________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ભાવને ગ્રહણ કરીને આ લક્ષણોનું ગ્રહણ થવાથી સૌ પોતપોતાના અર્થના ગ્રહણમાં મુખ્ય નય છે, પણ પર અર્થમાં નથી.
પ્ર.—કવ્યાર્થિક નયને છઠ્ઠો ભેદ કર્યો ?
ઉ૦–ભેદની કલ્પનાને ગ્રહણ કરે તે છઠ્ઠો અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિક નય કહ્યો છે. (જેમ જ્ઞાનાદિ શુદ્ધ ગુણ આત્માના કહેવાય છે તેમ )
પ્ર–આ ભેદનું સ્વરૂપ સમજાવે.
ઉ–જે દ્રવ્ય ભેદભાવની કલ્પનાને ગ્રહણ કરે તે છઠ્ઠો અશુદ્ધ દ્રવ્યાથિક નય કહેવાય છે. જેમકે કામનઃ સુW: એટલે આત્માના શુદ્ધ ગુણે. આ
સ્થળે આત્મા અને તેના ગુણેને જુદા દર્શાવ્યા છે જેમકે મિત્તાક પાત્રમ્ એટલે ભિક્ષુકનું વાસણ. હવે વાસણ અને ભિક્ષુ જેમ જુદા કીધા તેમ આત્મા અને તેના ગુણેને જુદા પાડ્યા તે ભેદભાવની કલ્પના કહેવાય.
પ્રત–વાસ્તવિક રીતે આત્મા અને તેના ગુણે જુદા છે ?
ઉ–ના, તે જુદા નથી. ભિક્ષુ અને પાત્ર જેમ જુદાં છે તેમ આત્માને અને તેના જ્ઞાનાદિ ગુણોને ભેદ નથી અને તેથી જ આ કલિપત ભેદ માનવામાં આવ્યું છે. બાકી વાસ્તવિક ભેદ નથી, કારણકે ગુણ-ગુણી એકબીજાથી જુદા નથી.
પ્ર—દ્રવ્યાર્થિક નયનો સાતમો ભેદ કો? અને તેનું કારણ શું?
ઉ૦-દ્રવ્યાર્થિક નયને સાતમે ભેદ અન્વય દ્રવ્યાર્થિક કહ્યો છે, કારણકે ગુણી અને પર્યાયના રવભાવથી યુક્ત દ્રવ્ય એક જ સ્વભાવવાળું કહેવાય છે.
પ્ર–અન્વય એટલે શું ? ઉ–જેના રહેવાથી જેની ઉત્પત્તિ થાય તે તેને અન્વય છે. - પ્રવતે દષ્ટાંત આપી સમજાવે.
ઉ–જેમકે દંડની સત્તામાં ઘરની ઉત્પત્તિ છે એટલે દંડ હોય તે ઘરની ઉત્પત્તિ થાય છે, માટે આ અવય કહેવાય છે.
પ્ર–અન્વય દ્રવ્યાર્થિક નયને સાતમે ભેદ કે કહ્યો છે. અને તે શી રીતે તે સમજાવો.
ઉ૦–અન્વય દ્રવ્યાર્થિક નામનો જે સાતમે ભેદ છે તે એકસ્વભાવ કહ્યો છે, કારણકે એક દ્રવ્યગુણ અને પર્યાયે કરીને યુક્ત હોય છે અર્થાત્ એક દ્રવ્યગુણપર્યાય સ્વભાવ જ છે. જેમકે ઘટ દ્રવ્ય છે તેને રૂપ આદિક ગુણ અને કંબુગ્રીવાદિ-પર્યાયમાં અન્વય છે; કારણકે ગુણર્યાયના રહેવાથી ઘટ આદિ દ્રવ્ય અવશ્ય રહે છે અને તે અન્વય કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
