Atmanand Prakash Pustak 026 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

૧૭૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આવા લોકોના સંતાન તેઓની આંખ બંધ થયા બાદ સઘળી સંપત્તિ સ્વાહા કરી દે છે. જે દ્રવ્ય તેઓએ પોતાના જીવનમાં અત્યંત દુ:ખ વેઠીને પાઈ પાઈ કરીને ભેગુ કર્યું હોય છે તે બધું જોત જોતામાં બિલકુલ નષ્ટ થઈ જાય છે. ઘણે ભાગે એવું જોવામાં આવે છે કે અતિશય કૃપણુતા પૂર્વક ભેગું કરેલું દ્રવ્ય વધારે સમય ટકતું નથી.
કૃપણુતામાં એ દોષ હોવા ઉપરાંત બીજે મહાન દોષ એ છે કે તેનાથી પિતાનો ઉદ્દેશ્ય પણ સિદ્ધ નથી થતો. અર્થાત્ જે લોકો કંજુસાઈ કરવા ઈચ્છે છે તેઓ તે સંબંધી ચિંતામાં જ પિતાની જાતને ઘણું નુકસાન કરી બેસે છે.
કરકસર અને કંજુસાઈમાં ભારે તફાવત છે. કરકસર ઘણું જ જરૂરી અને ઉપયોગી છે અને તેનું પરિણામ પણ ઘણું સરસ હોય છે. ઘણી જ બુદ્ધિમત્તા પૂર્વક અને વિચારપૂર્વક ખર્ચ કરવો તેનું નામ કરકસર છે. કંજુસાઈની સઘળી વાતો તેનાથી ઉલટી છે. કરકસરથી મનુષ્યને આર્થિક લાભ થાય છે, પરંતુ કંજુસાઈથી નુકશાન થાય છે, ઘણું લોકે કેવળ પોતાની કંજુસાઈને લઈને જ પિતાના વેપાર અને સ્વાશ્ચ વિગેરેને ઘણું હાનિ પહોંચાડે છે, પરંતુ જે લોકો સમજુ અને વિચારશીલ હોય છે તેઓ યોગ્ય સમયે શેડો ખર્ચ કરીને યથેષ્ટ લાભ લઈ લે છે. એક સજજને પોતાની કંજુસાઈને લઈને સે દોઢસો રૂપિયાનો ખર્ચ ન કર્યો તેનું ફળ એ આવ્યું કે તે એક હજાર રૂપિયાનો મુકદ્દમે હારી ગયે. પાછળથી એ મુકદમા માટે તેણે મોટી અદાલતમાં પાંચ રૂપિયા ખર્ચા, પરંતુ પરિણામ શૂન્ય આવ્યું. હવે જે તેણે પહેલી વખત સો દોઢસો રૂપિયા બચ્યો હોત તો મુકદ્દમે જીતી જાત અને પાછળથી જે ખર્ચ કરવો પડયો તે ખર્ચમાંથી બચી જાત. પણ બિચારાને તેની કંજુસાઈ નડી. એક સજજન એવા છે કે જે કોઈ ચીજ ખરીદતી વખતે એક-બે આનાનો ફાયદે કરવા માટે એક કલાક સુધી અહિંથી તહીં ફર્યા કરે છે. એટલા સમયમાં તો એ ધારે તો એક બે રૂપિયા પેદા કરી શકે. એક બીજા મહાશયે કંજુસાઈને લઈને પોતાના મકાનની દીવાલમાં ફાડ પડી હતી તે બે વર્ષ સુધી સમરાવી નહિ. ત્રીજે વર્ષે તેનું આખું મકાન તુટી પડયું જેમાં તેના કુટુંબને કોઈ માણસ પણ દબાઈને મરી ગયો. આ જાતની કંજુસાઈ શું કામની ? આજ કાલ તો ઘણું પ્રસંગે ઉદારતાથી જ સારું કામ થાય છે. વળી કરકસરનો એવો અર્થ નથી કે આપણે જરૂરી ખર્ચ પણ ન કરે. કરકસરના વિચારથી જરૂરી તેમજ બીન જરૂરી ખર્ચનો તફાવત નહિ સમજવાથી તેમજ બધી જગ્યાએ પૈસા બચાવવાની ચિંતામાં જ લાગ્યા રહેવાથી ઘણું જ આર્થિક નુકશાન થાય છે. એક વિદ્વાન મહાશયને ઉપદેશ છે કે જ્યાં બે આના ખર્ચવાથી એક રૂપિયાને લાભ થઈ શકતો હોય ત્યાં બે આના વિચાર ન કરો. ઘણા વેપારીઓ બે ચાર આનાને ચા-પાનનો ખર્ચ કરીને અનેક ગ્રાહ