Atmanand Prakash Pustak 029 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

માફી.
- “માફી " એ શબ્દની માધુર્યતા હદયને દ્રાવક સાથે કેમલ બનાવે છે, કરેલા દુષ્કર્મોને પશ્ચાત્તાપ કરાવે છે, પરસ્પર થયેલા વૈર વિરોધને દૂર હઠાવે છે, જગત ભરમાં શાન્તિ સ્થાપવા મહાન મંત્ર છે. ચાલતા ઝગડા મીટાવવા વશીકરણ છે, તૂટેલી અક્યતા સાંધવા અમેઘ શસ્ત્ર છે, જેગી, ભેગી, ગરીબ, તવંગર, રાય, રંક રસવને હિતાવહ હોઈ અતિ પ્રિય લાગે છે. તેની ગેરહાજરીમાં થતી કોઈ પણ ક્રિયા લુણ વગરના ધાન્ય જેવી રસહીન લાગે છે, અહંકાર વા સત્તાના મદમાં ઘેરાએલ હરકોઈ વ્યકિત વા સત્તાધિશોએ લીધેલા દમનનાં પગલાં અન્યાય જનક હાઈ તેથી ચાલતા વિગ્રહોનું શમન પણ પરસ્પરની માફી દ્વારા જ શક્ય છે. “માફી” જૈન ધર્મના ફરમાન મુજબ પ્રત્યેક દિવસે, પંદર દિવસે, ચાર માસે અગર છેવટ બાર મહિને “વાર્ષિક પર્વ પર્યુંપણ સંવત્સરી ” ના દિવસે તે ચોક્કસ રીતે કરેલા દુષ્કર્મો અને થયેલા વૈર વિરેાધ દૂર કરવા માટે ત્રિવિધ મન, વચન અને કાયાના રોગથી મેળવવાને પ્રયાસ કરે જોઈએ. તે મેળવ્યા બાદ ગુરૂ મહારાજની ગ્ય સગવડ હોય તે તેમની પાસે નિખાલસ હૃદયથી થયેલા દુષ્કર્મોની આલેયણા લેવી જોઈએ અને છેવટે વાર્ષિક પ્રતિકમણ કરતાં શુદ્ધ અંતઃકરણથી કરેલા અપરાધની આલેચના પશ્ચાત્તાપ પૂર્વક કરવા જોઈએ અને પુનઃ તેવા દુષ્કર્મો નહીં કરવા સાધ્ય દષ્ટિ રાખવી જોઈએ.
કરેલા દુષ્કર્મોની માફી માંગવાને જૈન અને જૈનેતર દરેક શાસ્ત્રકારોએ આવશ્યક્તા બતાવેલ છે છતાં જૈન શાસ્ત્રકારોએ તે તરફ ખાસ ભાર મૂકી મુખ્યપણે ધ્યાન ખેંચેલ છે.
અંતઃકરણ પૂર્વક માફી આપવી અને મેળવવી એ કહેવામાં ઘણું સહેલી પણ વર્તનમાં ઘણી કાઠન લાગે છે. દરેક સુજ્ઞ માણસ વિચાર કરશે તે પિતે ધારેલી હદ સુધી જવા માટે પ્રયાસ કરવા કેટલો ઉત્સુક છે તે સહેજે સમજી શકાય તેવું છે. માત્ર પ્રતિક્રમણ કર્યું અને “મિચ્છામિ દુકૃતં ” ને શબ્દ
ચ્ચાર કર્યો તેટલાથી ઈષ્ટસિદ્ધિ થઈ હોય એમ માનવાનું નથી. પરંતુ એમાં રહેલા તાત્પર્યને જીવનમાં ઉતારવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે તો જ તેનું સાફલ્યતા ગણાય છે.
પ્રતિકમણ એટલે પાપથી પાછા હઠવુંનિવર્તવું. આવી ઉચ્ચ ભાવના જે વિધાનમાં નિયમિત નિરંતર માટે જાએલ છે, તેને અંતઃકરણ પૂર્વક સક્રિય આચારમાં મૂકવામાં આવે તો કોઈ પણ પ્રાણુ પરત્વે વૈર વિરોધનું લેશમાત્ર કારણ રહે નહીં. આવી વિશુદ્ધ પ્રવૃત્તિ કરનારે જૈન સમાજમાં અનેક વ્યકિતઓ હશે. “ બહુરના વસુંધરા ” એ કહેતી સહેતુક છે પણ એવી મહાન