________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“દ્રવ્યગુણપર્યાય વિવરણ,”
લેખક-શંકરલાલ ડાહ્યાભાઇ કાપડીયા.
ગતાંક પૃષ્ઠ ૬પથી શરૂ. ચેાથે ભેદ કચે ?
પ્ર૦ દ્રવ્યાથિક નયના ઉ॰ કપાધિ સહિત જે આત્મદ્રવ્ય હોય તે દ્રવ્યાર્થિ ક નયના ચાથા ભેદ છે, અને જયારે ક ગ્રહણ કરે ત્યારે કપાધિ સહિત કહેવાય છે.
પ્ર૦ આત્મિક દ્રવ્યમાં અશુદ્ધતા શાથી ઉત્પન્ન થાય છે ?
ઉ૦ કના સ`ચેાગથી આત્મિક દ્રવ્યમાં અશુદ્ધતા ઉત્પન્ન થાય છે.
પ્ર૦ આ ચેાથા ભેદનુ લક્ષણ વિસ્તારથી સમજાવે.
૧૧૩
ઉજ્યારે આત્મા ક-ભાવમય થાય છે અર્થાત્ કની પ્રવૃત્તિ આત્મપ્રદેશ સાથે એકત્ર થાય છે ત્યારે આત્મા તાદૃશરૂપ અર્થાત્ કવરૂપ દેખાય છે. ક્રોધની ક પ્રકૃતિના ઉદયથી આત્મા ક્રોધી કહેવાય છે, માનકના ઉદયથી જીવ માની કહેવાય છે, એવી જ રીતે જે વખતે જે દ્રવ્ય જે ભાવથી પરિણત થઈ જાય છે તે વખતે તે દ્રવ્ય તભાવરૂપ સમજવુ જોઇએ. જેમકે અગ્નિમાં પડેલું લાતું અગ્નિની સાથે એકરૂપ થાય છે ત્યારે તે લેાઢાને પણ અગ્નિ કહેવામાં આવે છે તેમ આત્મા કર્માંના ઉદય અનુસાર ક્રોધી, વિષયી એમ જુદી જુદી રીતે કહેવાય છે અને આવા કારણસર આત્મિક દ્રવ્યના આઠ કંની ઉપાધિથી આઠ ભેદ કહ્યા છે.
પ્ર દ્રબ્યાર્થિ ક નયના પાંચમે ભેદ કર્યા ? અને તે કથાનુ કારણ શું? ઉ॰ ઉત્પત્તિ અને નાશની અપેક્ષાથી અશુદ્ધ દ્રબ્યાકિનય નામના પાંચમા ભેદ કહ્યો છે. કારણકે આત્માદ્રવ્ય એક જ સમયે ઉત્પાદ વ્યય અને ધ્રૌવ્યયુક્ત છે.
પ્ર॰ એક જ સમયમાં દ્રવ્યમાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રુવ કેવી રીતે થાય છે? ઉ॰ સુવર્ણ દ્રવ્યમાં કડાની ઉત્પત્તિ થાય છે. તે જ સમયે પૂ પર્યાયને કેયૂર (બાજુબંધ) તેને નાશ થાય છે; પણ એ બન્ને પૂર્વાપર પર્યાયમાં સુવ તે એક ધ્રુવ (નિત્ય) સ્વરૂપથી વિદ્યમાન છે.
For Private And Personal Use Only
પ્ર॰ આ પ્રમાણુ વચનથી તેા સિદ્ધ છે પણ તે નય વચનથી સિદ્ઘ માની શકાય છે ?
ઉ॰ હા, તે નય વચનથી પણ સિદ્ધ થાય છે, કારણકે મુખ્ય અને ગૌણ
