________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય
૫
દ્વારમાંથી કોઈપણ પ્રકારના વૃત્તિજ્ઞાનને મનમાં ન ઘુસવા દે. વાણી (વાફઈન્દ્રિય) દ્વારા મનની કોઈપણ વાત બહાર આવવા ન દે, મન ધારણ કરો, એથી તમને સાધનામાં સહાયતા મળશે. આ રીતે તમે વિના ત્રણ રસ્તા બંધ કરી દેશે અને તમને શાંતિ-સુખ મળશે. પછી ઈશ્વરમાં યત્નપૂર્વક ધ્યાન લગાવો.
ચહેરા ઉપરથી મનની અંદરના કોધની અટકળ કરી શકાય છે, પરંતુ બીજાના મનની અંદરની સૂક્ષ્મ વાસનાઓ જાણી લેવી ઘણી જ કઠિન છે, જે કે બોલવા ચાલવાથી, હાવભાવથી કઈક ખ્યાલ આવી શકે છે.
- જ્યારે તમે કઈ મેટા શહેરની મોટી બજારમાં નીકળે છે ત્યારે પ્રત્યેક જ્ઞાનેન્દ્રિય પિોતપોતાના વિષય તરફ તેનું સેવન તથા ભંગ કરવા માટે પિતાની શકિત અનુસાર ચેષ્ટા કરવા લાગે છે. જે તેને તેને ભેગ પ્રાપ્ત નથી થતું તો તે ઘણું જ કુપિત થાય છે. જીભ તમને કઈ હોટલ અથવા મીઠાઇવાળાની દુકાન તરફ ખેંચી જાય છે. ચામી કહે છે કે “આ મેટા શેઠની દુકાને ચાલે અને સુંદર રેશમી કાપડ ખરીદે.” કાન કહે છે કે “એક ગ્રામેફેન અથવા હાર્મોનીયમ ખરીદવું જોઈએ. ” નાક કહે છે કે “ ગુલાબના અત્તરની એક શીશી ખરીદે. ” મન એ બધી ઇન્દ્રિયને ઉત્તેજીત કરે છે, એ રીતે પાંચે ઇન્દ્રિયોમાં અંદર અંદર એક તુમુલ યુદ્ધ મચે છે. અને પ્રત્યેક ભેગના પદાર્થોમાં પોતાને વધારે હિરસો લેવા ચાહે છે, વિવેક (સદસદ્ વિચારશકિત) તે હમેશાં કામમાં . ઇન્દ્રિયો તમને પ્રલોભનમાં નાખીને ઠગે છે. ઈન્દ્રિ માયાવી છે. મન અને ઇન્દ્રિયો દ્વારા માયા પોતાની જાળ ફેલાવે છે. વૈરાગ્ય તથા વાસનાલ્યાગ દ્વારા દમનને અભ્યાસ કરે. ઈન્દ્રિયોના દમનથી તથા મનના શમનથી આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે. મીઠાઈવાળાની દુકાન તરફ જાઓ. પંદર મિનિટ સુધી ત્યાં ફરે. જાતજાતની મીઠાઈ તરફ ખુબ લેભીલી આંખેથી જુઓ પરંતુ કશું ખરીદશે નહિ. ઘરે આવે અને ઘરમાં પણ એવી સારી વાની બનાવી હોય તે ત્યાં પણ એમ જ કરે. કેવળ દાળ જેટલી જ ખાઓ. એમ કરવાથી જીભ ઉપર તમારે અધિકાર જામશે. જીભ જ બધી ખરાબીનું મૂળ છે. એ રીતે છેવટે તમે મનને પણ વશ કરી શકશે અને તમારી ઈચ્છા -શકિત પણ વધશે.
કઈ કઈ વાર તમે કાંઈ યાદ કરવા ઇચ્છે છે પરંતુ તમને તે વાત યાદ નથી આવતી. એજ વાત થોડા સમય પછી ચિત્તમાં અચાનક ઝળકી ઉઠે છે. એ કેમ બને છે ? એ એક પ્રકારની સ્મૃતિ દેષ છે. એ વિશેષ વાતના સંસ્કાર ખૂબ ઉંડા જઈને વિલીન થઈ જાય છે. ચિત્ત કે જે સંસ્કારને ખજાને છે, જેનું કામ જ સ્મરણ કરવાનું છે તે કંઈક પ્રયત્ન કરે છે, સંસ્કારની શુદ્ધિ કરે
For Private And Personal Use Only
