ઠરાવ કર્યો હતો. ખાસ કરીને અમદાવાદના મહામુનિસમેલનની સફળતા દેહગામમાં દીર્ધદષ્ટિપૂર્વક કરેલા ઠરાવને આભારી હતી એમ કહેવામાં અમે જરા પણ ભૂલતા નથી. એકદરે મુનિસમેલનમાં એકસંપીની સફળતારૂપ સુંદર પરિણામ આવ્યું છે. ઠરાવોની પાછળ તેનો અમલ થે જ જોઈએ એ દ્રષ્ટિ જે બરાબર નવ આચાર્યો સાચવી રાખશે તો જ ઠરાવોની મહત્વતા ભવિષ્યમાં અંકાશે અને અકય બન્યું રહેશે. આ માટે ન આચાર્યોએ જાગૃત રહેવું પડશે. અમો

Page #14

નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન. ઇચ્છીએ છીએ કે શ્રી સંધના હિતને ખાતર પ્રસ્તુત ઠરાવોનો અમલ સફળ રીતે થતાં હવે પછી અનુકૂળ વખતે મુનિસમેલનની બીજી મીટીંગ પાંચ વર્ષે ભરાય અને ઠરાવો અને પાલન માટે વધારે સારી રીતે દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર–કાળ ભાવ પ્રમાણે પ્રગતિ કરી, જૈન સંધની અકયતાને બંધારણને વિશેષપણે સમજજવલ દઢ બનાવે તેમજ સંધસત્તા એ ધર્મ રક્ષણ માટે જે ઉપયોગી છે તેને મજબુત કરે. ખાસ કરીને સન્મેલન ની સફળતામાં આચાર્ય શ્રી વિજયનેમીસુરિ અને શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિનાં દીર્ઘદ્રષ્ટિવાળા પ્રયત્નો એકસંપી વાતાવરણું ઉત્પન્ન કરવા માટે સુંદર પરિણામના ઉત્પાદક હતા. એ નિર્વિવાદ સત્ય છે. ઉભય આચાર્યોએ સાથે મળી ત્યારપછી પાનસર તીર્થમાં શાસનોન્નતિની ભવિષ્યની મંત્ર કરી હતી. અનેક વર્ષોના કલુષિત વાતાવરણ પછી આ તમામ વસ્તુસ્થિતિ જન સંધની ભાવી ઉન્નતિ સૂચવે છે.
ગત વર્ષમાં વેતાંબર કેન્ફરન્સનું ૧૪ મું અધિવેશન બાબુસાહેબ નિર્મળ કુમારસિંહજી નવલખાના પ્રમુખપણું નીચે મુંબઈમાં મળ્યું હતું અને એકત્રીશ ઠરાવો કરી નિવિનતાપૂર્વક સફળ થયું હતું. સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ સાહેબ અમૃતલાલ શેઠે તથા કોન્ફરન્સના પ્રમુખ બાબુ નિર્મળકુમારસિંહજીએ પિતાના ભાષણોમાં જૈન સમાજનાં દર્દોનું નિદાન સુચવવા સાથે પોતાની પ્રભાવશાલી રેલીમાં જૈન સંઘના વ્યાધિનું મૂળ દૂર થવા જે જે વસ્તુઓ જણાવી છે તેથી તેઓશ્રીની દ્રષ્ટિ વિચાર વિગેરે યુવાન હદયને અને ઉત્તમ કાર્યવાહકને શોભાવે તેવાં હતાં. બધા પક્ષો. વચ્ચે શાંતિ પ્રમરાવવા માટે મુખ્ય રીતે શેઠ અમૃતલાલ કાળીદાસે હદય પૂર્વક છેલ્લી ઘડી સુધી માનાપમાનની દરકાર કર્યા વગર બીજા પક્ષ સાથે સમાધાનીના જે પ્રયાસ કર્યા હતા તે ધન્યવાદને પાત્ર હતા; છતાં તેનું છે ટ ગમે તેવા સંયોગ વચ્ચે આપ્યું નથી તે ખેદજનક છે. હવે પછીના કલકત્તાના અધિવેશનમાં ઐકયતાનું કાર્ય થઈ જશે અને શ્રી સંધની અખંડ એક્તા થઈ જાય તેવા પ્રયત્ન કોન્ફરન્સના સુકાનીઓ તરફથી હૃદયપૂર્વક વધારે સાત્વિક પણ થશે એવી આશા રાખીશું.
શ્રી કેસરીઆ પવિત્ર તીર્થ પ્રકરણ હજી અધર લટકે છે. ગિનિઝ વિજયશાંતિરિજી મહારાજનો તે સંબંધમાં પ્રયાસ સ્તુત્ય છે અને તેનું સુંદર પરિણામ આવશે જ, પરંતુ તે સંબંધમાં શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીના કાર્યવાહકે અને જૈન કોન્ફરન્સના સંચાલકોને જાગૃત રહેવા અને આપણા પૂર્વજોનો અમૂલ્ય અને પવિત્ર વાસે સંપૂર્ણ રીતે પ્રયાસ કરી સાચવવા સુચના કરીએ છીએ.
ગત વર્ષમાં વલસાડનિવાસી સ્વ. શેઠ નાથાલાલ પુનમચંદના વીલને અનુસાર દેવલાલી જેવા સુંદર સ્થળે અમૃતલાલ કાળીદાસ શેઠના અધ્યક્ષપણું નીચે હિંદુ આરોગ્ય મંદિર ખોલવામાં આવ્યું છે. જૈન સમાજે અત્યારે દાનને પ્રવાહ આવા માગે વાળવાની ખાસ આવશ્યકતા છે જેથી અનેક દર્દીઓના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત થવા સાથે સમાજેન્નતિ અને ધાર્મિક ઉન્નતિ થાય. આરોગ્ય મંદિરના સંચાલક શેઠ ફકીરચંદ

Page #15

-
-
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, કેસરીચંદને જે વિભાગમાં પ્રાર્થના મંદિર જનાની ખાસ ભલામણ કરીએ છીએ, જેથી ત્યાં વસતા જેનોને દેવવાલીમાં ભક્તિના સાધનનો અભાવ દૂર થાય.
સંગ્રામસિંહ ઠાકોર તરફથી કચ્છ-આસંબી આમાં જેને તરફને ગતવર્ષમાં થયેલો અત્યાચાર જેનોનું શારીરિક અને માનસિક નિર્માપણું સૂચવે છે. સ્થળે સ્થળે વ્યાયામશાળાએ આર્યસમાજની માફક જે સમાજે ખેલવાનો સમય આવી લાગે છે. પારકાના જેરે જીવવું નકામું છે, શહેરી અને ગ્રામ્ય જીવનમાં શારીરિક સંપત્તિનો વિનાશ વધારે એવાં વાતાવરણે વધી ગયાં છે; તેવા સમયમાં ખાસ કરીને જેનેનું શારીરિક અને માનસિક બળ કેમ કે ? તે જૈન સમાજે વર્તમાન સમય વિચારીને વ્યાયામશાળાઓ સ્થાપવાની જરૂર છે. ભવિષ્યમાં કોઈ પણ કારણે આવા અત્યાચાર સામે રક્ષણ થઈ શકે તે માટે જૈનો અગાઉથી તૈયાર રહી શકે તેવી પરિસ્થિતિ ઉભી કરવાનો સમય આવી પહોંચ્યો છે; કેમકે શારીરિક અને માનસિક બળ ઉય આધ્યાત્મિક બળને ટકાવવા માટેનું સુવર્ણપાત્ર છે.
કાશીમાં જૈન દર્શનના વિશિષ્ટ અભ્યાસ માટે પં. સુખલાલજીની નીમણુંક સાથે સગવડ થઈ ગઈ છે. જેના દર્શન માટે જેન અધ્યાપક તરીકે વધારામાં ત્યાં ઓરીએન્ટલ કોલેજમાં દરેક દાર્શનિક વિષય શિખવાય છે. જેને દર્શનમાંથી ચુનંદા વિદ્વાનો તૈયાર કરવા માટે આવી સંસ્થાઓનો લાભ લેવા જેન સમાજે તૈયાર રહેવું જોઇશે. ધર્મના આભિમાનિક ખંડન મંડનની ભાવનાથી મુકત રહેવા અને અનેકાંતવાદ- વાદ ( Relativism ) ની દષ્ટિએ નિકામસેવા દ્વારા સર્વ પંથેને પિતાના પંથમાં ઉતારતાં અને પચાવવા કુશળતાપૂર્વક કેળવવા શાસ્ત્રીય જ્ઞાનની ખાસ આવશ્યકતા છે.
ગતવર્ષમાં કાશી પાસે સારનાથમાં મુળગંધકુટીર વિહારને પુનરુદ્ધાર કરવામાં આવ્યો છે, ત્યાં આગળ બૌદ્ધ આગેવાનો પોતાની યુનિવરસિટી ઉભી કરવા માગે છે; એમને એ પ્રયાસ સંપૂર્ણ ફલી ભૂત થયા વિના નહિં રહે એમ સામાન્યત: મનાય છે. આ યુનિવરસીટી મારફત હિંદુસ્તાનમાં અધ્યાત્મિક્તાનું કેન્દ્રસ્થાન (Spiritual Centre) ઉભું કરવા માગે છે. એમનો એ આદર્શ બૌદ્ધધર્મ સંબંધી સત્ય તેમજ હિતકારી સિદ્ધાંતનો પ્રચાર કરી વિશ્વકલ્યાણમાં ઉપકારક થાય તેવા સિદ્ધાંતો ફેલાવવાનો છે. જેના સમાજને જેને સંસ્કૃતિની હવા વિશ્વવ્યાપી કરવા આવી સંસ્થા ઉત્પન્ન કરવાની પ્રેરણા કયારે જાગશે ?
જેનયુવક પરિષદનું સમેલન પણ કોન્ફરન્સ પહેલાં મુંબઈમાં થયું હતું, જેમાં એકવીશ ઠરાવ પસાર કર્યા હતા, વિધવા પુનર્લગ્નવાળા ઠરાવને અગે પાછળથી અમદાવાદમાં જૈન યુવક મહામંડળના પ્રતિનિધિઓએ ફરીથી વિચારીને તત્સંબંધી નિર્ણય કરવા હરાવ કર્યો તે ઉચિત થયું છે. સમેલનના ત્ર દિવસના જલસા પૂરતા ઠરાવો નહિં રાખતાં જૈન યુવકો તેને સક્રિય ( Active ) અમલ કરશે-કરાવશે તો જ કાર્યસાધક ગણાશે એવી સૂચના દર્શાવવી ઉચિત ગણીએ છીએ.

Page #16

'
.
.
નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન.
ખેદજનક નોંધ
પૂ હંસવિજયજી મહારાજનો સ્વર્ગવાસ એ ગતવર્ષની ખેદજનક બીના છે. પૂ. હું વિજયજી મહારાજ જેવા શાંત, જ્ઞાની અને અનુભવ વૃદ્ધ મહાત્માના સ્વર્ગવાસથી તેઓશ્રીના સમુદાયને, જૈન સમાજને તેમજ પ્રસ્તુત સભાને ન પૂરાય તેવી ખાટ પડી છે, સ્વર્ગવાસી આત્માને શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ ઇચ્છીએ છીએ. તદુપરાંત ભાઇ શ્રી હરીચંદ મીઠાભાઇ, ચંદુલાલ વલ્લભદાસ, અનુપચંદ ગોવીંદજી અને અચરતલાલ જગજીવનદાસ વિગેરે લાઈફ મેંબરના અવસાનથી સભા તેમના આત્માની શાંતિ ઇચછે છે.
સાહિત્ય પ્રકાશન–
આ સભા તરફથી વસુદેવલિંડિ જેવા પ્રાકૃત પ્રાચીન અપૂર્વ ગ્રંથના બે વિભાગો પ્રકટ થઈ ગયેલ છે. ત્રીજે વિભાગ લગભગ તૈયાર થઈ ગયેલ છે. અન્ય સંપૂર્ણ ભાગ ક્રમે ક્રમે બહાર પડી જશે. ગતવર્ષમાં શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી વિરચિત બહ૯૯૫ સૂત્ર છેદસૂત્રનો અપૂર્વ ગ્રંથ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજની સહાયથી સંશોધન થઈને બહાર પડેલે છે. ચાર કર્મગ્રંથ પણ શ્રીમદ્દ દેવેંદ્રસુરિકૃતિ પણ સંપૂર્ણ શુદ્ધતાપૂર્વક બહાર પડી ગયેલા છે. હવે પછી શ્રી મહાવીર ચરિત્ર (પ્રાકૃત) ભાષાંતરરૂપ બહાર પડશે પાશ્ચાત્ય વિદ્વાન શ્રી હર્બટ વૈનિકૃત વિજ્ઞાન (Science) અને તત્ત્વજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ જૈનધર્મનું ભાષાંતર આત્માનંદ પ્રકાશની ભેટ તરીકે પણ નૂતનવર્ષની શરૂઆતમાં જ પ્રકાશિત થયેલ છે. નૂતનવર્ષમાં સુરસુંદરી ચરિત્ર સ્ત્રી ઉપયોગી સીરીઝનો પ્રથમ ગ્રંથ રા. સુશીલની નૂતન શૈલી સાથે બહાર પડશે તેમજ અન્ય નવીન પ્રકાશનમાં અનેક સાધુ સાધ્વી મહારાજ તરફથી શ્રીમદ્ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજને વિનંતિ થતાં તેમજ તેઓના પ્રશિષ્ય પં. શ્રી ઉમંગવિજયજી મહારાજના શિષ્યરત્ન મુનિરાજ શ્રી ચરણવિજ્યજી મહારાજની હાર્દિક ઇચ્છાથી “ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર” કે જે છત્રીસ હજાર શ્લોક પ્રમાણે છે તે ગ્રંથ મૂળ શુદ્ધ રીતે પ્રકટ થવા વિનંતિ થતાં આચાર્ય મહારાજશ્રીએ તે કાર્ય પોતાના હાથમાં લીધું છે. અનેક પ્રાચીન પ્રત પરથી તદ્દન શુદ્ધ - સંશોધન થઈ આ સભા તરફચી ઉંચા કાગળો ઉપર પિથી અને બુકાકારે પ્રગટ થશે જેને યોગ્ય રીતે તપાસવામાં પણ મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજનો સહકાર હોવાથી તે કાર્ય સુંદર થશે. તેમજ પાંચમાં છઠ્ઠ કર્મગ્રંથની પણ યોજના થઈ રહી છે અને અન્ય પ્રકાશનો તથા લેખોમાં એતિહાસિક જન સાહિત્ય તેમજ સસ્તું સાહિત્ય પ્રચાર વિગેરે પ્રવૃત્તિમાં–વૃદ્ધિ વિગેરેમાં અમારું હૃદય ઉત્સાહિત અને પ્રયત્નશીલ થઈ રહેલ છે એ અમારા અભિલાષા ને વ્યક્ત કરતાં જેમની અવ્યક્ત છત્રછાયા નીચે આ સભા પ્રગતિ કરી રહી છે તે મહાપુરૂષ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજ ( આત્મારામજી મહારાજ )ની શતાબ્દિ જૈન સમાજના બહોળા ભાગની ઇચ્છાથી અને શતાબ્દિની ઉજવણી

Page #17

૧૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ, અખિલ ભારતવર્ષમાં નજીકમાં જ થવાની છે, તે પૂજ્યપાદ સ્વ. પ્રતિભાશાળી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીનું નામસ્મરણ કરી પૂજ્ય શ્રી સંધને અમારી સેવાભાવનાવાળા ઉચિત કર્તવ્યોમાં સહાય આપવા પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
અંતિમ પ્રાર્થના
પ્રાણી માત્રને પોતાનું પ્રતિબિંબ મેળવ્યા સિવાય આનંદ નથી. આનંદ એ આત્માનું જીવન છે, મનુષ્ય તેને અત્યારે બાહ્ય પ્રદેશમાં શોધે છે-અનંત કાળથી શોધે છે, પરંતુ સ્વરૂપના લાભ વગર આનંદ કોઈ સ્થળે વાસ્તવિક રીતે નથી. સ્વરૂપનું પ્રતિબિંબ પ્રાપ્ત કરવા માટે પોતે પિતામાં જવું પડશે. તે આપણું સ્વાભાવિક સ્થળ છે. ભાવનામય (ideal) અંશને પ્રતિબિંબિત કરવા દઢતાથી પ્રયત્નશીલ થવા તૈયારી કરવાની આવશ્યકતા છે તે જ અનંતસુખ અને આત્યંતિક વિકાસ ( end of evolution ) રૂપ સિદ્ધાવસ્થા પ્રાપ્ત થશે, પરંતુ આ તૈયારી પુષ્ટીવલંબન ૩૨ મા વર્ષના ૩૪૨ ના સરવાળા રૂપ રાજરાજેશ્વર ૫ મા શ્રી સુમતિજિનચંદ્ર છે તેમને પ્રસંગ માંગલિક પ્રાર્થનાદ્વારા સંબોધીએ છીએ કે હે જ્ઞાનઘન ! સદ્દજ્ઞાન એ રિદ્ધિ મહામંત્ર છે, એ જ પરમશાંતિનું મંદિર છે, એ જ ઉન્નતિમાત્રના શિખરને સુવર્ણ કળશ છે. એ જ આધ્યાત્મિક સંપત્તિ માત્રનું મૂલ્ય છે. એ જ મિથ્યાત્વરૂપ તિમિરને મિટાવનાર છે. એ આપનાં સૂત્ર બીજે નિવેદન કરી રહ્યાં છે, આપના અધિષ્ઠાયકના પ્રેરણા બળવડે સ્વયંવાહી (automatic ) પ્રકાશ-અમારા વાચક વર્ગને ઉત્તમ જ્ઞાનરાશિને-થાય અને તે વડે સર્વ પ્રાણુઓ મુકિતના માર્ગમાં પ્રયાણ કરતા થઈ જાય એ માટે ૩૨ અક્ષરી અનુષ્યપ-સ્તુતિ લોક અંતિમ પ્રાર્થનાધારા સાદર કરી વિરમીએ છીએ.
» શાંતિઃ શાંતિઃ શાંતિઃ
દાવિંશાવર્ષામે મામાનંદાશામા मंगलं प्रतिभायुक्तं तनोतु सुमतिर्जिनः ।।

Page #18

|
I
કર
( લેખક–ા. સુશીલ. )
(૧) આવતી કાલને સમાજ કાળબળ નિરંતર ઘડભાંજ કર્યા જ કરે છે. શ્રાવણની સંધ્યા આથમતા રંગના વિવિધ ચિત્રે આકાશપટમાં આલેખે અને પાછા ભૂંસે તેમ કાળ પણ પિતાની લીલાઓ ખેલે છે. એ લીલા એકલે સ્વછંદ નથી ઈતિહાસની ખાસ જના હેય એમ પણ લાગે.
ભૂતકાળ અને વર્તમાનકાળના પાયા ઉપર આવતી કાલનો સમાજ કેવું રૂપ પામશે ? વૈજ્ઞાનિક અને ઇતિહાસવિદોને પણ એ પ્રશ્ન મુંઝવે છે. આવતી કાલને સમાજ, આજના કરતાં છેક જૂદે કે સ્વતંત્ર નહીં હોય. માત્ર એનું બંધારણ બદલાશે. એ દિવસે “અહિંસા ” ધર્મને દિગન્તમાં વિજય વર્તશે.
છે. વેણુપ્રસાદ છેલ્લા અઢી-ત્રણ હજાર વર્ષનું ઐતિહાસિક નવનીત નીવતાં કહે છે કે
વિશ્વશાંતિની સ્થાપના કરવી હોય તે અહિંસાના પાયા ઉપર જ માનવ સંબંધ જવા પડશે. એક દેશ બીજા દેશ પાસે, એક જાતિ બીજી જાતિ પાસે, એક કેમ બીજી કોમ પાસે પિતાની ગુલામી કરાવવાની ભાવના રાખી રહેશે ત્યાં સુધી સ્વતંત્ર દેશે પણ સુખે સૂઈ શકશે નહીં. ધનપતિઓ અને સામ્રાજ્યવાદીઓ પણ નિશ્ચિત નહીં રહી શકે.”
અહિંસાની શક્તિના આજ સુધીમાં ઘણું ગુણગાન ગવાયાં છે. અહિંસા એ કેવળ આદર્શવાદ છે કે એમાં કઈ વહેવારિકતા પણ છે?
પિતાનાં સુખની ખાતર બીજાં દુઃખી થતાં હોય તો ત્યાંથી પાછા ફરવું એવી મતલબની અહિંસાની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે. જે વખતે નવ મુલક જીતવા, પારકી સંપત્તિને પિતાની બનાવવા, ગમે તે હાને યુદ્ધ મંડાતાં તે વખતે અહિંસાનો એ અર્થ કરવામાં આવ્યો હોય એ સ્વાભાવિક છે. જીવન

Page #19

*
I
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નિર્વાહ અથે અથવા યથેષ્ઠ સુખસામગ્રી મેળવવા માટે આજે કેબને યુદ્ધમાં ઉતરવાની જરૂર રહી નથી. સામ્રાજ્યવાદીઓ પણ ઑાળું સામ્રાજ્ય ધરાવવા છતાં એટલેથી જ સંતુષ્ટ નથી. ઈતિહાસના યુગમાં આજ સુધીમાં જે પરિ વતને થયાં છે તેની સરખામણીમાં વીસમી સદીનું પરિવર્તન, અજબ રીતે જૂદું પડી જાય છે.
આજે ખાનપાન, વસ્ત્ર કે જીવનની જ આવશ્યક વસ્તુઓ જોઈએ તેટલી, જોઈએ ત્યાં, ઘેર બેઠા અનાયાસે મળી શકે છે. પૈસા ખરચતાં કોઈ વસ્તુ અલભ્ય નથી. એ રીતે યુદ્ધ નિમિત્તે અવારનવાર જે હિંસા થતી તેનું મૂળ છેદાયું છે.
એ રીતે અહિંસા કેવળ આદર્શ માત્ર નથી રહી, અવહેવારૂ પણ નથી રહી. એ અહિંસા જ્યારે આગળ ગતિ કરશે ત્યારે, અધિકારીઓ, પુંજીપતિઓ, કુલીને અને પંડિતેના ગર્વ ઓગળશે, કઈ જન્મથી જ નીચ કે ઉચ્ચ નથી એ ભાવના અદ્રશ્ય થશે, ગુલામી કરાવવાનું કે સેવા લેવાને કેઈને જન્મસિદ્ધ હકક નથીઃ વસ્તુતઃ સોને સુખ-શાંતિપૂર્વક જીવવાનો અધિકાર છે એ સિદ્ધાંત સ્વીકારાશે; અને અહિંસાની વ્યાખ્યામાં પણ એ વાત અધિકતર પુટ કરવામાં આવશે.
ધીમે ધીમે સંસાર એ જ દિશામાં ગતિ કરી રહ્યો છે. આજના માનવી સંબંધને જે ન્યાય, સ્વતંત્રતા અને સમભાવના તરફ ધપાવશે, તે એક યા બીજી રીતે અહિંસાધર્મના વિજયને તિસ્તંભ રોપશે.
( ૨ ) આર્ય કાલક શ્રી દ્વિવેદી અભિનંદન ગ્રંથ” નામના એક દળદાર-બહુ ચિત્રખચિત પુસ્તકમાં, જાણીતા જૈન ઇતિહાસ-શાસ્ત્રી મુનિ શ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજે આર્ય કાલક વિષે એક વિસ્તૃત-સ્વતંત્ર અને ખજપૂર્ણ નિબંધ પ્રસિદ્ધ કર્યો છે. ઉજજેનીના ગર્દભિલ રાજાને એના પાપકર્મની યાચિત શિક્ષા આપનાર અને સૌરાષ્ટ્રને પહેલવહેલું શક જાતિનું ઉપનિવેશ બનાવનાર પ્રતાપી પુરૂષ શ્રી કાલકાચાર્યના નામથી કઈ પણ જૈન અપરિચિત નથી. સરખે સરખા નામોને લીધે ઐતિહાસિક વિગતેમાં કેટલીકવાર ઘણી ખુંચે ઉભી થાય છે તેમ કાલકાચાર્યના સંબંધમાં પણ બનવા પામ્યું છે. પ્રસ્તુત નિબંધમાં મુનિ

Page #20

૧૩.
પ્રતિબિંબ. શ્રી કલ્યાણવિજયજીએ જાળવીને–એટલે કે ઈતિહાસના સૂત્રને બાધા ન પહોંચે એ રીતે કેટલીક ગુંચ ઉકેલવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. ભારતીય નામાંકિત વિદ્વાનેની લેખમાળા સાથે મુનિ શ્રી કલ્યાણવિજયજીને આ નક્કર લેખ એમને એક વિશિષ્ટ સ્થાન અપાવે છે.
સાલવારી અને એવી સૂમ વિગતમાં જેઓ રસ લે છે તેમને સારૂ એ આ યે લેખ અંગુલીનિર્દેશ કરવા જેવો છે. એક રીતે શ્રી આત્માનંદ જૈન સભા ( ભાવનગર ) તરફથી પ્રકટ થએલા પ્રભાવક ચરિત્રમાં, મુનિ શ્રી કલ્યાણવિજયજીએ, કાલકાચાર્યના સંબંધમાં જે સંક્ષિપ્ત સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે, તેની ઉપર પ્રસ્તુત લેખ એક ભાષ્યરૂપ છે એમ કહીએ તે ચાલે. એક જ વિષયને વરનારા અને વૈજ્ઞાનિક પદ્ધત્તિઓ, ઝીણામાં ઝીણી વાતનું પણ મહત્વ સમજનાર પુરૂષે સમાજમાં દુર્લભ હોય છે. મુનિ શ્રી કલ્યાણવિજયજી જૈન ઇતિહાસના ક્ષેત્રમાં એવું જ માનવંતુ સ્થાન ધરાવે છે. એમણે આર્ય કાલકનું વ્યક્તિત્વ સંધતા બીજી પણ કેટલીક ઉપગી વાત કહી નાખી છે.
દાખલા તરિકે (૧) નિમિત્ત અને જ્યોતિષને પાપકૃત માનવાના પરિણામે થયેલે શ્રતને નાશ. ( ૨) સૌરાષ્ટ્ર ઉપર રહેલ શક જાતિને લગભગ ૪૦૦ વર્ષ સુધીને અધિકાર (૩) શક સંવત અને માલવ સંવતની પ્રવર્તન (૪) ધૂળને ઢગલે એક ઠેકાણેથી બીજે ઠેકાણે લઈ જતાં કમે કમે ધૂળ ઓછી થતી જાય તેમ શાસ્ત્રના અર્થમાં કમે કમે આવતી 'ઉણપ વિગેરે. આર્ય કાલકના સંબંધમાં વિવેચન કરતાં મુનિજીએ પ્રસંગોપાત આવી કેટલીક જાણવા જેવી વાત પણ કહી છે. એટલે કેવળ ઈતિહાસ-દષ્ટિએ જ નહીં પણુ નવું મેળવવાની–સાર સાર ગ્રહવાની હંસદષ્ટિવાળા સજજનોને પણ ઉપરક્ત લેખમાંથી ઘણું સારી સામગ્રી મળી શકશે.
( ૩ ) સ્વ. શ્રી આત્મારામજી મહારાજ. આર્યસમાજના સંસ્થાપક શ્રી દયાનંદ સરસ્વતી એક વાર નદીમાં સ્નાન કરી કાંઠે ઉભા હતા. બે કુસ્તીબાજ મલ્લ ત્યાં આવી ચડયા. મલે શ્રી દયાનંદને પિતાની સાથે કુસ્તી કરવાનું કહ્યું. દયાનંદજીએ જવાબ આપે. કુસ્તી રહેવા દ્યો. આ લંગોટ મેં હમણું જ નીચે છે. તમારામાં

Page #21

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તાકાત હોય તો એ ફરીથી નીચે અને પાણી કાઢી ઘો.” મહલ ઘણું મચ્યા પણ લંગોટમાંથી એક પણ બિંદુ કાઢી શક્યા નહીં. દયાનંદજીની શારીરિક શકિત જોઈ મલ્લ પણ શરમીંદા બન્યા.
સ્વ. આત્મારામજી મહારાજ અને દયાનંદ સરસ્વતી સમકાલીન હતા. એકે શ્રમણ સંસ્કૃતિના તે બીજાએ વૈદિક સંસ્કૃતિના પ્રચારાર્થે કમર કસી હતી. બને ઝંડાધારી હતા. બન્ને એમના સમયના યુગધર હતા.
આત્મારામજી મહારાજે, કેઈ અખાડામાં જઈ તાલીમ ન્હોતી લીધી. દેહદમન અથવા તપશ્ચર્યામાં એમની સ્વાભાવિક શ્રદ્ધા હતી. દયાનંદજી શરીરની કેળવણમાં–તાલીમમાં માનતા, શારીરિક દમન કરતાં પણ શારીરિક સામથ્યને વધુ મહત્વ આપતા એટલું છતાં એ ઉભયના શારીરિક સંગઠનમાં એવી સમાનતા છે કે કેઈ ચિત્રકાર આત્મારામજી મહારાજના દેહને દયાનંદજીના વસ્ત્રો ધરાવે અને દયાનંદજીના દેહને આત્મારામજીના વસ્ત્રથી સજે તે સામાન્ય પ્રેક્ષકને ભ્રમ થયા વિના ન રહે. આત્મારામજી મહારાજે પોતાના દેહબળને કેઈને પરચે બતાવ્યું હોય એ પ્રસંગ બહાર નથી આવ્યું.
ભાવનગરના વૃદ્ધ પુરૂષો કદાચ આ વાતની સાક્ષી પૂરશે.
એક દિવસે આત્મારામજી મહારાજ પિતાના એક બે શિષ્યો સાથે શહેરની મ્હારબંદર તરફ થંડીલ ગયા હતા. શિષ્યોએ પાણીમાં તણાઈ આવેલા ભારે મોભ નીચે એક ગદંભને ગુંગળાતું જોયું. એમણે એને બચાવવા ખૂબ ખૂબ મહેનત કરી પણ વજનદાર મોભ ખેસવી શક્યા નહીં.
એટલામાં આત્મારામજી મહારાજ પણ ત્યાં આવ્યા એમણે કહ્યું: “તમે આઘા ખસી જાઓ. ” એમની આંખમાં ક્ષાત્રતેજ ચમકયું.
પછી તે શ્રી આત્મારામજીએ-એકલે હાથે એ એભ આઘે ફેંકી દીધો. ગદંભના પ્રાણ બચી ગયા.
તાલીમવગરના—તપસ્વી શરીરના બળને એ પ્રભાવ હતો. એમણે દયાનંદજીની જેમ અખાડામાં તાલીમ લીધી હોત–તો ? શ્રુતજ્ઞાનના નિચોડરૂપ એમણે જે અમૂલ્ય ગ્રંથ ભેટ ધર્યા છે એટ જ એ પુરૂષના દેહબળ અને આત્મબળની પ્રતીતિ શું નથી આપી રહ્યા ?

Page #22

use
0. 0
0
[
સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
|
આ એક શ્રીમાન વિદ્વદ્વય સાક્ષરત્તમ બંધુશ્રી ચંપતરાયજી જેની બેરીસ્ટર ઍટ-લે. એ “ Key of Knowledge ” ગ્રંથ કે જે ઈગ્રેજીમાં વિદ્વત્તાપૂર્ણ લખેલ છે તેનો આ અનુવાદ છે. તેમાંના દરેક વિષય બહુ જ મનનીય છે જે જિજ્ઞાસુઓને માટે ખાસ ગ્રાહ્ય હોવાથી તેને ગુજરાતીમાં અનુવાદ આપવામાં આવે છે.
મા૦ ક.
જીવનનું પરમ ધ્યેય. “જીવનના પ્રધાન ઉદ્દેશ વિના મનુષ્ય આધિ તેમજ ઉપાધિઓને સત્વર ભોગ થઈ પડે છે. તેનું ચિત્ત સદૈવ ભયગ્રસ્ત રહે છે. સુલક કાર્યોથી તે સર્વથા દયાપાત્ર સ્થિતિ અનુભવે છે. ”
-જેઇમ્સ ઍલન, મારા પિતા (પ્રભુ) ની જેમ તમે પણ પૂર્ણ ( સર્વ દોષથી મુકત ) થાવ ( થજો ) ”
જીસસ ક્રાઈસ્ટ સત્ય વસ્તુ ( જ્ઞાન) ની ઈચ્છા--પૃચ્છા કરતાં તમને તે અવશ્ય મળી રહેશે. સત્ય વસ્તુની શોધમાં જશો તો સત્ય વસ્તુ તમને નિઃશંક પ્રાપ્ત થશે. સ્વર્ગ (મુકિત ) નાં દ્વારનું અનાવરણ તમારા અવિરત પ્રયત્નથી થશે જ એ નિશ્ચિત છે. ” –મેથ્ય –૭
એક જગન્માન્ય સંત પુરૂષે ઉચ્ચારેલાં ઉપરોક્ત ( ત્રીજા ) મહાન સૂત્રમાં અનેરૂં રહસ્ય છે. એ અદ્વિતીય અધ્યાત્મસૂત્ર ઉપરથી જીવનના અનેક મહાને આપણી સમીપ ઉદ્દભવે છે. સત્ય વસ્તુની પ્રાપ્તિ માટે જે જે સાધનોની અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે તે તે સાધનોથી ઉઘત થઈને જ સત્ય વસ્તુનું વાસ્તવિક અન્વીક્ષણ થઈ શકે છે એવી નિરતિશય પ્રતીતિ થાય છે.
સર્વ પ્રકારનાં દુખેથી મુકિત પ્રાપ્ત કરવી અને જીવનના પરમ આનદની સિદ્ધિ એ જીવનનું પરમ દયેય છે. આ પરમ દયેયની પ્રાપ્તિ માટે સત્ય જ્ઞાન અત્યંત ઉપયુક્ત છે. સત્ય જ્ઞાન વિના દુઃખથી મુકિત કદાપિ શક્ય નથી. સત્ય જ્ઞાન હોય તો જ સુખ અને સર્વસ્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. સત્ય જ્ઞાનથી જ મુકિત મળે છે. સુખ એ જીવનનું પરમ લક્ષ્યબિન્દુ છે. આથી સુખની ક૯૫ના નિશ્ચય રહિત અને અવ્યક્ત જેવી હોય તે પણ સુખનું મહત્વ સર્વત્ર

Page #23

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. દૃષ્ટિગોચર થાય છે. સુખનાં આભા સમાન મહત્વના કારણે (પણ) દરેક મનુષ્ય સુખની પ્રાપ્તિનાં કારણરૂપ સત્ય જ્ઞાનની મહત્તા યથાર્થ સ્વરૂપમાં સમજવી ઘટે છે. સત્ય જ્ઞાન વિના જીવન સર્વથા નિરર્થક છે. સત્ય જ્ઞાન વિના જીવનમાં સુખ આદિ અશક્યવત્ છે. સત્ય જ્ઞાન જ પરમ સુખદાયી છે એ નિઃસંદેહ છે. તાત્પર્ય એ કે સત્ય જ્ઞાન એ જ જીવનનું મહાનું કર્તવ્ય અને પરમ દયેય છે.
જગના સર્વ પ્રાણીઓ અહનિશ સુખની જ વાંછના કરે છે. કોઈ પણ પ્રાણી પિતાને દુઃખ થાય-દુર્દશા પ્રાપ્ત થાય એ વિચાર સ્વને પણ સેવતું નથી. આથી દરેક પ્રાણી સુખની પ્રાપ્તિમાં સદૈવ અનુરક્ત રહે છે. સુખપ્રાપ્તિની આવી તીવ્ર ઈચ્છાને કારણે આબાલવૃદ્ધ સવે કઈ પ્રિય વસ્તુ કે સ્વજન આદિમાં અનુરક્ત બની સુખની લાલસા સિદ્ધ કરવા અહોનિશ પ્રયત્ન કરે છે. બાળક, વિઘાથી, યુવક અને વૃદ્ધ પુરૂષ કે સ્ત્રીને અનુક્રમે કીડા વસ્તુઓ-રમકડાં, પુસ્તક, ધન અને પત્ની તથા આપ્તજને (કુટુંબ ) પ્રત્યે જે મેહ કે અનુરક્તિ હોય છે તે ઉપરથી સુખની પ્રાપ્તિ માટે આબાલવૃદ્ધ સર્વને કેવી તીવ્ર લાલસા હોય છે એ સ્પષ્ટ રીતે પ્રતીત થઈ શકે છે. કીર્તિની મહત્વાકાંક્ષા એ પણ સુખની તીવ્ર વૃત્તિના પ્રત્યયજનક દ્રષ્ટાન્તરૂપ છે.
સુખ પ્રાપ્તિની ભાવના આ પ્રમાણે પ્રાણીમાત્રમાં અત્યંત પ્રબળપણે વર્તે છે. આમ છતાં સત્ય સુખ શું ? અને તે પ્રાપ્ત કરવાને કયા ઉચ્ચ ગુણો ઇષ્ટ છે, કેવાં નિર્મલ જીવનની આવશ્યક્તા છે એ ભાગ્યેજ કોઈ સમજે છે. સુખને માટે ઉચ્ચ ચારિત્ર કેટલું ઉપયુક્ત છે એની ઝાંખી પણ બહુ જ થોડા મનુષ્યોને હોય છે. મૃત્યુ પછી શી સ્થિતિ થશે? પારલૌકિક જીવનમાં કેવી દશા પ્રાપ્ત થશે ? એ મહત્ત્વના પ્રશ્રન તેમજ તેના અનુષંગિક પ્રશ્નોને વિચાર કઈ ભાગ્યશાળી મનુષ્ય જ કરતા હશે. આવી સ્થિતિમાં વાસ્તવિક સુખ કયાંથી પ્રાપ્ત થાય ? ચારિત્ર અને જીવનની નિર્મલતા કયાંથી વધે ? મૃત્યુ પછીનું જીવન સુખી અને ઉન્નત થવાને સંભવ કેવી રીતે રહી શકે ?
નાસ્તિક મનુષ્ય મૃત્યુ બાદ શાશ્વત્ શાન્તિ છે એમ માની લઈ પોતાનું મંતવ્ય સુખાસ્પદ છે એ બેધ કરે તો તે એક પ્રકારને અક્ષતવ્ય બુદ્ધિભ્રમ છે એમ નિઃસંકોચપૂર્વક કહી શકાય. મૃત્યુ પછીની-આગામી જન્મની શાન્તિ અને સુખ એટલે શું તેને આવા નાસ્તિક મનુષ્યોને કઈ પણ પ્રકારનો યથાર્થ વિચાર ( ખ્યાલ) કદાપિ ન જ હોઈ શકે. મૃતદેહને શાન્તિ

Page #24

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
૧૭.
સંભવી શકે તે જ મૃત્યુ બાદ શાન્તિની સંભાવના થઈ શકે. મૃતદેહને શાન્તિ શું? અર્થાત્ મૃત્યુબાદ શાસ્વત શાન્તિ અને સુખની માન્યતા સર્વથા અસત્ય અને દોષપૂર્ણ છે. વળી નાસ્તિક મનુષ્ય આત્માનાં અસ્તિત્વને સ્વીકાર ન જ કરે. આ દૃષ્ટિબિન્દુથી વિચારતાં પણ મૃત્યુ બાદ સુખપ્રાપ્તિની તેમની ધારણા સત્યથી પર હોવાનું સ્વયમેવ સિદ્ધ થાય છે. આમ નાસ્તિકોને કેઈ પરમ સુખની ઝાંખી કરવાનું સંભવતું નથી. તેમને કોઈ પરમ દયેયને સાક્ષાત્કાર કરવાનો રહેતો જ નથી.
જનતાને બહુ મોટે ભાગે મૃત્યુ બાદ શાન્તિ અને સુખના સંબંધમાં પ્રાયઃ આવા નાસ્તિક વિચારો સેવે છે, પણ એક વર્ગ એવા છે જેના વિચારો નાતિક મનુષ્યોના વિચારોથી સર્જાશે વિભિન્ન છે. આ વર્ગના મનુષ્યને “આરિતક” કહે છે. મૃત્યુ બાદ આત્મા (સુખના ભોક્તા) નું અસ્તિત્વ નિર્મૂળ થતું નથી, શરીરના વિનાશથી આત્માને વિનાશ સંભવતે નથી અને દેહને વિનાશ થયા છતાં આત્માનું અવરિત અસ્તિત્વ અનંતકાળ સુધી રહે છે એવું આસ્તિકોનું દઢ મંતવ્ય હોય છે. આ માન્યતાને કારણે, મૃતદેહને અગ્નિદાહ કે ભૂમિદાહના સ્થાનમાં ચિરકાલીન શાક્તિ મળી રહે છે એવા વિચારોને ખરા આસ્તિક મનુષ્યનાં ચિત્તમાં અપાશે પણ સ્થાન રહેતું જ નથી.
મૃત્યુ પછીની સ્થિતિના સંબંધમાં આસ્તિકોનો મત સંપૂર્ણ સ્પષ્ટ છે. કર્માનુસાર સ્વર્ગ, નર્ક આદિની પ્રાપ્તિ થાય છે એમ આસ્તિકો દઢપણે માને છે. આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિથી મુક્તિ, મૃત્યુથી પરાગમુખતાયુક્ત અપૂર્વ આનંદમય અમર જીવન, અપ્સરાઓ સાથે સ્નેહયુક્ત સંમીલન એ સર્વ સ્વર્ગલેકમાં મળે છે, એ સ્વર્ગલોકનાં સુખ આદિના સંબંધમાં દઢ શ્રદ્ધાયુકત વિચાર સામાન્ય રીતે પ્રવર્તે છે. સ્વર્ગીય જીવનનાં અનુપમ સુખને અનેક ધર્મશાસ્ત્રોમાં એટલે બધા સુંદર નિદેશ સવિસ્તર રીતે કરવામાં આવ્યું છે કે સ્વર્ગલોક અને તેનાં અપૂર્વ સુખની પ્રાપ્તિ માટે ઘણાયે છે તલસે છે. આ સ્વર્ગ જીવનથી ઉલટું તે નારકીય જીવન. એ જીવન સદાકાળ દુઃખમય જ હોય છે. ઘોર પાપોને કારણે આવું દુઃખદ અને દુષ્ટ જીવન જીવને પ્રાપ્ત થાય છે. એ જીવનનાં અસહ્ય દુખે ખરેખર વર્ણનાતીત છે.
પ્રભુના ભક્તો અને સેવકે જ સ્વર્ગસુખ મેળવે છે. જેમનામાં શ્રદ્ધા

Page #25

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નથી, જેઓ નાસ્તિક છે તેઓ સ્વર્ગના અધિકારી ન હોઈ શકે. અશ્રદ્ધાળુ અને નાસ્તિક મનુષ્ય પ્રાયઃ નર્કગામી બને છે. દયા, વિનમ્રભાવ, ઉદારતા, અહિંસક વૃત્તિ આદિ ઉચ્ચ ગુણો સ્વર્ગસુખના મહત્ત્વાકાંક્ષીઓ માટે ખાસ ઉપયુક્ત છે. જે મનુષ્યમાં કૃપણુતા, કૂરતા, અહંતા, નિર્દયતા આદિ દુર્ગણે હોય તેમને માટે સ્વગીય જીવનની પ્રાપ્તિ અશકય છે. ધન આદિનો અતિશય લભ સ્વર્ગસુખની પ્રાપ્તિમાં અત્યંત બાધક છે. આથી જ કહ્યું છે કેઃ “હસ્તિ આદિ કઈ મહાન પ્રાણી સોયના નાકામાંથી પસાર થાય એ કંઈક સુકર (સહેલું) છે, ધનલોભી ધનિકને માટે સુખ (સ્વર્ગ) ની પ્રાપ્તિ તેટલી સહેલી નથી”
પણ સ્વર્ગ એ કંઈ જીવનની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નથી. જીવનની સર્વોચ્ચ સ્થિતિ તો નિર્વાણ દશા છે. આથી મૃત્યુ બાદ નિર્વાણ દશા પ્રાપ્ત કરવી એ જીવનનું પરમ દયેય છે. પરમ શ્રદ્ધાળુ અને સદ્ધમાં મનુષ્ય આ ઉચ્ચ દયેયને જ સ્વીકાર કરી પોતાનું જીવન તેને અનુરૂપ બનાવે છે. નિર્વાણ એ જીવનનો પરમ આદર્શ હોવાથી ભગવાન બુદધે મુક્તિની પ્રાપ્તિ માટે મહાઆકાંક્ષા સેવવાનો પિતાના અનુયાયીઓને પોતાના નિર્વાણકાળ પર્યત સતત બેધ આપ્યો હતો. એ રીતે ભગવાન બુધે પિતાનું આખું જીવન વ્યતીત કર્યું હતું. નિર્વાણદશા (મુક્તિ) ને જીવનનું પરમ ધ્યેય બનાવી એ પ્રમાણે વર્તન કરવું એ પરમ બેધ ભગવાન બુદ્ધ જેવી અન્ય મહાન વિભૂતિઓ (ધર્મસંસ્થાપકો વિગેરે)નાં જીવન ઉપરથી પણ આપણને યથાર્થ સ્વરૂપમાં મળી રહે છે. નિર્વાણદશા આમ સર્વ રીતે વિચારતાં જીવનનું પરમ ધ્યેય અને મહામંત્ર છે. મુક્તિ એ જ જીવનને સર્વોચ્ચ આદર્શ અને મહાનમાં મહાન સત્ય છે. મુક્તિરૂપી પરમ આદર્શની સિદ્ધિ એ જીવનનું સૌથી પહેલું કર્તવ્ય છે.
મુક્તિના આદર્શની સિદ્ધિમાં કંઈ પણ કાળક્ષેપ કરે એ જરાયે ઈષ્ટ નથી. મુક્તિની પ્રાપ્તિ એ તો આપણે જન્મસિદ્ધ હકક છે. એ જન્મસિદ્ધ હકક કઈ પણ મહામૂલ્ય વસ્તુ કરતાં અનંતગણ મહામૂલ્ય છે. મુક્તિનાં અદ્વિતીય સુખ આગળ સ્વર્ગાદિ કોઈ પણ સુખ નિકૃષ્ટ કોટીનું-અત્યંત તુચ્છ. છે. મનુષ્ય માત્ર સુખની પ્રાપ્તિ એ પોતાનો યથાર્થ અધિકાર-હકક ગણું સુખને માટે સૌથી વિશેષ ઝંખે છે. જગતનાં ક્ષુદ સુખ માટે મનુષ્યને જે ઝંખના હોય છે તેથી અનંતગણી ઝંખના મુક્તિ-સુખની પ્રાપ્તિ માટે હેવી જોઈએ. મુકિતની ઝંખના એ જ જીવનને પરમ અધિકાર છે. મુકિતની તમન્ના એ જ જીવનનું પરમ લક્ષ્યબિન્દુ છે.
ચાલુ.

Page #26

C
ચિંતન.
જે મનુષ્યના મનના માર્ગનો પત્તો લાગતા નથી તે મુક્તિ પામી શકતા નથી.
કોઇ પણ વસ્તુનું મનન કરવાથી તે વસ્તુમય અની જવાય છે. મનુષ્ય મનવડે સર્વ કાંઇ પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
કોઇ પણ સદ્ગુણુના વારવાર વિચાર કરવાથી એક દિવસ એવા આવે કે તે ગુણ પ્રાપ્ત થઈ શકે, તેવી જ રીતે દુર્ગુણુ માટે એમ સમજવુ. આ અનુભવ મનુષ્યને થયેલા હાય છે અથવા કરવા જેવા છે. જો નિયમપૂર્વક નક્કી કર્યાં પ્રમાણે મનન કરનારાએ તે દરમિયાનમાં કાઈ પણ વિઘ્ન-ખાધા આવવા દેવી ન જોઇએ, તે જ સાધ્ય પ્રાપ્ત થાય. મહાન પુરૂષોએ પ્રાતઃકાળને જ મનન કરવાધ્યાન કરવા માટેના સુંદર સમય જણાવેલ છે.
જ્યારે મન તે તે વસ્તુઓની મનન કરવાની સુંદર અને પવિત્ર ફરજ સમજી લે છે, ત્યારે તેને શાંતિ, સફલતા તથા પ્રાપ્તિ કહેવામાં બાધા નથી, કારણ કે પછી કાઈ પણ વિષય માટે મનન કરવા માટે વશ કરવાની જરૂર રહેતી નથી, કારણ કે તે તે જ કાર્યમાં એકાકાર ખની રહેલા હાય છે.
"L
મોક્ષ અથવા સ્વર્ગના દરવાજા ખેાલવા માટે શુદ્ધ મન ચાવી છે. તેટલા માટે જ શ્રી આનંદુઘનજી મહારાજે કહ્યું છે કે મન સાધ્યુ' તેણે સઘળું સાધ્યું ” મનમાં સદા એકાગ્રતા અથવા ધ્યાન જમાવવા લક્ષ રાખો અને આપણા વિચારાને સાચા, દૃઢ, સ્થિર તથા ગભીર મનાવા. વિચારે। જેટલા એકાગ્ર બનશે તેટલા અધિક જલદીથી આપણે ધારેલા કાર્યમાં સફલતા પ્રાપ્ત કરી શકીશું.
પ્રાપ્તિ થયા
એટલુ યાદ રાખવાનું છે કે આત્માદ્વારા કોઈ ચીજની સિવાય રહેતી નથી.
આનંદની કાઈ એવી અવસ્થા નથી કે જેથી અભ્યાસે હૃદય મૈં કરી શકે ? જીવનની કાઇ પણ શક્તિના જ્યારે વિચાર કરવામાં ત્યારે કોઇ અપ્રાપ્ય વસ્તુ નથી; જેથી મનુષ્ય આ રાહુ પર ચાલી જીવનના ઉદ્દેશ્યને માટે દૃઢ અની પરમાત્મા થવા માટે વ્યક્તિત્વ પ્રાપ્ત કરે ! !
ગાંધી.
અનુભવ આવે. છે પેાતાના

Page #27

હિંદુસ્તાનમાં જૈનોની વસ્તી વિષયક દશા
[ લે નતમ બી. શાહ ] હિંદુસ્તાનમાં શહેરોમાં તેમજ ગામડાઓમાં વસનારી પ્રજાને લગતી ગણતરી તરફ દ્રષ્ટિ કરતા માલુમ પડે છે કે કઈ પણ પ્રજા કરતાં શહેરી જીવન ગુજારનાર જૈન પ્રજા છે. વસ્તીપત્રક ઉપરથી આખા હિંદુસ્તાનમાં શહેરમાં વસનારી જૈનેતર પ્રજાનું જે પ્રમાણ આવે છે તેમાં જૈનોનું શહેરમાં વસનારી પ્રજા તરીકે ૩૪. પ્રમાણ આવે છે. જૈનોની કુલ વસ્તી ૧૨૫૨૧૦૫ ની ગણતરી મૂજબ જૈન વસ્તીની ૩૭. જેટલી વસ્તી હિંદુસ્તાનના અંગ્રેજી હકુમત નીચેના પ્રાંતમાં રહે છે અને ૬૩. ટકા જેટલી વસ્તી દેશી રાજ્યો અને એજન્સીમાં વસેલ છે. મુંબઈ ઇલાકામાં ૧૭.; યુનાઈટેડ પ્રેવીસીસમાં પI. અને સેન્ટ્રલ પ્રેવીસીસ એન્ડ બીહારમાં દ|. પંજાબ અને દિલ્હીમાં ૪. અને મદ્રાસમાં ર.; અને અજમેરમાં ફક્ત ૧:/. જૈન વસ્તી છે. તે ઉપરાંત છૂટીછવાઈ વસ્તી જુદા જુદા પ્રાંતોમાં એવી રીતે વરસેલ છે કે સંખ્યાબળની દ્રષ્ટિથી નજીવી હોવાથી ગણેલ નથી. વસ્તીપત્રક તરફ જોતાં છેલ્લા દશ વર્ષમાં કીશ્ચીયને ૨૨ ટકા, બૌદ્ધી ૮૨ ટકા, શિખક ૭ ટકા અને મુસલમાનેમાં ૩ ટકાને વધારે દર્શાવવામાં આવે છે અને આખા હિંદુસ્તાનમાં ૧૦ ટકા વધારો થએલ છે ત્યારે જૈન કેમ, દુનીઆની સપાટી ઉપર હસ્તી ધરાવનારી કરોડોની સંખ્યામાંના પ્રમાણમાં, ત્રણે ફીરકા મળીને જે બાર લાખ મનુષ્યની ગણતરીમાં રહેલ છે તેમાં પણ જૈનોના છેલ્લા દશકામાં પિતાના અનુયાયીઓ તરીકે બીહાર અને ઓરીસામાં ૨૩૬; સેન્ટ્રલ પ્રવીન્સીસ અને બિહારમાં ૩૮૦૦; અને દીલ્હીમાં ૧૪૧ અને પંજાબમાં ૭૬૨૩ ની સંખ્યા કુલ મળી ૧૧૮૦૦ જેનોને બીજા ધર્મમાં ભળી જતાં સરકારી વસ્તી પત્રકને રિપોર્ટ રજુ કરે છે તે અત્યંત દિલગીરીની વાત છે. જૈન કોમ પોતાના અનુયાયીઓ વધારવા સારૂ દીક્ષા જેવા પ્રશ્નને મેટું મહત્વ આપી જીવતોડ મહેનત કરે છે, પરંતુ આવી રીતે પિતાના જ અનુયાયીઓ બીજા ધર્મમાં ભળી જાય છે તેના કારણે શોધી કાઢવા અને ઉપાયે હાથ ધરવા ધ્યાન નહિ આપે તો ભવિષ્યમાં જૈનોની સંખ્યા ધાર્મિક તેમજ વ્યવહારિક દ્રષ્ટિથી વધુ ઘટાડો થવા સંભવ છે. જડવાદ ( Materialism) ના આ જમાનામાં ધાર્મિક જ્ઞાનપ્રચારની કેટલી બધી આવશ્ય

Page #28

હિંદુસ્તાનમાં જેનેની વસ્તી વિષયક દશા.
૨૧ કતા છે તે ઉપરના અન્ય દર્શનીઓમાં ભળી જતા જેનેના આંકડાઓ તરફ દ્રષ્ટિપાત કરવાથી સહેલાઈથી સમજી શકાશે. જ્યાંસુધી ધાર્મિક જ્ઞાનને પ્રચાર જોઈએ તેવા બહોળા પ્રમાણમાં કરવામાં નહિ આવે ત્યાં સુધી ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધા ટકી રહેવી બહુ જ મુશ્કેલીભરેલી છે. એકલી ધાર્મિક ક્રિયા જ્ઞાન અને શ્રદ્ધા વિના કેટલો વખત ટકી રહેશે ? તેટલાં જ માટે હિંદુસ્તાનમાં જૈન વસ્તી ધરાવનાર એક પણ શહેર એવું ન હોવું જોઇએ કે જે ઠેકાણે જૈન પાઠશાળા ન હોય. એટલે દરેક ગામમાં જૈન પાઠશાળા હોવી જોઈએ કે જેથી કરી ધર્મશ્રદ્ધા ટકી રહે. આ ઉપરાંત ઉપર દર્શાવેલ પ્રાંતે કે જે ઠેકાણે જૈને આર્યસમાજીસ્ટ અથવા બીજા ધર્મમાં ભળી ગએલા જોવામાં આવે છે તે બાજુ ખાસ ધાર્મિક બોધ આપવા સારૂ મુનિ મહારાજાઓએ વિહાર કરવાની વહેલી જરૂરીઆત છે. જૈન સાધુઓના આ બાજુના વિહારની ગેરહાજરીને લીધે આપણે આપણું અનુયાયીઓ ગુમાવીએ છીએ તેટલા જ માટે આવા પ્રાંતમાં ઉપદેશની ખાસ જરૂરીઆત છે. મુનિ મહારાજ ન્યાયવિજયજી મહારાજ એક સ્થળે જણાવે છે કે “ રજપુતાનાની કરૂણ હૃદયભેદક કથની લખતાં આ કલમ કરે છે. ગામે ગામ અમારા આ વિહારમાં અમને સંભળાવે છે કે આપણુ સાધુઓના વિહાર અને ઉપદેશના અભાવે જેમણે મંદિરે બંધાવ્યા છે તે શ્રાવકે મંદિરવિરોધી બનતા જાય છે.” આ સ્થિતિને ખ્યાલ કરી જૈન તરિકે જાહેર થયેલ મુનિમહારાજએ આવા પ્રદેશ તરફ વિહાર કરવાની જરૂર છે. દીક્ષા પ્રકરણને અંગે જે ચળવળ જૈન કેમમાં છેલ્લા દાયકામાં ચાલી હતી તેને અંગે સેનસસ ઓફીસર મી. જે. એચ. હટન વસ્તીપત્રકની નેંધપોથીમાં નીચે મૂજબ નેંધ લે છે.
"The Jain like the Hindu Community is not unmoved by the spirit of reform and opinion has run very high on the question of the inifiation of menners as religious asseties (Muni) leading in Ahmedabad leading to blows betweon the two factories in July 1930 and to action by the Majistrate who had to take securitity against breaches of the peace in January 1931. "
ઉપર પ્રમાણે સરકારી બેંધપોથીમાં આવા દીક્ષા જેવા ધાર્મિક પ્રશ્ન માટે લખાયેલ છે તે દિલગીરી ભરેલું છે, પરંતુ સદરહુ રિપોર્ટ છપાયા બાદ સાધુ સંમેલનમાં સદરહુ દીક્ષાના થએલા ઠરાવ મુજબ મુનિ મહારાજે વર્તન

Page #29

| જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતો, વિધાન અને મંતવ્ય. |
પ્રાણી માત્રને સુખી કે દુઃખી સ્થિતિમાં જીવન પ્રિય હોય છે. વિશ્વમાં દુઃખનું અસ્તિત્વ શામાટે છે ? દુઃખમાંથી સંપૂર્ણ રીતે મુક્ત કેમ થવાય ? અને પરિણામે સુખ કેમ વધે ? એ બધું યથાર્થ રીતે જાણવાની મનુષ્યની ભાવના એ ધર્મનું મૂળ છે. દુઃખને નિર્મૂળ કરવું, તેના અસ્તિત્વના કારણોને આવિષ્કાર કરે અને જીવનને વધારે સુખમય બનાવવું એ ધર્મનું મુખ્ય કાર્ય છે.
દુખથી મુક્તિ અને સુખની વૃદ્ધિ અર્થે ધર્મ અનેક ઉપાયની પ્રરૂપણ કરે છે. આવા ધાર્મિક ઉપાયોમાં અહિંસા (“જીવ ને જીવવા દે” નો સિદ્ધાન્ત ), સત્ય, નીતિ, સદાચાર ( સુચિત્વ), સંતોષવૃત્તિ, પિતૃઓ પ્રત્યે સમાન બુદ્ધિ અને પ્રભુને માટે આજ્ઞાંકિતભાવ એ સર્વસામાન્ય છે. આ ધર્મમાર્ગમાં ઓછા વિદને નથી, પણ ધર્મની આ સવ આજ્ઞાનું પાલન કરવું એ તે ઇષ્ટ જ છે. આવા શુદ્ધ અને ધાર્મિક જીવનની આવશ્યકતા માટે કંઈક નિશ્ચયાત્મક શ્રદ્ધાની અપેક્ષા રહે છે.
પાપ-પુણ્ય તેમજ સુખ-દુઃખના સંબંધમાં દુનીઆના ધર્મોના મંતવ્ય અને સિદ્ધાન્તમાં ઘણે મતભેદ છે. જુદા જુદા ધર્મોના મંતવ્યો અને સિદ્ધાતેમાં આ પ્રમાણે વ્યાપક દષ્ટિએ ભિન્નતા છે. દરેક ધર્મ પાપ અને દુઃખનાં અસ્તિત્વનાં કારણોનું નિરાકરણ કરે છે જેથી એ છે–વત્ત કે સંપૂર્ણ અંશે મનુષ્યનાં મનનું સમાધાન થાય છે. કોઈ દયાળુ અને સર્વશકિતમાન પ્રભુ સૃષ્ટિને કર્તા અને નિયામક છે એ એક ધર્મ-સિદ્ધાન્ત પ્રવર્તે છે. અનાત્મવાદી અને કેવળ જડવાદનો સિદ્ધાન્ત આ સિદ્ધાતને એક વૈકલ્પિક
ચલાવી હવે પછી કઈ પણ રીતે કઈ પણ વ્યકિતને કાયદાની અદાલતમાં આશરે લેવો ન પડે તેવી સ્થિતિ ચાલુ રાખશે તે આપણે જૈન કેમને ભાગ્યશાળી ગણીશું, કારણ કે સરકારી બેંધપોથીમાં લખાએલ એક વખતના લખાણને કઈ પણ સંજોગોમાં ભવિષ્યમાં કાંઈ પણ ઉપયોગ થાય તેના કરતા તે એક અપવાદ તરીકે રહે તે જ ઈચ્છવાજોગ છે.
(ચાલુ)

Page #30

જૈન ધર્મના સિદ્ધાંતો, વિધાન અને મંત.
૨૩
સિદ્ધાન્ત છે. ભૌતિક પરમાણુઓની ક્રિયા અને સંચયથી જીવન અને ચેતના નિષ્પન્ન થાય છે અને મૃત્યુ સમયે જીવન અને ચેતના દેહથી છૂટા પડે છે એ આ નાસ્તિકવાદનો સિદ્ધાન્ત છે. આસ્તિકવાદ-જૈનદર્શનના સિદ્ધાન્તમાં આત્માના અસ્તિત્વને અસ્વીકાર થતો નથી. જગતના કર્તા તરીકે કોઈને ગણવાની માન્યતાને પણ આ સિદ્ધાન્તમાં સ્થાન નથી. ધર્મનું આ મંતવ્ય દરેક વ્યક્તિને પોતાનાં ભાવિને પ્રભુ બનાવે છે. જીવ માત્રને તેથી અમરત્વની અનેરી આશાને ભાવ પ્રદીપ્ત થાય છે. આ જીવનમાં તેમજ હવે પછીનાં ( આમુમ્બિક) જીવનમાં શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ અર્થે આવશ્યક સાધન તરિકે અંતિમ પૂર્ણતા પ્રાપ્ત થતાં સુધી નીતિ અને સદાચાર યુકત જીવનને આગ્રહપૂર્વક નિર્દેશ કરે છે.
ધર્મની જ માન્યતાઓએ આપણામાં શરૂઆતથી જ ઘર ઘાલ્યું હોય છે. તે માન્યતાઓ ચોક્કસ સંયોગમાં છેવટ સુધી ટકી રહે છે. આશંકાવૃત્તિ, ગુણદેષની પરીક્ષા અને પુનવિધાન–ભાવને અભાવે જન્મથી જડ ઘાલી બેસેલાં ધાર્મિક મંતવ્યમાં ફેરફાર થવું મુશ્કેલ છે. વિવેકબુદ્ધિને વિકાસ થતાં નવાં મંતવ્યો જુનાં મંતવ્યનું સ્થાન લે છે. ગુણદોષનું પરીક્ષણ આદિ વૃત્તિને કારણે વિવેકવૃત્તિને ઉદ્ભવ યથાયોગ્ય રીતે થતાં ગમે તેવી શ્રદ્ધા ડેલાયમાન થાય છે. “આપણે તેની ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી જોઈએ ? દશ્ય અને અદશ્ય જીવ માત્રમાં કોની આજ્ઞાને સત્ય તરીકે માનવી ?” એવા એવા પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે. પ્રભુની આજ્ઞાને માન્ય રાખવી જોઈએ એવો પ્રશ્નને આપણે જવાબ હોય તો સવાલ ઉઠે છે કે “ પ્રભુની વિશિષ્ટતાઓ કઈ કઈ છે? એ વિશિષ્ટતાઓ એવી છે કે જેથી પ્રભુની આજ્ઞા જ સત્ય હોવાનું આપણે જાણી કે માની શકીએ !”
જે આ સર્વ વિશિષ્ટતાઓ સંબંધી આપણને કંઈ પણ જ્ઞાન ન હોય તે કોઈ આપખૂદ અને જુલ્મી સ્મૃતિકાર (ધર્મ-નિયમોના પ્રણેતા) ની આજ્ઞામાં આપણે શ્રદ્ધા રાખીએ એવું પણ કદાચ શક્ય છે. તાત્પર્ય એ કે જ્ઞાન એ જ ધર્મબોધનું એક માત્ર નિષ્પત્તિ-સ્થાન છે. આથી લેખિત મૌખિક કે પ્રેરિત બોધમાં જ્ઞાન સર્વથા આવશ્યક છે. દુનિયાની કોઈ પણ સત્તા સત્ય જ્ઞાનવિના સત્ય બોધ ન જ આપી શકે. કોધ, ઈર્ષ્યા અને બીજા વિકારોના મોહક તત્વેથી જે જ્ઞાન સંપૂર્ણ મુક્ત થયું હોય તે જ જ્ઞાન સત્ય છે, એવી જેનદર્શનની માન્યતા છે. જે સદાચાર માર્ગનાં સેવનથી શાશ્વત

Page #31

૨૪.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. મેક્ષ-સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે તે માર્ગને નિર્દેશ સર્વ જ કરી શકે એવું જૈનધર્મનું વિધાન છે. મહોત્પાદક તનું અસ્તિત્વ હોય ત્યાં સુધી કેઈને પણ સર્વજ્ઞાપણાની પ્રાપ્તિ અશકય છે એવું જૈનધર્મનું સ્પષ્ટ મંતવ્ય છે. જૈનેના આધ્યાત્મિક પરમ પુરૂષ સર્વજ્ઞ હોવાનું તેમજ તેઓ સર્વે પ્રકારના દેશે અને વિકારોથી મુકત હોવાનું મનાય છે. જૈન ધર્મશાસ્ત્રો આ સર્વજ્ઞ મહાપુરૂષોના જીવન અને બેધના ઐતિહાસિક વૃત્તાન્તરૂપ ગણાય છે. એ ધર્મશાસ્ત્રોમાંથી જ જૈન સિદ્ધાન્તની પ્રરૂપણ થએલ છે. જૈન અહંતોએ દુનિયા ઉપર મનુષ્ય તરીકે જીવન વ્યતીત કર્યું હતું. આથી નીચેના ધર્મમંતવ્યનું મૂળ ( આદ્ય કારણ ) આપણને મળી રહે છે.
જૈનધર્મના સિદ્ધાતોના ઉદ્દગમના પ્રશ્નનો વિચાર ન કરીએ તે પણ એ સિદ્ધાન્તો પોતાના ગુણે કરીને ટકી શકે છે. તેઓ સ્વયમેવ આશ્વાસન જનક અને સંતેષદાયી છે. તેમનાથી આત્માનું અનિષ્ટથી રક્ષણ થાય છે, હૃદયને આવશ્યક વસ્તુઓ કે સાધને ઉપલબ્ધ થઈ શકે છે. બુદ્ધિની કારમી કટીમાંથી પસાર થતાં આ સિદ્ધાન્તને લેશ પણ આંચ આવતી નથી. કોઈપણ વ્યકિતને તેથી સ્વાતંત્ર્ય-મુક્તિ મળે છે.
જૈન સિદ્ધાન્તોમાં કેઈ આજ્ઞાઓને સ્થાન નથી. સિદ્ધાન્તના પાલનમાં કોઈ પ્રકારના આદેશ માન્ય કરવાનું નથી. જૈન ધર્મ એટલે નૈતિક અને આધ્યાત્મિક ઉત્કૃષ્ટતાનું સ્વીકૃત ધ્યેય સફળ થાય એ રીતે પિતાનું જીવન સર્વોચ્ચ સ્થિતિએ લઈ જવાનું એક પરમ કાર્ય છે. જૈન મંતવ્ય જીવનના આ ઉત્કૃષ્ટ આદર્શનું નિરૂપણ કરે છે. અનંત કાળમાં ભાવી જીવનની દ્રષ્ટિએ તેમજ અન્ય જીવાત્માઓ સાથે સંબંધની દ્રષ્ટિએ, મનુષ્યને આ સિદ્ધાંત ગંભીરપણે વિચારવા અને અમલમાં મૂકવા ગ્ય છે. પોતાની તેમજ બીજાઓની દુઃખથી મુક્તિ થાય અને સૌોકેઈને સુખ કેમ વધે એનુ આ સિદ્ધાંતમાં નિદર્શન થાય છે. જૈન ધર્મના સિદ્ધાન્ત આ પ્રમાણે એ પ્રકારનું તત્ત્વજ્ઞાન જ નથી, એ સિદ્ધાંત અવશ્યમેવ એક ધર્મરૂપ છે. “ અંહિસા એ જૈનધર્મને મુદ્રાલેખ કે સોનેરી સિદ્ધાન્ત ( નિયમ ) હેવાથી અને જૈન ધર્મના સિદ્ધાતોનું આખુંયે ચણતર પ્રેમ–દયા ઉપર થયેલું હોવાથી એ સિદ્ધાન્ત ઉચ્ચ પ્રતિના હૃદય ધર્મરૂપ છે. આપત્તિ કાળે કે મૃત્યુ-સમયે જેથી ખરૂં આશ્વાસન અને ચિત્તની શક્તિ મળી રહે છે એવી એક જ વસ્તુ તે ધર્મ છે.

Page #32

સ્વાધ્યાય.
(૧)
દેવપૂજા અને શુસેવા પછી શ્રાવક્રના ત્રીજા કર્તવ્યના વિચાર કરતાં સ્વાધ્યાયને વારો આવે છે.
કરેલ જ્ઞાન
આત્મા
આ એક જાતના અભ્ય'તર તપ છે. એકાંત સાધી પ્રાપ્ત પરથી ઉંડાણુ વિચારમાં ઉતરવું અને એ રીતે ધાર્મિક બાબતે ના સાથે મેળ બેસાડી અમુક પ્રકારના નિશ્ચયને દ્રઢ કરવેા એ એનું ધ્યેય છે. વાંચવું, શંકા પડતાં પૂછવુ, વાંચવામાં આવેલી ખાખતા સંબંધી વિચારણા ચલાવવી, વળી એની સ્મૃતિ તાજી રાખવા સારૂ વાર વાર પરાવર્તના (Revison) કરવી, અને ધર્મકથાદ્વારા એનુ સતત મનન થતું રહે તેવા પ્રયાસે આદરવા આદિ પ્રકારે છે.
કોઇ પણ વિષયના અધ્યયન અર્થે કિવા સચાટ વાંચન માટે જેમ સમયની વિપુલતા આવશ્યક છે તેમ મનની એકાગ્રતાની પણ એ વેળા ખાસ જરૂર છે; તેા જ સ્વાધ્યાયનું કાર્યં યથાર્થપણે આદરી શકાય. આ હેતુની સિદ્ધિ અર્થે જ્ઞાનીપુરૂષાએ બેઘડીરૂપ સમય (minimum) ઓછામાં ઓછા પ્રમાણુ તરીકે નિયત કર્યાં છે.
એ બેઘડીરૂપ કાળ યાને ૪૮ મિનિટના સમયને આપણે સામાયિક તરીકે ઓળખીએ છીએ. સામાયિક લેવાની વિધિમાં જ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે હું સ જાતના આર લાદિથી હાથ ધોઇ નાંખીને, અને મન-વચનકાયાના ચેાગા પર પણ દ્વિવિધ અંકુશ મૂકીને માત્ર સમભાવ દશાનું અવલંબન
ધર્મનુ' સત્ય, તેના કાઈ અનુયાયી હાય કે ન હેાય તે પણ તે સત્ય રૂપે જ રહે છે. અનુયાયીઓને અભાવે ધર્મનાં સત્યનું સત્ય જતું રહેતુ નથી. ધર્મનું સત્ય વર્ત્તમાનમાં પણ સત્યરૂપે કાયમ જ છે.
( મી. હરબટ વારન," ) * મૂળ લેખ ઈંગ્લીશમાં મી. હરબટ વારને માકલેલ હતા જેના આ અનુવાદ છે.

Page #33

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ગ્રહી એકાગ્રતાથી આત્મરમણમાં લાગી જઉં છું અર્થાત્ આત્મ સ્વરૂપને યથાર્થ સાક્ષાત્કાર કરવાના સાધને જાણવા-વિચારવા પ્રયત્ન એવું છું.
સ્વાધ્યાયને અથે કેવળ ધર્મ સંબંધી વાંચન અથવા તે વિચારણા કરવામાં આવે તો પણ વાંધા જેવું નથી. મુદ્દાની વાત એટલી જ છે કે એ કાર્યની સાધનામાં ચિત્ત પરોવવાની ખાસ આવશ્યકતા છે. કેઈ એ પાછળ માત્ર ત્રીશ મિનિટ આપી શકે તેમ હોય તો પણ ચાલી શકે, પણ એથી સામાયિક જેવી ઉંચા પ્રકારની આધ્યાત્મિક કરણને લાભ પ્રાપ્ત ન થઈ શકે. એ સારૂ તે ૪૮ મિનિટને સમય કહાડો જ ઘટે. મનુષ્ય માટે એ કંઈ મોટી વાત નથી. આવશ્યક કાર્યથી જે લાભ થાય છે, ઇંદ્રિયે ને કષા પર જે કાબૂ મેળવવાની શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, વાંચનને વિશાળ અનુભવ એકઠે થાય છે અને તર્ક તેમજ સ્મરણશકિતની ખીલવણીમાં જે અજબ પલટે આવે છે એ બધાનો સરવાળો કરવામાં આવે તે-તે ગણનાના આંક કુદાવી જાય છે. સમ કહેતાં સમતા સમભાવને જેમાં લાભ થાય અને પછી ઉણપ શી રહે ?
શ્રી મુનિસુંદરસૂરિજી તે એ સમતાને મોક્ષની વાનકી કહે છે અને પંડિત લાલને સામાયિકથી સીધી લાઈનમાં મુકિત યાને સયોગી ગુણસ્થાનકને કરેમિ ભંતે સૂત્ર પરના વિવેચનમાં મૂકેલું છે, એટલે આ સામાયિક કરણીરૂપ સ્વાધ્યાય પ્રતિદિન કરે એ પ્રત્યેક શ્રાદ્ધ ધર્મ ગણાય.
| (ચાલુ) ચેકસી.
મુનિરાજ શ્રી સાગરવિજયજી મહારાજને સ્વર્ગવાસ.
શ્રીમદ્ આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજના પ્રશિષ્ય શ્રી સાગરવિજયજી મહારાજ શુમારે ચુમાળીશ વર્ષની વયે, એકવીશ વર્ષ નિરતિચારપણે ચારિત્ર પાળી તા. ૯-૮-૧૯૩૪ ના રોજ અમદાવાદ શ્રી ઉજમબાઈ ધર્મશાળા ઉપાશ્રયમાં સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. મુનિ શ્રી સાગરવિજયજી પ્રકરણો વગેરેનું સારું જ્ઞાન ધરાવતા હતા. સ્વાધ્યાય, ધ્યાયના પ્રેમી તેમજ સરલ અને ક્રિયાપાત્ર મુનિ હતા. છેલ્લા શ્વાસોશ્વાસ સુધી ધ્યાન, સઝાય, પરમાત્મસ્મરણ કર્યું હતું. તેવા ઉત્તમ મુનિશ્રીની જૈન સમાજમાં ખોટ પડી છે. તેમના પવિત્ર આત્માને અખંડ, અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ.

Page #34

શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા પુસ્તકામાંથી ફકત
ભાવનગર તરફથી પ્રકાશિત થયેલા નીચેનાજ સીલીકમાં છે.
આ સભા તરફથી અત્યારસુધી કુલ
ગ્રંથો વિવિધ સાહિત્યના પ્રસિદ્ધ થયાં
છે, તેમાંથી સીલીક રહેલા મળતાં પુસ્તકા નીચે પ્રમાણે એ પાનામાં છે.
ધ પરીક્ષા
૨૩ સકત રત્નાવલી
૨૪ મેડૂત સમસ્યા લેખ ૨૫ ચેતે દૂત ... ૫૧ સુકૃત સંકીર્તનમ ૫૬ કરૂણા વજ્રાયુધ નાટક પ૯ કામુદી મિત્રાન દમ્ ૬૦ પ્રમુદ્દ રાહીયમ ૬૧ ધર્મોલ્યુમ્ ૬૪ સિંહપ્રાકૃત સટીકમ્
01410
૬૬ ખંધહેતૂદય ત્રિભંગી પ્રકરણમ્... ૦-૧૦-૦
૬૭
૬૯ ચેયવંદણુ મહાભાસ ૭૦ પ્રશ્નપદ્ધતિ
૧-૦-૦ ...૧-૧૨-૦ ૦-૨-૦
૭ર. યાગદર્શન તથા યેાગવિશિકા... ૧-૮-૦
* ( સંસ્કૃત માગધી અને મૂળ ટીકાના ગ્રંથે )
પદ્રૌપદીસ્વયંવરમ્
૭-૪-૨
...
૬. પ્રાચીન જૈનલેખ સંગ્રહ ભાગીજે૩-૮૦ ૭ જૈન ઐતિહાસિક ગુર્જર કાવ્ય
સચય
...
200
...
...
કથા ચતુષ્ટયમ ૭૬ જૈન મેઘદૂતમ છછ શ્રાવક ધર્મ વિધિપ્રકરણમ્ ૭૮ ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય
૭૯ ઐદ્ર સ્તુતિ ચતુર્વિં શતિકા ૮૦ વસુદેવહિંડી પ્રથમ ખંડ ૮૧ વસુદેવહિંડી પ્રથમ ખંડ દ્વિતીય
૭૩ મંડલ પ્રકરણ
૭૪ દેવેન્દ્ર નકેન્દ્ર પ્રકરણમ ૭૫ ચન્દ્રવીરશુભા-ધનધમ સિંહૃદત્ત કપિલ–સુમુખ નૃપાદિ મિત્ર ચતુષ્ક
...
...
શ
વસુદેવહિંડિ દ્વિતીય ખંડ શ્રીબૃહત્કલ્પસૂત્રમ્ પ્રથમ ખંડ. શ્રી. બૃહત્કલ્પ સૂત્રમ્ દ્વિતીય ખંડ,
કમ ગ્રન્થ
૦-૪-૦
૦=૪-૦
--૪-૦
•-2-૦
01810
-૬-૦
૦-૫-૦
-૪-૦
૦૪-૦
૦-૧૨-૦
૦-૧૧-૦
૨-૦-૦
.-૮-૦
૩-૦-૦
-Y-=。
૩-૮-૦
31110
છપાય છે.
79
27
(પ્રવતક શ્રી કાંતિવિજયજી જૈન ઐતિહાસિક પ્રથા )
હું નખરવાળા ગ્રંથો સભાએ પ્રકટ કરેલ છે.
(અન્ય ગ્રંથ )
અનુત્તરાવવાઇ સૂત્ર.
નયેાપદેશ ગાંગેયભંગ પ્રકરણમ (ગુજરાતી. ) તત્વનિ યપ્રાસાદ
200
630
...
...
આત્મવલ્લભ પૂજા સંગ્રહ પંચ પ્રતિક્રમણ મૂળ પંચ પ્રાતક્રમણ વિધિયુકત દેવસીરાઇ પ્રતિક્રમણ મૂળ . (પાઠશાળા માટે સે। નકલના ). દેવવંદન માળા
નવપદ એળી વિધિ શ્રીપાળ રાજાને રામ સતર ભેદી પ્રશ્ન હારમેાનીયમ.. નેટેસન સારીગમ સાથે પ્રમેયરત્નકાષ
...
પૂજા સંગ્રહ ભાગ ૧ થી ૪ ... ૨-૦-૦ જૈન ગીતા
૧-૦-૦
૨-૧૨-૦
...
૦-૬-૦
૧-૦-૦
01810
...
લખાઃ—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
૧૦-૦-૦
૧-૮-૦
-૮-૦
૦-૧૦-૨
01310
૧૨-૮-૦
૧-૦-૦
૦-૪-૦ ... .-૮-૦ ૪-૦-૦
સજ્જન સન્મિત્ર
નવતત્વ અને ઉપદેશ ખાવની
( પ્રેા. હીરાલાલ રસિકલાલ ) ૪-૦-૦
૦-૮-૦
૦-૧૦-૦ ૦-૪-૨
૦-૧૨-૦ ૩-૭-.
જૈનભાનુ
વિમળ વિનેદ
વિશેષ નિય
-૧-૦
૫-૦-૦
...
ચૌદ રાજલેાક પૂજા સે। નકલના સમ્યક્ત્વ દર્શીન પૂજા સેા નકલના ૫-૦-૦ અવિદ્યા અંધકારમાડ
-૪-૨
શ્રી નવપદ પૂજા ગંભીર વિ. કૃત ૦-૨-૦

Page #35

| "ગુજરાતી-ભાષાંતરના ગ્રંથો.
મળી શકતાં ગ્રંથોનું લીસ્ટ. )
૧ શ્રી જૈનતત્ત્વાદશ ... ... પ-૦-૦ ૪૨ શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિકા ૨ શ્રી નવ તત્ત્વને સુંદર બાધ ... ૦-૧૦-૦ ૪૪ શ્રી પંચ પરમેષ્ટી ગુણ રત્નમાળા ૧-૮૪ શ્રી જીવવિચાર વૃત્તિ ... ૦-૬-૦ ૪૫ સુમુખનુપાદિ ધર્મ પ્રભાવકની ૮ શ્રી દંડક વૃતિ ... ... ૦-૮-૧
કથા છે,
••• ૧-૦૯ શ્રી નયમાર્ગદર્શક ... ૦-૧૦-૦ ૪૬ શ્રી નેમનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર ... ૨-૦-૯ ૧૦ હંસ વિનોદ : ... ... ૦-૧૨-૦ ૪૭ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા.૧લો ૨--૦-૦e ૧૨ કુમાર વિહારશતક ... ૧-૮-૦ ૪૮ આદેશ જૈન શ્રી રત્ન ... ૧-૭-૮ ૧૩ શ્રી જૈન ધમ વિષયિક પ્રશ્નોત્તર ૦-૮-૦ ૪૯ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાર જે. ૨૦-૮-૯ ૧૪ શ્રી જૈન તત્તસાર મૂળ તથા
૫૦ શ્રીદાનપ્રદીપ .
૩૦-૦ ભાષાંતર ... ... ... ૦-૬-૦
૫૧ શ્રીનવપદજી પૂજા (અર્થ સહીત) ૧-૪-૦ ૧૬ શ્રી આત્મવલ્લભ જૈન
પર કાવ્ય સુધાકર
. ૨-૮-૦
૫૩ શ્રી આચારપદેશ ... ... ૦-૬-૯ સ્તવનાવલી ' ... ... ૦-૬-૦ ૧૭ શ્રી મોક્ષપદ સેાપાન
૫૪ ધર્મરત્ન પ્રકરણ ••. .• ૧-૦-
૦-૧૨-૦ ૧૮ ધર્માભિદુ અવૃતિ બીજી
૫૫ શ્રી પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર (અર્થ
૨-૦-૦ ૧૯ શ્રી મનાતર પુષ્પમાળા ... ૦-૧૪-૦
| સહિત ) શાસ્ત્રી ... ... ૧-૧૨૨૧ શ્રી શ્રાવક કેમ્પતરૂ •••
૦--૦
૫૬ શ્રી આત્મવિશુદ્ધિ ... ... ૦–૬૨૨ શ્રી આત્મપ્રબોધ
- ૨-૮-૦ ૫૭ કુમારપાળ પ્રતિમા
. ૩-૧૨-૦ ૨૬ જૈન ગ્રંથ ગાઈડ ... ... ૧-૦-૦
૫૮ જેન નરરત્ન “ભામાશ': ”... ૨-૦–૦
૫૯ આમાનન્દુ સભાની લાઇબ્રેરીનું ૨૭ શ્રી નવાણું પ્રકારી પૂજા
અક્ષરાનુક્રમ લીસ્ટ ...
૦-૧૪-૦ | ( અર્થ સહિત ) ... • ૦-૮-૦
૬ ૦ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર
૧-૧૧૨૮ શ્રી તરત્ન મહોદધિ ભા ૧-૨ ૧--૦- ૦
૬ ૧ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર
૧-૧૨-૯ ૨૯ શ્રી સમ્યકત્વ સ્વરૂપ સ્તવ
૬૨ શ્રી પૃથ્વીકુમાર ચરિત્ર
૧-૦૧ શ્રી ચંપકમાળા ચરિત્ર
૬ ૩ ધમ પરીક્ષા ... ૩૩ સમ્યક્ત્વ કૌમુદી ભાષાંતર ... ૧-૦-૦ ૬૪ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર
-૮-૭ ૩૪ શ્રી પ્રકરણ પુષ્પમાળા
શ્રી મહાવીરસ્વામી ચરિત્ર છપાય છે. (દ્વિતીય પુષ્પ ) ,
••• ૦-૮-૦ સતી સુરસુંદરી ચરિત્ર ૬ શ્રી અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ... ૦૯-૪-૦ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણુસૂત્ર અર્થ સહિત ૩૭ શ્રી ગુરૂ ગુણુમાળા
" ૦-૬-૦ | ( ગુજરાતી ) ૩૮ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ સ્તવનાવલી... ૦૯-૫-૦ શ્રી દેવસરાઈ પ્રતિક્રમણ અર્થ સહિત ૪૦ શ્રી જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ ... ૦-૮-૦ ( ગુજરાતી )
લખેઃ—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર,
૧-૦-૦૦
બીજ નવા ગ્રંથ પ્રેસમાં છે અને અસુક ગ્રંથની યાજના શરૂ છે.

Page #36

Fa0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 6 0 0 0 0 0 0 0 6 hd 0 0002@01660.000 800 800
લાઇફ મેમ્બર.
છે-આ સભાનાં લાઇમૅમ્બર સાહેબેને થતા અપૂર્વ ગ્રંથાના લાભકાપણુ શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન આ સભામાં સભાસદ તરીકે દાખલ થઇ શકે છે. એક સાથે । ૫૦૦) આપનાર ગૃહસ્થ આ સભાના પેટ્રન (માનવંતા મુરબ્બી) થઇ શકે છે. તેઓશ્રીને સીલીકમાં હેાય તે ધારા પ્રમાણે આગલા તથા તે પછી છપાતા કાપણું ગ્રંથ અને માસિક ભેટ આપવામાં આવે છે.
એક સાથે રૂ! ૧૦૦) આપનાર પહેલા વર્ગના લાઇક્ મેમ્બર થઈ શકે છે
એક સાથે રૂા ૫૦) આપનાર ખીજા વર્ગના લાઇક મેમ્બર થઇ શકે છે.
જૈન લાઇબ્રેરી, શાળા કે સંસ્થા મેમ્બર તરીકે રજીસ્ટર્ડ થવા માગે તે। . । ૫૦) ભરવાથી ખીજા વર્ગના લાઇફ મેમ્બરાના હક્કો ભાગવી શકશે.
પહેલા વના લાફ્ મેમ્બરાને સભા તરફથી પ્રગટ થતા પુસ્તકની એક એક નકલ તથા આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક તેમની જીંદગી સુધી ભેટ આપવામાં આવશે.
બીજા વગના લાઇક મેમ્બરાને સભા તરફથી પ્રકાશિત થતા એ રૂપીઆની કિ ંમત સુધીના દરેક ગ્રંથની એક એક નકલ ભેટ આપવામાં આવશે. ઉપરાંતની કિ ંમત લઇ ભેટ મળી શકે છે, તેમજ આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક પણ તેમની જીંદગી સુધી ભેટ આપવામાં આવે છે.
સ્ત્રી ઉપયોગી વાંચનમાળાની યોજના.
અમારૂં' સીરીઝ ગ્રંથમાળા ખાતુ.
એક હજાર કે તેથી વિશેષ રકમ આપનાર જૈન બધુ કે વ્હેનાના નામે ઉત્તરાત્તર અનેક પ્રથા પ્રકટ કરી જ્ઞાનેાદ્વાર યાને જ્ઞાનભક્તિનુ કા, સભા, ( સાથે તે રકમ આપનાર પણ અનેક અધુએ તેને લાભ લઇ ) કરી રહેલ છે. સાથે અનેક સાહિત્યના પ્રથા પણ સભા પ્રગટ કરી રહેલ છે. આ સભાના લાઇક મેમ્બરાને પણ અનેક સુંદર મ્હોટા ગ્રંથૈને ( કંઇપણ બદલેા લીધા વગર ) લાભ મળી રહેલ છે. તે રીતે કાઇપણ સંસ્થા કરી શકેલ નથી જે સાહિત્યરસિક સર્વ બન્ધુએ જાણે છે.
અત્યારસુધી અનેક જૈન બંધુએ તેવી રકમ સભાને સુપ્રત કરી પોતાના નામથી ગ્રંથમાલા પ્રકટ કરાવી જ્ઞાનભક્તિ કરી રહેલ છે, તેનુ શુભ અનુકરણ કરી હાલમાં શ્રીમતી કસ્તુર અેને પણ એક રકમ તે માટે ( સ્ત્રી ઉપયાગી સીરીઝ પ્રગટ કરવા ) આ સભાને સુપ્રત કરેલ છે; તેમાંથી ઉત્તરાત્તર સ્ત્રી ઉપયાગી (સતી ચરિત્રા, શ્રી ઉપયાગી વિષેયેાના ) પ્રથા પ્રકટ કરવાનું આ સભાએ શરૂ કરેલ છે. તેવી રીતે અન્ય હેંનેએ પશુ જ્ઞાનભક્તિ અને ઉદ્ધાર કરી લાભ લેવાનેા છે. સીરીઝના ધારાધેારણુ બીજા પેજ ઉપર. છે. આ લાભ દરેક જૈનબંધુએ અને હેંનેએ લેવા જેવા છે.
સ્વવાસી આપ્તજનેાના સ્મરણાર્થે તે ભક્તિ સાથે જ્ઞાનની સેવા કરવાનુ ને સ્મરણુ સાચવવાનું આ અમૂલ્ય સાધન છે અમરનામ કરવાનું પણ સાધન છે.
ક્રાઇ પણ સ્થળે પૂરતી ખાત્રી કર્યાં સિવાય લખાણ કે ખીજાથી લલચાઈને રકમ આપતાં પહેલાં અવશ્ય વિચારવાનું છે. શ્રી. જૈન આનદ સભા—ભાવનગરexposter-CTEFFECTDELTWITT 7 AP NI DO IF I I II I II I 7
www.

Page #37

આ
20
તમારૂં નામ અમર કરવું હોય તો આટલુ વાંચી નિચ કરી લ્યા.
૪
જગતમાં જન્મ ને મરણ પ્રત્યેક પ્રાણીને માટે સર્જાયેલ છે, જેથી મનુષ્યા જ્ઞાન અને બુદ્ધિવડે પોતાના માટે આત્મકલ્યાણના માગ શેાધી કાઢે છે; જેથી તમારે આ જીવનમાં તમારૂં નામ અમર રાખવુ હાય, જ્ઞાનભક્તિ કરવી હાય, જૈન સાહિત્ય સેવા કરી જ્ઞાન ઉપાર્જન કરવું હેાય તે તે આત્મિક ઉન્નતિ માટે નીચેની યેાજના વાંચીવિચારી આજે જ આપ નિર્ણય કરે અને આપના નામની ગ્રંથમાલા પ્રસિદ્ધ કરાવી અમૂલ્ય લાભ મેળવે.
૨ સીરીઝને પ્રથમ ગ્રંથ આ સભાએ વ્યય કરવા.
યાજના.
૧ જે ગૃહસ્થ એછામાં આછા રૂા ૧૦૦૦) એક હજાર આ સભાને આપે તેમના નામથી ગ્રંથમાળા ( સીરીઝ ) ( ગ્રંથે ) સભાએ દરેક વખતે નીચેની શરતે પ્રકટ કરવા. છપાવવાને માટે વધારેમાં વધારે રૂા. ૧૦૦૦) સુધીના
આ
૩ જાહેર લાઇબ્રેરી કે ભંડાર તેમજ સાધુ-સાધ્વી મહારાજ વગેરેને અમુક સ ંખ્યામાં ગ્રંથૈા સીરીઝના નિયમ મુજબ જે જે ભેટ અપાય તે તે ‘સીરીઝવાલાની વતી સભા મારકૃત ભેટ ’ મેાકલવામાં આવશે.
૪ તે સીરીઝની છપાતી દરેક ઝુકની પચીશ કેાપી જે ગૃહસ્થના તરફથી આ ગ્રંથમાળા છપાય તેમને ભેટ આપવામાં આવશે.
૫ તે સીરીઝના પ્રથમ એછામાં એછા અડધા ગ્રંથા ખપી ગયા હેાય તે સમયે ઉપજેલી તે રક્રમના પ્રમાણમાં તે ગૃહસ્થના નામથી ખીજે ગ્રંથ ( સીરીઝનેા ) સભાએ છપાવવા શરૂ કરવા. એ જ ક્રમ સાચવી સીરીઝના બીજા ગ્રંથા સભાએ નિરંતર છપાવવા.
૬ ગ્રંથમાળાના પ્રથમના એક જ ગ્રંથમાં સીરીઝવાળા ગૃહસ્થનુ ટુંકું જીવનચરિત્ર, ફાટાગ્રાફ અને અપશુપત્રિકા તેમની ઇચ્છાનુસાર આપવામાં આવશે.
નીચે પ્રમાણેના મહાશયેાની ઉદારતાથી તેમના નામથી ગ્રંથમાળાએ પ્રકટ થઇ ચૂકી છે અને ચશે.
૨વેારા હઠીસંગભાઈ ઝવેરચંદ,
૪ શ્રીમાન આચાર્ય શ્રી મુદ્ધિસાગરજી મહારાજ, ૬. શ્રી આત્મવલ્લભ ગ્રંથમાળા.
૮ શેઠ ઝવેરભાઇ ભાઇ.
૧ શેઠ આણુજી પુરૂષોત્તમદાસ.
૩ શ્રીમાન સુખસાગરજી મહારાજ. ૫ વકીલ હરીચ નથુભાઇ, ૭ શેઠ નાગરદાસ પુરૂષાત્તમદાસ–રાણપુર. ૯ શાહે મગનલાલ આધવજી.
૧૧ શેઠ દીદ ગાંડાભાઇ
૧૦ શેઠ અમરચંદ હરજીવનદાસ. ૧૨ શેઠ ફૂલચંદ ત્રીકમજી. ૧૩ શ્રીમતી કસ્તુરùન.
ઉપરના મહાશયાએ પેાતાની લક્ષ્મીને
સદ્વ્યય કર્યાં છે. આપ પણ વિચારીને તે રસ્તે ચાલવા પ્રયત્નશીલ થઇ સાહિત્યના ક્ષેત્રમાં આપનું નામ અમર કરશે તેમ પીએ છીએ.
લખાઃ—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર

Page #38

(ભાષાંતર ) ( જૈન દર્શનના તવજ્ઞાનને અપૂર્વ ગ્રંથ )
આત્મજ્ઞાન મેક્ષને પ્રાપ્ત કરાવનાર હોવાથી સર્વનું ઉપકારક છે. આ ગ્રંથનું ઉપર મુજબનું નામ આપી આત્મજ્ઞાનના માર્ગ અભિધેયરૂપે આ ગ્રંથના કર્તા મહાન આચાર્ય શ્રી જિનલાભસૂરિએ નિરૂપણ કરેલ યથાર્થ છે. આ ગ્રંથમાં ચાર પ્રકાશ ( પ્રકરણ ) આપવામાં આવેલ છે, જેમાં પ્રથમ પ્રકાશમાં સભ્યકુત્વનું અને તેના ભેદો વગેરેનું સ્વરૂપ વિસ્તારપૂર્વક અનેક ઐતિહાસિક દષ્ટાંતાથી રકુટ અને સરસ રીતે આપવામાં આવેલ છે કે જેથી અત્યાર સુધીમાં આ વિષયના પ્રસિદ્ધિ પામેલા ગ્રંથમાં આ ગ્રંથ ઉચ્ચ પ્રતિષ્ઠા પામવા સાથે ઉત્તમ નમુના રૂપે થયેલ છે. બીજા પ્રકાશમાં દેશવિરતિનું સ્વરૂપ, ત્રીજા પ્રકાશમાં ઉત્તમ મુનિવ્રત-સર્વવિરતિનું સ્વરૂપ અને ચોથા પ્રકાશમાં પરમાત્મભાવનું સ્વરૂપ દર્શાવેલ છે. આ આખા ગ્રંથના દરેકે દરેક વિષયે માટે અનેક કથાઓ, ઉપનયો અને આગમાં પ્રકરણો વગેરેના પ્રસંગે પ્રસગે અનેક પ્રમાણો આપી ગ્રંથકર્તાએ ભવિ જીવોના લાભાર્થે ઉત્તમ પ્રયત્ન કરી ગ્રંથ ઉપકારક બનાવ્યું છે. આ ગ્રંથ દરેક મુનિ મહારાજાઓને વ્યાખ્યાન કરવા માટે ઉચ્ચ કોટીને ઉપદેશક છે, અને +1 બંધુઓ, મુમુક્ષુ આત્માઓ માટે શ્રવણ, મનન, નિદિધ્યાસન કરવા જેવો છે. આ ગ્રંથના વિશેષ વખાણ કરવા કરતાં તે ખાસ વાંચી જવા સૂચના કરીએ છીએ.
આ ગ્રંથ ઉંચા સીત્તેર રતલી ડારલીંગ ગ્લેઝ કાગળા ઉપર રોયલ આઠ પેજી સાઈઝમાં સુંદર જૈની ( શાસ્ત્રી ) ટાઈપમાં છપાવવામાં આવેલ છે. લગભગ સાઠે ફારમ ૫૦૦ પાનાને સુંદર બાઈડીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. માત્ર થી 9 જ નકલે સીલી છે. કી'. રૂા. ૨-૮-૦ પટેજ જુદું
લખા— શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર

Page #39
થાડી નકલ સીલોકે છે. Reg. No. B, 481. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીવિરચિત સ્વાપજ્ઞ નિર્યુકિત સહિત. श्री बृहत् कल्पसूत्रम्and (શ્રી સંઘદાસ ગણી સંકલિત ભાગ્ય અને આચાર્ય શ્રી મલયગિરિ મહારાજે શરૂ કરેલ અને આચાર્યશ્રી ક્ષેમકીર્તિએ પૂર્ણ કરેલ ટીકા યુકત. ) | [ પુસ્તક 1 9 પીઠિકા ] . અતિમાન્ય આ છેદસૂત્રનો પ્રથમ ભાગ પ્રાચીન ભંડારાની અનેક લિખિત પ્રતા સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ પ્રવર્તક શ્રી કાનિતવિજયજી મહારાજના વિદ્વાન શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ અને પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સ શેધન કરી તૈયાર કરેલ છે. મુનિઓના ધાર્મિક આચારો અને રીતરિવાજો શું છે ? શા કારણથી જાયા ? કઈ દષ્ટિએ મહત્ત્વના છે ? દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ બદલાતા દીર્વાદશી આચાર્યોએ સાધુ-જીવનના તથા ધાર્મિક નિયમમાં કેવું કેવું પરિવર્તન કર્યુ છે ? નિરંતર ઉપયેગી ધાર્મિક રીતરિવાજોની પરિપાટી અને પરંપરા વિસરાતી જાય છે તેવા કાળમાં આ પ્રકાશન કેવુ આવકારદાયક થઈ પડે છે તે તેના વાચ કે સમજી શકે તેવું છે. આ સૂત્રના પ્રકાશનના પ્રારંભમાં તેની ઉપયોગિતા શું છે ? છેદસૂત્ર માટે જૈન સમાજની શુ માન્યતા છે ? અને તે પ્રકટ થતાં કેમ આવકારદાયક થઈ પડશે ? તે માટે મુનિરાજશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે પ્રાસ‘ગિક નિવે. દન સવ કાઈ સમજી શકે તે માટે ગુજરાતી ભાષામાં વિદ્વત્તાપૂર્ણ આપેલ છે. - આ સૂત્રની લિખિત પ્રતાનો પરિચય પ્રસ્તાવના અને વિષયાનુક્ર મણિકા પશુ (આ સૂત્ર પાકૃત તથા ભાષ્ય વગેરે સ કૃત ભાષામાં હોવા છતાં) સૌ કોઈ આ ગ્રંથની મહેતા સમજી શકે માટે ગુજરાતી ભાષામાં આપેલ છે. ઉંચા ક્રાક્ષસી લેઝર પેપર ઉપર, સુંદર વિવિધ શાસ્ત્રી અક્ષરોથી શ્રી નિર્ણય સાગર પ્રેસમાં છપાવી સુશોભિત કપડાનું મજયકૃત બાઈન્ડીંગથી અલકૃત કરવામાં આવેલ છે કિ મત રૂા. 4-0-0 પેરટેજ બાર આના. (મળવાના સ્થળા ) શ્રી ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય. | શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ગાંધીરોડ- અમદાવાદ ) ભાવનગર, For Private And Personal Use Only