Atmanand Prakash Pustak 030 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531350/1

Page #1

श्री
brui
D\0/c/
પુ૦ ૩૦ સું. મા શિષ અપમા
મૂલ્ય શ )
આત્માનંદ ભવ
પ્રકાશક,
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગર.
૫૦ ૪ આના.
વીર સં ૨૪૫૯ આત્મ સ. ૩૭ વિ.સં.૧૯૮૯

Page #2

વિષય-પરિચય.
વિનયકાંત કાંતિલાલ મહેતા ૯૭
ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા. ૯૮ ... મુનિશ્રી દાનવિજયજી મહારાજ. ૧૦
૧ સંસારના રંગ ૨ શ્રી રત્નાકર પંચવિંશતિને ગુજરાતી - કાવ્યાનુવાદ. • ••• ૩ શ્રી તીર્થંકરચરિત્ર. ... ... ૪ કમપરિણામાદિની ચૂકેલી ... - રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ. ... ૫ અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા ૬ દ્રવ્યગુણ પર્યાય વિવરણ... ૭ પૂજનની સફળતા. ... ... ૮ વર્તમાન સમાચાર. ... ૯ સ્વીકાર અને સમાલોચના.
... સ૬૦ શ્રીં કર્ખરવિજયજી મ. ૧૦૫ ...મુનિશ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ. ૧૦૯ ... શંકરલાલ ડાહ્યાભાઈ કાપડીયા ૧૧૩ ... રા. ચક્રશી.
॥ श्री वसुदेवहिण्डि प्रथमखण्डम् ॥
द्वितीय अंश: बीजो भाग. સંપાદક તથા સંશાધકા–મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજશ્રો પુણ્યવિજયજી મહારાજ.
- આ બીજા અંશમાં આઠમાથી અઠ્ઠાવીશમા સુધી ૨૧ સંભઠે આવેલા છે. જે ૧૦૪૮૦ પ્લેકામાં પૂર્ણ થાય છે.
આ પ્રથમ ખંડનો, તથા કર્તા મહાત્માને પરિચય અને આ ગ્રંથ કેટલા ઉચ્ચ કોટીન છે, પરિશિષ્ટોને લગતા વિશેષ પરિચય, પ્રસ્તાવના, વિષયાનુક્રમ, કોષ આદિ સાથે હવે પછી પ્રકટ થતા ત્રીજા ભાગમાં આપવામાં આવશે. આ ગ્રંથ જૈનાના પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યમાંનું એક અણમોલું રત્ન છે. કિંમત રૂા. ૩-૮-૦ સાડા ત્રણ રૂપિયા (પોસ્ટેજ જુદુ) રાખવામાં આવેલ છે. ઇતિહાસિક પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યના આ ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષા માં ભાષાંતર કરાવી પ્રકટ કરવા આ સભાની ઈચ્છા હોવાથી આર્થિક સહાયની જરૂર છે.
શ્રી જૈન આત્માનદ સભાભાવનગર,
ભાવનગર-આનંદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.

Page #3

卐
|
આત્માનન્દ પ્રકાશ.
卐
पुस्तक ३०
,
॥ वन्दे वीरम् ॥
"
2
बाह्यविषयव्यामोहमपहाय रत्नत्रय सर्वस्वभूते श्रात्मज्ञाने प्रयतितव्यम्, यदाहुर्बाह्या अपि " आत्मा रे श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्य इति । आत्मज्ञानं च नात्मनः कर्मभूतस्य पृथक् किचित् अपि त्वात्मनञ्चिद्रूपस्य स्वसंवेदनमेव मृग्यते, नातोऽन्यदात्मज्ञानं नाम, एवं दर्शनचारित्रे अपि नात्मनो भिन्ने । एवं च चिद्रूपोऽयं ज्ञानाद्याख्याभिरभिधीयते । ननु विषयान्तरव्युदासेन किमित्यात्मज्ञानमेव मृगयते ? विषयान्तरज्ञानमेवाज्ञानरूपं दुःखं छिन्द्यात् । नैवम्, सर्वविषयेभ्य श्रात्मन एव प्रधानत्वात् तस्यैव कर्मनिबन्धनशरीरपरि दुःखितत्वात् कर्मक्षये च सिद्धस्वरूपत्वात् ॥ .
योगशास्त्र स्वोपज्ञविवरण - श्री हेमचन्द्रसूरि.
राशि
श्री
वीर सं. २४५९. मार्गशिर्ष आत्म सं. ३७.
સંસારના રંગ. ( पासु )
બધા જાણે છે. સસારના,
राहिश >
સહુ સંગ ખાટા છે;
પણ ત્યજનાર એના,
કહે છે સા સા સત્યના,
સદાય આછા छे.
પ્રભાવ मोटा छे;
જગમાં આછા છે.
ફળ અતિ ખાટા છે;
પણ વનારે સત્યના,
કહે છે સંત વિલાસના,
પણ ત્યાગી એ વાસનાના,
બહુ મહુ ઓછા છે.
卐
卐
.१ अंक १ मो.

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સુણે છે સૈ અભિમાનના,
વિપાક ખોટા છે; પણ-પણ વિરક્ત એના
વિરલા ઓછા છે. યશ મેટા કમાવા માટે,
આચારધર્મના થાતા; પણ અંતરના આ જગે,
ધમ કેક જ જડતા. બાકી બધા બાહા ધર્મના,
પ્રેમી સે ખેટા છે; ખરા ધર્મના આંતરે પ્રેમીને,
દંભાચાર ઓછા છે. એ ધર્મના સત્યાર્થીને,
સંસારના રંગ બેટા છે. વિનયકાંત કાંતિલાલ મહેતા.
- અમદાવાદ –
શ્રી રત્નાકર પંચવંશાતનો ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ.
(અ. ક) ડૉ. ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા એમ. બી. બી. એસ.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૭૫ થી શરૂ ).
વસંતતિલકા વૃત્ત. મેં અન્ય મંત્રથી હો પરમેષ્ટિ મંત્ર,
લેપી કુશાસ્ત્રથકી આગમવાણું અત્ર; વાંછયું વૃથા કરવું કર્મ કુદેવસંગે,
હે નાથ ! હારી મતિ ભ્રમ આ પ્રસંગે. ૧૨ મેં દૃષ્ટિગોચર થયેલ તને મૂકીને,
બાવ્યા હદે અતિ વિમૂઢ મતિ ધરીને; ગંભીર નાભિ કટી કુચ કટાક્ષ કેરા,
વિલાસ રે ! વર વિલાસિનએ કરેલા. ૧. સ્તન. ૨. સ્ત્રી, રમણી, ચંચળા.

Page #5

અર્થાત્’
રત્નાકર પચીશીના ગુજરાતી કાવ્યાનુવાદ,
રે ! ચંચળા વદન કૅરી નિરીક્ષણાથી,
લાગ્યા જ રાગલવ જે મનમાંહિ આથી; સિદ્ધાંત——શુદ્ધ જલધિ મહિ` તેહ થેયે,
તેાયે ગયેા નહિં,—શું તારક ! હેતુ હાયે ? ના દેહ સુંદર ન ગુણગણાય ખાસ,
ના નિર્દેળાવળીય કાઇ કલાવિલાસ; સ્ફુરત ક્રાંતિયુત કે। પ્રભુતા ન હેાય,
રે ! હું કથિત અહુમતિથીય તાય ! ! * આયુ ગળે ઝટ, ન પાપમતિ વિલાસ !
ચાલી ગઇ વય, નહિં વિષયાભિલાષ ! ! ને યત્ન ઔષધિવધે, નહિ ધમ માંહી ! ! !
મ્હા મેહથી મુજ વિડ ંબન નાથ ! આંહી આત્મા ન ના ભવ ન પુણ્ય ન પાપ તેમ, વાણી ખલેાતી કટુ પણ એહ એમ; મેં ધારી કાન પર,–કૈવલ ભાનુધાર,
તુહી પરિસ્ફુટ છતાંય,—મને ધિક્કાર ! ના દેવપૂજન ન પાત્રપૂજાય તેમ,
ના શ્રાધમ ન વળી મુનિધમ એમ; પામ્યા છતાંય નરના ભવ આ અતુલ્ય,
મેં આ કીધું બધું અરણ્યવિલાપ તુલ્ય. મેં તો સ્પૃહા કરી અસત્ પણ કલ્પદ્રુમાં,
.
ચિન્તામણિ યમ જ કામદ ધેનુકામાં; ના જૈન ધમહિ જે સ્ફુટ શ`દાયી, જીએ જિનેશ ! મુજ વિટ ભાવ તાથી !
* લગભગ આવા જ ભાવના શ્લેાક શ્રી જ્ઞાનાવમાં છે—
शरीरं जीर्यते नाशा गलत्यायुर्न पापधीः । मोहः स्फुरति नात्मार्थः पश्य वृचं शरीरिणाम् ॥ ( વૈતાલિક )
"
"
૯૯
૧૪
૧૫
૧૬
૧૭
૧૮
૧૯
જરતું વપુ, આશ ના જરે !
ગળતું આયુ, ન પાપધી ગળે ! ! વળાં મેાહ સ્ફુર્ર, સ્વ અથ ના !!!
નિરખા પ્રાણિતણું ચરિત્ર આ !
( ભ મ. મહેતા )
૧. કેવળજ્ઞાનરૂપ સૂર્યથી યુક્ત. ૨ સર્વાંથી સ્પુટ. ૩. સુખ-શાંતિદાયક. ૪. તારનાર.

Page #6

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. લીલા સુભગતણ–રોગ પીંડા ન આંહી,
ને આવવું ધનનું –નિધન"નું જ નહિ; ને નારી ચિંતી, પણ નર્કની નિગડા ના,
ચિન્હ જ એ અધમ મેં નિત ચિત્તમાં હા ! સાધુ હદે સ્થિત ન સાધુ ચરિતદ્વારા,
અર્ચો ન મેં યશ કરીય પરોપકારા; કીધું નહિં તીરથઉદ્ધરણાદિ કાર્ય, - હારી ગયો જ ભવ ફોગટ જિનરાય ! વૈરાગ્યરંગ ન ગુરૂઉપદેશ પામે,
શાંતિ ન દુર્જનતણું વચનેય જાગે; અધ્યાત્મલેશ નહિ કો પણ દેવ ! મારે,
કેમે તરાય ભવસાગર આ અપારો ? મેં પુણ્ય પૂર્વ ભવમાં ન કીધું જ ઈશ !
આગામી રે ! જનમમાં પણ ના કરીશ; ને એહવા સ્વરૅપથી યુત હું જ દષ્ટ,
ભાવિ ભવ ભૂત ભ ત્રણ તેથી નષ્ટ. વા ભાખું ફેગટ જ અમૃત ભેગ’નાર !
તારી સમીપ સ્વચરિત બહુ પ્રકાર; તું તે ત્રિભુવન સ્વરૂપ નિરૂપનાર, આની વિશાત અહિં શું ? પ્રભુ ! પૂજ્ય સાર !
શાર્દૂલવિક્રીડિત— હ્યાં દીનોહરણે ધુરંધર બીજે અહંત ! તુંથી નથી,
હુંથી પાત્ર કૃપાતણું પર નથી, શ્રી યાચ આ નથી; કિંતુ હે “ભગવાન !” આજ જિન હે ! આવાસ માંગલના. પ્રાથુ બોધિ સુરત્ન શ્રેયકર હે! શિવશ્રી “રત્નાકરા ! ”
– E--
૨૪
૨૫
૫. મરણ. ધનનું આગમન ચિન્તયું પણ નિધનનું (મરણનું આગમન ન ચિન્ત. ૬. બેડી જંજીર. ૧. વર્તમાન. ૨. ધુરાને ધારણ કરે તે ધુરંધર, અગ્રણી નેતા ૩ આ બાહ્ય લક્ષ્મી હું યાચતો નથી. ૪. સમુદ્ર અથવા રત્નાકરસૂરિ.

Page #7

શાતીર્થકરચરિત્ર.
૧૦૧
5
II
અગિઆર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ
શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
શ્રી જ્ઞાતાસૂત્ર
(ગતાંક પૃ૪ ૮૦ થી શરૂ. ) ત્યારબાદ તે અન્નક ઉપસર્ગ શાંત થયો છે એમ વદી પ્રતિમાને પારે છે ત્યારે તે અરહન્નક વિગેરે વહાણવટીઓ દક્ષિણાનુકૂળ પવનવડે
જ્યાં ગંભીરબંદર છે ત્યાં આવે છે. વહાણેને લંગારે છે, ગાડા–ગા તૈયાર કરે છે, તૈયાર કરીને તેમાં ગણિમ વિગેરે દ્રવ્યો વિગેરે ભરે છે, ભરીને ગાડાગાડીઓને જોડે છે, જેને જ્યાં મિથિલા નગરી છે ત્યાં આવે છે, આવીને મિથિલા રાજધાનીની બહાર મોટા ઉદ્યાનમાં ગોડા-ગાને મૂકે છે, મૂકીને મિથિલા રાજધાનીથી બહુ કીમતી મેંઘા મેટા સત્કારાગ્ય વિશાલ રાજાને લાયક ભૂટણ સંબંધી કુંડલિની જે ખરીદે છે, ખરીદીને પ્રવેશ કરે છે, પસીને જ્યાં કુંભરાજા છે ત્યાં આવે છે, આવીને બે હાથ જોડી- તે મહામૂલ્ય વાળી દિવ્ય કુંડલ જે સામે ધરે છે, નજરાણું થઈ રહ્યું ત્યારે રાજા તે સાંયાત્રિકના નજરાણુને સ્વીકારે છે, સ્વીકારીને વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલિકુમારીને બોલાવે છે, બેલાવીને વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મહિલકુમારીને તે કુડલો પહેરાવે છે, પહેરાવીને રવાના કરે છે.
ત્યારબાદ તે કુંભરાજા તે અરહન્નક વિગેરે વ્યાપારીઓના ઘણા અશન, વસ્ત્ર, ગંધ વિગેરેની જકાત માફ કરે છે, રાજમાર્ગમાં રહેલ મહેલ આપે છે અને રવાના કરે છે, ત્યારે અરહ#ક વિગેરે વ્યાપારીઓ જ્યાં રાજમાર્ગમાં રહેલો મહેલ છે, ત્યાં આવે છે વસ્તુઓ વેચે છે વેચીને નવી ચીજો ખરીદે છે, ખરીદીને ગાડા ગાડી ભરે છે, જ્યાં ગંભીર પતિપટ્ટન છે ત્યાં આવે છે, વહાણોને તૈયાર કરે છે, તેયાર કરી તેમાં વસ્તુઓ ભરે છે, દક્ષિણનુકૂલ પવનવડે જ્યાં ચંપાનું બંદર છે ત્યાં વહાણોને લંગારે છે, ગાડીઓ તૈયાર કરે છે, તેમાં ગણિમ વિગેરે વસ્તુઓ ભરે છે, ચાવતું મહામૂલ્યવાન ભેટ લાયક દીવ્ય કુંડલ જોધને ખરીદે છે, ખરીદીને જ્યાં ચંદ્રછાય અંગનરેશ છે ત્યાં આવે છે. મહામૂલ્યવાળા યાવતુ....(કુંડલા) સામે ધરે છે, ત્યારે અંગાધિપતિ ચંદ્રછાય રાજા તે દીવ્ય મહાકીમતી કુંડલ જેને સ્વીકારે છે, સ્વીકારીને તે અરહજ્ઞક વિગેરેને આ પ્રમાણે છે છે. હે દેવાનુપ્રિયે ! તમે અનેક ગામમાં, આકરમાં ચાવત...ભમો છે, વહાણવડે વારે ઘડીએ લવણસમુદ્રને ખેડે છો-ફરે છે તે કેઈ સ્થાને કયાંય ન જોયું હોય એવું આશ્ચર્ય જોયું છે ?

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ત્યારે તે અરહંન્નક વિગેરે ચંદ્રછાય અંગરાજાને આ પ્રમાણે કહે છે. હે સ્વામી! ખરેખર અમે ચંપાનગરીમાં અરહત્રક વિગેરે અને વહાણવટીઓ રહીએ છીએ. ત્યારે અમે અન્યદા ક્યારેક ગણિમ વિગેરે તે જ રીતે અહીનમતિ-રહિત થાવત...કુંભરાજા પાસે ગયા. ત્યારે તે કુંભરાજાએ વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલ્લિકુમારીને તે દિવ્ય કુંડલ પહેરાવી હતી, પહેરાવીને વિસર્જન કરી.
તો હે સ્વામિન! આ કુંભરાજભૂપની મલ્લિકુમારી વિદેડમાં આશ્ચર્યરૂપ દેખી છે. ખરેખર કે અન્ય દેવકન્યા, ચાવતું...તેવી નથી કે જેવી મલિકુમારી-વિદેહીકળ્યા છે. - ત્યારે ચંદ્રછાય-- અંગનરેશ તે અરહંન્નક વિગેરેને સત્કારે છે–સન્માને છે. સન્માનિત કરીને રવાના કરે છે.
ત્યારબાદ ચંદ્રછાય વ્યાપારીઓએ ઉત્પન્ન કરાવેલ પ્રેમથી દૂતને બેલાવે છે, યાવત...જે કે તે સ્વયં રાજશુકલરૂપ છે. ત્યારે તે દૂત હષિત, યાવતું... જવાને માટે પ્રયાણ કરે છે (સત્ર ૭૦)
તે કાલે અને તે સમયે કુણાલ નામે દેશ હતું, ત્યાં શ્રાવસ્તી નામે નગરી હતી, ત્યાં કુણાલને અધિપતિ રૂપ્પી નામે રાજા હતો, તે રૂમ્પી (રૂમી)ની પુત્રી ધારિણીની આત્મજા સુબાહુ નામે કન્યા હતી. સુકમાલ હાથપગવાળી રૂપવડે યૌવનવડે તથા લાવણ્યવડે ઉત્કૃષ્ટ ઉત્કૃષ્ટ શરીરવાળી બની હતી. તે સુબાહુ કન્યાને અન્યદા ચાતુર્માસિક નાનની પૂજા આવી. ત્યારે તે કુણાલાધિપતિ રૂપી (રૂમી) સુબાહ કન્યાને માસીસ્નાન-પૂજા નજીકમાં આવી છે એમ જાણે છે, જાણીને કૌટુંબિક પુરૂને બોલાવે છે, બેલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે. ખરેખર દેવાનુપ્રિયે ! સુબાહકુમારીનું કાલે ચૌમાસીસ્નાન થશે તો તમે કાલે સવારે રાજમાર્ગમાં રહેલ ચોકમાં પાણીની તથા ભૂમિની પાંચ રંગી માલાઓ એકઠી કરો, યાવત્....શ્રીરામગંડને લટકાવે છે.
ત્યારે તે કુણાલાધિપતિ રૂપી (રૂમી) રાજા સોનીની ટેળીને બોલાવે છે, બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે–હે દેવાનુપ્રિયે ! તમે જલ્દી રાજમાર્ગમાં રહેલ પુષ્પમંડપમાં વિવિધ જાતના પંચરંગી ખાવડે નગરને આળે છે, તેના બહુ મધ્ય ભાગમાં પદક બનાવ, બનાવીને યાવતું...આજ્ઞા પાછી આપે છે.
ત્યારે તે કુણાલાધિપતિ રૂપી (રૂકમી) હાથીના અંધપર બેસીને ચાતુરંગીણી સેના સાથે મેટા ભટ-૦ અંતઃપુર પરિવારથી વિંટાએલો સુબાહુ કુમારીને આગળ કરીને જ્યાં રાજમાર્ગ છે, જ્યાં પુષ્પમંડપ છે ત્યાં આવે છે આવીને હાથીના સ્કધથી ઉતરે છે, ઉતરીને ફુલના માંડવામાં પેસે છે. સિંહાસન પર પૂર્વાભિમુખપણે બેસે છે. ત્યારબાદ તે અંતેઉરીઓ સુબાહુ કન્યાને પટ્ટક પર

Page #9

શ્રીતીર્થકરચરિત્ર,
૧૩ ચડાવે છે, ચડાવીને સફેદ-પીળા કલશેવિડે વ્હેવરાવે છે, નવરાવીને સર્વ અલંકારથી વિભૂષિત કરે છે, તેમ કરીને પિતાના પગે નમસ્કાર કરવાને મોકલે છે, ત્યારે સુબાહુકુમારી જ્યાં રૂમ્પી (રૂક્ષ્મી) રાજા છે ત્યાં આવે છે, આવીને પગોને પકડે છે, ત્યારે તે રૂપી (રૂમી) રાજા સુબા કુમારીને ખોળામાં બેસાડે છે, બેસાવને સુબાહુ કન્યાને રૂપવડે, યૌવનવડે, લાવણ્ય વડે ચાવત્...વિસ્મયથી વર્ષધરને
લાવે છે, બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે-હે દેવાનુપ્રિય તમે મારા દૂત તરીકે ઘણું ગામ-આક૨-નગર અને ઘરોમાં પેસે છે, તો કઈ રાજા કે શ્રેષ્ઠીને ત્યાં કયાંઈ પૂર્વે આવું મન દેખ્યું છે કે જેવું આ સુબાહુ કન્યાનું મન છે.
ત્યારબાદ તે વર્ષધર રૂપી (રૂફમી) ને બે હાથ જોડીને આ પ્રમાણે કહે છે-હે વામી ! એ રીતે ખરેખર કયારેક તમારા દતક માટે સિથિલા ગયે. ત્યાં મેં કુંભરાજાની પુત્રી પ્રભાવતી રાણીની આત્મજા વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યાં મલિકુમારીનું મન જોયું છે, જેની તુલનામાં આ સુબાહુકુમારીનું મનસ્નાન લાખમાં ભાગે પણ શોભતું નથી. ત્યારબાદ તે રૂપી (ફૂમી) રાજા વર્ષધરની પાસે એ કથન સાંભળીને વિચારીને બાકી તેજ પ્રમાણે.
સ્નાનકારકે ઉત્પન્ન કરાવેલ પ્રેમથી દૂતને બોલાવે છે, બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે–(દૂત) જ્યાં મિથિલા નગરી છે ત્યાં જવા ઉપડે છે. (સૂત્ર ૭૧)
તે કાલે તે સમયે કાશી નામે દેશ હતો. ત્યાં વારાણસી નામે નગરી હતી ત્યાં શંખ નામે કાશીનરેશ હતો.
ત્યારે અન્યદા કોઈ દિવસે તે વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલિકુમારીના તે દીવ્ય કુંડલેની સાંધ છુટી પડી ગઈ. ત્યારે તે કુંભરાજા સોનીના સમુદાયને બોલાવે છે, બોલાવીને આ પ્રમાણે કહે છે કે દેવાનુપ્રિયે ! તમે આ દીવ્ય કુંડલ જેની સાંધ જોવ ઘો. ત્યારે તે સનીનો સમુદાય આ કથનને “તેમ હો” કહીને સાંભળે છે, સાંભળીને તે દીવ્ય કુંડલયુગલને ભે છે, લઈને જ્યાં સનીની દુકાન (આસન) છે ત્યાં આવે છે, આવીને તેમાં પ્રવેશ કરે છે, પેસીને ઘણુ પ્રયત્નો, યાવત્....ફેરવતા તે દીવ્ય કુંડલયુગલની સાંધને જોડવા ઈચ્છે છે પણ તે જે શકતા નથી.
ત્યારબાદ તે સોનીમંડળ જયાં કુંભરાજા છે ત્યાં આવે છે. આવીને હાથ જેને વધાવીને એ પ્રમાણે કહે છેહે સ્વામી! એ રીતે ખરેખર આજે તમે અમને લાવ્યા, બોલાવીને ચાવત.સાંધ જેને આવવાને કહ્યું. ત્યારે અમે તે દીવ્ય કુંડલયુગલ લીધા. જ્યાં સનીએાની દુકાને છે, યાવતુ જો શકયા નહીં.
તે હે સ્વામી ! અમે આ દીવ્ય કુંડલ જેવા અન્ય કુંડલયુગલને ઘીએ.

Page #10

૧૦૪
શ્રી આત્માનંદે પ્રકાશ
ત્યારે તે કુંભરાજા તે સેાનીમોંડલ પાસેથી આ કથન સાંભળીને-અવધારીને ક્રોધિત બની ભવાંની ત્રણ વળીને લલાટમાં ખેંચીને આ પ્રમાણે કહે છે ' તમા સાનીના દીકરા છે ? કે તમે આ કુંડલાડીની સાંધજોડી શકતા નથી. એમ કહી તે સાનીએને હદપાર કરે છે.
ત્યારબાદ તે સાનીઆ કુંભરાજાએ હદપાર કરવાથી જ્યાં પાતપેાાના ઘરા છે ત્યાં આવે છે, આવીને ભાણામાત્ર (વિગેરે ) ઉપકરણા લઇને મિથિલા રાજધાનીની વચ્ચેથી નીકળે છે, નીકળીને વિદેહદેશના મધ્યમધ્યમાં થઇને જ્યાં કાશી દેશ છે, જ્યાં વારાણસી નગરી છે ત્યાં આવે છે, આવીને મોટા ઉદ્યાનમાં ગાડી- ગાડાને મૂકે છે, મૂકીને મહામૂલ્યવાળા પ્રાભૃત (ભેટણ) ને લ્યે છે, લઇને વારાણસી નગરીના વચમાં જ્યાં કાશીનરેશ- શરાજા છે ત્યાં આવે છે, આવીને હાથ-જોડીને-ચાવત્....હે સ્વામી! એ પ્રમાણે અમે મિથિલા નગરીથી કુંભરાજા ને હદપારને હુકમ થતાં એકદમ અહીં આવ્યા છીએ તે હે સ્વામી! અમે ઈચ્છીએ છીએ કે-તમારી બાહુછાયામાં રહીને નિર્ભયભાવે નિર્દેગપણે સુખે સુખે વાસ કરીએ.
ત્યારે કાશીનરેશ શંખરાજા તે સેનીઆને આ પ્રમાણે કહે છે-હે દેવાનુપ્રિયા ! કુ ભરાજાએ તમાને શામાટે હદપાર કર્યા ?
ત્યારે તે સાનીઆ શખરાજાને આ પ્રમાણે કહે છે, હે સ્વામી ! ખરેખર એ રીતે કુંભરાજાની પુત્રી પ્રભાવતીરાણીની આત્મની મકુિમારીના કુંડલયુગલની સાંધ છુટી ગઇ, ત્યારે તે કુ ંભરાજા સોનીમંડળને ખેાલાવે છે બાલાવીને, યાવત.... હદપાર કર્યા, તે હું સ્વામિન્ ! કુંભરાજાએ અમેને આ કારણે હદપાર કર્યા છે, ત્યારે તે શંખરાજા સેાનીઓને આ પ્રમાણે કહે છે-હૈ દેવાનુપ્રિયા ! તે કુંભરાજાની પુત્રી પ્રભાવતીરાણીની આત્મની મલ્લિકુમારી કેવી છે ? ત્યારે તે સાનીએ શખરાજને આ પ્રમાણે કહે છે-હે સ્વામી ! ખરેખર અન્ય એવી કોઇ દેવકન્યા નથી, કે ગંધ ખાલા નથી કે ચાવતુ . જેવી તે વિદેહની શ્રેષ્ઠ રાજકન્યા મલ્લિકુમારી છે.
ત્યારખાદ તે શંખરાજા કું ડલયુગલજનિતપ્રેમથી વ્રતને બોલાવે છે, ચાવતુ.... તે જ રીતે જવા પ્રયાણ કરે છે. ( સૂત્ર ૭૨ ).
—( ચાલુ ).
•

Page #11

કમપરિણામાદિની મૂકેલી રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ. ૧૦૫ 0000– ~~~~~~~
૦૦—
૦૦૦+ કર્મપરિણુમાદિની મૂકેલી રાક્ષસઓનું સ્વરૂપ છે 8ઋoooooooox 0%૦ સ્ત્ર
%િ8 ( શ્રી વિમળાચાર્ય કેવલી ભગવાને ગુણધારણ રાજાને
આપેલ ઉપદેશ ) ( સંગ્રાહક-સગુણાનુરાગી કપૂરવિજયજી-સિદ્ધક્ષેત્ર. )
ગતાંક પૃષ્ઠ ૮૬ થી શરૂ. ખલતા-જનતા –૪ રાજન! કર્મપરિણામ રાજાના પાપોદય નામના સેનાપતિની આજ્ઞાથી આ ખલતા નામની રાક્ષસી વિશ્વના જીવોને હેરાન કરે છે. કેટલાક દુર્જન મનુષ્યોના સંગને દુર્જનતા પ્રાપ્ત થવામાં કારણરૂપ માને છે, પણ તાત્વિક રીતે પાપના ઉદયમાંથી આ દુર્જનતાની ઉત્પત્તિ થાય છે. દુર્જન પુરૂષોને સંગ પણ પાપના ઉદયથી થાય છે. - મનુષ્યના શરીરમાં પ્રવેશ કર્યા પછી દુનિતા વિવિધ પ્રકારે પિતાની શકિત જીવને બતાવે છે. પાપની ઈછા, તેવા કાર્ય તરફને પ્રેમ, તે માટે વપરાતી લુચ્ચાઈ, ચાચુગલી, ખરાબ વર્તન, અપવાદ બલવા, ગુરૂ-મિત્રાદિને દ્રોહ કરે, કૃતનતા, ઉપકારને બદલે અપકાર, નિર્લજજતા, અભિમાન, અદેખાઈ, પરનાં મમ ઉઘાડવા, ધૃષ્ટતા અને પરને પીડા ઈત્યાદિમાં પ્રવૃત્તિ કરાવે છે. આ બધે દુર્જનતાને પરિવાર છે. કમં પરિણામ રાજાને સદ્દગુણું પુન્યોદય નામને બીજે સેનાપતિ છે તેણે વિશ્વના જીવને શાંતિ પમાડવા સજજનતા નામના પિતાના માણસને મોકલે છે. તે પોતાની સાથે મહાન શક્તિ, ગંભીરતા, વિનય, નમ્રતા, સ્થિરતા, મધુર વચન, પરોપકાર, ઉદારતા, દાક્ષિણ્યતા, કૃતજ્ઞતા, સરલતા વિગેરે પરિવારને લાવીને મનુષ્યના શરીરમાં પ્રવેશ કરીને તેમને સુંદર બનાવે છે. તેને લઈને તે જ ધર્મિષ્ટ બને છે. ધર્મ તથા લેકની મર્યાદા પાળે છે, આચારવિચાર સારા કરે છે, અન્ય મિત્રતા ધરાવે છે, વિશ્વાસુ થઈ નીતિમય જીવન ગુજારે છે, વ્રત, તપ, જપ, જ્ઞાન, ધ્યાન, સંયમ આદિમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. આ પ્રમાણે તે સૌજન્ય છ પાસે સારાં કાર્ય કરાવે છે, છતાં આ ખલતાને તે સૌજન્ય સાથે વેર હોવાથી સૌજન્યતાને નાશ કરીને તેને સ્થાને પિતે રહે છે. આ અમૃત સમાન સુજનતાના જવાથી કાળક્ટ વિષ જેવી આ દુર્જનતા પિશાચિની તે જીવને પિતાના કબજામાં લઈને તેની પાસે કપટ કરાવે છે–બીજાને ઠગાવે છે. જી પણ તેને આધિન થઈને દ્વેષ કરે છે, નેહને ત્યાગ કરે છે, લુચ્ચાઈ કરે છે, સારા કાર્ય ત્યાગે છે, આપસમાં લડે છે,

Page #12

શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ.
કુટુંબી ને પણ વધ કરે છે, બીજાનાં છિદ્રો ઉઘાડા પાડે છે. અન્યને ઉદ્વેગનું કારણ થાય છે, વાતાવરણ ઝેરી બનાવે છે, મનમાં, વચનમાં અને વર્તનમાં વિપરીતતા કરે છે, સ્વાર્થ ખાતર વિવિધ વર્તન કરે છે. આમ દુર્જનતા નામની ચેથી રાક્ષસી વિશ્વના સ્થાને ભવચકમાં વિવિધ પ્રકારે હેરાન કરે છે.
કુરૂપતા – ૧. ગુણધારણ ! નામકર્મ નામના પાંચમા રાજાએ ભવચકપુરમાં મેકલેલી આ કુરૂપતા નામની રાક્ષસી છે. આ કુરૂપતાની ઉત્પત્તિ માટે જી બહારનાં અનેક કારણો બતાવે છે–જેમકે અનિયમિત ખોરાક, ખરાબ હવાપાણી, અતિ શીત તથા ઉષ્ણ પ્રદેશમાં વિચરવું, એ કારણોને લીધે શરીરમાં કફનો પ્રકોપ થતાં પરિણમે કદરૂપાપણું પ્રાપ્ત થાય છે; પણ આ સર્વ નિમિત્તકારણે છે. તાત્વિક રીતે વિચાર કરતાં આમાં નામકર્મ રાજાની પ્રેરણું જ મુખ્ય કારણ છે. તે મનુષ્યના શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારથી જીવોનું શરીર આંખને ઉગ લાગે તેવું બને છે. તુલા, લંગડા, ઠીંગણા, આંધળા, ખેડવાળા, નબળા, કુબડા, વામણું, લાંબા, ટુંકા આ સર્વ કુરૂપતાને પરિવાર છે; અને જીવને તે તે જાતની રિથતિમાં લાવી મૂકે છે.
નામકર્મ રાજાને સુરૂપતા નામની બીજી દાસી છે. તેને તેણે ભવચકપુરમાં ત્યાંના અને સુખી કરવા માટે મોકલી છે. આ સુરૂપતાની ઉત્પત્તિ માટે લોકો બહારના અનેક કારણે માને છે, પણ ખરી રીતે તેનું મૂળ કારણે નામકર્મની શુભ પ્રકૃતિ જ છે. તેને લઈને જીનાં શરીર બહુ જ સુંદર બને છે. તેને જોતાં મનુષ્યના મન ઠરી જાય છે–પ્રસન્નતા અનુભવે છે. તેઓના ગોળાકાર મુખ, કમળ જેવાં નેત્ર, ગૌરવર્ણ, દરેક અવયવોની સુંદરતા, હાથી જેવી મલપતિ ચાલ, દેવકુમાર જેવું સુંદર રૂપ, ભવ્ય અને ચળકતું લલાટ ઇત્યાદિવાળું ભવ્ય સ્વરૂપ બનાવીને જીવોને આનંદ આપી સુરૂપતા કૃતાર્થ થાય છે; પણ આ બનેને આપસમાં દુશમનાવટ હોવાથી સુરૂપતાને મારીને તેને સ્થાને કુરૂપતા આવી બેસે છે. તેને લઈને શરીરે કદરૂપ બને છે અને દેખીતાં પણ ખરાબ લાગે છે. તેને જોઈ લોકોને ઉદ્વેગ થાય છે, તેમનું આદેય નામકર્મ નાશ પામે છે, અને બીજાઓને હાંસીનું સ્થાન બને છે. રૂપને ગર્વ કરનારા બાળજી તેને દેખીને હસે છે. આ કદરૂપતાવાળા જીમાં બીજા પણ ઘણા થોડા જ ગુણો હોય છે, કેમકે સુંદર આકૃતિમાં ગુણોને વાસ હોય છે, એમ ઘણાનું માનવું છે તે ઘણે ભાગે ચગ્ય જ છે. આ પ્રમાણે ભવચક્રના લોકોને કુરૂપતા વિટંબના પમાડે છે.
દરિદ્રતા –૬. રાજન ! કમ પરિણામ રાજાના પાપોદય નામના સેનાપતિએ ભવચકપુરમાં દરિદ્રતાને મોકલી છે. દરિદ્રતાની સાથે અંતરાય નામનો સાતમે

Page #13

કર્મ પરિણામાદિની મૂકેલી રાક્ષસીઓનું સ્વરૂપ ૧૦૭ રાજા પણ હોય છે. જોકે આ ગરીબાઈના અનેક કારણે માને છે. જેવાં કે અતિવૃષ્ટિ, પાણીને, અગ્નિને, ચારને, લૂંટારાને ઉપદ્રવ, રાજાને અન્યાય, સંબં ધીઓની ખોટી દાનત, દારૂ, જુગાર, ઉડાઉપણું, વેશ્યા અને પરસ્ત્રીનું વ્યસન વિગેરે; પણ તાવિક રીતે પાપને ઉદય અંતરાયકમ નામના રાજાને આગળ કરીને જીવની આવી સ્થિતિ બનાવે છે. દરિદ્રતા પ્રાણીઓને નિર્ધન ભીખારી અને રાંક બનાવે છે. આ કાર્યથી ધન મળશે, પેલું કામ કરવાથી મળશે, આજે મળશે, કાલે મળશે, આવી અનેક આશાના પાશમાં જીવને નાખીને હેરાન કરી મૂકે છે.
આ દરિદ્રતાની સાથે દીનતા, તિરસ્કાર, અનાદર, મૂઢતા, ઘણે પરિવાર, ઘણી સંતતિ, હૃદયની નબળાઈ, ભિક્ષાવૃત્તિ, લાભને અભાવ, ખાટી ઈચ્છાએ, ભૂખ, સંતાપ, કુટુંબીઓને કકળાટ, વેદના–પીડા વિગેરે તેના આ પરિવારને દરિદ્રતા સાથે લાવે છે.
કર્મ પરિણામ રાજાને પુદય નામનો બીજો સેનાપતિ છે. તેણે વિશ્વને આનંદિત કરવા માટે ઐશ્વર્ય નામનો માણસ મોકલે છે. એ એશ્વર્યની સાથે ભલમનસાઈ, હર્ષ, હૃદયની વિશાળતા, ગૌરવતા, આનંદીપણું, સુંદરતા અને શુભેચ્છાઓ વિગેરે પરિવાર છે. એ ઐશ્વર્ય જીને ધનવાન અને સુખી બનાવે છે, મોટાઈ અપાવે છે, લોકોમાં માન પમાડે છે અને જીવને બધી જાતની અનુકૂળતાઓ કરી આપે છે.
દરિદ્રતા જ્યારે આવી પહોંચે છે ત્યારે પ્રથમ ઐશ્વર્યાને નાશ કરે છે, કેમકે પરસ્પર વિરોધી સ્વભાવના અને સાથે રહી શકતા નથી. દરિદ્રતાના ત્રાસથી ઐશ્વર્ય નાશી જાય છે. ઐશ્વર્યના જવાથી જીવે નિર્ધન બને છે, દુઃખી થાય છે, મનની સ્વસ્થતા ગુમાવી બેસે છે, શાંતિ દૂર ચાલી જાય છે, જીવ નિરાશ અને હતાશ બને છે. આશાના પાશમાં બંધાયેલો જીવ ધન મેળવવા માટે વિવિધ પ્રકારના ઉપાયો અજમાવે છે, છતાં પાદિય તેના સર્વ મનોરથે જડમૂળથી ઉખે નાખી તેના બધા પ્રયત્નો નિષ્ફળ કરી મૂકે છે; છતાં આ અજ્ઞાની પ્રાણ ધનપ્રાપ્તિનું સત્ય કારણ પુજેદય છે તે સમજાતું નથી અને તેને માટે પ્રયત્ન પણ કરતો નથી. કુટુંબના પોષણ માટે ચિંતામાં પી ન કરવાના કાર્યો કરે છે અને ધર્મથી વેગળે નાચે છે. લોકોમાં તેથી હલકાઈ પામે છે. ઘાસના તૃણથી તેની કીંમત હવે વધારે અંકાતી નથી. પારકું કામ કરવા છતાં પણ પિટ ભરાતું નથી. ભૂખથી દુર્બળ બની હાડપિંજર જેવા થઈ, દુઃખમાં પીડિત રહી પ્રત્યક્ષ નારકીના દુઃખ ભગવતે હેય તેવી સ્થિતિમાં જીવન પસાર કરે છે. આ સર્વ પ્રતાપ પાપોદયની સાથે અંતરાય કર્મની મદદથી આવેલી દરિદ્રતાનો છે,

Page #14

૧૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, દુર્ભાગતા––૭. રાજન ! આ સાતમી પિશાચિનું નામ દુર્ભાગ્યતા છે. છોના ખરાબ કર્તવ્યથી નારાજ થઈ નામકમ નામના રાજાએ તેઓને તેને બદલે આપવા આ દુગિતાને ભવચક નગરમાં મોકલી છે. આ દુર્ભગતા આવવાનાં કારણે લોકો જુદા જુદા બતાવે છે. જેમકે ખરાબ રૂપ, ખરાબ સ્વભાવ, ખરાબ કર્મ, ખરાબ વચન ઈત્યાદિ કારણે જ બીજાને અપ્રિય થાય છે. પતિ-પત્નીને બનતું નથી એટલે બાઈઓ તથા ભાઈઓ દુર્ભાગી બને છે, પણ તાત્વિક દષ્ટિએ વિચાર કરતાં આ તે નિમિત્ત કારણ છે. તે સર્વનું ઉપાદાન કારણ તે જીવેનું દુર્ભાગ્ય નામકમ છે; તેથી આવી સ્થિતિમાં જીવ મૂકાય છે. આ દુર્ભાગ્યતામાં એવી શકિત છે કે તેથી જીવને તે એકદમ અપ્રિય કરી મૂકે છે. પાસે બેઠા હોય તો પણ તે દૂર જાય તે ઠીક એમ લેકે ઈચ્છે છે. - ગરીબાઈ, નિર્લજજતા, અપમાન, મનની નિર્બળતા, હલકાઈ, ઓછી સમજણ, કાર્યમાં મળતી નિષ્ફળતા વિગેરે દુર્ભાગ્યતાને પરિવાર છે. આ દુર્ભાગ્યતા જ્યાં જ્યાં જાય છે અને જેના શરીરમાં નિવાસ કરે છે ત્યાં ત્યાં આ પરિવાર પણ સાથે જાય છે અને જેને તેવી તેવી સ્થિતિમાં લાવી મૂકે છે.
તે નામકર્મ રાજાના પરિવારમાં સુભગતા નામની એક સુંદર સ્ત્રી છે. આ સભાગ્યતાને પણ તે રાજાએ જીવોની શાંતિ માટે ભવચકમાં મોકલેલી છે. જીવનાં સત્કર્મથી આ રાજ પ્રસન્ન થાય છે ત્યારે તેની સેવામાં આ સભાગ્યતાને એકલી દે છે. આ સુભગતા જે જીવની પાસે જાય છે, તેની સાથે શરીરની સુખાકારી, તંદુરસ્તી, મનને સંતેષ, ગર્વ, ગૌરવ. હર્ષ, આશાજનક ભવિષ્ય, આદરસત્કાર વિગેરે પિતાના પરિવારને પણ લેતી જાય છે.
જ્યારે તે આ ભવચકપુરમાં વિલાસ કરતી હોય છે ત્યારે જ આનંદથી ભરપૂર, સુખી, આદેય વચનવાળા, લોકવલ્લભ અને ભાગ્યવાન બને છે. જીનું સારું નસીબ તે વખતે ઝળકી ઉઠે છે. આ સુભગતા સાથે દુર્ભાગતાને સ્વાભાવિક વેર હોવાથી જ્યારે દુર્ભાગતા પોતાના પરિવાર સાથે પુરજોસથી જીવનમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે હાથણી જેમ વૃક્ષલતાને મૂળથી ઉખેડી નાખે છે તેમ સુભગતાને ઉખેડીને ફેંકી દે છે. તેમ થતાં જ જીવે, લોકોમાં સ્વાભાવિક જ અપ્રિય થઈ પડે છે. પછી તે પોતાના શેઠ, માલિક, પતિ કે પત્નીને પણ તે પસંદ પડતા નથી. પોતાને આશ્રય આપનારની પણ તેની ઉપર અપ્રીતિ થાય છે, ઘરની સ્ત્રી અનાદર કરે છે, છોકરાઓ કહેવું માનતા નથી, ભાઈઓ તેને જેવાને રાજી હોતા નથી. તે જેને પિતાના માનતે હતો તેને પ્રેમ તેના ઉપર રહેતું નથી. તેઓ જ તેને તિરસ્કાર કરે છે તે બીજા માટે કહેવું જ શું ? તેનું આવું નસીબ જ્યાં જાય ત્યાં બે ડગલાં આગળ દોડે છે. વિરોધીઓથી પરાભવ પામે છે, મિત્રો શત્રુ બને છે, સગાંઓ તેને તજી દે છે. છેવટે તેઓ પિતાની

Page #15

wwwwwww wwwwwwwwwwwwww
અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા OOOOOOOOOOOOOOOOOOO છે અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા. . ( એતિહાસિક દષ્ટિએ.) 0000000000000000000
( ગતાંક પૃષ્ઠ ૮૩ થી શરૂ ) અમે ગુણાયાજી તીર્થની યાત્રા કરી ત્યાંથી વિહાર કરી નવાદા, કેડારમા, ગીરડી, ઋજુવાલુકા થઈ મધુવન પહોંચ્યા. કોડારમામાં અબરખની મોટી મોટી ખાણો છે. જેમ આરસની મોટી મોટી તકતીઓ નીકળે છે તેમ અબરખની પણ મટી દળદાર તકતીઓ જ નીકળે છે. જેમ દળ મોટું અને લંબાઈ વધારે તેમ તેનું મૂલ્ય ઘણું. એ પ્રદેશનાં ગામમાં પેસતાં રસ્તામાં બધે અબરખ જ પાથરેલું જોવામાં આવતું. ઉકરડામાં પણ કચરાની સાથે અબરખના ઢગલે ઢગલા જોવા મળે; ઘરની ભીંતો ઉપર અને અંદર પણ અબરખ ચડેલું; તથા વિવિધ આકૃતિઓ પણ અબરખની જ દેખાય. ખેતરોમાં પણ માટી સાથે અબરખનાં પડનાં પડ લાગેલાં દેખાય. હરિઆળાં ખેતરમાં અબરખનો દેખાવ બહુ જ રમ્ય અને મનોહર લાગે છે. જાણે લીલી રેશમી સાડીમાં રૂપેરી તાર અને ચાંદલા ગોઠવ્યા હોય તેવું લાગે. ગામડાની સડકે પણ એકલા અબરખથી જ પૂરેલી હોય, તેના ઉપર ચાલતાં શરૂઆતમાં લગાર લપસી જવાનો ડર લાગે, પરંતુ પછી તો પગના તળીયાને રેશમ જેવું મુલાયામ અને ગલીપચી થાય તેવું લાગે; પણ અસાવધાનીથી ચાલનાર નૂતન મુસાફર પડયા વિના ન રહે. એકાદ વાર તે જરૂર ધરતી માતાને સાષ્ટાંગ પ્રણામ કરી જે. અબરખને કેવો ઉપયોગ થાય છે તે તે વિવેચનપૂર્વક અમે અહીં જ સાંભળ્યું. અહીંથી............ જતાં એકની એક જ નદી સાત વાર ઉલ્લંઘવી પડે છે. નદીમાં પાણી નથી પરતું એ નદીને સાતવાર ઉલ્લંઘીને જતાં મનુષ્ય થાકી જાય છે. મોટા મોટા ખાડા આવે ત્યારે તદ્દન નીચાણમાં ઉતરી જવાય અને ટેકરા આવે ત્યારે નાનકડો પહાડ ચઢવો પડે. રસ્તા ભયપ્રદ ૫ણ ખરો અને જંગલ પણ ઘણાં આવે. એ પહાડી જંગલમય ભયપ્રદ પ્રદેશમાં લાં માર્ગ વટાવી લાંબા લાંબા વિહાર કરી અમે ગીરડી આવ્યા. અહીં એક સુંદર વેતાંબર મંદિર અને રાયબહાદુર ધનપતસિંહજીએ બંધાવેલ સુંદર વિશાળ ધર્મશાળા છે, શિખરજીની યાત્રાએ આવતા ઘણુંખરા વેતાંબર યાત્રિઓ અને સાધુઓ આ ધર્મશાળામાં જ ઉતરે છે. ધર્મશાળાની સામે જ સ્ટેશન છે એટલે યાત્રાળુઓને બહુ અનુકૂળતા પડે છે. અહીંથી મધુવન ૧૮ માઇલ દૂર છે. ત્યાં જવા માટે યાત્રુઓને વાહન જાતને નિંદતા, જીવનને બોજારૂપ માનતા, આવા જીવનપર શાપ વરસાવતા દુઃખમય જીવન ગાળે છે. આ સર્વ પ્રતાપ દુર્ભાગ્યતાને છે. જી આવું સમજવા છતાં પણ શા માટે સદ્દભાગ્ય ઉત્પન્ન કરતા નહિ હોય ?
જિન-અરિહંત સર્વજ્ઞ શાસનની કૃપાથી સુખના અથ જનેને એવું આત્મબળ પ્રગટ થાઓ !
ઇતિ શમૂ.

Page #16

૨૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આદિની સગવડ મળે છે. ગીરડીમાં કોલસાની ખાણે પુષ્કળ છે. ગામની ચોતરફ ભીંસરડ દઈને રેલવેના પાટા પડયા છે. જ્યાં જુઓ ત્યાં ધૂમાડા ધૂમાડા જણાય. અમે અહીંથી વિહાર કરી જુવાલુકા ગયા.
ત્ર જીવાલુકા
અહીં ભગવાન્ મહાવીરદેવને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયાનું સ્થાન છે. બાકર નદીને કાંઠે જ નાની સુંદર ધર્મશાળા છે, તેની પાછળ શ્રી વીરપરમાત્માનું મંદિર છે. અંદર શ્રી વીરપ્રભુની પાદુકા છે જે સ્થાને પ્રભુ મહાવીરદેવને કેવળજ્ઞાન ઉપન્યું હતું તે
જુવાલુકા નદીને અત્યારે બાકર નદી કહે છે; પણ વસ્તુતઃ નદીનું નામ બ્રોકર નથી ત્યાં શ્રાકર ગામ છે અને તેની પાસેથી નદી વહે છે માટે તેનું નામ પણ બ્રોકર કહેવામાં આવે છે, બાકી નદીનું નામ ઋજુપાલ-ઋજુવાલ છે. કેટલાક મહાશયો આ સ્થાનને સ્થાપના તીર્થ માનવા તૈયાર છે અને તે માટે કેટલીક યુક્તિઓ પણ આપે છે, પરંતુ તેમાં કાંઈ તથ્ય નથી લાગતું. ઋજુવાલુકા નદી તો આ જ છે અને આપણું મંદિરથી લગભગ ત્રણેક માઈલ દૂર જમક ગ્રામ પણ વિદ્યમાન છે, તેને જમગામ પણ કહે છે.
ત્યાં શાલનાં વૃક્ષોનું ગાઢ જંગલ પણ છે. આપણું મંદિર પાસે પણ શાલનાં વૃક્ષો વિપુલ પ્રમાણમાં હતા પણ કપાવી નાખવામાં આવ્યા છે; એટલે અત્યારનું જમક ગ્રામ એ જ જંભિય ( બ્લક ) ગ્રામ છે અને આજુપાલ નદી એ જુવાલુકા છે.
અત્યારે જે સ્થાને આપણું મંદિર છે ત્યાંથી નદીનો પુલ ઉતરી કાંઠે કાંઠે પૂર્વઉત્તરમાં દૂર જવાથી અને ત્યાં નદીમાં બેસવાથી અપૂર્વ આલાદ અને પરમ શાન્તિ મળે છે. જે સ્થાને પ્રભુને કેવળજ્ઞાન થયું છે અને પ્રથમ દેશના આપી છે તે સ્થાનનું વાતાવરણ એટલું બધું શાંત અને પુનિત છે કે આપણને ત્યાંથી ઉઠવાનું મન જ ન થાય. હું એક વાર સહવારમાં દોઢથી બે માઈલ દૂર જઈ બેઠે અને એ પુનિત શાંત વાતાવરણનો લાભ લીધે ત્યારે જ ખબર પડી કે આ સ્થાનમાં કેટલું બળ અને શક્તિ ( ભરી છે. બાર બાર વર્ષે પર્યત ઘોર તપશ્ચર્યા કરી જે અણમૂલ રત્ન ભગવાન મહાવીરે પ્રાપ્ત કર્યું તે સ્થાનના અણુએ અણુમાં હજી પણ અપૂર્વ શકિત ભરી છે. જે મહાપુરુષે કેવળ રત્ન પ્રાપ્ત કરી તેનો પ્રથમ પ્રકાશ જે સ્થાનેથી પ્રગટ કર્યો ત્યાં હજી પણ તે વાતાવરણનું મધુર ગુંજન ચાલતું હોય તેમ ભવ્ય ભક્તોને જરૂર લાગે છે. જે સ્થાને પ્રભુ મહાવીરદેવે શુકલધ્યાનના બે પાદ વટાવી ત્રીજાને આરંભ કરી જે વખતે કેવળજ્ઞાનનો સાક્ષાત્કાર કર્યો તે સ્થાને બેસી આપણને પણ તેમ કરવાનું મન તો થાય છે પણ માના x x x યાદ આવી જાય છે. આત્મવિશુદ્ધિની અપૂર્વ જડીબુટી અહીં ભરી છે. હદયને હચમચાવી મનુષ્યને પોતાનાં પૂર્વકૃત્યોનું પુનઃ પુનઃ સ્મરણ કરાવી પશ્ચાત્તાપના અગ્નિમાં તપાવી આત્મવિશુદ્ધિ કરાવે તેવું આ પૂનિત સ્થાન છે. આત્માર્થીઓએ અહીં આવી એક વાર અવશ્ય અનુભવ કરવા જેવું છે. બીજી નદીઓ ઘણી હશે; શાંત વાતાવરણ પણ હશે છતાં અહીંના વાતાવરણમાં જ કાંઈક અપૂર્વતા, કાંઈક તાઝગી ભરી છે.

Page #17

અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા.
wwww wwww wwwwwww w wwwwwwwwwwww
આત્માને અપૂર્વ વીય ફેરવવાને પ્રેરે; ઉચ્ચ અતીવ ઉચ્ચ આદર્શને માટે લલચાવે અને વિભાવદશાનો ત્યાગ કરાવી સ્વભાવદશામાં રમણ કરાવી આધ્યાત્મિક સુખની સાચી ઝાંખી કરાવે તેવું આ સ્થાન છે.
પ્રાચીન તીર્થમાળામાં વિવિધ કવિઓ આ સ્થાનનું જુદું જુદું વર્ણન આપે છે. હું આ સંબંધે એક સ્વતંત્ર લેખ લખવા ધારું છું તેથી અહીં તે બધાનો ઉલ્લેખ નથી કરતે અમે તો અહીં ત્રણ વાર આવી અપૂર્વ આનંદ મેળવ્યો હતે ધર્મશાળા સુંદર છે, રહેવાની અનુકૂળતા છે. યાત્રાળુઓએ બધી સગવડ સહિત આવી આ પવિત્ર તીર્થસ્થાનનો લાભ લેવા જેવું છે. સદભાગ્યે અહીં શ્વેતાંબરો જ તીર્થો માને છે ને દિગંબરે નથી માનતા એટલે કોઈ પણ પ્રકારનું કલુષિત વાતાવરણ અહીં નથી. અહીંને વહીવટ શ્વેતાંબર પેઢીના મેનેજર શ્રીયુત મહારાજા બહાદુરસિંહજી કરે છે. અહીંથી ૮ માઈલ મધુવન થાય છે. મધુવન –.
જુવાલુકાથી મધુવન આવતાં રસ્તામાં ચેતરફ જંગલ છે. વચમાંથી પણ રસ્તા નીકળે છે સાથે ભેમીયો હોય તે જ જવું ઉચિત છે. નહિં તો સડકને રસ્તે જવું જ હિતાવહ છે. મધુવનમાં વિશાલ વેતાંબર ધર્મશાળા છે. દિગંબર, તેરાપંથી અને વીશપંથીની ધર્મશાળા આપણા ધર્મશાળાની બન્ને બાજુએ છે; કિન્તુ વિશાલ અને સુંદર સગવડવાળી શ્વેતાંબર ધર્મશાળા જ છે. શ્વેતાંબર ધર્મશાળામાં પેસતાં પ્રથમ જ વિશાળ વટવૃક્ષની નીચે તીર્થંરક્ષક શ્રી ભોમીયાજીનું મંદિર છે. તીર્થપહાડના આકારની ભવ્ય આકૃતિ છે. સ્મરણ કરનાર, ભકતનું વિઘવારી સાક્ષાત જાગતી જ્યોત છે. દરેક યાત્રિક અહીં આવતાં, પહાડ ઉપર જતાં અને નીચે આવી ધર્મશાળામાં જતાં આ તીર્થરક્ષક દેવને ભકિતથી વંદના-નમસ્કાર કરે છે. ધર્મશાળા વટાવી આગળ જતાં સામે જ તાંબર પેઢી છે; જે આ તીર્થને સંપૂર્ણ વહીવટ કરે છે અંદર એક જ કિડ લામાં ૧૨ થી ૧૩ જિનમંદિર છે જેમાં ૧-૨-૩ માં પાર્શ્વનાથ પ્રભુ છે, ૪ માં વીસ જીન પાદુકા; ૫ માં શુભ ગણધરની સુંદર મૂર્તિ, ૬ માં ગોડી પાર્શ્વનાથજી તથા ઉપર શ્રી સંભવનાથજી, ૭ માં શામળીયા પાર્શ્વનાથજી. આ મુખ્ય મંદિર છે જેની આજુબાજુ બીજા મંદિરો છે. ૮ માં પાર્શ્વનાથપ્રભુ ઉપર શ્રી સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુના મુખજી છે, ૯ માં ચંદ્રપ્રભુ, ૧૦ સુપાર્શ્વનાથજી, ૧૧ માં પાર્શ્વનાથજી ઉપર ચંદ્રપ્રભુ છે, ૧૨ માં ગામ બહાર રાજા દોડીના મંદિરમાં શ્રી સુધર્માસ્વામી છે અને ૧૩ મું
મિયાજીનું મંદિર, મધુવનથી પહાડ ઉપર જવાને સીધે રસ્તે છે. એકાદ ફલંગ દૂર જતાં પહાડનો ચઢાવ આવે છે.
આ પહાડને શ્રી શીખરજીનો પહડ અને હાલમાં પાર્શ્વનાથહીલ કહે છે. આ સ્થાન આખા બંગાળમાં પ્રસિદ્ધ છે. અહીં પૂછે “કંથાઈ જાઈ બેજવાબમાં પારસનાથ”. એટલું કહ્યું એટલે બસ. તમને ભકિત અને માનથી બધી અનુકુળતા કરી આપશે. પહાડ
પર છ માઈલ ચઢવાનું છે. રસ્તો સારે છે. વચમાં વચમાં શાસનરક્ષક દેવની ડેરી આવે છે. પહાડ ઉપર ગયા પછી ૩ માઈલે ગંધર્વનાલ આવે છે અને ત્યાંથી મા માલ

Page #18

૧૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ગયા પછી સીતા—શીતનાલુ આવે છે. ગંધવનાલા પાસે શ્વેતાંબર તલાટી ધર્માંશાળા છે. સગવડ સારી છે. ગંધવનાલાનું જલ બહુ જ મીઠું અને પાચક છે. રાત્રે જંગલના હિંસક પ્રાણીએ જલ પીવા અહીંઆ આવે છે. તેમાંય ગરમીના દિવસેામાં ખાસ, પરન્તુ અદ્યાવિધ કાઈને કાંઇ પણ નુક્શાન નથી થયુ. કેટલાક ઉતાવળા યાત્રિક રાત્રિના ૩ થી ૪ વાગ્યે ઉપર ચઢે છે અને દિગંબરી । રાત્રિના એક એક વાગે ઉપર ચઢે છે છતાં તીના અપૂર્વ પ્રભાવે કાષ્ઠને કાંઇ નુકશાન નથી થતું. પહાડમાં ઝાડી ખૂબ હાવાથી વર્ષાદ પણ ખૂબ પડે છે. દરમહીને એકાદ બે વાર તે જરૂર પડે જ અમે ત્રણ વાર યાત્રા કરવા ગયા ત્રણે વાર અમને હેરાન કર્યાં. અમે એક વાર ગંધવ નાલાની શ્વે. તલાટીમાં રાત રહ્યા હતા ત્યારે હવારમાં ખૂબ વર્ષોંદ પડયા ચાતરફ વાદળા સિવાય કાંઇ દેખાય જ નહિ. વાદળા અને પહાડ એકાકાર થઈ જાય છે. યદ્યપિ આ સ્થાન કરતાં પાર્શ્વનાથ પ્રભુના સૌથી ઉંચા શિખર ઉપરથી વાદળાનું દૃશ્ય અતીવ મનેાહર અને રમણીય લાગે છે. જાણે પહાડને ધસાઇને વાદળાં જતાં હોય, અને કાઇક શિખર સાથે અથડાવાથી એ હમણાં ભાંગીને ભૂક્કો થઇ જશે તેમ લાગ્યા કરે. તેમજ જ્યારે કડાકા કરતી વીજળી અને ગડગડાટ થાય ત્યારે તે આખા પહાડ ગાજતે હાય તેવું જણાય છે. આ કુદરતી રમણીય દૃશ્ય જોવા હજારીબાગ જીલ્લાને કલેક્ટર તથા બીજા પણ ઉપરીઆધકારીએ જે અને અષાઢના દિવસેામાં અહીં આવી જાય છે.
છ માઇલનેા કઠણ ચઢાવ ચઢયા પછી ઉપર જતાં પ્રથમ જ શ્રી ગણધર દેરીનાં દર્શન થાય છે. અહીં ચાવીશે ગણધરાનાં પગલાં છે. આને ગૌતમસ્વામીની દેરી કહે છે. અહીંથી ચંદ્રપ્રભુ, પાનાથ, મેઘાડ ંબર ટુક, જળમંદિર તથા નીચે ઉતરવાના એમ ચાર રસ્તા છુટે છે. દેરીની સામે જ શ્વેતાંબરા તરફથી પુરાણી રક્ષણ–ચેક છે, જેમાં શ્વેતાંબરા તરફથી નેપાલીઓને ચેાકી માટે રાખવામાં આવે છે. તેઓ ટુંક પગારે અને અહુ જ નીમકહલાલીથી તી સેવા–નેાકરી કરે છે. પહાડ ઉપર કુલ ૩૧ મંદિરો છે જેમાં ચાવીશ તી કરતી ચાવીશ દેરીઓ, શાશ્વતાજીનની ૪ દેરીએ; ૧ ગૌતમાદિ ગણધરાની; ૧ શુભ ગણધરની અને એક જળમંદિર છે. જળમ ંદિર પાસે એક શ્વેતાંબર ધર્મશાળા, તેમજ શ્વેતાંબર કાઠીના નાકરા તથા પૂજારીએ આદિને રહેવાની બીજી સ્વતંત્ર ધ શાળા છે. તેમજ એક મીઠા પાણીને સુંદર ઝરેા છે. આખા પહાડમાં ઊપરમાં અહીં જ બારેમાસ પાણી રહે છે. શ્વેતાંબર જૈન યાત્રિકાને ન્હાવા આદિની સગવડ અહીં સુંદર રીતે મળે છે, ધર્મશાળામાં એસી બાળકા વગેરે જળપાન નાસ્તા વગેરે કરે છે.
ઉપર બધે પ્રદિક્ષણા કરનારા ગૌતમસ્વામિની દેરીથી જ તેની શરૂઆત કરે છે. અનુક્રમે કંથુનાથ, ઋષભ, ચંદ્રાનન, નેમિનાય, અરનાથ, મલ્લિનાથ, શ્રેયાંસનાથ, સુવિધિનાથ પદ્મપ્રભુ, મુનિસુવ્રતસ્વામી, ચંદ્રપભુ ( બધાથી દૂર અને કઠિણ મા` આ દેરીએ જવાના છે) ઋષભદેવ, અનંતનાથ, શીતલનાથ, સંભવનાથ, વાસુપૂજ્યપ્રભુ, અભિનદનસ્વામી ત્યાંથી વાસુપૂજ્યપ્રભું થઇ જળમંદિર જવુ. ( ચાલુ )

Page #19

દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ.
“દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ,”
લેખક-શંકરલાલ ડાહ્યાભાઇ કાપડીયા.
ગતાંક પૃષ્ઠ ૬પથી શરૂ. ચેાથે ભેદ કચે ?
પ્ર૦ દ્રવ્યાથિક નયના ઉ॰ કપાધિ સહિત જે આત્મદ્રવ્ય હોય તે દ્રવ્યાર્થિ ક નયના ચાથા ભેદ છે, અને જયારે ક ગ્રહણ કરે ત્યારે કપાધિ સહિત કહેવાય છે.
પ્ર૦ આત્મિક દ્રવ્યમાં અશુદ્ધતા શાથી ઉત્પન્ન થાય છે ?
ઉ૦ કના સ`ચેાગથી આત્મિક દ્રવ્યમાં અશુદ્ધતા ઉત્પન્ન થાય છે.
પ્ર૦ આ ચેાથા ભેદનુ લક્ષણ વિસ્તારથી સમજાવે.
૧૧૩
ઉજ્યારે આત્મા ક-ભાવમય થાય છે અર્થાત્ કની પ્રવૃત્તિ આત્મપ્રદેશ સાથે એકત્ર થાય છે ત્યારે આત્મા તાદૃશરૂપ અર્થાત્ કવરૂપ દેખાય છે. ક્રોધની ક પ્રકૃતિના ઉદયથી આત્મા ક્રોધી કહેવાય છે, માનકના ઉદયથી જીવ માની કહેવાય છે, એવી જ રીતે જે વખતે જે દ્રવ્ય જે ભાવથી પરિણત થઈ જાય છે તે વખતે તે દ્રવ્ય તભાવરૂપ સમજવુ જોઇએ. જેમકે અગ્નિમાં પડેલું લાતું અગ્નિની સાથે એકરૂપ થાય છે ત્યારે તે લેાઢાને પણ અગ્નિ કહેવામાં આવે છે તેમ આત્મા કર્માંના ઉદય અનુસાર ક્રોધી, વિષયી એમ જુદી જુદી રીતે કહેવાય છે અને આવા કારણસર આત્મિક દ્રવ્યના આઠ કંની ઉપાધિથી આઠ ભેદ કહ્યા છે.
પ્ર દ્રબ્યાર્થિ ક નયના પાંચમે ભેદ કર્યા ? અને તે કથાનુ કારણ શું? ઉ॰ ઉત્પત્તિ અને નાશની અપેક્ષાથી અશુદ્ધ દ્રબ્યાકિનય નામના પાંચમા ભેદ કહ્યો છે. કારણકે આત્માદ્રવ્ય એક જ સમયે ઉત્પાદ વ્યય અને ધ્રૌવ્યયુક્ત છે.
પ્ર॰ એક જ સમયમાં દ્રવ્યમાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રુવ કેવી રીતે થાય છે? ઉ॰ સુવર્ણ દ્રવ્યમાં કડાની ઉત્પત્તિ થાય છે. તે જ સમયે પૂ પર્યાયને કેયૂર (બાજુબંધ) તેને નાશ થાય છે; પણ એ બન્ને પૂર્વાપર પર્યાયમાં સુવ તે એક ધ્રુવ (નિત્ય) સ્વરૂપથી વિદ્યમાન છે.
પ્ર॰ આ પ્રમાણુ વચનથી તેા સિદ્ધ છે પણ તે નય વચનથી સિદ્ઘ માની શકાય છે ?
ઉ॰ હા, તે નય વચનથી પણ સિદ્ધ થાય છે, કારણકે મુખ્ય અને ગૌણ

Page #20

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ભાવને ગ્રહણ કરીને આ લક્ષણોનું ગ્રહણ થવાથી સૌ પોતપોતાના અર્થના ગ્રહણમાં મુખ્ય નય છે, પણ પર અર્થમાં નથી.
પ્ર.—કવ્યાર્થિક નયને છઠ્ઠો ભેદ કર્યો ?
ઉ૦–ભેદની કલ્પનાને ગ્રહણ કરે તે છઠ્ઠો અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નય કહ્યો છે. (જેમ જ્ઞાનાદિ શુદ્ધ ગુણ આત્માના કહેવાય છે તેમ )
પ્ર–આ ભેદનું સ્વરૂપ સમજાવે.
ઉ–જે દ્રવ્ય ભેદભાવની કલ્પનાને ગ્રહણ કરે તે છઠ્ઠો અશુદ્ધ દ્રવ્યાથિક નય કહેવાય છે. જેમકે કામનઃ સુW: એટલે આત્માના શુદ્ધ ગુણે. આ
સ્થળે આત્મા અને તેના ગુણેને જુદા દર્શાવ્યા છે જેમકે મિત્તાક પાત્રમ્ એટલે ભિક્ષુકનું વાસણ. હવે વાસણ અને ભિક્ષુ જેમ જુદા કીધા તેમ આત્મા અને તેના ગુણેને જુદા પાડ્યા તે ભેદભાવની કલ્પના કહેવાય.
પ્રત–વાસ્તવિક રીતે આત્મા અને તેના ગુણે જુદા છે ?
ઉ–ના, તે જુદા નથી. ભિક્ષુ અને પાત્ર જેમ જુદાં છે તેમ આત્માને અને તેના જ્ઞાનાદિ ગુણોને ભેદ નથી અને તેથી જ આ કલિપત ભેદ માનવામાં આવ્યું છે. બાકી વાસ્તવિક ભેદ નથી, કારણકે ગુણ-ગુણી એકબીજાથી જુદા નથી.
પ્ર—દ્રવ્યાર્થિક નયનો સાતમો ભેદ કો? અને તેનું કારણ શું?
ઉ૦-દ્રવ્યાર્થિક નયને સાતમે ભેદ અન્વય દ્રવ્યાર્થિક કહ્યો છે, કારણકે ગુણી અને પર્યાયના રવભાવથી યુક્ત દ્રવ્ય એક જ સ્વભાવવાળું કહેવાય છે.
પ્ર–અન્વય એટલે શું ? ઉ–જેના રહેવાથી જેની ઉત્પત્તિ થાય તે તેને અન્વય છે. - પ્રવતે દષ્ટાંત આપી સમજાવે.
ઉ–જેમકે દંડની સત્તામાં ઘરની ઉત્પત્તિ છે એટલે દંડ હોય તે ઘરની ઉત્પત્તિ થાય છે, માટે આ અવય કહેવાય છે.
પ્ર–અન્વય દ્રવ્યાર્થિક નયને સાતમે ભેદ કે કહ્યો છે. અને તે શી રીતે તે સમજાવો.
ઉ૦–અન્વય દ્રવ્યાર્થિક નામનો જે સાતમે ભેદ છે તે એકસ્વભાવ કહ્યો છે, કારણકે એક દ્રવ્યગુણ અને પર્યાયે કરીને યુક્ત હોય છે અર્થાત્ એક દ્રવ્યગુણપર્યાય સ્વભાવ જ છે. જેમકે ઘટ દ્રવ્ય છે તેને રૂપ આદિક ગુણ અને કંબુગ્રીવાદિ-પર્યાયમાં અન્વય છે; કારણકે ગુણર્યાયના રહેવાથી ઘટ આદિ દ્રવ્ય અવશ્ય રહે છે અને તે અન્વય કહેવાય છે.

Page #21

૧૧૫
દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ. પ્ર–એક સ્વભાવના અન્વયે વિષે વધુ સમજણ આપે.
ઉ૦–દ્રવ્ય સ્વરૂપને સંપૂર્ણ રીતે ગુણપર્યાયમાં અન્વય છે અને તેથી કરીને જ્યારે દ્રવ્યસ્વરૂપ જણાય છે ત્યારે દ્રવ્યાર્થીના આદેશથી તે દ્રવ્યની સાથે અનુગત જેટલા ગુણપર્યાય છે તે પણ જાણી શકાય છે.
પ્ર—દ્રવ્યાથિક નયને આઠમે ભેદ કર્યો? ઉ૦–સ્વદ્રવ્યાદિક ગ્રાહક નામને તેમને આઠમે ભેદ છે. પ્રવ–આ ભેદ વિસ્તારથી સમજાવો.
ઉ–ઘટ આદિ પદાર્થ સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર-સ્વકાળ તથા સ્વભાવથી સતરૂપ પણે જ દેખાય છે. સ્વદ્રવ્યથી ઘટ કૃતિકાથી બનેલ છે. સ્વક્ષેત્રથી પાટલીપુરને છે. સ્વકાલથી ઘટ અમુક ઋતુને છે અને સ્વભાવથી ઘટ શ્યામ કે રક્ત છે. આ પ્રમાણે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ એ ચારમાં ઘટ દ્રવ્યની સત્તા પ્રમાણે કરીને સિદ્ધ છે; માટે “સ્વદ્રવ્યાદિક ગ્રાહક દ્રવ્યાથિક નય” નામને આઠમ ભેદ જાણો.
પ્ર—દ્રવ્યાયિક નયને નવમે ભેદ કર્યો ?
ઉ–દ્રવ્યાધિક નામને નવમે ભેદ “પદ્રવ્યાદિક ગ્રાહક” નામને છે. (પ્રથમના ભેદને આ ઉલટ ભેદ છે.)
પ્ર–પરદ્રવ્યાદિકથી ઘટ આદિ પદાર્થ અસત્ હેવાનું સિદ્ધ થાય છે, તે કેવી રીતે ?
ઉ૦ –પદ્રવ્ય, પરક્ષેત્ર, પરકાળ અને પરભાવ એમ ચતુષ્ટયથી ઘટ પદાર્થ અસત્ છે, કારણકે ઘટની અપેક્ષાથી પરદ્રવ્ય પર છે. માટે પરદ્રવ્યથી ઘટ અસત્ છે, પરક્ષેત્રથી ઘટ મથુરા કે પાટલીપુર જ્યાં બનતું હોય તેનાથી બીજા ગામની કહે તે ક્ષેત્રથી અસતું, ઘટ વસંતઋતુમાં ઉત્પન્ન થયેલ હોય તે ગ્રીષ્મઋતુથી એ ઘટ અસતું છે અને ભાવથી તે શ્યામ ઘટ રક્તાદિપણાથી અસત્ છે, માટે પરદ્રવ્યાદિકથી દ્રવ્ય અસતું છે; તેથી નવમો ભેદ “પદ્રવ્યાદિ ગ્રાહકદ્રવ્યાર્થિક ” કહ્યો છે.
(ચાલુ)

Page #22

૧૬
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ
ઃ
LOAD
પૂજનની સફળતા.
( ગતાંક પૃષ્ટ ૯૪ થી શરૂ )
ખરાસ-કસ્તુરી આદિ સુગંધી પદાર્થોં માટે પણ પવિત્રતા ને અહિંસાના હૃષ્ટિબિન્દુ વિસરવાના નથી. અલબત્ત એછે દોષ વધુ લાભની વાતમાં-ગણત્રીમાં નથી લેવાતા છતાં એ સંબંધી અતિશયતા તે અવશ્ય વજ્ર'નીય છે. સુગ ધી કે કીમતી દ્રવ્ય કરતાં પણ દયાના મૂલ્ય અતિ ઘણા છે અને · પ્રભુતા ભાવના ભૂખ્યા છે.' એ વાકયમાં રહેલ રહસ્ય સમજાય તે જરૂરી ફેરફાર આદરણીય અનતાં વિલંબ ન જ થાય.
'
ત્રીજી પુષ્પપૂજા—આમાં પણ શાસ્ત્રોકત માર્ગ કરતાં આપણી ગતિ ઘણી જ વિલક્ષણ બની ચૂકી છે ! જે રીતે પુલ લાવવાના ક્યાં છે એ તરફ તદ્ન આંખમીચામણા કરી આપણે આજે ફુલના એકેંદ્રિય જીવા પર જે ત્રાસ વર્તાવી રહ્યા છીએ તે પહેલી તકે નિવારવાની અગત્ય છે.
પુષ્પ પાખંડી જ્યાં દુભાય,
જિનવરની ત્યાં નહિં આજ્ઞાય.
"
એ વાકય વિચારવાની આજે કેને ફુરસદ છે ? આજે તા કુલા ધાવાને ન્હાને નળની ચકલી નીચે એને ધરી દેવામાં આવે છે ! પછી અંગવુહુણથી સાફ કરતાં કેટલીએ પાખંડીઓ છૂટી પડી જાય છે, અરે કેટલાક તેા વીંધેલા હારા સુદ્ધાં ચડાવતાં અચકાતા નથી ! ખુદ તીધામ પાલીતાણામાં શું ચાલી રહ્યું છે ? હારા પુષ્પા વીંધીને જ તૈયાર કરાયેલા હોય છે અને આશ્ચર્યની વાત એ છે કે પાપ છે।ડવા આવનાર ભાવિકા અને હપૂવ ક ખરીદે છે! આ કરતાં આપણી અજ્ઞાન ચેષ્ટાના અન્ય વરૂપ દાખલા બીજો કયાંથી શેાધવા ? વળી કેટલાક તા આંગીની સુંદરતા આણવા સારૂ એની પાંખડીએ છૂટી પાડે છે, તે જૈન ધર્મોની ષ્ટિએ તદ્દન અયુક્ત છે. ભક્તિના આડંબર હેઠળ કુસુમેામાં સળીએ ધેાંચવી કે તેને કાતરવી એ મચાવ ન થઇ શકે તેવું પાપ છે. વળી એકની પૂજા પર અંગવુહુણ ઝટ ઘસી નાંખી સંખ્યાબંધ ફુલાને છુંદી નાખવા એ પણ તેટલું જ દોષયુક્ત છે. પુષ્પ સ ંધમાં તે આવું આવું કેટલુ ચે વિલક્ષણુ વન ચાલ્યા જ કરે છે. નજર સામે એકેદ્રિય જીવો સામેના આ ત્રાસ આપણે ભક્તિના નામે કયાં લગી ચલાવીશું ? પુષ્પા પર પાણી છાંટી એમને વિકસ્વર કરવાના હોય કે નળની ચકલી તેમના પર છૂટી મૂકી નવડાવવાના હાય ? એમાં તે કઈ અપવિત્રતા ઘુસી ગઇ છે કે જે જળ શુદ્ધ કરશે ? એમાં

Page #23

વર્તમાન સમાચાર.
૧૧૭
કેટલીક વાર ત્રસ જીવા હોય છે જે પાણીના ઘસારાથી મરણુતાલ થઇ જાય છે. ખરી રીતે ફુલાને ધ્યાનપૂર્વક જોઇ, ખંખેરી માત્ર તે ખીલી ઉઠે તેવી રીતે પાણીના છાંટા એના પર નાંખવાની જરૂર છે. પણ જ્યાં ક્રિયામાં જ ગાડરીયા વૃત્તિ પ્રવર્તીની હાય અને એ સંબંધીના જ્ઞાનમાં જરા પણ દૃષ્ટિ ફેરવવાની કોઇની ઇચ્છા સરખી ન હોય ત્યાં એ અરણ્યરૂદન સરખુ જ ને !
પાંચ કાડીના ફુલડે જેના સિધ્યા કાજ; રાજા કુમારપાળને મલ્યા દેશ અઢાર.
આ દુહે તે ઘણાએ રટી જાય છે પણ એના રહસ્યમાં ઉંડા ઉતરવાના પ્રયાસ સેવાય તે આંખ ખૂલી જાય કે માત્ર પાંચ કોડીના અઢાર કુસુમે અને તે પણ ભાવપૂર્ણાંક ચઢાવનાર નૃત્યે, શેઠ કે જેમણે સખ્યાબંધ ફુલેલા ચઢાબ્યા હતાં તે કરતાં વધારે પુન્ય ઉપાર્જન કર્યું; એટલે કે નાકરના જીવ કુમારપાળ રાજવી થયા અને શેઠના જીવ મત્રીશ્વર ઉદાયન થયા. આમાં સ્પષ્ટ દેખાઈ આવે તેમ છે કે પુષ્પ સ ંખ્યામાં રાચવાનું નથી પણ જે કંઈ છે તે ન્યાયપૂર્ણાંક પેદા કરેલી લક્ષ્મીવર્ડ કરાતા કાર્યાંથી અને તેમાં પણ હૃદયના ઉલ્લાસ સહિતની કરણીથી જ.
દીવા સરખી આ વાત નેત્રા સામે છતાં હજી પણ આપણે ફુલા સંબંધી ઢાષા સેવ્યા જ કરીશું. આ વીસમી સદીમાં પણ આપણા ચક્ષુ વિવેકરૂપી તેજથી દીપ્તિમ ંત નહીં થાય ! તે પછી પૂજનની સફળતા કેવી રીતે સંભવી શકે ? ă૦ ચાકસી.
<> <
વન્નુમાન સમાચાર
રાજપુરમાં પ્રવેશ અને દીક્ષા મહેાત્સવ.
કાર્તીક વદિ ૩ ના દિવસે પૂજયપાદ પ્રાતઃસ્મરણીય ગુરૂદેવ શાન્તમૂર્તિ મહારાજશ્રી હું સવિજયજી સાહેબ તેમજ પુનિત મુનિરાજ પંન્યાસજી શ્રી સંપતવિજયજી મહારાજ આદિ પૂ. મુનિરાજોના ચતુવિધ સધ સાથે ઠાઠમાઠથી પ્રવેશ થયા હતા. વદિ ૪ ના દિવસે ધણી જ ધામધૂમથી દીક્ષા લેનાર શ્રીમતી શ્રાવિકામેનાબાઇને! દીક્ષામહાત્સવના વરધાડા ચઢાવવામાં આવ્યા હતા અને ઉપરાકત મહારાજશ્રીજીના ઉપદેશથી પ્રાચીન તીથ શ્રી રામસેનમાં સાધારણ ખાતે રૂપૈયા ૧૦૦ અર્ક સા.ની મદદ દીક્ષા લેનાર બાઇએ આપી હતી. વિદ ૫ ની નાકારશીનું જમણ પણ કરવામાં આવ્યું હતું. તે જ દિવસે સવારના અશાક વૃક્ષ નીચે પૂજયશ્રીજી હું સવિજયજી મહારાજ સાહેબશ્રીના અધ્યક્ષપણા નીચે મહારાજશ્રી પન્યાસજી શ્રી સંપતવિજયજી સાહેબશ્રીની શિષ્યા તરીકે તેનું નામ હેતશ્રી રાખવામાં આવ્યું હતું.

Page #24

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મુંબઇશ્રી ગેધારી વીશા શ્રીમાળી જેન દવાખાનું સં. ૧૯૮૭ની સાલને સાતમે વાર્ષિક રીપોર્ટ મુંબઈ શહેરમાં અનેક શ્રીમંતો છતાં જૈન કમની તંદુરસ્તી બાબતમાં જોઈએ તેવા સાધનો નહોતાં તેવા સમયમાં જૈન કેમ માટે આ દવાખાનાનો જન્મ સાત વર્ષ થયા આશિર્વાદરૂપ થઈ પડ્યો છે. દવાખાનું ચલાવવા માટે થતા ખર્ચની કાયમનાં ફીકર મટે તેવી સ્થિતિ હજી ઉપસ્થિત નથી થઈ છતાં કાર્યવાહકના તીવ્ર લાગણી અને સેવાભાવને લઈને ભંડોળ એકઠું કરવા સાથે સાથે દવાખાનું પણ વ્યવસ્થીત ચલાવે જાય છે. હવે આ દવાખાનાની કાયમ માટેની વીશા શ્રીમાળી જ્ઞાતિ કે અવર કોઈ પણ જૈન બંધુએ એવી એક રકમ બક્ષીસ આપવી કે આ દવાખાનું કાયમ માટે સ્થિર થાય અને અન્ય બંધુઓ પણ વિશેષ લાભ લે. તેની વ્યવસ્થા-વહીવટ યોગ્ય વ્યવસ્થાપૂર્વક અને સંતોષકારક છે. હવે જે અમારે સૂચવવાનું કે તે એ છે કે જૈન પ્રજાની વસ્તીની ગણત્રીની પ્રથમ જરૂર છે. આજે સુમારે પચાસ વર્ષના વસ્તી–ગણત્રીના આંકડા તપાસતાં જેન પ્રજા ઘટતી જાય છે, જેથી આપણી જૈન વસ્તીગણત્રીના અનેક લાભો જેવા કે કેમની અભણ સ્થિતિ, કેળવણી, તંદુરસ્તી, બેકારી, ઉદ્યોગિક સ્થિતિ વગેરેનું માટી અગત્યતા ધરાવનાર કાર્યો હોવાથી બરાબર સમજી જવાબદાર સ સ્થાઓએ તે કાર્ય ઉપાડી લેવાની જરૂર છે. દિવસાનદિવસ જૈનોની સંખ્યા ઘટતી જાય છે, તેનું ભાન જેન વસ્તી–ગણત્રી અને જેમાં કેળવણી સંખ્યાના પ્રખર અભ્યાસી બંધુ નરોત્તમદાસ બી. શાહે કરાવ્યું છે તે ધન્યવાદને પાત્ર છે અને તેમના કાર્યોને અંતઃકરણપૂર્વક ટેકો આપીએ છીએ એ તેમના તે કાર્યમાં સફળતા મળે એમ અમે ઇચ્છીએ છીએ. બીજું કાર્ય જૈનો માટે સસ્તા ભાડાની ચાલીઓ બાંઘવાની મુંબઈમાં આવશ્યકતા દર્શાવવા આજે વીસ વર્ષથી લેખ લખી જૈન કામનું ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે. મુંબઈ શહેરમાં સામાન્ય સ્થિતિના જૈનોના નિવાસ માટે કેટલી હાડમારી છે ? ભાડાની કેટલી મોંઘવારી છે? જગ્યાની કેટલી તંગાશ છે ? તેમજ છેવટે અતિ સંકોચથી રહેતાં તંદુરસ્તીને નુકશાન પહોંચતા પૂરતા અજવાળા ને હવાના અભાવે મોટી સંખ્યામાં મરણને શરણ થાય છે, તેથી શ્રીમંત બંધુઓ આપણા પિતાના ભાઇઓની સગવડ સસ્તા ભાડાની ચાલી બાંધી તેઓને સગવડ આપી ખરેખર આશિર્વાદ લેવા પુણ્ય બાંધવા જેવું છે. ઉપરોકત બંને કાર્યો વહેલામાં વહેલી તકે આપણે હાથ ધરવાની જરૂર છે. બંધુશ્રી નરોત્તમદાસ બી. શાહ આવા પુણ્યકાર્યના ભોમીયા તરીકે તેને અભ્યાસ કરી જૈનકેમ સમક્ષ કરવા જેવા આ કાર્યોને માટે લેખોદ્વારા જે અપીલ કરી છે તેને સંતેષકારક જવાબ જૈન કોમે આપવાની જરૂર છે.
-
-
-

Page #25

૧૧e
સ્વીકાર અને સમાલોચના. સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૧ શ્રી જૈન સાહિત્યની કથાઓ ભાગ ૧ –લેખક અને પ્રકાશક જીવનલાલ છગનલાલ સંઘવી, શિક્ષક છીપાપોળ જૈનશાળા અમદાવાદ-કીંમત પાંચ આના જેમાં સતી સીતા, નળદમયંતી, હરિશ્ચંદ્ર તારામતી, અકળશા શેઠ, અષાઢાભૂતિ અને ઉત્તરકુમાર એ છે કથાઓ સંક્ષિપ્તમાં અપાવામાં આવેલ છે. બાળજી માટે શ્રદ્ધા થવાની પ્રથમ ભૂમિકા તરીકે ચરિતાનુયોગ ખાસ ઉપયોગી છે. લેખક આ કથાઓ માટે પ્રસ્તાવનામાં આ સર્વજ્ઞ કથિત વાણું નથી પરંતુ મૂળભૂત સિદ્ધાંતને અવલંબી શાસ્ત્ર અને સમયના જાણ મુનિવરોએ રચેલા રાસોમાંથી છે એમ જ જણાવે છે તો આ ગ્રંથમાં આવેલ કથાએ સર્વજ્ઞકથિત નથી એમ શા ઉપરથી કહે છે તે માટે લેખક વિશેષ ખુલાસો હાલ અથવા તેના બીજા ભાગમાં પ્રગટ કરશે એમ ઈચ્છીએ છીએ.
શ્રી ન્યાયવિજયજીનું મુંબઇનું ચાતુર્માસ–સંવત ૧૯૮૭ ના ચાતુર્માસમાં તેઓશ્રીએ આપેલા સાર્વજનિક વ્યાખ્યાનો, સંગ્રાહક અને પ્રકાશક વર્ગ-મુંબઈ કેટના લાઘજીભાઈ કેશવજી, વન્દાવનદાસ મદનજી શાહ, રણછોડલાલ છોટાલાલ અને દુલભદાસ ઝવેરચંદ શાહ (મૂલ્ય રૂા. રા) મુંબઈમાં જુદા જુદા સ્થળોએ જૈન અને જૈનેતર આગેવાનો અને મુખ્ય રાષ્ટ્રસેવકોની વચ્ચે ધાર્મિક, સામાજિક, રાષ્ટ્રીય જે જે ભાષણો અને સંદેશાઓ આપ્યા તેનો સમાવેશ આ ગ્રંથમાં કરવામાં આવ્યો છે. કેટલાક શાસ્ત્રીય દષ્ટિએ, કેટલાક રાષ્ટ્રીય દષ્ટિએ અને કેટલાક સમયને અનુસરીને ભાષણ આપ્યા છે; જે મનનીય છે; તેટલું જ નહિં પરંતુ મહારાજશ્રીના તે ભાણેએ જૈનેતરોને મુગ્ધ બનાવ્યા છે અને તેઓશ્રીની વિદતા તેમાં તરી આવે છે. આ ભાષણનો સંગ્રહ ખાસ વાંચવા યોગ્ય છે. તેના સંગ્રાહક અને પ્રકાશકોને આ પ્રયત્ન પ્રશંસાપાત્ર છે. આ સંગ્રહ ગ્રંથમાં સ્વર્ગવાસી, શ્રી વિજયધર્મસુરીજીની છબી આપી ગુરૂભકિત પણ બતાવી છે. વળી દાનવીર સ્વર્ગવાસી શેઠ શ્રીમાન દેવીદાસ કાનજી કે જેમના વિચારો સમયધર્મ અને રાષ્ટ્રભાવનાને અનુકૂળ હતા તેમના સકતના દ્રવ્યથી તેમના સુપત્ની શ્રીમતી લીલાવતી બહેન કે જેમને ભાવવાહી પત્ર આ ગ્રંથની પાછળ વાંચવા ગ્ય આપવામાં આવ્યો છે અને તેમના પૂજય પતિદેવના
સ્મરણાર્થે તેમણે આ ગ્રંથ છપાવવા આર્થિક સહાય આપી છે, તેમને આ ગ્રંથ તેમની છબી સાથે સમર્પણ કરવામાં આવ્યો છે. છેવટે ભાષણકાર મુનિરાજશ્રીની છબી આ ગ્રંથમાં આપી બાહ્ય અને આંતર સુંદરતા પૂર્વક પ્રગટ થયેલ આ સંગ્રહ ઉપયોગી બનાવ્યો છે.
૩ તત્ત્વત્રયી મીમાંસા-ખંડ ૧ લો તથા જ–લેખક શ્રીમવિજયાનંદસૂરીશ્વરજી મહારાજના લઘુશિષ્ય મુનિરાજશ્રી અમરવિજયજી મહારાજ પ્રસિદ્ધકતાં શાહ નાથાભાઈ મેતીચંદ તથા શાહ હિંમતલાલ છ. માસ્તર જૈન સંધ સમસ્ત (સિનોર) કિંમત પાંચ રૂપૈયા. આ ગ્રંથમાં દેવ-ગુરૂ-ધર્મનું સ્વરૂપ જૈન–વૈદિક તુલનાત્મક દૃષ્ટિએ બહુ જ વિદ્વતાપૂર્ણ રીતે મધ્યસ્થ દષ્ટિવાળા જનસમુદાય પછી તે જૈન છે કે જૈનેતર હે પણ નિષ્પક્ષપાતપણે વાંચનારને અપૂર્વ જ્ઞાન આપનારો થઈ શકે તે રીતે વિસ્તારપૂર્વક લેખક મહાત્માએ તૈયાર કર્યો છે. તત્ત્વવેત્તાઓ જણાવે છે કે અગીયારમા તીર્થંકર ભગવાન પછીથી સર્વના

Page #26

૧૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
તત્ત્વા તથા ઇતિહાસમાંથી મરજી પ્રમાણે એકઠું કરી જે અત્યારે આડું અવળું સમાવે છે. તેના સ્ફાટ ઉપરાત અને દનેના સિદ્ધાંતોની તુલના થતાં તત્ત્વત્રયીનુ ખરૂ સ્વરૂપ શું છે તે જણાવવા માટે જ લેખક મહાત્માને આ ઉપકારક પ્રયત્ન છે આ ગ્રંથના ૧૯૬ પાનામાં આપેલ પ્રસ્તાવના કે જે ગ્રંથની પ્રવેશિકારૂપ છે તે ખાસ વાંચવા જેવી આપેલી છે, જે વાંચકે ગ્રંથની શરૂઆત કરતાં પહેલા વાંચવા સૂચના કરીએ છીએ. પ્ર થમાંનુ અધ્યયન કરતાં જૈન તથા જૈનેતર શાસ્ત્રોના દષ્ટાંતા, સાધના, તત્ત્વ અને વિવિધ હકીકતાનુ જ્ઞાન થાય છે અને મનનપૂર્વક આખા ગ્રંથ વાંચતા-વિચારતાં તત્ત્વત્રયીનું સત્ય સ્વરૂપ જૈન દર્શીનમાં જ છે એનું ભાન થાય છે અને જિજ્ઞાસુ અને ચ્છકને તે પ્રાપ્ત થાય છે. ગ્રંથમાં સ્વર્ગવાસી ગુરૂદેવ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની છી સાથે લેખક મહારાજશ્રીએ ગુરૂભકિત દર્શાવવા સાથે પ્રકટકર્તાઓએ લેખક મુનિમહારાજની છબી આપી ગ્રંથનું ગૌરવ વધાર્યુ છે.
૪ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર જૈન માલાશ્રમ પાલીતાણા—સ, ૧૯૮૬--૮૭ ના રીપે તથા હિસાબ પ્રસિદ્ધ કરનાર ભાઇચંદ્ર નગીનભાઇ, ઝવેરી, ચીનુભાઈલાલભાઇ શેઠ તથા શેઠ નાનજીભાઇ લાધાભાઇ એનરરી સેક્રેટરીએ. શ્રી પાલીતાણામાં વીશ વર્ષ થયાં આ સંસ્થા સ્થાપન થઇ છે. હાલમાં રીપેર્ટીમાં જણાવ્યા પ્રમાણે શુમારે તેવુ બાળકાની સંખ્યા લાભ લે છે. પાલીતાણા શું પરંતુ ભારતવર્ષના દરેક વિભાગમાં જેનેાના અહેાળી વસ્તીવાળા ભાગમાં બાળકોને પોષતી-શિક્ષણ આપતી આવી અનેક સંસ્થાઓની જરૂર છતાં ગણીગાંઠી નાની સંખ્યામાં અને અમુકજ ભાગમાં છે. હવે એવા વખત આવી લાગ્યા છે કે અનેક આવી સંસ્થાએને જન્મ આપવા જરૂર છે.
આ સંસ્થાના મૂળ સંસ્થાપકાના સ્વર્ગવાસ પછી પણ પાછળ અત્યારસુધીની સ્થિતિ તેની જળવાઇ રહી છે તે માટે તેના ભૂતકાળ અને વમાન કાળના કાર્યવાહકેાની લાગણી માટે ખુશી થવા જેવું છે. નાના ગામડાÀામાં જ્યાં ખાવાપીવાના સાધને ઓછા હાય ત્યાં શિક્ષક અને ધાર્મિક સંસ્કારની તે આશા કયાંથી રાખી શકાય ? તેવી સ્થિતિમાં તેવા ગામડાઓનાં ખળકે જ્યાં પોષાય શિક્ષણુ પામે તે જ આવી સંસ્થાએની જરૂરીયાત દેખાડે છે. આ સંસ્થાની વિશેષ પ્રગતિ માટે શ્રીમાન એનરરી સેક્રેટરીએ વારંવાર તે સંસ્થામાં જઇ બાહ્ય અને આંતરિક વ્યવસ્થા સ્વતઃ તપાસી સુધારાવધારા કરે તે આવકારદાયક છે. દરેક પ્રકારની મદદ આપવા જરૂર છે અને ભવિષ્યમાં અમે તેની ઉન્નતિ ઇચ્છીએ છીયે,
૧ શ્રી જલદિ-પાવાપુરી, ૨ શ્રી સમેતશિખરજી તીર્થ અને ૩ ગાતમસ્વામીની વિવિધ રંગથી સુશોભિત આકષ ક જિનમંદિર પૌષધશાળા, ઉપાશ્રય અને મનેાદિરમાં શોભે તેવી છ છંખીએ અમેને ( પ્રગટકર્તા ) નથમલજી ચાંડલીયા કલકત્તા તરફથી ભેટ મળેલી છે. અને મંદિરના સંપૂ` દેખાવ સાથે વ્યુ પણ બહુ જ સુંદર આપવામાં આવેલ છે. રંગ પણ કળાની દષ્ટએ આપવામાં આવેલ છે. ખાસ ખરીદવા અને નિત્ય દર્શન કરવા લાયક છે. કિંમત દરેકના આઠે આના. આવી સુંદર છબી પ્રકટ કરનાર ઉત્તેજનને પાત્ર છે એમ સૂચવીએ છીએ. મળવાનુ સ્થળ-પ્રકટકર્તાને ત્યાંથી તથા જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગરમાંથી મળશે.

Page #27

- રા
'lllllllll
NEAR
l llll
llllll
tirthD) It/full/15 ftILD
IIIIIIIIII
ધMILAJ
IMILAI NIn[HN
ti
MIlllllll
AMBAuતા [\\\\\\Blii 11LISalth Hilllllllllliottllllllllllllllllllllllinstitll
llllllll' IIIIIIIIWHIYANI
"Jagઠ Dawns, j$p>g kF6;&cજરૂર વાંચે ! ! .Sasu .p6T3 અદ્ભૂત સામાજીક નવલકથા. ૦-5-9 ગાખ્યારી અથવા વર્તમાર્મ સમયની વિલક્ષણતા!! Jes fછે -૬ ૭-5
હસી gas ( cuડોક ) sylls Flp) ૭-૭- - -
messe 16 jjo Se JS ha ૭–૪-9 G-Sઅર અત્યુત્તમ બોધદાયક પુસ્તકની ઉપાક્રધાત વિધાન સાક્ષર રન ૪ { 19. હું 6-6- શ્રીસુતકુમગનભાઈ ચતુરભાઈ પટેલ (બેરીસ્ટરે) લખી છે. આર્ય સુઝારીનું !)5
-- ગૃહજીવન સુંદર રીતે આલેખી, સંસૂાર વૃષ્ણ તુલુ ફ્રેમમનાવાયyદુઃખમાં, 55895) Diટ ૦-૬-૬ ધીરજ અવે સુખમાં નિરભિમાનપણે રહી જીવન સાફલ્યનો મંત્ર આબે- 34 ss to
હુબ રીતે બતાવ્યો છે. તે સિવાય લક્ષ્મીવાનની લીલા મોદીનું મનુષ્યત્વ, IV, હાયુ દરિદ્રતા, દુ:ખી દંપતી, આર્યનારી ધર્મ વિગેરે ઉત્તમ પ્રક્રાણાથી Ne હ -૬ સુરભિત,cગ્રહ લાયબ્રેરીના શણગારરૂપ, આ પુસ્તક અવશ્યક ખરીદો) )55)
- - ૫૭ પૃષ્ટ, છ સુંદર ચીત્રા, છતાં કિંમત ફક્ત ૨ પીએ દારુ પારટેજ અલગ - 6 A B મફતo! ૬
મફત ! pહું છwo]૬ મફત ! = =
રુકિ દ ક જે 14 કિws ISIS)" શ્રી ધન્ના શાહીલના રાસડ ( સચિત્ર 92w95 ૬.૭ ૪22
* સુપાત્ર દાનનો અપૂર્વ મહિમા દર્શાવનાર, અનિલ અધધ 4 મકા -- સિહતિ કરનાર, અનેક નગરગણીઓથી ભરપુર આ ઉત્તમ ધર્મ - ૭ - 0-- ગ્રંથ અના વાંચે, જેમાં ધન્નાનું પરાક્રમ, હેનું બુદ્ધિબળ, કળાકૌશલ્ય, v=C) 5 –- ઉદારવા, સંપૂર્ણ સુખ સાહ્યબી છતાં સંસારાસ્પિંગ વિગેરેને આબેહબૂ 24ક દાદી
ચિતાર તમારું હૃદય ડેલાવી મૂકશે. સુંદર ભાવવાહી ચિત્રો, પાકું બહાર
પં, ૩ ૦ ૦ પૃષ્ઠ છતાં કિં. માત્ર રૂ. ૧. પરંતુ અમારૂં ‘સઝાયમાળા * * * * ભાગ ૨ જે’ નામનું સચિત્ર પુસ્તક જેની કિંમત રૂ. એક છે. તે મગા.f / Fe
વનારને આ પુસ્તક મફતટ (બ્રેટ) મધ્યકાશે. માટે આજેજ કરૂા. ૨-૯o, e jદ છ30 ડ-૪- (પટેજ સાથે)ને મનીએ મેકલી બંને પુસ્તકેદ સંગાથુી લ્યો
લી. બાલાભાઈ છગનલાલ શાહ fees . 599 一一 0-2
Fપુસ્ત પ્રગટ કરનાર ને વેચનાર 95Es. 12.Jr. Ass
કે, કીકાભટ્ટની પાળ) :-અમદાવાદ 59 ye
|
હ–દ
તારાપા લાલા
HI Gજાા mm llllllie villllllllas ital/Ulti kitalllllllth
G-E-C
તttituttitaniuttiiiiiitttttttta, tirt hankflti hilliffittituffiliti[
મસાલાઈtianતારditiii.. aatliffida nitiated withiti/રાજwinterળા નાના નાના 11tiધાનાણાકffilittle
[11 ] કાકારો દ્વારા શરીરમાં પાતinIIItihalfIifth ile: lllllllllhartilities Fullith hiા (Millitish NitriftIww.stilllllliti&lirlftyatitriffilittltifaunflifift.filiiritlaliાજમા

Page #28

જરા વાંચવા તસ્દી લેશેા !!!
જૈન ધર્મના અત્યુત્તમ પુસ્તકો મળવાનું જીનુ ઠેકાણું.
જૈન સઝાયમાળા ભા. ૧-૨-૩-૪ દરેકના
તિર્થંકર ચરિત્ર ( સચિત્ર )
આવૃત્તિ ખીજી
જૈન કથા સંગ્રહ ભાગ ૧ લેા આવૃત્તિ ત્રીજી કૃતજ્ઞી કેસર
સદ્ગુણી સુશીલા
પ્રતિભા સુંદરી અથવાપૂર્વ કર્મનું પ્રાબલ્ય જૈન ધર્મ
જૈન સતિ રત્ના ( સચિત્ર )
જૈન તિ મડળ ભાા ૧ લા
જૈન સ્તુતિ શાસ્ત્રી
ક પરીક્ષા (દૈવી ચક્રના ચમત્કાર ) ચાગશાસ્ત્ર. કેશરવિજયજી કૃત
મલયા સુંદરી આદર્શ નાવેલ તેજસાર રાજાના રાસ ( મૂળ કિં. ૧-૦-૦)
અમૂલ્ય શિક્ષા (મૂળ કિં. ૦–૮–૦)
મહિલા મહાય (સચિત્ર) ભા. ૧ લા તથા ૨ જો દરેકના ધર્મ બિન્દુ
વૈરાગ્યશતક ભાષાંતર કથાએ સાથે
નવસ્મરણ સચિત્ર
જૈન સિદ્ધાંતની વાર્તાએ ભા. ૧ લેા તથા ૨ જો ખાળ ગ્રંથાવળી ભા. ૧ થી ૫ જેની કથાએ દરેક સટમાં વીસ વીસ કથાને સટ ૧] દરેક સેટની કિં. સુયગડાંગસૂત્રનું ભાષાંતર સુયગડાંગસૂત્ર વિભાગ ૫ મેા મુની—માણેક કૃત જૈન સુમેાધ ભક્તિ માળા
મૂળ કીંમત. ઘટાડેલી.
૨-૦-૦
૧-૮-૦
૨-૮-૦
૨-૦-૦
૧-૮-૦
૧-૦-૦
૧-૮-૦ ૧-૪-૦
૧-૪-૦
૧-૦-૦
૧-૮-૦
૧-૪-૦
૨-૦-૦ ૧-૧૨-૦
૧-૪-૦ ૧-૦-૦
૧-૪-૦ ૧-૦-૦
૦-૯-૦ ૭-૮-૦
૨-૦-૦
૨-૦-૦
૧-૮-૦
૧-૧૪-૦
૧-૪-૦ ૧-૩-૦
૦-૯-૦ ૭-૮-૦
૦-૮-૦ -૪-૦
૨-૦-૦ ૧-૮-૦
૨-૦-૦
૧-૮-૦
૧-૮-૦ ૧-૦-૦
૧-૦-૦
૦-૧૨-૦
૧-૦-૦ -૧૪-૦
૧-૮-૦
૧-૪-૦
૧-૮-૦
૧-૦-૦
૧૮-૦
૧-૪-૦
૦૫-૦ ૦-૩-૦

Page #29

કલ્પસૂત્રનું ગુજરાતી ભાષાંતર સચિત્ર પુણ્યપ્રભાવ (સમરાદિત્ય સચિત્ર)
ચિત્ર વિનાનું
29
જૈન મહાભારત પાંડવ સચિત્ર મહાવીર જીવન વિસ્તાર સચિત્ર
૪-૦-૦
૩-૦-૦
૪-૦-૦
૨૦૮-૦
૪-૦-૦ ૨-૦-૦
૪-૭-૦ ૩-૦-૦
૨૦-૦
૧-૦-૦
ધન્ના શાળીભદ્રનેા રાસ સચિત્ર
૧-૮-૦
૧-૦-૦
જૈન સ્તુતિ ગુજરાતી
-૪-૦
૦-૩-૦
જૈન કાવ્ય સ ંગ્રહ ભાગ ૭ મેા મુનીરાજની બુદ્ધિસાગરજી કૃત ૦-૮-૦
-૬-૦
ાવ્ય કલ્લોલ
૦-૩-૦
૦–૧-૬
ગામ્યîારી સચિત્ર આદર્શ નવલકથા
૨-૦-૦
૧-૮-૦
કનકાવતી મુની ખાળવિજય કૃત વિમલ મંત્રીને વિજય
જૈન સાહિત્યની કથાએ ભાગ ૧ લા
રત્નસેન રત્ન મંજરીનેા રાસ
ઉપમીતી ભવપ્રપંચ ભા. ૧-૨-૩
અધ્યાતમ કલ્પદ્રુમ
અધ્યાત્મ સાર
શ્રીપાળ રાજાનેા રાસ સચિત્ર
૧-૪-૦ ૧-૨-૦
૨-૦-૦
૧-૮-૦
૦-૫-૦
૦-૪
૦-૪-૦
૦-૩-૦
૯-૮-૦
-૦-૦
૨-૮-૦ ૨-૪-૦
૨-૦-૦ ૧-૧૪-૦
૩-૦-૦ ૨-૪-૦
ઉપરનાં પુસ્તકા સિવાય મુંબાઈ, ભાવનગર, પાલીતાણા, સુરત, ઇત્યાદી દરેક સંસ્થાઓના છાપેલાં જેની તેમજ જૈનેતર પુસ્તકા મેાટા સ્ટોકમાં મળે છે. એકવાર મગાવી
કામ પાડવા વિનંતી છે. સામટાં લાયબ્રેરી તથા પાઠશાળા સાર્ નામ બદલ મંગાવનારને ખાસ કાયદાથીજ આપવામાં આવશે.
તાજા સમાચાર:-ભારતભૂષણુ પંડિત માલવીયાના અથાગ પ્રયાસથી કેાનીએકયતા થયાના
સમાચાર મળ્યા છે.
લી. જુના અને જાણીતા ખાલાભાઈ છગનલાલ શાહ પુસ્તક પ્રગટ કરનાર ને વેચનાર.
ઠે. કીકાભટ્ટની પોળ-સુ. અમદાવાદ.
> > Himayde

Page #30

(e)S jps] »
. I>
1ye [
5 ] »
The
ર . . . Cીe SijdJ} { Vels bsss"58 ©
(c_G0S53jss) 15961gg . | -૬ - પાચમો ભાગ. સર ૦ લેખક:-મુનિ માણેક (ખતરગરછ)
• IG]s piy p5JFDJBF o E; - પ્રકાશક: શ ત્રિકમલાલ ઊગરચંદ વકીલ..*5 =JP 0 -- 9 સદરહે યગડાંગ સત્રના પાંચમા ભાગ અંધ્યયને ૩ થી ૭ પ્રાતમૂળ સાથે જ Bટીકાના આધારે સ્પષ્ટીકરણથી ગુજરાતી ભાષાંતર કરવામાં આવ્યું છે. દરેક તત્વા છે; * ભિલાષી જેને અવૈશ્ય ખરીદી રોગ !*ved /*$ Jઈ CJI> s sejZ *be "PE ---- જેમેં પચ્ચખાણ, આહાર, અનાહાર, જીવ, અજીવ, syય, પાક વાક,
| કિંઠ =1 36; 9 - એલેક, બંધ મેક્ષ ઇત્યાદિનું સુંદર રીતે વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ના નિક્ષેપ [6" ચાદ્વાદ, પયેય, પુર્બળ, દ્રવ્ય જ્ઞાન ક્રિયા વિગેરે જૈન તત્વજ્ઞાનનું ઉડું હુય છે. I બતાવી સર્વજ્ઞ પ્રણિત ધર્મનું આબેહુબ વર્ણન કર્યું છે 3gped -55 5 0
આ સત્રમાં પ્રત્યાખાન કરવાની બાબતમાં પચ્ચખાણ કેટલું ફળદ્રાઈ છે. ને ૨ A પ્રત્યાખ્યાન ન કરનારને કેવી રીતે પાપ લાગે છે તે વિષે સંપૂર્ણ સ્થાન, સિદ્ધિ અિ- A © નાચા અસ્થી દૂર રહે છે તે વિષે, અનાચાર છોડવા વિશે, ગામી છવe, કે નહિ રહે તે ન લે, મોટા નાના જીવને હણવાથી સરખું કે ઓછું. ક્વબતું પપ થી ૬ છે તે ન બોલે, અધાકમ આહાર ખાવાથી દોષ થાય કે ન થાય તેના બોલેપાંચ
શરીરનો સંબંધ તેમજ તેની શકિતનું વર્ણન વ્યાપારી લેકે સાથે શ્રી મહાવીરની @ સંરખામણી, માંસ ભક્ષણુના દે, સાધુએ પોતાના માટે રાંધેલુ અનાજ, પણ ના ) ખાવું સારા સાધુની પ્રશંશા વિગેરે ધણા વિષયે આળેલો છે. 13 14 1૪
તે સિવાય ઉદ્દેકપેઢીલંનાં પ્રશ્ના, શ્રી ગૈાર્તસગર્ણધરનાં ઉત્તરા, આર્દો કકુમારનું [અધ્યયન હેના શ્રેણિકપુત્ર અભયકુમાર સાથે થયેલે સંબંધ, ગૌશાલકમત, હE
બાદુમત સમીક્ષા, એકદંડી તથા બ્રાહ્મણ સાથે થયેલા સંવાદો યુગેરે વિષય કે વાંચવાથી જૈન મતનું અદ્વિતિય સ્વરૂપ જાણી શકશે. પૃષ્ઠ સંખ્યા ૩૫૦ પાકું ? છીંટનું પુઠું છતાં કિમત માત્ર રૂપીયા દે.
લખે: * ૩ ૬ ! = = jઈ ૨૩ 5 , 6 બૉલભાઈ છગનલાલ શાહ
S1255555 135 st sl* ૮ જૈન ધર્મના પુરતકે પ્રગટ કરનાર અને વેચનાર. . નહિ .5 ઇ"Hદ - મે ૨ % 58.82 ૮ કીકાભટ્ટની પાળ-અમદાવાદ. આ
ને
ઝી
25
થી 35, 1

Page #31

શ્રી પ્રભાચંદ્રસૂરિ કૃત
શ્રી પ્રભાવકચરિત્ર. વર્તમાનકાળના પ્રભાવક બાવીશ આચાર્યોના જીવન ઉપર પ્રકાશ પાડતા આ ગ્રંથ સ. ૧૩૭ ૮ માં લખાયેલ જેનકથા અને ઇતિહાસસાહિત્યમાં અભિવૃદ્ધિ કરે છે. ઇતિહાસ અને કયા સાથે કવિત્વ પોષવામાં અને સાહિત્યના રસ જમાવવામાં પણ ગ્રંથકર્તા મહારાજે જેમ લક્ષ માણુ છે તેમજ તે વખતના સામાજિક, ઐતિહાસિક, રાજકીય સ્થિતિનો પણ ઉલ્લેખ કરી શેખક મહારાજે પોતાની ઇતિહાસપ્રિયતા સિદ્ધ કરી છે. જેથી ઇતિહાસના પણ ભિન્ન ભિન્ન સમયના સુંદર પ્રકર ણો આમાંથી મળી રહે છે જેથી જેન કે જેનેતર ઇતિહાસના અભ્યાસી અને લેખકાને આવકારદાયક સામગ્રી આ ગ્રંથ પૂરી પાડે છે. આ મૂળ ગ્રંથ કેટલાક અશુદ્ધ છપાયેલ, તેની શુદ્ધિ માટે તેમજ તેની સુંદરતા અને પ્રમાણૂિકતામાં વધારો કરવા માટે ઇતિહાસવેત્તા મુનિરાજશ્રી કલ્યાણુવિજયજી મહારાજને વિનતિ કરતાં તેઓશ્રીએ શુદ્ધિ કરવા સાથે ઇતિહાસિક દષ્ટિએ પ્રબંધ પર્યાલયના લખી તેમાં આવેલ ચરિત્રનાયકાનો પરિચય આપવામાં જે શ્રમ લીધેલ છે અને તેને લઇને આ ઇતિહાસિક અને કથાસાહિત્ય ગ્રંથની ઉપયોગીતા અને સુંદર સાહિત્યની અભિવૃદ્ધિ થઈ છે. આ ગ્રંથ માટે અનેક જૈન અને જૈનેતર પેપરાએ પ્રશંસા કરી છે. રાયલ આઠ પેજી સાઠ ફાર્મ પાંચસો પાનાના ઉંચા કાગળ, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપથી છપાઈ આ કર્ષક મજબુત બાઈન્ડીંગથી અલંકૃત કરાવેલ છે. કિમત રૂા ૨-૮-૦ ક૫ડાનું બાઈન્ડીંગ પોણા ત્રણ રૂપિયા. પાસ્ટેજ જુદુ . -
લખાઃ- શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર.
શ્રી પ્રાચીન તીર્થોદ્ધાર વાસ્તે દાન કરવા માટે ઉત્તમ સ્થાન
શ્રી મારવાડની માટી પંચ તીથી.
શ્રી રાણકપુરજીનું ભવ્ય દેવાલય. ૧ શ્રી મારવાડ સાદડી ગામથી ૬ માઈલ દૂર શ્રી શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈનાનું મારવાડ પંચ તીર્થોનું મુખ્ય સ્થાન શ્રી રાણકપુરજી તીર્થ આવેલું છે. તે તીર્થનું ૧૪૪૪ સ્તંભવાળું વિશાળ મંદિર શ્રી નાદીઆ ગામના ધનાશાહ પીરવાડે સ્વપ્નમાં જોયેલા શ્રી નલિનીગુલ્મ વિમાનના આકારનું પંદર કરોડ દ્રવ્ય ખર્ચે સંવત ૧૪૩૪ માં બંધાવેલું અને તેમાં પ્રતિષ્ઠા શ્રી સમસૂરીજીએ સં. ૧૪૯૬ માં કરેલી તે ભવ્ય દેરાસરના હાલ જીર્ણોદ્ધાર ક્રરાવવાની આવશ્યક્તા છે. આવા વિશાળ મંદિરનો જીર્ણોદ્ધારમાં નાણાની મોટી રકમની માટી :જરૂર પડે તે સર્વે ભાઈઓની જાણમાં છે. આપણી પૂર્વે થઈ ગયેલા પુણ્યશાળી પુરૂષોની જાહોજલાલીના નમુનારૂપ આ મંદિરના જીર્ણોદ્ધારમાં સખી ગૃહસ્થાએ પોતાના હાથ લંબાવી સારી રક્સ આપવાનું પુણ્ય ઉપાર્જન કરવા વિનંતિ છે. - ૨ શ્રી એડન દેરાસર તરફથી આ તીર્થના જીર્ણોદ્ધાર સારૂ રૂા. ૨૦૦૦) ની રકમ મોકલી આપવામાં આવી છે.
જે રકમ મોકલો તે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી અમદાવાદના ઉપર મોકલી આપવા તસ્દી લેશાજી.
પ્રતાપસિંહ માહોલાલ, વહીવટદાર પ્રતિનીધી.

Page #32
a Reg. No. B. 481. ==00 1 == 2 = = શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ | ઇ DE 29 S EPSE | દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતુ માસિક પત્ર. પુ. 30 મું. વીર સં. ર૪૫૯. માર્ગશિષ આત્મ સં. 37. અંક 5 મે, સ્વદેશી એટલે માતાનું સ્તનપાન. == == 88 આપણા દેશ આપણી સાથેના સંબંધમાં માતાનું અને પિતાનું સ્થાન ભોગવે છે; અને આપણે આપણા દેશ સાથેના સંબ ધમાં તેનાં બાળકોને સ્થાને છીએ, એટલે આપણે આપણી તમામ જરૂરીયાતો માટે પ્રથમ દરજજે સદા આપણા પોતાના દેશ ઉપર જ આધાર રાખીએ એ તદ્દન સ્વભાવિક અને સામાન્ય વસ્તુ છે. હિન્દુસ્તાન કોઈ પણ ઉપાયે જે વસ્તુઓ ન જ નીપજાવી શકતા હોય તેટલીજ આપણે ન છૂટકે પરદેશી વાપરીએ. આવી પરદેથી વસ્તુએમાં ચે વિલાસનાં સાહિત્યની ખરીદી ન જ થાય. જે વસ્તુઓ આવશ્યક છે અને આપણી કાર્યશકિત વધારે છે તેજ ખરીદી શકાય. લભ્ય હોય તેટલી આપણે કેવળ સ્વદેશી વસ્તુઓ જ ને વપરીએ તો આપણે આપણા દેશ પ્રત્યેના ધ્રુમપાલનની દ્રષ્ટિએ દેશદ્રોહના અને અનીતિના ગુન્હેગાર બનીએ છીએ. " == ========= શ્રી રામાનંદ ચેટરજી. E For Private And Personal Use Only