________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદાચાર અથવા સકિયા.
૨૩ એ કારણથી જ સદાચારી મનુષ્યો પ્રત્યે આપણા મનમાં આપોઆપ શ્રદ્ધા અને પૂજ્ય-બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. કોઈ એક સદાચારી અને એક વિદ્વાન અથવા બુદ્ધિમાન પુરૂષને જોતાંવેંત તે બેમાંથી કોના પ્રત્યે આપણું મનમાં સહુથી અધિક પૂજ્યભાવની જાગૃતિ થાય છે ? સ્વાભાવિક રીતે જ આપણું મન સદાચારી મનુષ્યની તરફ જ વધારે ખેંચાશે. વિદ્વાન અથવા બુદ્ધિમાન પુરૂષને જોઈને આપણું મનમાં એક પ્રકારને આનંદ જ થશે. એ કરતાં બીજું કશું વધારે થવાને સંભવ નથી. પરંતુ સદાચારી મનુષ્ય આપણું આદર, સન્માન અને ભક્તિનો પાત્ર બને છે. રામ અને રાવણ, કૃષ્ણ અને કંસ, યુધિષ્ઠિર અને દુર્યો. ધન, પ્રહાદુ અને હિરણ્યકશ્યપ વિગેરેના સંબંધમાં લોકોનાં મનમાં જે સ્વભાવિક શ્રદ્ધા અને ધૃણુ ઉત્પન્ન થાય છે. તેનું કારણ સદાચાર અને કદાચાર છે. બુદ્ધિ અથવા વિચાર કૌશલ્યથી સારા તેમજ ખરાબ બંને પ્રકારનાં ભાવ તથા કાર્યોની ઉત્પત્તિ થઈ શકે છે. વિદ્યાની પણ એજ દશા છે. બુદ્ધિ અને વિદ્યા એ બન્નેમાં એવું બલ રહેલું છે કે જેને શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ પણ થઈ શકે છે; અને નિકૃષ્ટ પણ થઈ શકે છે. સદાચારના બળ વડે સમાજનું કોઈ પ્રકારનું અનિષ્ટ થશે અથવા તે લેકોને કોઈ પ્રકારનું કષ્ટ પહોંચાડવામાં કારણભૂત થશે એવું આપણે સ્વપ્નમાં પણ માની શકતા નથી. એ સિવાય વિદ્યા અથવા બુદ્ધિની અપેક્ષાએ સદાચારમાં એક વિશેષતા છે. પહેલાં તે વિદ્યા અને બુદ્ધિને લેકે ઈશ્વરી બક્ષિસ માને છે અને પ્રત્યેક મનુષ્યને તેની પ્રાપ્તિ ઘણે ભાગે અસંભવિત હોય છે. કદાચ આજ કાલના ઉદ્યોગવાદીને મત પણ માન્ય રાખીએ તે પણ તે કgસાધ્ય તે છે એ વાત નિર્વિવાદ છે. આપણે કદી એમ પણ સ્વીકારી લઈએ કે પરિશ્રમ અને ઉદ્યોગની સહાયતાથી મનુષ્ય સઘળું કરી શકે છે તે સાથોસાથ એટલું પણ સ્વીકારવું જોઈએ કે કાર્યસિદ્ધિને મળે અનહદ ઉદ્યોગ અને પરિશ્રમ કરે જોઈએ. પરંતુ સદાચારમાં આવું નથી તેથી આપણે સદાચરણને કેવળ ઈશ્વરીય બક્ષિસ કહી શકતા નથી અથવા તેનું સાધન એટલું બધું કષ્ટસાધ્ય. પિતાનું ચરિત્ર સુધારવાની કે બગાડવાની શક્તિ મનુષ્યના પોતામાં જ રહેલી છે. ચારિત્ર સહજમાં જ ઘડાય છે અને સહજમાં જ બગડે છે. અનેક વિદ્વાન નેનું તો એટલે સુધી માનવું છે કે પ્રત્યેક મનુષ્ય સ્વભાવથી જ સદાચારી તેમજ સુકમી જ હોય છે, દુરાચારી અને કુકમી બનવા માટે તે તેને પોતાના આત્મા તેમજ પ્રવૃત્તિ ઉપર ખરાબ રીતે શક્તિ વાપરવી પડે છે. તેની સાથે બળપ્રયોગ કરવો પડે છે, અને મહાકણ તથા પરિશ્રમ વડે તેને કુમાર્ગની તરફ પ્રવૃત્તિ કરવી પડે છે. અર્થાત્ સદાચારી થવાની અપેક્ષાએ દુરાચારી થવામાં જ અધિક પ્રયત્નની આવશ્યકતા રહે છે. જે મનુષ્ય જાણીબુજીને અને બલપૂર્વક દુરાચારી બનતે નથી તે ઘણે ભાગે તે સદાચારી જ બને છે. આ પ્રસંગે આપણે કેટલાક આધુનિક
For Private And Personal Use Only
