________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાક ઉપયોગી વિચારે.
૧૫૫
પણ દેશના નિવાસીઓના સઘળાં કાર્યો ત્યાંની સરકાર કરી આપ્યા કરે અથવા સઘળાં કાર્યોમાં તેને સહાયતા આપ્યા કરે છે તે દેશના મનુષ્યમાં જાતે કામ કરવાનો ઉત્સાહ ઘટી જાય છે અને કેમે કરીને તેઓ તદૃન શિથિલ અને અકર્મવ્ય બની જાય છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે સ્વાવલંબન મનુષ્યને ઉન્નત અને શ્રેષ્ઠ બનાવે છે અને પરાવલંબન તેને અવનત અને નિકૃષ્ટ બનાવી મૂકે છે. સ્વાવલંબન આપણને ઉપર ચઢાવે છે અને પરાવલંબન આપણને નીચે ધકેલી મૂકે છે.
સુવિખ્યાત અંગ્રેજ વિદ્વાન મી. કાર્બાઈલે એક સ્થળે ઘણું થાડા શબ્દોમાં સ્વાવલંબનનું આખું તત્વ સમજાવી દીધું છે. તેમણે કહ્યું છે કે “આજ સુધી મનુષ્ય કદિ પણ એવી પરિસ્થિતિમાં નથી મુકાય કે જેની અંદર તેને માટે કોઈ પણ જાતનું કર્તવ્ય કે આદર્શ ન હોય. જે આદર્શ છે તો તે તમારી દીનહીન તથા તિરસ્કૃત દશામાં જ છે અને જે નથી તે કયાંય પણ નથી. આદર્શ પણ તમારામાં જ છે અને બાધાઓ પણ તમારામાં જ છે. પ્રાપ્ત સાધનોથી કામ , એ આદર્શને શોધી કાઢો, અને પોતાનું કાર્ય કરતાં છતાં સ્વછન્દતા તથા વિશ્વાસપૂર્વક રહો; અને સદા એ સિદ્ધાન્તને લક્ષ્યમાં રાખો કે તમારો આદર્શ તમારું લક્ષ્ય તમારામાં જ છે અને તેને શોધી કાઢવાની આવશ્યક્તા છે.”
ઉપરોક્ત કથનથી એટલું સિદ્ધ થાય છે કે સ્વાવલંબન માટે સૌથી પહેલું આપણું કર્તવ્યનું જ્ઞાન હોવું જોઈએ અને પછી તે કર્તવ્યના પાલનને અર્થે આપણી સઘળી શક્તિઓને ઉદ્યોગ હોવો જોઈએ. આપણે પરિસ્થિતિ ગમે તેવી હોય પરંતુ આપણે માટે હંમેશાં સઘળી સ્થિતિમાં કાંઈને કાંઈ કર્તવ્ય હોય જ છે અર્થાત્ કોઈ એવું પણ કાર્ય હોય છે કે જે આપણું સિવાય અન્ય કોઈ કરી શકતું નથી, તેમજ કેાઈ એ પ્રસંગ હોય છે કે જેનો ઉપયોગ આપણે સિવાય અન્ય કોઈ નથી કરી શકતું. જે લોકો પડ્યા પડ્યા એમ વિચાર્યા કરે છે કે કોઈ પણ રીતે આ અંધકાર દૂર થઈને પ્રકાશ થઈ જાય; અમારું દુઃખ દૂર થઈ જાય અને અમે સુખી બની જઈએ તેઓ સદા દુ:ખી જ રહે છે, પરંતુ જે લોકે પાતાનાં કર્તવ્યનું યથાસ્થિત પાલન કરે છે તેઓ પોતાની આગળનો અંધકાર પોતે જ દૂર કરી શકે છે. તેમને સુખી થવા માટે બીજાની અપેક્ષા નથી રાખવી પડતી. જે મનુષ્ય હમેશાં પોતાનાં કર્તવ્ય પંથ ઉપર જ દષ્ટિ રાખે છે, અને પોતાને માટે એનું પાલન જરૂરનું સમજે છે તેઓને કદિ પણ બીજાની સહાયની આવશ્યક્તા નથી રહેતી. કર્તવ્યનિષ્ઠ મનુષ્યની નૈતિક, માનસિક તથા આર્થિક ઉન્નતિ અવશ્ય થાય છે.
ઈંગ્લાંડમાં સર મેગ્યુ હેલ નામનો એક પ્રસિદ્ધ મહાપુરૂષ થઈ ગયેલ છે. તેના સમયમાં ઈ. સ. ૧૬૬૬ માં એક વખત લોકોમાં એ પ્રવાદ પ્રસરી રહ્યો હતો કે ઘણું જ ટુંકા વખતમાં આખી સૃષ્ટિનો નાશ થઈ જવાને છે. તે વખતે હેલ સાહેબ
For Private And Personal Use Only
