________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
LIP.
6 MEYE (Rally SLEE
= = = = E HERE
R E BIHil RE BILL
t
E
EZIZEZEKA
કે મનનું રહસ્ય અને તેનું નિયંત્રણ.
LIN ITE
ST.
IPI] INTEE TECUTI RECHH H an and
HERE E R SHHHH BHA
એક વિષય બાહ્ય ઉત્તેજના દ્વારા મનની અંદર સંસ્કારો જાગૃત કરે છે. એટલા માટે સંક૯પ કે વિચાર વિષયોના રૂપમાં અભ્યત્તરથી જ કેઇ બાહ્ય ઉત્તેજના વગર ઉભા થાય છે. જ્યારે જેને તમે અગાઉ જોઈ હોય એવી એક ગાયને વિચાર કરે છે ત્યારે તમારા મનમાં ગાય શબ્દ ધારે છે, ત્યારે માનસિક રૂપ ઉપસ્થિત થાય છે. પછી એક વિચાર નિર્મિત થાય છે. સંસ્કારનું કારણ સંક૯પ છે અને સંક૯૫નું કારણ સંસ્કાર છે, તે અ ન્યાશ્રય હેતુ છે. જેવી રીતે વૃક્ષનું કારણ બીજ છે અને બીજનું કારણ વૃક્ષ છે.
મન, ઈન્દ્રિય અને બાહ્ય કરણ એ બધા સંગ્રેજીત થવા જોઈએ, ત્યારે જ કેઈ વિષયને બોધ સંભવિત છે.
મનની ત્રણ દશા છે–ક્રિયાત્મક, ભાવાત્મક અને ઉદાસીન મન જડ છે.
સ્વરૂપ ધ્યેયતમ ( અતિશય ધ્યાન કરવા લાયક ) છે એવા પરમેશ્વર છે. જીવ તથા પ્રકારના કર્મના ભેગથી સુગતિ અથવા દુર્ગતિ, સુખ અથવા દુ:ખ પામે છે. જ્યારે જીવ સમાનભાવને ધારણ કરે છે ત્યારે બ્રાવને પામે છે. પરમેશ્વર સંબંધી સૃષ્ટિસંહારની કથાથી પ્રવૃત્તિ કરવાથી જે લોકોની તુષ્ટિ થતી હોય તે સંસ્કૃતિ અને પ્રભાવનું પ્રતિપાદન કરવા માટે ઈશ્વરની સ્તુતિ કરવી યોગ્ય છે. પરમેષ્ટિ પરમેશ્વરને કર્તા કહેવાનું રહેવા દો. જેમ જેમ લોકમાં કોઈ શૂરવીર પોતાના સ્વામીનાં શસ્ત્રવિડે શત્રુઓને જીતીને નિજ અંગમાં સુખ કરવાથી કત્ત થાય તેમ પરમેશ્વરના ધ્યાન વડે આત્માને સુખ કરવાથી કર્તા છે અને આત્માના અંધકારને અપહાર કરવાથી સહરતા છે જેમ શૂરવીરે શસ્ત્ર વાપરવાથી શસ્ત્રના સ્વામીને કંઈ પણ પ્રયાસ પડતો નથી તેમ ભકતે ઈશ્વરનું ધ્યાન કરવાથી ઈશ્વરને પણ કંઈ ક્રિયા કરવી પડતી નથી. આથી ઈશ્વરની નિષ્ક્રિયતા સિદ્ધ થાય છે. જેમ શૂરવીર શસ્ત્રના પ્રભાવથડે સુખ થવાથી સુખ કરનાર તરીકે શસ્ત્રના સ્વામીને કથન કરે તેમ ભકત પણ ધ્યાનના પ્રભાવવડે સુખ થવાથી સુખ કરનાર તરીકે ધ્યાનના સ્વામી– પરમેશ્વરનેજ કહે છે. એવા અનેક દષ્ટાન્તાવડે પરમેશ્વરનું ધ્યાન કરનાર ભક્તને સૃષ્ટિ સંહારનો કર્તા પ્રતિપાદન કરી શકાય.
( ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
