________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૫
દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ. પ્ર–એક સ્વભાવના અન્વયે વિષે વધુ સમજણ આપે.
ઉ૦–દ્રવ્ય સ્વરૂપને સંપૂર્ણ રીતે ગુણપર્યાયમાં અન્વય છે અને તેથી કરીને જ્યારે દ્રવ્યસ્વરૂપ જણાય છે ત્યારે દ્રવ્યાર્થીના આદેશથી તે દ્રવ્યની સાથે અનુગત જેટલા ગુણપર્યાય છે તે પણ જાણી શકાય છે.
પ્ર—દ્રવ્યાથિક નયને આઠમે ભેદ કર્યો? ઉ૦–સ્વદ્રવ્યાદિક ગ્રાહક નામને તેમને આઠમે ભેદ છે. પ્રવ–આ ભેદ વિસ્તારથી સમજાવો.
ઉ–ઘટ આદિ પદાર્થ સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર-સ્વકાળ તથા સ્વભાવથી સતરૂપ પણે જ દેખાય છે. સ્વદ્રવ્યથી ઘટ કૃતિકાથી બનેલ છે. સ્વક્ષેત્રથી પાટલીપુરને છે. સ્વકાલથી ઘટ અમુક ઋતુને છે અને સ્વભાવથી ઘટ શ્યામ કે રક્ત છે. આ પ્રમાણે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ એ ચારમાં ઘટ દ્રવ્યની સત્તા પ્રમાણે કરીને સિદ્ધ છે; માટે “સ્વદ્રવ્યાદિક ગ્રાહક દ્રવ્યાથિક નય” નામને આઠમ ભેદ જાણો.
પ્ર—દ્રવ્યાયિક નયને નવમે ભેદ કર્યો ?
ઉ–દ્રવ્યાધિક નામને નવમે ભેદ “પદ્રવ્યાદિક ગ્રાહક” નામને છે. (પ્રથમના ભેદને આ ઉલટ ભેદ છે.)
પ્ર–પરદ્રવ્યાદિકથી ઘટ આદિ પદાર્થ અસત્ હેવાનું સિદ્ધ થાય છે, તે કેવી રીતે ?
ઉ૦ –પદ્રવ્ય, પરક્ષેત્ર, પરકાળ અને પરભાવ એમ ચતુષ્ટયથી ઘટ પદાર્થ અસત્ છે, કારણકે ઘટની અપેક્ષાથી પરદ્રવ્ય પર છે. માટે પરદ્રવ્યથી ઘટ અસત્ છે, પરક્ષેત્રથી ઘટ મથુરા કે પાટલીપુર જ્યાં બનતું હોય તેનાથી બીજા ગામની કહે તે ક્ષેત્રથી અસતું, ઘટ વસંતઋતુમાં ઉત્પન્ન થયેલ હોય તે ગ્રીષ્મઋતુથી એ ઘટ અસતું છે અને ભાવથી તે શ્યામ ઘટ રક્તાદિપણાથી અસત્ છે, માટે પરદ્રવ્યાદિકથી દ્રવ્ય અસતું છે; તેથી નવમો ભેદ “પદ્રવ્યાદિ ગ્રાહકદ્રવ્યાર્થિક ” કહ્યો છે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
