Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
9066 श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
आत्मानन्द प्रकाश
વિષય
૧ મગળ વિધાન-દેવગુરૂ વંદન. ૨ ધ શ્રદ્ધાન અને ઉપદેશ
3 माशिष समर्पणु....
श्री
॥ स्रग्धरावृत्तम् ॥
सर्वान् पश्यन्तु बन्धूनिव जगति जना भेदबुद्धिं विहाय । स्थाने पात्रे च कर्तुं वितरणमसकृच्चास्तु बुद्धिर्धनस्य ॥ दीने नम्रा भवन्तु प्रखरधनवतामग्रगण्या हि शश्वद् । 'आत्मानन्द प्रकाशं' विदधतु हृदये श्रीजिनः श्रावकानाम् ॥
पु० २३ मु वीर सं. २४५१. श्रावण. आत्म सं. ३०. अंक १ लो.
प्रकाशक - श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर
વિષયાનુક્રમણિકા.
पृष्ठ
१
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Reg. No. B. 481
વિષય
६- समानी सेवा पुस्तકાલયાના કાળા,
૭ પ્રાસંગિક સ્ફુરણું.
૮ સદાચાર અથવા સક્રિયા ૯ ગ્રંથાવલોકન.
वार्षिक मूल्य ३. १) ट्यास पर्य ४ आना.
ભાવનગર—આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ સલ્લુભાઇએ છાપ્યું. •
२
२
૪ નૂતન વર્ષની મગલમય ભાવના, ૨ ૫ વિશ્વરચના પ્રાધ
... ११
For Private And Personal Use Only
પૃષ્ઠ
...१६
...१८
...२१
२६
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જલદી મગાવા ! નહીં તો તક એશા ! જલદી મંગાવો ! શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ( ભાષાંતર).
| ભાગ ૧ લે તથા ભાગ ૨ જે. ( અનુવાદક: આચાર્ય મહારાજ શ્રી અજીતસાગરજી.) પ્રભુના કલાણુકા અને દેવાએ તે વખતે કરેલ અપૂર્વ ભંકિતનું વિસ્તારપૂર્વક વર્ણન શ્રીસુપાર્શ્વનાથ પ્રભુને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયા પછી અનેક સ્થળે વિચરી ભવ્યજીવાને આપેલ ઉપદેશ, અનેક કથાઓ અને શ્રાવક જનોને પાળવા લાયક વ્રતા અને તેના અતિ યારા વગેરેનું વર્ણન ઘણું જ વિશાળ રીતે આપેલ છે. આ કથાના ગ્રથામાં બુદ્ધિના મહિમા-સ્વભાષનું વિવેચંન, અદ્દભૂત તત્વવાદનું વઘુન, લૌકિક આચાર, વ્યવહાર, સામાજીક પ્રવૃત્તિ, રાજકીય પરિસ્થિતિ, ધાર્મિક પ્રભાવ તથા નૈતિક જીવન વિગેરે તત્તના પશુ સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે. એકંદર આ ગ્રંથ માનવજીવનના માર્ગદર્શ ક, જૈન દર્શનના આચાર વિચારનું ભાન કરાવનાર એક પ્રબળ સાધનરૂપ છે,
ઉંચા રેશમી કપડાના પાકા બાઈન્ડીંગના એક હજાર પાનાના આ બે ગ્રંથની કિંમત રૂા. ૪-૮-છ પાસ્ટ અચજુદા.
અમારી સભાનું જ્ઞાનોદ્ધાર ખાતુ. ૧ જૈન ઐતિહાસિક ગુજ૨ રાસ સ"ગ્રહ ૧૪ પ્રભાવક ચરિત્ર ભાષાંતર. * ૨ ષસ્થાનક સટીક. *
૬૫ શ્રી કુમારપાળ પ્રતિબાધ અનેક ઉપ૩ વિજ્ઞસિ સ થયું.
દેશક કથાઓ સહિત. શેઠ નાગરદાસ& સસ્તારક પ્રકીર્ણ ક સટીક.
ભાઈ પુરૂષોત્તમદાસ તરફથી. ૫ વિજયદેવસૂરિ મહાસ્ય.
૧૬ આચારોપદેશ. શેઠ હુકમચંદ વલમજી * જૈન "થ પ્રશસ્તિ સ ધ્રહું.
મારખીનિવાસી તરફથી. ૭ લિ'ગાનુશાસનપજ્ઞ (ટીકા સાથે) ૧૭ શ્રી અજીતકાવ્ય કિરણાવળી ૮ ગુરૂતત્ત્વ વિનિશ્ચય.
નંબર ૯-૧૦-૧૧-૧૨-૧૩-૧૪ ૮ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ભાષાંતર.
' ગ્રંથમાં મદદની અપેક્ષા છે. ૧૦ ધ૨ન પ્રકરણ ભાષાતર.
૧૮ પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્ર, ૧૧ શ્રી વાસુપૂજ્ય ચરિત્ર
સામાન્ય અર્થ, ભાવાર્થ, વિશેષાર્થ અને ૧ર ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય ભાષાંતર.
કેટલીક બીજી નવીન હકીકતે અભ્યાસીઓને ૧૩ નવતત્ત્વ ભાણ (ભાષાંતર )
જાણવા માટે જૈન પાઠશાળામાં ખાસ ? ચલાલવા થાય. કિંમત રૂા. ૧-૮-૦
w
આ માસમાં નવા દાખલ થયેલા સભાસદો. શેઠ કેશલાલ મગનલાલ ઠાકરશી અમદાવાદ, ૫. વ. લાઇફ મેમ્બર. શેઠ ભાઈચંદભાઈ અમુલખ મુંબઈ.
- બી. વ. લાઈફ મેમ્બર. ૩ સંધવી કેશવલાલ નાગજીભાઈ સાગુ ૬. ૪ સોની ન્યાલચંદ લ૯મીચંદ બી એ એલ એલ બી-સાદરા ,, | ૫ શાહ ફૂલચંદ ગાપાળજી ભાવનગર,
6w
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
DORNO આમાનન્દ પ્રકાશ.
ORImamali
حبيبي
॥ वंदे वीरम् ॥ .. किं भंते १ जो गिलाणं पडियरइ से धरणे उदाहु जे तुमं दंसणणं पडिवज्जइ ? गोयमा ! जे गिलाणं पडियरइ । से केगा टेणं भंते ? एवं वुच्चई ? गोयमा! जे गिलाणं पडियरइ से मंदसणेणं पडिवजइ जे में दंसणेणं पडिवज्जइ से गिलाणं ! पडियरइ त्ति। प्राणाकरणसारं खु अरहंताणं दंसणं, से तेणटेणं गोयमा! एवं वुच्चइ-जे गिलाणं पडियरइ से मं पडिवज्जइ, जे मं पडिवज्जइ से गिलाणं पडियरइ ।।
OMMOMero पुस्तक २३ मुं. १ वीर संवत् २४५१ श्रावण आत्म संवत् ३०. अंक १ लो,
mami
-
-
-
-
ॐ तत्सत् परमात्मने नमः
मंगलविधान.
(हरिणीत) पंचपरमेष्टि-अर्चन
અરિહંત સિદ્ધ સૂરિશને વિઝાય મુનિપદ પંચ એ ”, છે શ્રેષ્ઠ મંગલ સર્વદા સહુ દુરિતને હરનાર જે, એ સમ નિમિત્ત ન અવર કે નિજ ઉપાદાન સુધારવા,
પ્રારંભમાં અર્ચન કરૂં કમથી પરમ પદ પામવા. सदगुरु चंदन
નિજરૂપની સમઝણ વિના સંસારમાં રઝ ઘણું, સમઝાવતા તે નેહથી ઝરાણું સુધારસ પાનનું मेवा शु३ गुणवान “ मातमशम" जैन समान, અપિ ગયા સજ્ઞાન વદન ત્રિવિધ વેગે તેહને.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર. सधर्म श्रद्धान
સ્યાદ્વાદ્ વાદ વિના વદે એ વાદ સર્વ વિવાદ છે, વસ્તુ તણું નિરધારમાં એન્કાતવાદી ગમાર છે; “શાન્તિ સમર્પે સર્વદા જે ધર્મ પ્રાણી માત્રને,”
લયલિન થા તું તેહમાં શરણે રહી સત્ શાસ્ત્રને. उद्देश प्रवचन
પ્રતિ વર્ષના પ્રારંભમાં ઉદ્દેશની યાદી કરું, શૈલી તણે અનુસાર વિધ વિધ તત્ત્વની વાની ધરું; સાથે સમાજ કે દેશના હિતકારી પ્રશ્ન વિચારવા, નૈતિક દ્રષ્ટિ દાખવું સંસ્કૃતિ જૈન સુધારવા.
[ સા ] મંગલ રૂપ સુવાસિત પુષ્પ ગુંથી ગુણ માલા અભિરામ, લાયક-લેખક-સમ્પાદક-સંગ્રાહક-ધ્રાહક ગુણી તમામ; પહેરાવું કઠે હું તેને શાસન દેવ પુરે સબ આશ, જેન આતમાનદ સભા” આશિષ સમપે આમપ્રકાશ.
(વેલચંદ ધનજી.) –-બા©9-– नूतन वर्षनी मंगलमय भावना.
પ્રકાશને પ્રવેશ.
આત્મતિના ઉજજવલ રશ્મિાઓવડે જૈનદર્શનનાં ઉચ્ચ તત્વો દ્વારા પાશ્ચાત્ય વિજ્ઞાનવાદ ( science ) પ્રતિ આધ્યાત્મિક પ્રકાશ પ્રસારતું, કર્મના પરિ. પાકથી કંટાળી ગયેલાં અને દુખિત જીવનમાં આશા સંચારતું, મનુબેના આ માના ગુણસ્થાનકની પ્રગતિને માપતું, દર્શન જ્ઞાન અને ચારિત્ર રૂપ ત્રિપુટીને સુંદર સંયોગ પ્રકટાવવાની પ્રેરણા કરતું, સકલ સૃષ્ટિના અનંત પદાર્થોમાંથી આ ત્મા-હું ને શોધી કાઢીને ઓળખાવતું, અને કમને કર્તા-હર્તા અને ભેકતા હું છું એમ સ્વાવલંબન પૂર્વક પુરૂષાર્થ પરાયણ થવાની જાગૃતિ અર્પતું આત્માનંદ પ્રકાશ આજે ૨૩ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. કાલની કપના.
વાસ્તવિક રીતે જોતાં કાલકૃત વિભાગે મનુષ્યનાજ કરેલા છે. કાલ અનાદિ અનંત રૂપે અખંડ છે. પરંતુ વર્ષોના વિભાગે એટલા માટે થયેલ છે કે જૂનાં
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નાતન વર્ષની મંગળમય ભાવના.
રહસ્યામાંથી મનુષ્ય પોતાના આત્મબળ વડે નવીન ભાવનાઓ મૂલસ્વરૂપની સાથે બંધબેસતી ઉપજાવી, એ વડે પિતાના જીવનમાં ગત વર્ષ કરતાં વિશેષ જાગૃતિ કર. વાના પ્રસંગે ઉત્પન્ન કરી આધ્યામિક સૃષ્ટિમાં પ્રગતિ કરે. આવા હેતુ પૂર્વક ગત અને નવીન વર્ષની કપના થયેલી છે. ૨૩ ની સંજ્ઞા
પ્રસ્તુત ૨૩ મા વર્ષની સંજ્ઞા પ્રથમ દષ્ટિએ જૈન દર્શનના નિશ્ચય અને વ્યવહાર રૂપ બે પ્રકારના સ્વાવાદ ધર્મને, દર્શન-જ્ઞાન અને ચારિત્રરૂપ ત્રણ શક્તિ એમાં ઓતપ્રોત થવાનું સૂચન કરે છે. એટલે કે આપણું વ્યાવહારિક વર્તન અને આત્મિક સ્થિરતા વિશુદ્ધ-શ્રદ્ધા જ્ઞાન અને સદાચારમય હોવું જ જોઈએ તેજ જૈન દર્શનમાં જન્મ લીધાનું સાર્થક્ય ગણાય, તેમજ બીજી દષ્ટિએ ૨૩ મા તીર્થ કર “પુરિસાદાણ શ્રી પાર્શ્વનાથજી નું મંગલમય નામ સ્મરણ ગોચર કરાવી એ મહાન પુરૂષ પણ આપણા જેવાજ મનુષ્ય હતા અને આત્માની પૂર્ણ સ્વ તંત્રતા તેમણે કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી તેનું ઉપગી દષ્ટાંત સમર્થન કરવા સૂચવે છે. સામાજિક પરિસ્થિતિ,
ગત વર્ષનું સિંહાવલોકન કરતાં આપણી સામાજીક પરિસ્થિતિની ઉચ્ચતાનું પ્રમાણ વધવા પામ્યું નથી. મુંબઈમાં જૈન આગેવાનોએ કન્વેન્શન બેલાવી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સને સજીવન કરવા પ્રયાસ આદર્યો છે તે સ્તુત્ય છે; તેમજ હવે પછી કોન્ફરન્સના વાજિત્ર તરીકે માસિક પુનર્જીવન કરવાનો નિશ્ચય કર્યો છે તે પણ પ્રશસ્ય છે; પરંતુ જે સમાજના છુટા છવાયાં મંડળો, સંઘો, તેમજ મુનિ મહારાજે કોન્ફરન્સને અનુરૂપ કેમ થાય તેને પ્રયાસ થવાની ખાસ અવશ્યકતા છે. કેમકે મેટે ભાગે જેનોનું બળ જુદી જુદી સમાજમાં વહેંચાઈ જતું હોવાથી અખંડતા પ્રકટી શકતી નથી. જેથી કોન્ફરન્સ સામાજીક સિદ્ધાંતો સામાન્ય રીતે સર્વ દેશીય અનુકૂળ થાય તેવાં જ ગ્રહણ કરી, સંપની વૃદ્ધિ કેમ ટકે તે વિચારીને શરૂ કરવાની આવશ્યકતા છે. ગતવર્ષ વ્યાપારની મંદીનું પસાર થયેલું છે. અનેક બજારના વ્યા પારની ઉથલપાથલથી અને લડાઈના પ્રભાવે એકદમ શ્રીમંત થઈ ગયેલા મનુષ્યોએ ભાવે રસાતાળ જવાથી કફોડી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરેલી છે. લડાઈના ટાઈમની કમા
લડાઈ જેટલાંજ પાછળનાં વર્ષોમાં ખતમ થઈ ગઈ છે એટલું જ નહિ પણ લુણી ધરોને તાણી ગઈ છે. ધાર્મિક પરિસ્થિતિ.
ધમપૂર્વક અર્થ અને કામની સાધના કરવામાં આવે તોજ એ પુરૂષાર્થો સ્વરૂપસિદ્ધ હોઈ શકે છે; અત્યારે વિલાસ ભાવનાનું બળ એટલા બધા પ્રમાણમાં છે કે અન્યાયપાજિત ધનનાં પરિણામે ઉત્તરોત્તર આહાર વિહારમાં કેટલાં ખ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
રાબ આવે છે તેનો વિચાર કરવાને અવકાશ સરખે પણ પ્રાપ્ત થતી નથી. શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ ન્યાયપાજિત ધનવડે શરૂઆતમાંજ ગૃહસ્થધર્મની સ્થિરતા વર્ણવેલી છે. જીવન કલહ એટલો બધો વધી ગયો છે તેમજ લોભાભિભૂત પણે એ. ટલું બધું વ્યાપક બની ગયું છે કે ગૃહસ્થના દ્વાદશ વતેમાંથી એકાદ પણ સંપુ ર્ણ રીતે પાલન કરવાનું બળ રહ્યું હોય કે કેમ તેની શંકા છે. કેમકે લેભના આ ત્યંતિકપણાએ પરિગ્રહ પરિમાણ અને સત્યવ્રતને દૂર ધકેલી મુકેલા છે. આ પરિસ્થિતિ આપણું ધાર્મિક જીવનને અધ:પાત જેવો તેવો કરી નથી રહી. સાત ક્ષેત્રો પિકી એક બે ક્ષેત્રમાં પાણીનાં નળ છોડી મુકવામાં આવે અને અન્ય ક્ષેત્રોને સુકામણું થાય એ ધાર્મિક જીવનને શોભારૂપ નથી એટલું જ નહિ પરંતુ મૂળભૂત ક્ષેત્રોને પાણીનો અભાવ હોવાથી શાખાઓ પણ સુકાઈ જવાને પ્રસંગ ઉપસ્થિત થતું જાય છે.
ગત વર્ષમાં જૈન ગુરૂકુળની સ્થાપના ગુજરાનવાલામાં આચાર્ય શ્રી વલ્લભ વિજયજી મહારાજના ઉપદેશથી થઈ છે, એ ઘણુંજ ખુશ થવા જેવું છે, પાલીતાણું અને ગુજરાનવાલા જેવા ગુરૂકુલોની સ્થાપના પ્રત્યેક મુખ્ય શહેરોમાં થવાની જરૂર છે અને ત્યારેજ બાળકેરૂપ કુમળાં છેડાને બળ આપી ઉત્તમ ફળદાર વૃક્ષે બનાવવાથી જૈન સમાજમાં ધાર્મિક બળ વધારી શકાય અને તેઓ ભવિષ્યમાં અન્ય તમામ ક્ષેત્રોને પલ્લવિત રાખવાને પ્રબંધ કરી શકે.
જૈનદર્શનનાં સિદ્ધાંત એવા ઉચ્ચ છે કે જે નવી દિશાનું સૂચન કરી આપે છે. પરંતુ તેને વ્યવસ્થામાં મૂકી સમગ્ર રીતે ઉપકારી થઈ પડે તેવી કક્ષામાં મુકનારની ખામી છે. ચોગાસ્તત્ર ટુર્તમ એ વચનને સાર્થક કરનાર નિ:સ્વાર્થપણે સેવા અર્પનાશ ધાર્મિક તત્વજ્ઞાન વિદ્વાનોની સંપૂર્ણ ખામી છે. ઉત્તરોત્તર ક્યા કયા પુસ્તકોને અભ્યાસ કરવો તેનું ધરણવાર માનસશાસ્ત્રને આધારે પદ્ધતિ પુર:સર સીરીઝે તૈયાર થવી જોઈએ જેથી બાળકોના મગજમાં ખીચડો એકઠો ન થતાં વ્યવસ્થિતપણે જ્ઞાનપ્રાપ્તિ દર્શનશાસ્ત્રોના તુલનાત્મક અભ્યાસ (merative study પૂર્વક થઈ શકે. દેશવિરતિ સમાજ,
દેશવિરતિ સમાજનું બીજું અધિવેશન ગત વર્ષમાં પાનસર મુકામે થયું હતું તે શુભ શરૂઆત છે, પરંતુ તેમણે કરેલા કાર્યનો આંતર વિભાગ તપાસતાં * દેશવિરતિની નોંધ તૈયાર કરવી” વિગેરે ઠરાવો પ્રસ્તુત જમાનાને અનુરૂપ નથી લાગતા. જૈન સમાજમાં ઉત્તરોત્તર ક્ષીણ પામતું શ્રદ્ધાબળ કેમ વધે તેને માટે જૈન સિદ્ધાંતો અને ક્રિયાકાંડોના રહસ્યોને સંક્ષિપ્તમાં અને સીધી રીતે ગણિતના દાખલાની જેમ સમજાવતા આધુનિક શૈલિએ પુસ્તકોનો પ્રસાર કરવાના મુખ્ય પ્રયાસની જરૂર છે તેમજ દેશવિરતિ પણ તાત્ત્વિક રીતે કેમ વધી
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નૂતન વર્ષની મંગળમય ભાવના.
શકે તેવા પ્રયત્ન આ સમાજ દ્વારા કરવા જરૂરી છે. સામાયિક, પૌષધ અને પ્રતિક્રમણની ક્રિયાઓ રસમય થઈ સાધકનું આકર્ષણ જલદી થાય અને તેમાં પ્રેરાય તેવી યોજનાની જરૂર જલદી આવી પહોંચી છે. જ્ઞાનક્રિયાઓ કોત્તર એ સૂત્રને સાર્થક કરવા ક્રિયાકાંડના વિભાગને સજીવન અને રસમય કરી દેવામાં છે. જેમાં શ્રદ્ધાબળ અને ક્રિયાબળ શા કારણથી ઘટી ગયું છે તેનાં સૂક્ષ્મ કારણે તપાસી તેનો પ્રબંધ કરવો ઘટે છે. રહસ્ય સમજ્યા વગરનાં વતેનું ઉચ્ચારણ કરવાથી અથવા પ્રતિજ્ઞાઓ લેવાથી વ્રત ગ્રહણ કરતી વખતે જેટલું મનોબળ હોય છે તેના પાલનમાં એક શતાંશ જેટલું પણ રહેતું નથી તેનું શું કારણ? કારણ એજ કે અધિકાર વિનાનું અને રહસ્યની સમજણ વગરનું વ્રતગ્રહણું; આ પરિસ્થિતિને તપાસી લઈ સમાજની નાડની ચિકિત્સા કરી ઓષધો તૈયાર કરવામાં તેમની મહત્વના છે. અમે ઈચ્છીએ છીએ અને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે કે પ્રસ્તુત સમાજ ભવિષ્યમાં શ્રદ્ધાબળ-જ્ઞાનબળ અને ચારિત્રબળની વૃદ્ધિ કરવા માટેના સંગીન પ્રયત્નમાં પ્રયત્નવાન અને સાવધાન રહે. પ્રકીર્ણ નેધ.
ગત વર્ષમાં મથુરાની સર્વ ધર્મ પરિષદમાં જૈન દર્શન સંબંધી તત્વ નિવે. દન, પૂજ્યપાદ પ્ર૦ કાંતિવિજયજી મહારાજ તરફથી થયેલી સૂચના અનુસાર લીંબડી નરેશે પોતાના રાજ્યમાં કરેલો:જીવહિંસા પ્રતિબંધને કરેલ ઠરાવ, અને લીંબડી ઠાકોર સાહેબે જિનેશ્વર પ્રતિષ્ઠા માટે બતાવેલ પ્રેમ, તેમજ મુનિ શ્રી રાજવિજ. યજીને દક્ષિણમાં ગંતુર સુધી વિહાર એ બનાવે મુખ્ય છે. કેન્ફરન્સને સૂચના.
લાલા લજપતરાય તરફથી બહાર પડેલા “ભારત ધર્મકા ઈતિહાસ ” માં જેન દશનનાં તની માન્યતા સબંધી થયેલી ભૂલેને પ્રતિકાર અનેક સ્થળેથી પ્રત્યુત્તર રૂપે આવેલ છે; જો કે આ સંબંધમાં લગભગ દશ વર્ષે “એસેસીએશન ઓફ ઇડીયા* જાગૃત થઈ છે પરંતુ લાલા લાજપતરાયને આ ભૂલોવાળી હકીકત પહોંચી હશે કે કેમ તેની શંકા છે. કેમકે તે સંબંધમાં હજી સુધી તેમના તરફથી કશે સંતેષકારક ખુલાસો મળી શક્યો નથી. તેમજ મીસીસ સ્ટીવન્સ Heart of Jainism ના પુસ્તકમાં જેને દર્શન સંબંધી માન્યતાઓને જે જે અવળો અર્થ કરેલો છે તેના પ્રત્યુત્તરે પણ કેળવાયલા અને જૈન દર્શનનું મુદ્દાસર જ્ઞાન ધરાવનારાઓ તરફથી અપાવા જોઈએ. ખાસ કરીને અન્ય દર્શનીઓ તરફથી જે પુસ્તક બહાર પડે તેમાં જૈન દર્શન સંબંધી જે જે માન્યતાઓ સંબંધમાં ભૂલો હે તે તપાસનારી એક વિદ્વાન ધાર્મિક તત્વજ્ઞાન સમજનારી કમીટી કોન્ફરન્સ તરફથી મુકરર થવી જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રગતિને અભાવ.
બી. એ. બેરીસ્ટર વગેરે ઉંચી ડીગ્રીની પરીક્ષા પસાર કરનાર તેમજ ધારાસભામાં પ્રવેશ કરનાર તરીકે જેનોની સંખ્યામાં ખાસ વધારો થયો નથી તેનું કારણ જૈનો દ્રવ્યની પાછળ જેટલી પરિસ્થિતિમાં મંડ્યા રહે છે તેનો એક શતાંશ પણ ઉચ્ચ કેળવણી તરફ લક્ષયબિંદુ રાખતા નથી, અને કદાચ રડ્યા ખડ્યા સોલીસીટર કે બેરીસ્ટર થાય છે તો પોતાને ધંધો સમૃદ્ધ કરવા સિવાય આત્મભેગ આપવામાં પાછળ હોય છે. તેથીજ સ્વામી રામતીર્થ કે વિવેકાનંદ જેવી વ્યકિતઓ જૈનોમાંથી પ્રકટવાને હજી ઘણાં વર્ષો જોઈશે કે જેઓ અમેરિકા જેવા સ્થળમાં જઈ જેનોના હિંસા પરમો ધર્મ: ના સિદ્ધાંતે સમજાવી જૈન દર્શનને વિજય ધ્વજ પરદેશમાં ફરકતો કરે. પદવી પ્રદાન અને ઉત્સવ
- પંજાબમાં પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવનો અપૂર્વ પ્રસંગ તેમજ વલભવિજયજી મહારાજનું આચાર્ય પદવી આરોહણ એ બે ઉત્તમ પ્રસંગે સાથે બની ગયા છે. તેમજ પન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી તથા વાચસ્પતિ શ્રી લબ્ધિવિજયજી અને પન્યાસજી શ્રી મેઘવિજયને પણ ગત વર્ષમાં આચાર્ય પદવી પ્રદાન થયેલું છે. આ સભાના સેક્રેટરી ગાંધી વલભદાસ ત્રિભુવનદાસને ગત વર્ષમાં પંજાબના શ્રી સંઘ તરફથી આવેલાં માનપત્ર અને સુવર્ણ પદક તેમનો નિ:સ્વાર્થ સમાજ સેવા અને ગુરૂભક્તિના ચિન્હ તરીકે એનાયત થવાથી તેવા ઉત્સવમાં વિશેષ વૃદ્ધિ થવા પામી છે.. જૈન સમાજને પડેલી બેટ.
આચાર્ય શ્રી બુદ્ધિસાગરજીનું સ્વર્ગગમન એ જૈન પ્રજાને એક સાક્ષર અને કવિ જીવનની ન પૂરાય તેવી ખોટ પડી છે. તેમની લગભગ માળાના મણકા જેટલી ૧૦૮ ગ્રંથાવલિએ તેમજ તેમનાં ભજનો અને પદ્યોએ જેન પ્રજાને ઘણે અંશે અધ્યાત્મિક ઓળખાણ કરાવી છે, એમ કહેવામાં કશી પણ અતિશયોક્તિ ગણાશે નહિ. તે સાથે દાનવીર અને ધર્મ શ્રદ્ધાવાન મુખ્ય બે નરરત્ન શેઠ મેતીલાયું મુળજી તથા શેઠ જમનાભાઈ ભગુભાઈના મૃત્યુની નેંધ ગત વર્ષમાં બનેલા બનાવ તરીકે પ્રસ્તુત પ્રકરણમાં દિલગીરી પુર:સર લઈએ છીએ. શ્રી સિદ્ધાચલજી સંબંધમાં
પ્રસ્તુત વર્ષમાં શ્રી સિદ્ધાચલજીનો શ્રી પાલીતાણા રાજ્ય તરફથી નિણીત થયેલ પટ્ટો આવતા વર્ષના લગભગ ફાગુન માસમાં પુરે થાય છે, તે તે પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય તે પહેલાં શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની કમીટી કેવા વિચારમાં અને નિર્ણય ઉપર આવેલ છે તે જણાયું નથી, એ દીર્ઘસૂત્રીપણાની પરિસીમાં કહેવાય !
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નૂતનવર્ષની મંગળમય ભાવના.
પરંતુ હવે તેને માટે જેનોની સમગ્ર અખંડતાને કેળવી બનતી તાકીદે રાજ્ય સાથે સહાનુભૂતિ પૂર્વક શત્રુંજય તીર્થ સંબંધી નિર્ણય કરી લે ઘટિત છે કે જેથી જૈન સમાજને તીર્થયાત્રાનો પ્રસંગ ચાલે છે તેમ શાંતિ પૂર્વક ચાલુ રહે. લેખદર્શન.
પ્રસ્તુત માસિકે ગત વર્ષમાં ગદ્ય અને પદ્ય લેખે મળીને લગભગ પંચોતેર લેખે આપેલા છે, જેમાં યશ પદ્ય લેખો છે, અને પચાસ ગદ્ય લેખો છે. પદ્ય લેખમાં લગભગ ૧૦ લેખે સંઘવી વેલચંદ ધનજીના છે. જેઓની કવિતાઓ રસિક અને બેધપ્રદ છે. રા. વિહારી, જયંત અને પાદરાકરની કવિતાઓ પણ સુંદર અને લાલિત્યથી ભરપૂર છે. મુનિરાજ શ્રી દશનવિજયજી મહારાજનું ચંદનબાળાની વિનતિ રૂપ પદ્ય મુનિ સૃષ્ટિમાં કવિ જીવનની વૃદ્ધિ સૂચવે છે. પૂજ્યપાદ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિ કે જેઓ સમર્થ વિદ્વાન છે તેઓ અનેક પૂજાઓ અને સ્તવનેના રચયિતા તરીકે કવસૃષ્ટિમાં કયારનાએ ઉચ્ચ પંક્તિમાં દાખલ થઈ ગયેલા છે. તેમનું રચેલું સિદ્ધચકજીનું સ્તવન પણ પદ્ય વિભાગ તરીકે ગત વર્ષમાં આવેલું છે. આ સિવાય કવિ શિરોમણિ શ્રી બુદ્ધિસાગર સૂરિનું રચેલું સ્તવન પણ “પ્રભુપ્રાર્થના ધ્યેય 'રૂપ ગત વર્ષની પદ્ય પ્રસાદીમાં ઉમેરો થઈ ગયેલ છે; તેમજ પી. એન શાહ, અમૃતલાલ માવજી અને રા. મુર વાડાવાળાના પદ્યો પણ ભાવવાહી હાઈ પ્રશસ્ય છે. ગદ્ય લેખોમાં મુનિરાજ દર્શનવિજયજી મહારાજના વિશ્વરચના પ્રબંધનો લેખ લગભગ ૧૦ માસિકમાં આવેલ છે. પૃથ્વીને ગોળા રૂપ માનતા પાશ્ચાત્ય સિદ્ધાંતનું જેના દર્શનની માન્યતા અનુસાર શેધક દષ્ટિથી સારૂ ખંડન કરે છે, અને ગ્રેજયુએટને જેન ગણિતાનુ ગના સિદ્ધાંતની અચ્છી રૂપરેખા સમ છે. એવી શેધક વૃત્તિ આપણુ મુનિજનોમાંના કેટલાએ ઉત્પન્ન કરી છે ? તે વિચારતાં પ્રસ્તુત પ્રયાસ ખાસ કરીને પા. &ત્ય પ્રાણીશાસ્ત્ર અને વિજ્ઞાનવાદનો અભ્યાસ કરનારાઓને ભવિષ્યમાં આવકાર દાયી થઈ પડશે. શ્રીમદ્દ કપૂરવિજયજી મહારાજે ગપ્રદીપનો અનુવાદ અને બોધવચનોના બે લેખ આપી પ્રસ્તુત માસિકને મુનિપ્રસાદીથી અલંકૃત કરેલું છે. ઐતિહાસિક સાહિત્યનો લેખ મુનિશ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજે બે માસિકમાં પૂર્ણ કરેલો છે જે ઈતિહાસમાં રસ લેનારાઓને સુંદર માર્ગદર્શક છે અને જેના દર્શનના પ્રાચીન ઇતિહાસને પ્રકાશમાં લાવનાર છે તેમજ લેખનશૈલી પણ પ્રશસ્ય અને સચોટ છે. સુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજે શ્રી સ્કુલભદ્રજી સંબંધી ઉલેખ હૃદયંગમ ભાષા દ્વારા વર્ણવેલ છે; આ રીતે જૈન સમાજ ઉપર ઉપકાર દષ્ટિએ લેખ લખવાનું કાર્ય મુનિવર્ગમાં વિશેષ ઉત્તેજીત થવા પામ્યું છે, અને તે માસિકના નિમિત્તદ્વારા થતું જતું હોઈ ખુશ થવા જેવું છે, રા. પાદરાકરને લેખ “શ્રી દેવચંદ્રજી અને ગુર્જર સાહિત્ય” સાહિત્યની દષ્ટિએ ઘણોજ ઉચ્ચ છે. અને ગુજરાતી સાહિત્યદ્વારા
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદપ્રકાશ,
જેન સૃષ્ટિમાં થયેલા મુનિરત્નને સંપુર્ણ રીતે ઓળખાવે છે, લગભગ ત્રણ માસિકમાં આ લેખ સમાપ્ત થયેલ છે. રા. ઉત્તમચંદ લલ્લુભાઈ ઝવેરી બી, એ, એલ એલ, બીનાં લગભગ પાંચ લેખે આવેલા છે જેમાં દુ:ખ રહસ્ય, પ્રેમસ્વરૂપ અને સત્ય અને સંદર્ય મુખ્ય છે; આ લેખની ભાષા શૈલી સુંદર છે, તેમજ રહસ્યથી અને વિદ્વત્તાથી ભરપૂર છે અને મનુષ્યને વ્યવહારમાં તેમજ આધ્યાત્મિક જીવ નમા ઉપગી છે; રા. પ૦ કે. શાહના શિક્ષક અને શિક્ષણને લેખ કેળવણીનું દષ્ટિબિંદુ બહુજ સુંદર રીતે સમજાવે છે. તે સિવાય ન્યાય સંપન્ન વિભવ વિગેરે એ હે મા આ સભાના સેક્રેટરીના છે. તે સુંદર શૈલીથી લખાયેલા છે. શ.
એન. બી. શાહનો ધાર્મિક કેળવણીની આવશ્યકતા અને જેનેની શેચનીય સ્થિતિના બન્ને લેખો સમાજની લાંબા વખતની ઉંઘ ઉડાડી જાગૃતિમાં રહેવા સૂચવે છે તેમજ કેળવણીનું દષ્ટિબિંદુ ગણત્રીપૂર્વક રજુ કરે છે; તદુપરાંત શેઠ આ મરચંદ તલકચંદ સીરીઝમાં થી માનવજીવન સફળ કેમ થાય ? વિગેરે લગભગ ૧૫ લેખો મુનિરાજશ્રી કરવિજયજીએ શુદ્ધ કરી મોકલાવેલ આપવામાં આવ્યા છે જે જૈન સમાજને નૈતિક, ધાર્મિક, પુરૂષાર્થ પરાયણ અને ઉદાર થવાની વિવિધ દેશીય સૂચનાઓ આપે છે. આ લેખે જેનસમાજને ઉપયોગી હોવાથી દાખલ કરેલા છે રા. સુધાકરનો “દીવાલી અને “ભૂતકાળનાં શૈર ” ના બે લેખ સમાજ હૃદયને ચમકાવનારાં છે. જેન કેન્ફરન્સ વિજયી કેવી રીતે થઈ શકે ” એ લેખ રા. પોપટલાલ ત્રિવનદાસ કરાંચીવાળાને કેન્ફરન્સને માટે ઠીક માર્ગદર્શક છે. આ સિવાય ગ્રંથાવલોકન અને વર્તમાન સમાચારના લગભગ બધા લેખે આ સભાના સેક્રેટરી તરફથી અપાયેલા છે. પીઠ પૃષ્ટ ઉપર જુદાં જુદાં પુસ્તકોમાંથી રહસ્ય તરીકે તારણ કરીને લગભગ ૬ લેખો આપવામાં આવ્યા છે. કે જે વાંચક વર્ગને ઉપગી હાઈ સન્માર્ગ દર્શક છે. કર્તવ્યનો સમય.
જેટલાં નો તેટલાં વચન છે; પરંતુ એ વચને કરતાં કર્તવ્યની કિસ્મત અનેક ગણી વધારે છે. દાન, શીલ, તપ અને ભાવ રૂપ ચતુર્વિધ ધર્મમાં દાનની પ્રાથમિકતા સેવાધર્મની મુખ્યતાને અંગે છે. મતલબ વિચારો અને તર્કવાદો ક. રતાં કર્તવ્ય કરવાનો સમય આવી લાગે છે, તે સમયે નીચેના પ્રશ્નો પ્રત્યેક મનુ પે પોતાના આત્માને પુછી લઈ અંતઃકરણને ઉત્તર મેળવી લેવો જોઈએ અને કતવ્ય પરાયણ થઈ જવું જોઈએ, એ પ્રશ્નો આ છે. મનુષ્ય જીવનનું કર્તવ્ય શું હોઈ શકે ? પશુકટિ કરતાં આપણું પ્રવૃત્તિ ઉંચ છે કે કેમ ? વ્યવહારમાં અર્થ અને કામની પાછળ ધર્મનું બળ છે કે કેમ? ધર્મ અને તેના પાલનની પાછળ આત્મબળની પ્રગતિ કેટલી છે? વિલાસભાવના અને ઈચછાઓ પ્રથમ કરતાં વધે છે કે ઘટે છે? ક્રોધ માન માયા અને લેભનું બળ મંદ પડતું જાય છે કે વેગવાન થતું જાય છે ?
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નૂતન વર્ષની મંગળમય ભાવના.
જૈનદર્શનની વિશુદ્ધ ક્રિયાઓનું પાલન કરવામાં અવકાશ કેટલે લેવાય છે? પરમામાની ભકિતદ્વારા આત્માની પ્રસન્નતા પ્રકટે છે ? આ સર્વ પ્રશ્નો આ વર્ષને પ્રાંતે વિચારી તેમાંથી મન વચન અને શરીરના બળવડે આચારમાં મુકી જગતુ ઉપર મનુષ્ય અને જૈન તરીકેના જન્મની સાર્થકતા કરવા સૂચવીએ છીએ. નવીન ભાવના અને લેખકેને આભાર.
- પ્રસ્તુત નવીન વર્ષમાં ધર્મજીવનમાં બળની પ્રગતિ થાય તેવા સુંદર શેલીથી લેખ આપવાની ઈચ્છા રાખી છે. ખાસ કરીને એતિહાસિક વિભાગ પ્રાચીનતાને દર્શાવનાર અને તે ઉપર નવીન મીમાંસા માટે દિશાસૂચન કરનાર તરીકે આગળ વધારવામાં આવશે: દ્રવ્યાનુયોગાદિ ચારે અનુગમાં અજવાળું પડી શકે તેવી પદ્ધતિ પુર:સર લેખે આપવા ઇરછા છે. કેળવણીની પ્રગતિ અને દેવ, ગુરૂ, ધર્મ તરફની શ્રદ્ધા વિશેષ પ્રમાણમાં પ્રકટી આત્માનુભવની ઝાંખી થાય તેવા હેતુ પુર:સર લે છે નવીન વર્ષમાં આવશે. આ અમારી ભાવનાની સફળતા સાક્ષર લેખકોના ઉપર નિર્ભર છે.
પ્રાંતે પૂજ્ય મુનિશ્રી લેખકોનો તેમજ સાક્ષર ગૃહસ્થ લેખકોને પ્રસ્તુત પત્ર સાથેની સહાનુભૂતિ ધરાવનાર તરીકે આભાર માનીએ છીએ તેમજ નવીન વર્ષમાં અમારી ભાવનાને વિશેષ બળ મળે તેવી વિચાર પ્રણાલિકાને લંબાવી જૈન સમાજને વિશેષ ઉપકારી લેખ આપવા એમને વિનંતિ કરીએ છીએ. તેમજ ક્ષણે ક્ષણે અન્નવસામુતિતર v રમીયતા : છે એ ન્યાયે નૂતન સાક્ષર મુનિરાજે તેમજ સદ્દગૃહસ્થાને નવન વર્ષમાં જૈન સમાજમાં નવચેતના પૂરનારા તેમજ સામાજીક અને ધાર્મિક ઉન્નતિ પ્રાપ્ત કરાવનારા લેખે આપવા સાદર નિમંત્રીએ છીએ.
નવીન ભાવનામાં પ્રથમ આ સભાને સ્થાપન થયા ત્રીશ વર્ષ થયાં હેવાથી તેની સ્થિતિસ્થાપકતા થયેલી હેઈને તેને રૌમ્ય મહોત્સવ (સીલવર જ્યુબીલી) ઉજવવાનો નિર્ણય સભાએ કરેલ છે, તે સભાના અને સભાસદેના સુભાગ્યે તે પ્રાપ્ત થયેલ અપૂર્વ પ્રસંગ વધાવી લેવાનું છે. આવા મહોત્સવ ઉજવવા તેને હેતુ તેની ત્રીશ વર્ષની કાર્યવાહી, સભાએ કરેલી ગુરૂભક્તિ, જ્ઞાનોદ્વાર–સાહિત્ય પ્રચાર, સમાજસેવા વગેરેનો સંપૂર્ણ હેવાલ પ્રકટ કરે, ભવિષ્યમાં કરવા જેવા કાર્યો જણાવવા અને સાથે દેવગુરૂ ભક્તિ કરવી વગેરે અનેક કારણે મુખ્ય છે.
બીજી આ સભાને જે ઉદ્દેશ વિવિધ જૈન સાહિત્યનો પ્રચાર, પ્રકટન અને સતું સાહિત્ય કરી બહેળા પ્રમાણમાં તે પ્રકારે જ્ઞાનભક્તિ કરવી તે છે. અમુક રિથતિ સભાને જેમ જેમ પ્રાપ્ત થતી જાય તેમ તેમ તે માટે આગળ પગલું ભરવું જોઈએ. પ્રથમ મૂળ કિંમતમાં વધારો કરી સાહિત્યપ્રચાર થતો. હાલ સાનુકુળ કેટલાક સંગ પ્રાપ્ત થતાં થતાં ગુજરાતી મૂળ કિંમત અને સંસ્કૃત અડધી કિંમતે આપવાને
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નિર્ણય થયેલ છે. સીરીઝના ગ્રંશેની જે પેજના સભાએ કરી છે તે એવા હેતુથી કરેલી છે કે અમુક સંખ્યા સીરીઝની થતાં, ગણત્રી પ્રમાણે તે પછી કોઈપણ ગ્રંથ મુદ્દલ કિંમતથી પણ ઓછી કિંમતે આપી શકાશે, જેથી સસ્તું સાહિત્ય પ્રચારની ઉત્તમ ભાવના અને સભાનો ઉદ્દેશ વિશેષ પ્રકારે પણ પરમાત્માની કૃપાથી હવે સભા પાર પાડી શકશે.
ત્રીજી ભાવના બંને પ્રકારની કેળવણીને ઉત્તેજન આપવું એ સર્વ મનુષ્યનું ખાસ કર્તવ્ય છે. છુટી છુટી સ્કોલરશીપ અને મદદ તે સર્વ સ્થળે મળે છે, તેથી જોઈએ તેવું કાર્ય થતું નથી, ત્યારે પૂર્વકાળની જેમ ગુરૂકુળ જેવા આશ્રમો સ્થાપી ત્યાં સામાન્ય (કુલનું) અને ધાર્મિક શિક્ષણ સાથે આપી શકાય, આચાર વિચાર અને સંસ્કાર ઉત્તમ બને તેવું શિક્ષણ અપાય તેને માટે પ્રયત્નો થવા જોઈએ. બીજું
સ્કુલની ઉંચી કેળવણી લેવાય અને સાથે અનેક પ્રકારના ઉદ્યોગ હુન્નરનું જ્ઞાન મેળવવા પાશ્ચાત્ય દેશમાં મોકલી તે પ્રાપ્ત કરી, પિતાનું અને સમાજ કે દેશની શિક્ષણ સેવા કરે તેવા વિદ્યાથી એને ચુંટી કાઢી તે માટે સ્કોલરશીપ વગેરેથી મદદ આપી તૈયાર કરવા, આ બે કર્તવ્ય હાલ શિક્ષણ માટે ઉપયોગી છે. એટલું તો ચોકકસ છે કે હાલની સ્કુલમાં જ્યાં ધાર્મિક કેળવણી આપી શકાતી નથી ત્યાં જૈન બાળકોને એકલી શુષ્ક કુલ કેળવણું શું કામની ? માટે ધાર્મિક કેળવણી સાથે આપી શકાય તેવી સ્કુલે જેન કોમ ન કરે ત્યાં સુધી તે કામનું નથી; માટે ઉપરના બે પ્રકારે શિક્ષણને ઉત્તેજન આપવાની જરૂરીયાત પણ આ સભા સ્વીકારે છે; ઈચ્છા ધરાવે છે. અમુક સ્થિતિ પ્રાપ્ત થતાં તે માટે આ સભાના સેક્રેટરી તેવી યોજના સભા પાસે રજુ કરવા ધારે છે. અંતિમ પ્રાર્થના.
ઉપસંહારમાં ૨૩ મા તીર્થકર શ્રી પાર્શ્વનાથજી મહારાજ અને ઉપસર્ગ હરનારા તેમના અધિષ્ઠાયક પાર્શ્વયક્ષનું મંગલમય સ્મરણ કરી નવીન વર્ષમાં તેઓ પ્રસ્તુત પત્રના વાચકો માટે એવું સાહિત્ય ઉપજાવે કે જે વાચકનાં જીવનોમાં રસ પૂર્તિ કરે, નેત્રામાં જ્ઞાન જ્યોતિ ભરે, બુદ્ધિમાં વિવેક પૂરે, હદયમાં શ્રદ્ધાનો ભંડાર ભરે, સમસ્ત જીવનને પરમાત્મા સાથે અભેદ કરાવે અને મૂર્તિમાન આત્મિક આનંદ ઉત્પન્ન કરી નવચેતના પ્રકટાવે એ મંગલમય પ્રાર્થના સાથે નીચેનો સ્તુતિ–લેક આલેખી વિરમીએ છીએ.
भोगी यदालोकनतोऽपि योगी । बभूव पातालपदे नियोगी ।। कल्याणकारी दुरितापहारी । दशावतारी वरदः स पार्श्वः ।।
* શાંતિઃ – આ@ઝલ-–
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
વિશ્વચના પ્રણય.
વિશ્વરચના મધ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧
નિવેદન ૯ મુ
હવે આપણે જાણી શકયા કે પૃથ્વી સ્થિર છે જેથી મૂળ વાતને હાથ ધરીએ પ્રથમ, પ્રશ્ન થશે કે પૃથ્વી શેના આધારે રહેલી છે તે તે પણ ટુંકમાં સમજી લઈએ. કેાઇ વિદ્યાધર કે વિમાનવાળે માણસ પેાતાના વિમાનને ગામમાં, ઘરામાં, માલે મેલે કે નેવે નેવે ચલાવવા ધારે તેા ચલાવી શકશે નહિ. કારણ કે આ હવા ઘણી પાતળી છે, જેથી અમુક હદે તીછો થઇ ઉંચી થઇ ઘટ્ટ હવા પામીને પેાતાના વિમાનને ચલાવી શકશે. પક્ષીઓ પણ અમુક હદે ઉંચે જઇ સિદ્ધા ચાલે છે, પતંગ પણ અમુક હૃદે ગયા પછી એકદમ લટતી નથી, તે આથી જાણી શકયા કે અહિં તન ( પાતળા ) વાયુ છે, તેથી ઉંચે જઇએ તેમ તેમ ઘનવાયુ (કઠણવાયુ) હોય છે જે ઘટ્ટ વાયુ વિમાન વિગેરેને ટકાવવાને કિતમાન હાય છે.
ગેલુસાકને બીએટ નામે ફ્રાંસ વિદ્વાનેા ઇ. સ. ૧૮૦૪માં સુમારે ચાર માઈલ ઉપર ચડયા હતા, તેઓ ત્યાંની સ્થીતીમાં લખે છે કે ત્યાંની હવા ઘણી ઠંડી હતી. કે, શીશા માડેની શાહી પણ સુકાઇ ગઇ. વળી ત્યાંની હવા એવી હતી કે પક્ષી ઉડાડયુ... પણુ ઉડીજ ન શકયું અને અમુક હદ સુધી પત્થરની જેમ નીચે ઉતરી પડયુ. પછી ઉડી શકયું' ર ત્યાંથી આગળ વધતાં ફેસાં પણુ નસંગ્રહી શકે એવી ઘટ્ટ હવા આવે છે જ્યાં ગયેલ માસને આપણી પાતળી ઢુવા ન મળવાથી ખડું મુશ્કેલી પડે છે, જુઓ ૧૮૬૨માં ગ્લેશીયા ૭માઇલ ઉપર ગયેલ તેને ત્યાં પવન વિના બેભાનીની અસર થઇ હતી, સને ૧૯૨૦ની ફેબ્રુઆરીમાં અમેરીકા વિમાનવીર શ્રોયેડરે ૩૩૧૩૩ ફુટ ઉંચે ચડયા હતા. જ્યારે તા. ૨૯-૯-૧૯૨૧માં લેફ્ટેનન્ટ જે-એ-મેકરેડી ૪૦૮૦૦ ફુટ ઉડેલ છે. તેમના મતે ટુક મુદ્દતમાં આકાશ પણુ સુવિધા બની જશે, ( પ્રવાસી ૨૨ | ૬) આ સ્થાનની હવા પણ ભારે છે, અહિ વાદલ સ્થિર છે. એ પ્રમાણે પવનની ઘટ્ટતા જાડાઈ વધતા આગળ ઘનાદિયબરફ જેવુ કઠણુ પાણી આવે છે, તેની ઉપર ગમે તેટલેા ભાર નાખીયે તેા તે સ્થિર રહી શકે છે, ખરફના પ તા જોવાથી તેની વિશેષ સાખીતી થાય છે, આ નિયમ પ્રમાણેજ જગત્ શેની ઉપર છે એના ઉત્તરમાં તન વાયુ, ઘનવાયુ, ધનાધિના આ ધારે માં જગત રહેલુ છે. આ વાત બુદ્ધિગમ્ય છે, એટલુ જ નહિં પણ સન જ્ઞાનીયા પણ તે પ્રમાણે જોઇને કહી ગયા છે. આ વાત માટે જુદા જુદા મત ભેદે જોઇએ છીએ, કારણ પુરાણ વાદીયા કહે છે કે માનુષાત્તર પત પછી મલેાક
For Private And Personal Use Only
+૩૨ અહિં ગુરૂત્વાકષ ણુતા વિરાધ દેખાય છે. કારણ કે તે હવાના ફેરફારને લઇને પડયું. હતું. તે હવા બદલતાંજ તે ઉડવા લાગ્યુ હતું,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. છે, મેરૂથી માનુષેત્તરપર્વત સુધી જેટલી પૃથ્વી છે તેટલીજ બહારની પણ પૃથ્વી છે, પૃથ્વીને આયામ-વિસ્તાર આશરે ૫૦ ક્રોડ જન છે. તેના ચોથા ભાગે લોકલેક ચલ છે.
તે ઉપર રહેલા ગજે સુંઢા વડે પૃથ્વીને ધરિ રાખે છે, ભગવાન પણ ત્યાં બધી સેનાથી વિંટાએલા પૃથ્વીને હાથ વડે ઉંચી ધરી રાખે છે. (પદ્મપુરાણભૂમિ ખંડ ભૂમીવર્ણન નામ ૧૩૧ અધ્યાય) વળી બીજી તરફ શેષનાગપર પૃથ્વી રહેલી જણાય છે, તેમજ કાચબાની પીઠ પર પણ પૃથ્વીનું રહેઠાણ કહે છે અમૃતસાગરમાં પણ કહ્યું છે કે સૌ વૃશ્ચિમેઇન પ્રવતિ-વ્યસાહિમિ: કનૈ |
चापमीन कु लीरभेचवृर्षभे सत्यंचलेत कच्छपः ।। युके कुंभधने मृगेन्द्र मिथुने कन्यामृगे पन्नगः ।।
तेषामेकतमोयदिप्रचलति क्षोणिस्तदाकंपते ॥ १ ।। કરાન જગતને ગાયના શીંગડા૫ર રહેવાનું જણાવે છે, ઐબલના વિષાહના પ્રકરણમાં અધ્યાય ૧૦થી ૧૨ને અધ્યાય ૫૧માં કલમ ૧૫થી જણાવે છે કે યહોવાહે પિતાના સામર્થ્યથી પૃથ્વી બનાવેલી છે, પોતાને જ્ઞાન જગત ધરી રાખ્યું છે. બબલ ગીત શાસ્ત્રના ૨૪માં અધ્યાયમાં કહે છે કે –કેમકે તેણે સમુદ્ર પર તેનો પાયે નાખે છે, ને પ્રવાહ પર તેને સ્થાપિત કીધી છે. ૧૦જમાં અધ્યાયમાં કહે છે કે – પાણી પર તે પોતાના એારડાના ભારવટીયા મૂકે છે, વાદળીને તે પોતાને રથ બનાવે છે, વાયુની પાંખેપર તે ચાલે છે. તે કદી ખસે નહિ એવો તેણે પૃથ્વી પર પાયે નાખે છે. ગીત ૧૦૯–૯૦ માં તથા અહા સુયા ૧૦–૧૨–૧૪માં પણ તેવું જ કથન છે, આ પ્રમાણે બાઇબલની દ્રષ્ટિએ સમુદ્ર પર પૃથ્વી હોવાનું જણાવે છે. આમાં વિચારીએ તે-દિગ્ગજ-શેષનાગ–ગાય કે સમુદ્ર શાની પર છે તે કાંઇ નિશ્ચય થતો નથી, તેથી ઈંગ્રેજોએ પૃથ્વીને સૂય ના આકર્ષણે-અદ્ધર માની છે ને તેમાં પણ સૂર્ય શેના આધારે છે એવા વિચારમાં કાંઈ સફળતા પ્રાપ્ત થતી નથી. ભાસ્કરાચાર્ય પણ કહે છે કે मूर्ताधर्ताचेद्वारित्र्यास्तदन्य स्तम्याप्यन्योप्येवमत्रानवस्था माटे भामां सत्य शुछ એ ભાસ્કરાચાર્ય પણ સત્ય શોધી શકેલ નથી, ને પૃથ્વી ખાલી અદ્ધર રહેલી છે એમ જણાવે છે, પણ સત્ય તો એ જ છે કે પ્રથમ તન વાયુ આદિ વરતુઓ કહી તે ઉપરા ઉપરી રહેલ છે ને તેના પર પૃથ્વી રહેલ છે હવે પૃથ્વી કેવડી છે તે જોઈએ:
પ્રથમ પૃથ્વીના મધ્ય ભાગમાં એક લાખ જન ઉ મેરૂ નામે પર્વત છે, તેની ચારે બાજુ આશરે અર્ધા અર્ધા લાખ જન સુધી દૂર જંબુ નામે મહાન દ્વીપ છે, આ જંબુદ્વીપ લાંબે પહાળે પ્રમાણગુલે એક લાખ એજનને છે, તેના મય ભાગમાં ૧૦૦૦ એજનના વિસ્તારવાળે મેરૂ નામે પર્વત છે, તેની ઉત્તરે ને દક્ષીણ પાંચ પાંચસે જનના વિસ્તારવાળા બે ભદ્ર વને છે ત્યારપછી દેવ કુરૂક્ષેત્રને
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૧૩ ઉત્તર કુરુક્ષેત્ર નામે મનુષ્યના ક્ષેત્રોને પછી નિષધને નીલવંત નામે પર્વત છે, ત્યારપછી ઉત્તરને દક્ષીણમાં ક્રમે એકબીજાથી અર્ધા અર્ધા માપવાળા હરિવંશ ક્ષેત્ર, રમ્યકક્ષેત્ર, મહા હેમવંત પર્વત, રૂપી પર્વત, હેમવંતક્ષેત્ર, ઐરણ્યક્ષેત્ર, ચુલ હિમવંતપર્વત, શીખરિપર્વત, ભરતક્ષેત્ર, ઐરાવતક્ષેત્ર રહેલા છે. તેમાં કહેલ દરેક ક્ષેત્રોમાં મનુષ્યની વસ્તી છે, વળી નિષધને નિલવંત પર્વતની મથે મેરૂના પૂર્વ પશ્ચિમ ભાગમાં મહાવિદેહક્ષેત્ર છે, તેમાં અને અંતરદ્વીપમાં પણ મનુષ્ય રહે છે, એકદમ ઉત્તરમાં એરવ્રત ક્ષેત્રને દક્ષીણમાં ભરતક્ષેત્ર છે, તે બન્ને સરખા છે ને જંબુદ્વીપનાં ૧૯૦ માં ભાગમાં પથરાયેલા છે અર્થાત કે પર૬૬ જન પ્રમાણવાળા છે આ પ્રમાણે એક લાખ જનનો જંબુદ્વીપ જાણ. -૩૩ ( જુઓ ચિત્ર આઠમું ) પુરાણમાં જંબુદ્વીપ માટે નીચે પ્રમાણે અધિક્કાર છે.
ચકે જેવો જંબુદ્વિપ છે, ચારે બાજુ લવણસમુદ્રથી વિટાયેલ છે. મેરૂની દક્ષીણે, લવણોદધિની ઉત્તરે ભરતકિં પુરૂષને હરિવર્ષ નામે ત્રણ ક્ષેત્ર છે, ને આંતરે આંતરે એકેક પર્વતે છે, સમુદ્રમાં પૂર્વ પશ્ચિમે-કેતુમાલને ભદ્રેશ્વવર્ષ છે, તેની મળે મેરૂ નામે લાખ જન ઉચો સોનાનો પર્વત છે, જેનું ઈલાવર્ષ નામે ક્ષેત્ર છે, અહિં સોનાના કાગડા હોય છે. સૂર્ય, ચંદ્ર, નક્ષત્ર, અને વાયુ, આ મેરૂ પર્વતને નિત્ય પ્રદક્ષિણ દે છે, ત્યાં ચાર દેવાન છે જેમાં સિદ્ધચારણે વિચરે છે. દક્ષીણને ઉત્તરનાં બંને ક્ષેત્ર ધનુષ્યના આકારે છે (જુઓ ચિત્ર ૯ મું ) + ૩૪
+ ૩૩ જબુદ્વીપના મેરૂપર્વતથી ઉત્તર દક્ષીણમાં રહેલ ક્ષેત્રો પર્વતનું નિચે પ્રમાણે માપ જાણવું. મેરૂપર્વત ૧૦૦૦ ૦૦
રૂપી પર્વત ૪૨૧૦૧ ભવન ૫૦ ૦
હેમવંતક્ષેત્ર ૧૧૦૫ ભદ્રવન પ૦ ૦
અરણ્યક્ષેત્ર ૨૧૦૫ દેવકુરુક્ષેત્ર ૧૧૮૪૨ -
ચુલહેમવતપર્વત ૧૦૫ર ઉત્તરકુરુક્ષેત્ર ૧૧૮૪૨
ભરતક્ષેત્ર પર નીષધપર્વત ૧૬ ૮૪૨
શીખરિ પર્વત ૧૦૫ર નીલવંત ૧૬૮૪૨
ઐરાવતક્ષેત્ર પર હરિવંશ ક્ષેત્ર ૮૪ર૧ર
કુલ ૧૦૦૦૦૦ રમ્યકક્ષેત્ર (૪૨૧
આધુનિક યુરોપમાં આ ક્ષેત્રોની કલ્પના માટે મહાદેમવંત ૪૨ ૧૦
માકડનેલ અને થિયનની શેહે તપાસવી. + ૩૪ જંબુદ્વિપ નંયુક્s fમરંચા , તક્ષોના વિતરં ( વિષ્ણુપુરાણ)
जंबुनाम्ना चविख्यातं, जंबुद्वीपमिदं श्रुतं ।। રક્ષ ચોગન વિસ્તાર, મિત્ર ગુમંતુ મારd I ૧૩ ( નૃસિંહપુરાણે ) મેરૂ માટે-મળે પૃથ્વગ્યામ ત્રિદ્રો, માથાનને રિંગw:
योजनानां सहस्त्राणि, चतुरशीति मुछितः ॥ १८ ॥ વિષ્ટ; થોડાઘસ્નાન્ન (નૃસિંહ ભૂમી ખંડ અધ્યાય ૩૦ )
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જબુદ્વીપ ફરતો લવ| સમુદ્ર છે તેની ફરતા બીજા દ્વીપ છે, એમ આગળ બમ શું બમણું માપ લેતા જવું. (પદ્મપુરાણ ભૂમિખંડ અધ્યાય ૧૦૧ ) ( નસીંહ પુરાણ કષ અધ્યાય ૩૦ ) આપણે હવે જે કહેશું તેમાં અને આ પુરાણનાં સંબં ધમાં કેટલીક જુદાઈ પડે છે. ભરતાદિક ક્ષેત્રો તે હિન્દુસ્તાનમાં છે એમ મનાવવા ગોલાધ્યાયમાં મહેનત થયેલ છે, પણ પદ્મપુરાણ, વિષ્ણુપુરાણ અને માર્કંડેયમાં કહેલા દેશોને સંગ્રહ તે કેવી રીતે કરી શકશે, વળી સિદ્ધપુરને મેરૂ તરિકે ઓળખાવે છે, તે ત્યાં પર્વત કેમ નથી ? તેમજ ઇંગ્લાંડ આદિ વિશેનું તેમને જ્ઞાન નથી, તે તેની વાતને વિશ્વાસપાત્ર કેમ માની શકાય ? પ્રત્યક્ષવાદી અંગ્રેજો પણ
રિમંદતસ્તો (માધંતુ માન્યોઃ મેંગે, મેહઃ નવ ર્વતઃ
___आदित्यतरुणाभासो, विद्युम इवपावकः ।। હૃક્ષો ગન ડછાયો (પદ્મ પુરાણે ભૂમિખંડે ભૂગોળ વિષ્ણુને અધ્યાય. ૧૩૦)
સૂર્ય સુમેરૂને પ્રદક્ષિણા કરે છે ( ભાગવત સ્કંધ ૫). सर्वेषा मुत्तरे मेरु, र्लोकालोकश्च दक्षिणे विदुरभावा दर्कस्य, भूमलेखा गतस्यच. ॥
ત્તિપત્રમઃ સૂયઃત્તિત્તેપુરિd x x x | ચોતિષ ચક્ર માય, સતતંવરિત (મત્સ પૂરાણ અ. ૧૦૧ ) મેરૂ સ્થિતિ માટે જુદા જુદા મતો–મેરૂ ગાયના પુચ્છ જેવો છે વિષ્ણુપુરાણ. ધતુરાના ફૂલ જે છે પદ્મપુરાણ. ખડે ભાગુરિવચન, અષ્ટ ખુંટે સાવરણુ મત, સપ્ત ખુણો અત્રિમત, સહસ્ત્રનું ટે ભૂગમત, ગુથેલા વાળ જેવો ગાર્ગી, ગોળ અન્યમત, ચૌખુંટ મત્સ્યપુરાણે. (સતમત. ૯૩ )
क्षेत्रो-उत्तराकुरवोरम्यं, वर्ष हैमवतंतथा ।। भद्राश्वकेतु मालंच, तथावर्ष मिलावृत्तं ।।
भारतंहरिवर्षच, तथाकिं पुरुषावृतं ॥ તાન્ય સુવર્ષાgિ, પુષ્પાનિ થતાનિત ( વહિ પુરાણે ). ઈલાવત, કેતુમાલ, હિરણ્ય, કરૂ, રમ્ય, ભદ્રાશ્વ, ભરત, કિન્નર, હરિવર્ષ, (મૃગશીર્ષ)
ભરતક્ષેત્ર–માતg સંપુટ્ટાચનવવર્ષીતરત નવમવર્ષઃ ..
उत्तरंयत्समुद्रस्य, हिमाद्रेश्चैव दक्षिणं ।। वर्षततू भारतंनाम, भारतीयत्रसंततिः ॥
नबयोजन साहस्त्रो, विस्त्तरोस्यमहामुने ! કર્મ ભૂમિરિયં ત્વ, માવજી ૨ નચ્છતામ્ (વિષ્ણુપુરાણે અંશ, ૨. અધ્યાય. ૩)
हिमाहवं दक्षिणवर्ष, भरताय ददौपिता તમાશ્વ મારતવર્ષ, તરાનાન્ન માત્મનઃ (માકડેય પુરાણ ભારતખંડ વર્ણન નામો ધ્યાયઃ ૧૭. ) સમુદ્રો—ત્તાક્ષાસો કુરોદ્યુત ક્ષિરોધ મોર યુદ્ધોઃ સપ્તસિંધવ: વરિતઃ રિઝવીતા: (માર્ચથ, સહમત. ર૭) દક્ષીણ પ્રક્રમ માટે ભાસ્કરાચાર્ય સિદ્ધાંત. શીરામણિ ગોલાધ્યાયમાં કહે છે , यदिनिशाजनकः कनकाचलः । किमुतदंतरग: सनद्दष्यते, उदगयन्ननुमेरु रथांशुमान् , कथमुदेतिचदત્તિમા (પ્ર. સ. ૯) આનું ખરું તત્વ તેઓ સમજેલ નથી તેથી પ્રશ્નરૂપ છે, એ પ્રમાણે બીજા ઘણા દેશોનો અધિકાર ત્યાં આપ્યો છે તે જોઈ લેવો.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિશ્વરચના પ્રમધ
૫
કબુલ કરે છે કે, નિત્ય ૨૦૦ માઇલની ઝડપે ચાલનારી ગાડીને સવ પૃથ્વી જોવાને ૬૮૫ વર્ષ લાગે તેમ છે, તેથી ચારગણા સમુદ્રો છે (૬૮૫×૩૬૦×૨૦૦=૪૩૨૦૦૦૦ માઇલ ) જંબુદ્રીપની ફરતે એ લખયેાજનને ચુડીની જેમ લવણુનામે ખારે સમુદ્ર છે, મા સમુદ્રમાં ૫૦૦ ચેાજનના લાંબા મચ્છા હેાય છે, તેથી બમણેા, એટલે તેની ફરતાં વલયાકારે ચાર લાખ યેાજનને ધાતકી નામે દ્વીપ છે, તેમાં પૂર્વને પશ્ચિમમાં, એ મેરૂ છે, તેમાં જ બુદ્ધિપની પેઠેજ ઉત્તરને દક્ષિણના વિભાગે એ મેરૂ ના અમે ક્ષેત્રા અને પર્વત છે, તે દરેક ક્ષેત્રામાં મનુધ્યેા હેાય છે, તેની ક્રૂરતા આઠ લાખ ચેાજનના કાળાધિ સમુદ્ર છે, તેનુ પાણી એકદમ કળુ હાય છે, તેની ફરતા પુષ્કળ પરાવર્ત નામે દ્વિપ છે, તે દ્વીપની અધવચે ફરતે ગેાળાકારે ૧૭૨૧ યેાજન ઉંચા માનુષેત્તર નામે પત છે, જેથી તે દ્વીપને અર્ધા ભાગ પર્યંત બહા૨ને અર્ધ ભાગ પર્વતની અંદર રહે છે, આ કારણથી તે અર્ધ પુષ્કરપરાવર્ત નામે એાળખાય છે, તેનાં અંદરના વિભાગ ધાતકી ખડની પેઠે પૂર્વ પશ્ચિમના એ મેફના ક્ષેત્રા, પર્વ તાને, નદીયાથી વિભૂષિત છે, તે ક્ષેત્રમાં પણ મનુષ્યેા રહે છે, ઉપર પ્રમાણે માનુષેાત્તર પતની અંદર અઢીદ્વીપ છે, તેમાં મનુષ્યેાને તિર્યંચા જન્મે છે, વસે છે, ને મરે છે, તેની બહાર માત્ર તિર્યંચાજ રહે છે, ત્યાં મનુષ્યેા હાતાં નથી, જેથી મનુષ્યક્ષેત્ર એ સંજ્ઞામાં અઢી દ્વીપનેા સમાવેશ થાય છે, પુષ્કરાવત દ્વોપની ક્રૂરતા વળી દ્વીપ છે. આ પ્રમાણે છત્રીશમા સમુદ્ર સુધીના નામેા મળી શકે છે. -૩૫ પણ ઘણાંજ દ્વીપ સમુદ્રો છે. આ રાજ લખે, પહેાળા સ્વયંભૂરમ ણુ સમુદ્ર છે ને તેથી આગળ ૧૧૨૧ યેજને અàાકાકાશ છે, આ દરેક ભૂમિને મૃત્યુલેાક કહેવાય છે, ને અઢીદ્વીપ મનુષ્ય ક્ષેત્ર કહેવાય છે, આ મૃત્યુલેાક લાખે, પહેાળા ૧૦ રાજ લેાક છે અને ઉંચા ૧૮૦૦ યાજન છે આ આપણી સઘળી પૃથ્વીનું માપ થયું. ( તૈતરિયબ્રહ્મણુ ) ( ૨-૧૧-૧ ) વિશ્વ અને તે અપાર છે. આપણા ભરતખંડ જેમાં આપણે વીયે છીએ તે ક્ષેત્ર જ બુદ્વીપની નીચે (જીએ ચિત્ર ૧૦ મુ) દક્ષિણે જે ભરત નામે ક્ષેત્ર કહ્યુ, તેમાં પડેલા એક વિભાગ છે. તે ભરતખંડની ઉત્તરે ૧૦૦ યાજન ઉચા હિમવાન પર્વત ને પૂર્વ પશ્ચિમ, દક્ષિણે, ક્ષારોધિ નામે સમુદ્ર છે. તે ખડના છ કટકા પડે છે, તેમાં દક્ષિણ ભર તા ના મધ્ય ખંડ તે આયખંડ કહેવાય છે. આપણે જેજે દેશેા જોઇએ છીએ તે
+૩૫ મળતા નામેા-૧ જંબુદ્રીય, ૨ લવણાધિ, ૩ ઘાતકી, ૪ કાળા ધિ. ૫ પુષ્કરદ્વીપ. ૬ પુષ્કર સમુદ્ર ( અહીંથી દ્વીપસમુદ્રના એક સરખાં નામ છે ) ૭૮ વારૂણી, ૯-૧૦ ક્ષીર, ૧૧ ૧૨ ધૃત, ૧૩-૧૪ ઇફ્લુ, ૧૫-૧૬ દિશ્વર. ૧૭-૧૮ અરૂણ ૧૯-૨૦ વારૂણ, ૨૧-૨૨ માપવન ૨૩-૨૪ કડ, ૨૫-૨૬ કુંડલ, ૨૭-૨૮ શખ, ૨૯-૩૦ રૂચક, ( દિકુમારિનેાવાસ ) ૩૧૩૨ માભુજંગ. ૩૩-૩૪ કુશ, ૩૫-૩૬ ક્રંચ આ પ્રમાણે રા સાગરાપમ કે પચીસ કડાકાડી પ૫મનાં સમય જેટલા બમણા માપવાળા કુલ દ્વીપસમુદ્રો છે. સાગરાપમનું ગણિત આગળ જોઇ લેવુ.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૬
શ્રી આત્માનનૢ પ્રકાશ
દરેક દેશે તેની અંતર્ગત છે, તે એક ખંડમાંથી બીજા ખંડમાં જઇ શકાતું નથી. કાઇ દેવીક સહાયથી પુણ્ય યેગેજ જઇ શકે છે. કેાઇ સમુદ્ર માર્ગ દ્વારા આ ભરતખંડના અંત લેવા ધારે તેા તેમ પણ બની શકતું નથી. કારઝુકે એકદમ છેડે એવા કાષ્ઠ વિચિત્ર વાતાવરણુ ભ્રામક પવન અથવા દેવ સાનિધ્ય છે કે એકદમ મગજને તથા વહાણને ભમાવી દે છે. ભરતખંડના મધ્યભાગમાં વૈતાઢય પત છે, વૈતાઢયથી દક્ષિણે ૧૧૪o યેજને ૯ યેાજન પડાળી વિનીતા નગરી છે ને ત્યાંથી ૧૧૪ હૈ ચેાજને સમુદ્ર છે, હિમાલયની ઉત્તરે વિનિતાનું મૂળસ્થાન છે. વિનિતા માર યાજન લાંબીને નવ યેાજન પહાળી છે, મૂળ સ્થાને શાશ્વતા સાથીચા છે !! દક્ષીણુ ભરત જીત્રા ૯૭૪૮ ધતુ ૯૭૬૬ યેાજન છે અને ઉત્તર દક્ષિણ માં ઉત્તર ભરતા ૨૬૮,૯ યાજન વૈતાઢય, પર્વત ૫૦ યેાજન, દક્ષિણ ભરતાઈ ને પ્રથમ ખંડ ૧૧૪? યેાજન છે, વિનિતા નગરી ૯ યેાજન અને દક્ષિણ ભરતા ના બીજો ખંડ ૧૧૪o યાજન છે. વિનિતા પાસે અષ્ટાપદ પર્વત છે ત્યાં નિર ંતર દેવા આવ્યા કરે છે. હિમાલયમાં ઘણું દૂર જનારા પુરૂષ! અષ્ટાપદના દેવી ગાયનેા (?) સાંભળે છે એમ એકવાર સાંજવતા માનમાં હતુ, વળી જગન્નાથપુરીના યાત્રિ કે। ખુલ્લી દિશાએ હાતાં હિમાલયમાં એક કિલ્લાના આકાર જીવે છે અને તેને 4 પરમેશ્વરના કેાટ ” માની નમસ્કાર કરે છે, કદાચ આ સ્થાન અષ્ટાપદ હાય એમ સભવે છે આ માટે વિશેષ શેાધખેાળ કરવાની આવશ્યકતા છે.
વિનિતા અને લવણુ સમુદ્રની મધ્યમાં શત્રુંજય પર્વત છે.
> ® ~ ~
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચાલુ
જનસમાજની સેવામાં પુસ્તકાલયેાના ફાળે.
For Private And Personal Use Only
( લેખક:—નરે તમદાસ બી. શાહુ. )
ચાલુ જમાનામાં મનુષ્ય જાતને દરેક જાતના સુખના સાધના પુરા પાડવામાં આવે તે સેવાધર્મ ગણવામાં આવે છે ત્યારે એક પુસ્તકાલય અથવા વાંચના લયના લાભા સમજાવવા અને પ્રજાને તેને લગતા સાધના પુરા પાડવા તે પણ એક જાતની મનુષ્યજાત પ્રત્યે ઉત્તમ સેવા છે તેમાં અતિશયક્તિ પશુ નથી. પશુ અને મનુષ્ય વચ્ચેના તફાવતને અ ંગે વિચાર કરવામાં આવે તે માલુમ પડશે કે મનુષ્ય જાતમાં કુદરતી રીતે વિચાર કરવાની શક્તિ જે બક્ષવામાં આવેલ છે તેટલેજ દરજ્જે મનુષ્ય અને પશુ વચ્ચેના ભિન્નભાવ દ્રષ્ટિગેોચર થાય છે. આવી જાતની વિચારશક્તિને, કેળવણી પછી તે ધાર્મિક હાય કે વ્યવહારીક–મારફતે ખીલવવાને અને તેના સદુપયોગ કરવાને, મનુષ્ય જાતની દરેકની ફરજ છે. આવી ફ્રજ બજાવવા સારૂ સારામાં સારા વાંચનની જરૂર છે. આવા વાંચનના સાધને કે
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જન સમાજની સેવામાં પુસ્તકાલયને ફાળે.
૧૭
જે મહાન પુરૂષના ચરિત્રો તથા ઉત્તમ લેખે અને પુસ્તકેજ પુરા પાડે છે. આવું ઉત્તમ વાંચન મેળવવા સારૂ દરેક મનુષ્ય કાંઈ સાધનસંપન્ન હેતું નથી. જે વખતે કેળવણીના પછાતપણા વિશે ઉલ્લેખ કરવામાં આવતું હોય તેવે વખતે વાંચનને માટે ફાજલ વખત પાડવા સારૂ ભાગ્યેજ વાંચનના રૂચિવાન મનુષ્યો જોવામાં આવે છે. તે વખતે વાંચન મેળવવાના સાધનો અને વાંચનાલયના ફાયદાઓ તે કયાંથી સમજાય? છતાં જણાવવાને સંતોષ ઉપજે છે કે હાલમાં છાપવાની કળાની વૃદ્ધિ સાથે સારા સારા પુસ્તકો, જે સામાન્ય અને મધ્યમ વર્ગને વાંચવા સારૂ અલભ્ય હોય છે, તે આવા પુસ્તકાલય મારફતે સહેલાઈથી મેળવી શકાય છે અને વિવિધ વિષયોનું જ્ઞાન મેળવવાની લાલસા હાલના જમાનામાં જે મનુ બેમાં હોય છે તેની તૃપ્તિ કરવા સારૂ વાંચનાલય એક ઉત્તમ અને ઉપગી સંસ્થા છે, વળી “ પુસ્તકે’જે મનુષ્યજાતના જડ મિત્ર તરીકે ગણાય છે તે પણ મિત્રા. ચારીને પ્રસાર ચારે બાજુએ થવાથી મનુષ્ય જીવનને ઉંચ કોટિએ પહોંચાડવા સારૂ અનંત સુખ ઉપજાવે છે. એટલા માટે દરેક ગામેગામ આવા ઉપયોગી ખાતાની જરૂરીયાત સ્વીકારવી જોઈએ, પણ ખેદની વાત તે એ છે કે આ જગ. તના પરમાર્થના કાર્યમાં રસ લેનારા સેવાવૃત્તિવાળા મનુષ્યો બહુજ ઓછા પ્રમા. ણમાં મળે છે. શહેરોમાં પણ જોઈએ તેવી સગવડતાવાળા પુસ્તકાલયે આંગળીના વેઢા ઉપર ગણી શકાય તેવા ભાગ્યેજ જોવામાં આવે છે, તે ગામડાઓમાં તે તે તરફ ભાગ્યેજ લક્ષમાં આપવામાં આવે તે નિ:સંશય વાત છે. મનુષ્યજાતિ ઉપર ઉપકાર કરવા સારૂ પુસ્તકાલયેા અને વાંચનાલયે એક ઉત્તમ સેવા બજાવનાર ખાતાઓ છે અને આવી જાતના ખાતાં ઉભા કરવામાં જનહિતૈષી પેહતાની તમામ જાતની સેવાઓ-મન, મન અને ધનની–અર્પણ કરે છે અને પોતાના શહેરના સાર્વજનિક ખાતાઓમાં આ ખાતું પણ એક અલંકાર સમાન ગણે છે અને કુદરતે જેમ “પાણું ને હવા” મનુષ્યજાતના સુખ સારૂ કાંઈ પણ બદલે લીધા વગર ઉપકારાર્થે બહયાં છે તેમ પુસ્તક પણ “ હવા અને પાણીની માફક ” છુટથી વાંચવા મળે તેવી જતનાં સાધનો ઉભા કરવામાં એક ઉત્તમ શહેરી પોતાની ઉમદા ફરજ સમજે છે. હીંદુસ્તાનમાં નામદાર ગાયકવાડ સરકારે પોતાના રાજ્યના તમામ ગામોમાં પુસ્તકાલયની શાખાઓ ખાલી ખરેખર જનસમાજ ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો છે, અને આવી જાતની પ્રવૃત્તિ તરફ હજુ શ્રીમંત વર્ગનું ધ્યાન ખેંચાણું નથી તે અજાયબ થવા જેવું છે. પારસી જેવી ન્હાની કેમ આધુનિક કેળવણુંમાં આગળ વધેલ હોવાથી તેમના ધર્માદા દવાખાના, હોસ્પીટલે, સ્કૂલે અને આવા પુસ્તકાલય માટે લાખોની સખાવતે કરે છે, ત્યારે જેને કેમ લક્ષ્મીના પુત્ર તરીકે ગણાતી હોવા છતાં પોતાનું દ્રવ્ય બીજે રસ્તે જેટલું વાપરે છે, તેટલું આવી જાતના હિતના કાર્ય માટે ભાગ્યે જ વાપરતા હોય તેમ નજરે પડે છે. પર તુ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પુસ્તકાલય પણ એક જરૂરી ચીજ તરીકે ગણાતી હોઈને ધર્મ તથા દેશનો ઉદય કરવામાં આ એક ઉપયોગી સંસ્થા છે તેવું હજુ જેને સમજતા થયા નથી તેટલું જ ખેદકારક છે. ખુદ મુંબઈ શહેરનો દાખલો લઈએ તો મુંબઈ શહેરમાં ફક્ત એકજ સેન્ટ્રલ લાઇબ્રેરી છે તે સિવાય આખા હિંદુસ્તાનમાં જ્યાં હજારો જેનોની વસ્તીવાળા શહેરોમાં પણ પુસ્તકાલયના ખરા નામની ઉપમા આપી શકાય તેવા ભાગ્યેજ પ્રકાશમાં આવે તેવા જવામાં આવે છે. કદાચ પુસ્તકોનો સંગ્રહ કરી કેટલેક ઠેકાણે કબાટો ભરી રાખી નામના પુસ્તકાલય તથા વાંચનાલયે દષ્ટિગોચર થાય છે, પણ તેવી સ્થિતિમાંથી વધારે ઉન્નત સ્થિતિએ પહોંચવા સારૂ પ્રયત્નો થવાની બહુજ જરૂર છે. દરેક ભાષાના પુસ્તકો મેળવી શકાય તેવા પુસ્તકલાની ઘણી જ જરૂર છે, જેનો દેરાસર, ઉપાશ્રયે અને પાંજરાપોળની ટીપમાં પિસા ભરાવવા તેમજ ઉઘરાવવા તે એક ધાર્મિક કામ ગણે છે, તો પુસ્તકાલ માટે ટીપ કરવી તે પણ એક ધાર્મિક કાર્ય ગણાય છે એવું જૈન ભાઈઓના મગજ ઉપર ઠસાવવામાં આવે અને પુસ્તકાલયેના ફાયદા તરફ જૈન ભાઈઓનું લક્ષ ખેંચવામાં જે પ્રયત્ન કરવામાં આવે છે તે પણ એક સમાજસેવા છે તે તદ્દન વિસરી જવું જોઈતું નથી.
આ બાબત જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સ જેવી સંસ્થાની પણ ફરજ છે કે પિતાના ઉપદેશક મારફતે આવા પુસ્તકાલયના લાભ અને જે જે ઠેકાણે તેની જરૂરીઆત માલુમ પડે તેવે ઠેકાણે તેને નાણુ સંબંધી જરૂરીઆત પહોંચી વળવા સારું પુરતી મદદ આપી, આવા પુસ્તકાલયે ખેલવા સારૂ પ્રયત્નો કરવામાં આવે તે પણ વિચાર ફેલાવવા સારૂ એક ખાતાં તરીકે ગણાતા ખાતાની પણ ફરજ છે કે આવા પુસ્તકાલયો પણ તેમના કાર્યમાં સેવા બજાવવા સારૂ ભવિષ્યમાં ઉપયોગી થઈ પડશે. કારણકે મનુષ્યજાતના ઉત્તમ વિચારે કેળવવા સારૂ પણ એક ઉત્તમ ખાતું-પુસ્તકાલય છે. તે ભૂલી જવું જોઈતું નથી. પુસ્તકાલયના ફાયદાઓ સંબંધી ઘણુંજ લખી શકાય તેમ છે. પણ તેટલે અવકાશ ન હોવાથી ટૂંકમાં આટલી રૂપરેખા લખી છે. મુંબઈ શહેરમાં ઘેર બેઠા વાંચન પુરા પાડવાના હેતુથી, સ્ત્રીઓને કુ સદને વખતે નકામે વખત ગાળવા કરતા આવી જાતનો લાભ મળે તે હતુથી સેન્ટ્રલ લાઈબ્રેરી મારફતે કોશેશ કરવા સેવકે કાંઈ પણ પ્રયત્ન કર્યો હતો અને જેન શ્રીમંતોની સહાયથી આ રોજનાને અમલમાં મુકવામાં આવેલ હતી, પણ ખેદની વાત છે કે આવી જાતના જનસેવાના કાર્યમાં પણ ઉત્સાહથી મહેનત કરી માળે માળે ફરીને આ યોજનાના ફાયદાઓ સમજાવી શકે તેવા સ્વયં સેવકે નહિ મળી શકવાથી જેટલે દરજજે વાંચનની રૂચિ ઉત્પન્ન કરવા પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો તે પણ નિષ્ફળ નીવડયા છે અને આશા રાખવામાં આવે છે કે જે શ્રી જૈન સ્વયંસેવક મંડળ હજુ આ યોજના તરફ લક્ષ પહોંચાડે
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાસંગિક સ્કરણ.
૧૯
અને આવી જાતની મનુષ્ય તરફના પારમાર્થિક કાર્યમાં, કાળજી રાખી જે દરેક માળે માળે ફરી મફત વાંચન પૂરી પાડવાની ચેજના હાથ ધરે તે હાલમાં જે માંદાની માવજતને લગતા સાધનો પુરા પાડવાનો પ્રયાસ કરે તેટલેજ બટકે તેથી વધારે મડદુ પુણ્યનું આ કાર્ય છે અને ઉત્તમ વાંચનને લીધે જે જ્ઞાન પ્રાપ્ત થશે તે કુદરતી રીતે જે સાધનોની સગવડ માટે આ મહેનત ઉઠાવવામાં આવી છે તેને ઈશ્વરકૃપાથી લાભ લેવાની પણ જરૂરીઆત ભાગ્યે જ રહેશે. તેટલા માટે સેન્ટ્રલ લાઈબ્રેરી મારફતે મફત વાંચન પુરું પાડવાની યોજનાને હાથ ધરવા સારૂ શ્રી જૈન સ્વયંસેવક મંડળનું ધ્યાન ખે ચું છું.
प्रासंगिक स्फुरण.
ચૌદ પૂર્વ સુધી જ્ઞાનની ઉત્ક્રાંતિ પામેલા મનુષ્યો નિંદા અને પ્રમાદેવશથી નિગોદમાં એકદમ અધમ પરિસ્થિતિમાં કેમ ઉતરી જતા હશે ? વિચારતાં જણાય છે કે વ્યવહારમાં પણ શ્રીમંત અને આબરૂદાર ગૃહસ્થ તરફથી થયેલી અનીતિ અને વ્યભિચારની શિક્ષા કાયદાના દૃષ્ટિબિંદુથી સખ્ત જેઇલની હોય છે, ત્યાં જેઈલના તમામ કાયદાને આધીન વર્તવું પડે છે. જેમકે જેઇલનો સ, બેડી અને સખત હલકી મજુરી; તે પ્રસંગે તે કરોડાધિપતિ શ્રીમત નથી; પરંતુ તે શિક્ષા ભોગવ્યા પછી જેલમાંથી સ્વગૃહે આવ્યા પછી જેમ પૂર્વકાળનો શ્રીમંત બની રહે છે તેમજ ચૌદ પૂવ ધર જીવાત્માઓ પાછા પોતાની જ્ઞાનટિમાં આવી પહોંચે છે; દરમ્યાન કુદરતનો સંકેત અન્ય જન્મમાં મનઃસંયમ જાયે અજાણ્યે કેળવવાના હોય છે અને તે કેળવાઈ ગયા પછી મૂળ પરિથિ 1 પ્રાપ્ત કરે છે.
દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્રમાં જ્ઞાન અને ક્રિયા અંતર્ગત થાય છે. દર્શન એ શ્રદ્ધા એટલે વિશ્વાસ–સામાન્ય જ્ઞાન છે; જ્યારે જ્ઞાન એ “વિશેષ જ્ઞાન છે, અને ચારિત્ર એટલે તે પ્રમાણે ક્રિયા-વર્તન છે. નદીમાં તરવાનું જ્ઞાન જાણનાર જેમ હાથ પગ હલાવ્યા વિના તરી શકતો નથી તેમજ ક્રિયા વગરનું જ્ઞાન વંધ્ય અને નિષ્ફળ નીવડે છે; પણ જેમ તરનાર મનુષ્યને નદીને પેલે પાર જવાની ઉત્કટ ઇચ્છા છે તેમ રસપૂર્વક ક્રિયા કરવામાં આવે તો જ સફળ થાય છે; ક્રિયા વગરનું જ્ઞાન તેમજ જ્ઞાન વગરની ક્રિયા એ નિષ્ફળતા જ પ્રકટાવે છે; આમ હોઈ
નક્રિયાપ્યાં મો: એ સત્ર સર્વાશે સત્યસિદ્ધ ( unfragmentary truth ) છે.
જે જે વાસનાઓને ( Temptations) માનવ જન્મમાં પુષ્ટ કરી હોય તેના બીજે સંસ્કારરૂપે આત્મા સાથે મળી જાય છે, આથી અખિલ જન્મના સરવાળારૂપે જે સંસ્કાર રૂપે ગાઢ થયેલા હોય તદનુસાર અન્ય જન્મની યોનિ પ્રાપ્ત થાય છે. દૃષ્ટાંત તરીકે ક્રોધ અને અભિમાનવાળી પ્રકૃતિનું અતિશય સેવન થયેલું હોય તો સર્પ, વ્યાધ્ર વિગેરે યોનિમાં જન્મવું પડે
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
છે; અત્યંત કામવાસનાને જીવનમાં ઓતપ્રેત કરેલી હોય તો વાનાદિની યોનિમાં અવતરવું પડે છે; આથી જેનદષ્ટિએ મિ. ડાવીનનો ઉત્ક્રાંતિકમ અસત્ય કરે છે; સર્પ અને શ્વાન અવસ્થામાં તે તે વાસનાઓના દીર્ધ ભગવટા પછી જ્યારે તે વાસનાઓથી મન થાકી જાય છે અથવા તે તે વાસનાઓ જ્યારે બલહીન થાય છે અથવા તેમાં અંતરાયે ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે આત્મજાગૃત સકામ અથવા અકામ પ્રાયશ્ચિત્તરૂપે થતી આવે છે અને પછીથી જીવાત્મા ઉચ્ચ કોટિએ ઉચ્ચ વાસનામાં મનઃસંયમપૂર્વક ચડતો આવે છે.
કુદરત હમેશાં આત્માને ઉન્નત કરવાને માટેજ પ્રેરાએલી હોય છે; જેમ શરીરમાં એક ગુમડું થયું હોય તો તે રૂઝવવાની કુદરત તો જલદી ગતિ કર્યા કરે છે, પરંતુ મનુષ્ય જે તેને ખડ્યા કરે તો વળી મટી જતાં દિવસે વધારે લાગે છે, પરંતુ મનુષ્ય તેનો વિચાર ન કરે તે કુદરત તેમાંથી ખરાબ તો કાઢી નાખી નવું લેાહી આમેજ કરે છે તેમ જીવાત્મામાં દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રાદિ ગુણરૂપ શુદ્ધ રુધિર વહન કરતું હોય છે તે હમેશાં મનુષ્યને પાપમાં પ્રવૃત્તિવાળા હોય તો પણ આત્મજાગૃતિ કરી ચેતવ્યે જાય છે પરંતુ તે જ્યારે તેની દરકાર કરતા નથી પછીથી આત્મામાં ખરાબ તત્વો-કુટે ગાઢ થઈ જાય છે ત્યારે તેને તેની શિક્ષા ભોગવવા તૈયાર થવું જોઈએ છે.
આત્મા અને શરીર બને પરસ્પર વિરોધી વસ્તુઓ; પણ શરીર વગર આત્મધર્મ સાધી શકાતો નથી. સામાન્ત પ્રાજ્ઞ વિઘાર્થ વિતત્ અથવા રાશીમાથે હજુ
સાપ એ સૂત્રોને ભૂલી જઈ પ્રારંભમાં જ બાલ્યાવસ્થામાં અનિત્ય ભાવનાનું જ્ઞાન આપવાની જરૂર નથી. જેમકે શરીર ક્ષણવિનાશી છે, નકામું છે એ ભાનવાળી દષ્ટિ બાળકમાં કેળવાયાથી ન તો શરીરબળ પ્રકટાવવાની તેને દરકાર રહે છે અને તે ન હોવાથી આત્મબળને સમદ્ધ થવાનો અવકાશ કયાંથી પ્રાપ્ત કરે ? આમ હોઈ અનિત્ય ભાવનાનો ઉપદેશ તે તે મનુષ્ય અધિકારી થયા પછી આપવામાં આવે તો થાયી અને આત્માને ઉપકારક બને છે; રૂપી વડે અરૂપી અને દૈતવડે અદ્વૈત (monism ) નું જ્ઞાન પ્રકટ થાય છે તે નિયમાનુસાર શરીરબળની ભાવના પ્રથમ કેળવાયા પછી મને બળ મજબૂત બને છે અને તે આત્મબળને પ્રકટાવે છે અને ચિરસ્થાયી રાખી શકે છે.
વેદાંતનો પારિભાષિક પ્રારબ્ધ શબ્દ એ જેનપરિભાષામાં ઉદયને અનુકુળ થયેલું કર્મ છે અથવા કર્મફળ ચેતના છે, કર્મ એ વેદાંતની પરિભાષામાં કર્તવ્ય-કર્મ છે જ્યારે જેને પરિ. ભાષામાં કર્મચેતના એટલે કે ક્રિયા કરવાને ત૫ર આત્મા જે તે ક્રિયા શુભ પુરૂષાર્થ હોય તો શુભ કર્મબંધ થાય અને અશુભ હોય તો અશુભ કર્મબંધ થાય; આ રીતે પ્રારબ્ધ તો અવશ્ય ભોગવવું પડે છે એટલે કે આત્મા પરતંત્ર થઈ ગયેલ છે પરંતુ નવું કર્મ કેવું કરવું તેની સત્તા આત્મસ્વાધીન હોઈ નવા કર્મો શુભ બાંધવા કે અશુભ ? તે માટે તે સ્વતંત્ર છે.
દતિલા એ અનુભવ છે, પૂવની હકીકતોનું ભારતીયું અથવા સાંખલાબદ્ધ વિગત માત્ર નથી, તે અમર યોગી જેવો છે, વર્તમાનમાં કેવી રીતે જીવવું તેમજ ભવિષ્યકાળમાં વિશુદ્ધજીવન
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદાચાર અથવા સકિયા.
માટે કયાં અવલંબનો હસ્તગત કરી લેવાં એ ભૂતકાળની વિગતોના અનુભવ ઉપરથી રહસ્ય ખેંચવાનું છે તે ઉપર આત્માની ઉત્ક્રાંતિ ( evolution ) ની તૈયારી થવા માંડે છે, એટલે કે ઇતિહાસ એ ભૂતકાલીન અનેક બનાવોના સારરૂપે છે અને તે પ્રત્યેક જીવનને કર્તવ્યદિશામાં સંપૂર્ણ રીતે માર્ગદર્શક છે,
શરીરની ત્રણ અવસ્થાઓ બા, યુવાન અને પ્રૌઢાવસ્થા છે તેમ આત્માની પણ ત્રણ અવસ્થાઓ છે, બહિરાત્મા, અંતરાત્મા અને પરમાત્મા-શરીરનો પલટો તે જન્મ મરણ છે, અને આત્માનો પલટો તે કુસંસ્કાર-પરિવર્તન છે. શરીરના અનંત પલટા લીધા છતાં આત્માનો એકજ પલટો સન્દર્શન-આત્મજાગૃતિ બરાબર થાય તો જન્મમરણના પલટાઓ સત્વર બંધ થઈ જાય; આમ હાઈ આત્માના પલટાની જરૂર છે. બહિરાત્મપણાની અવસ્થામાંથી અંતરામપણમાં આવવું એજ આત્માને પલટો છે; બહિરામાં તે આત્મિક દૃષ્ટિએ બાલ અવસ્થા, અંતરાતમા તે યુવાન અવસ્થા અને પરમાત્મા તે પ્રૌઢાવસ્થા–સ્થિરાવસ્થા છે; માત્ર તફાવત એ છે કે શરીરની પ્રૌઢાવસ્થા પછી દેહને વૃદ્ધાવસ્થા અને મૃત્યુને આધીન થવું પડે છે ત્યારે આત્મિક સ્થિરાવસ્થા હંમેશને માટે સ્થિર રહે છે.
મન, વચન કાયાના બળો જબરો પ્રભાવ ધરાવે છે; મનોબળ આત્માને ક્ષણમાં પાતાળમાં તે ક્ષણમાં આકાશમાં એમ દશે દિશાઓમાં ખેંચી જઈ શકે છે; વાણીનું બળ મનુષ્યોને મારી કે જીવાડી શકે છે તેથીજ ઈતિહાસમાં અનેક રણસંગ્રામો બનવા પામ્યા છે; તેમજ શરીરબળ પણ અનેક ચમત્કૃતિઓ વિખ્યાત સંડો” ની જેમ બતાવી આપે છે; આ ત્રણે બળે જ આત્માને અનુકૂળ-શુભ માર્ગમાં જોડાયા હોય તો તેને સંપૂર્ણ મુક્તિ અપાવે છે અને અશુભ માગે જોડાયા હોય તો આ મઘાતક નીવડે છે; જેમ વ્યવસ્થિત કરેલી વરાળ આગગાડીમાં મનુષ્યોને
દિષ્ટ માગે પહોંચાડે છે તેમજ અવયવરિત વરાળશક્તિ મનુષ્યોને બાળી નાંખે છે; ત્રણે બળો રૂપી હોવા છતાં અરૂપી આતમા ઉપર અનુગ્રહ કે ઉપઘાત કરી શકે છે; આમ હોઈ આ ત્રણે બળાને અધિકાર પ્રમાણે વ્યવસ્થામાં મુકવા એ મનુષ્ય જીવનનું મુખ્ય સાધ્ય છે.
ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ.
સદાચાર અથવા સલ્કિયા
( વિઠ્ઠલદાસ મૂ. શાહ ) या साधूंश्च खलान् करोति विदुषो मूर्खान् हिताद् द्वेषिणः प्रत्यक्षं कुरुते परोक्षममृतं हालाहलं तत्क्षणात् । तामाराघय सत्क्रियां भगवतीं भोक्तुं फलं वांछितं हे साधो व्यसनैर्गुणेषु विपुलेवास्थां वृथा मा कृथाः ॥
મહરિ.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આ મનુષ્ય જીવનનું સૈથી અધિક મહત્વપૂર્ણ, ઉપગી, અને આવશ્યક અંગ સદાચાર છે. જીવનની શોભા સદાચારવડેજ વધે છે. અને એજ જીવનની મહત્તા તથા શ્રેષ્ઠતાનો પરિચાયક છે. વળી એટલું પણ કહેવું જોઈએ કે સદાચાર જ સંસારને વ્યવસ્થાપક નિયમ છે, સંસારનાં બધાં સુખ, સમસ્ત ઉત્તમ બાબતે સદાચારની ઉપર જ આધાર રાખે છે. એહિક તેમજ પારલૌકિક બને પ્રકારનાં સુખનું સૌથી ઉત્તમ અને મહાનું સાધન સદાચાર જ છે મનુષ્યની અં. દર જે કાંઈ બળ રહેલું છે, તેમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ ચારિત્રબળ છે, અને તેની સહાયતાથીજ મનુષ્ય સૌથી વધારે સારાં કૃત્ય કરી શકે છે. સદાચારી મનુષ્ય પોતાની પ્રામાણિકતાને લઈને લોકેા ઉપર એક પ્રકારનું વશીકરણ રેડે છે; અને લોકોનાં મનમાં તેના પ્રત્યે આપોઆપ પૂજ્યભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. સઘળા લેકે તેની વાતે પર દૃઢ વિશ્વાસ રાખે છે, તેનાં કાર્યોને આદર્શરૂપ તથા અનુકરણેય માને છે અને હમેશાં મહાન્ શ્રદ્ધાભક્તિપૂર્વક તેનું સ્મરણ કરે છે. સદાચારી મનુષ્યને લેકે દેવતાતુલ્ય માને છે; અર્થાત્ સદાચાર એક એવો ગુણ છે કે જે મનુષ્યને સંસા૨માં દેવતાના સ્વરૂપે પ્રકટ કરે છે, મૃત્યુ લોકમાં સ્વર્ગીય ભાવને સંચાર કરે છે. તેનાં દર્શન અને ગુણગાનથી લોકોમાં અનેક સભાની જાગૃતિ થાય છે અને લેકે સત્પથે દેવાય છે. એટલા માટે જ સમર્થ વિદ્વાનેનું મન્તવ્ય છે કે સંસા૨માં જે જે શ્રેષ્ઠ, સુંદર તેમજ મનુષ્ય જાતિને કલ્યાણકર વસ્તુઓ છે, તે સર્વને કર્તા અને રક્ષક સદાચારી મનુષ્ય છે. સંસારમાં સદાચારી મનુષ્ય ન હોત તે. સંસાર નરકતુલ્ય જ લાગત. આ કથનની સત્યતા એક દાંતથી પ્રમાણિત કરી શકાય છે. કદાચ એક સ્થળે અસંખ્ય સદાચારી પુરૂષને ભેગા કરી બેસાડવામાં આવે તે તેઓ સે કેવળ શાંતિપૂર્વક નહિ બેસે, બલકે પરસ્પર એક બીજના સુખ અને કલ્યાણની વૃદ્ધિમાં જ સહાયભૂત થવા પ્રયત્નશીલ બનશે. તેઓનું મંડળ હમેશાં પરમ સુખી, સંપન્ન અને ઉન્નતિશીલ રહેશે અને તેમાં કઈ પ્રકારનાં દુઃખ, કલેશ અથવા કુભાવને અંશ પણ જોવામાં નહિ આવે, તેઓનાં સંતાને પણ સદાચારી બનશે, અને સર્વથા પોતાના પૂર્વજોએ બતાવેલા માર્ગ. પર ચાલશે. આ સાધુ સમાજ હમેશાં સત્કામાં જ પ્રવૃત્તિશીલ રહે છે, અને તેઓમાં કઈ પ્રકારની બુરાઈ ઉત્પન્ન થતી નથી. હવે વધારે નહિ પણ ફક્ત સે પચાસ લુચા, બદમાશ, જુગારીઓ અથવા એવા પ્રકારના દુરાચારી લોકોને ભેગા કરી બેસાડવામાં આવે તે ત્યાં સહજ જોઈ શકાશે કે તેઓ એક બીજા સાથે તકરારમાં ઉતરશે, અનેક તરેહની માથાકુટ કરશે, અને સર્વત્ર અસંતોષ તથા દુ:ખનું જ વાતાવરણ પ્રસરાવી મુકશે. આ સમાજ થોડા વર્ષોમાં જ પતિત દશાને પામે છે અને પોતાનો નાશ હારી લે છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે સંસારને સ્વર્ગ બનાવવાની શક્તિ સદાચારમાં અને નરક બનાવવાની શક્તિ દુરાચારમાં જ રહેલી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદાચાર અથવા સકિયા.
૨૩ એ કારણથી જ સદાચારી મનુષ્યો પ્રત્યે આપણા મનમાં આપોઆપ શ્રદ્ધા અને પૂજ્ય-બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. કોઈ એક સદાચારી અને એક વિદ્વાન અથવા બુદ્ધિમાન પુરૂષને જોતાંવેંત તે બેમાંથી કોના પ્રત્યે આપણું મનમાં સહુથી અધિક પૂજ્યભાવની જાગૃતિ થાય છે ? સ્વાભાવિક રીતે જ આપણું મન સદાચારી મનુષ્યની તરફ જ વધારે ખેંચાશે. વિદ્વાન અથવા બુદ્ધિમાન પુરૂષને જોઈને આપણું મનમાં એક પ્રકારને આનંદ જ થશે. એ કરતાં બીજું કશું વધારે થવાને સંભવ નથી. પરંતુ સદાચારી મનુષ્ય આપણું આદર, સન્માન અને ભક્તિનો પાત્ર બને છે. રામ અને રાવણ, કૃષ્ણ અને કંસ, યુધિષ્ઠિર અને દુર્યો. ધન, પ્રહાદુ અને હિરણ્યકશ્યપ વિગેરેના સંબંધમાં લોકોનાં મનમાં જે સ્વભાવિક શ્રદ્ધા અને ધૃણુ ઉત્પન્ન થાય છે. તેનું કારણ સદાચાર અને કદાચાર છે. બુદ્ધિ અથવા વિચાર કૌશલ્યથી સારા તેમજ ખરાબ બંને પ્રકારનાં ભાવ તથા કાર્યોની ઉત્પત્તિ થઈ શકે છે. વિદ્યાની પણ એજ દશા છે. બુદ્ધિ અને વિદ્યા એ બન્નેમાં એવું બલ રહેલું છે કે જેને શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ પણ થઈ શકે છે; અને નિકૃષ્ટ પણ થઈ શકે છે. સદાચારના બળ વડે સમાજનું કોઈ પ્રકારનું અનિષ્ટ થશે અથવા તે લેકોને કોઈ પ્રકારનું કષ્ટ પહોંચાડવામાં કારણભૂત થશે એવું આપણે સ્વપ્નમાં પણ માની શકતા નથી. એ સિવાય વિદ્યા અથવા બુદ્ધિની અપેક્ષાએ સદાચારમાં એક વિશેષતા છે. પહેલાં તે વિદ્યા અને બુદ્ધિને લેકે ઈશ્વરી બક્ષિસ માને છે અને પ્રત્યેક મનુષ્યને તેની પ્રાપ્તિ ઘણે ભાગે અસંભવિત હોય છે. કદાચ આજ કાલના ઉદ્યોગવાદીને મત પણ માન્ય રાખીએ તે પણ તે કgસાધ્ય તે છે એ વાત નિર્વિવાદ છે. આપણે કદી એમ પણ સ્વીકારી લઈએ કે પરિશ્રમ અને ઉદ્યોગની સહાયતાથી મનુષ્ય સઘળું કરી શકે છે તે સાથોસાથ એટલું પણ સ્વીકારવું જોઈએ કે કાર્યસિદ્ધિને મળે અનહદ ઉદ્યોગ અને પરિશ્રમ કરે જોઈએ. પરંતુ સદાચારમાં આવું નથી તેથી આપણે સદાચરણને કેવળ ઈશ્વરીય બક્ષિસ કહી શકતા નથી અથવા તેનું સાધન એટલું બધું કષ્ટસાધ્ય. પિતાનું ચરિત્ર સુધારવાની કે બગાડવાની શક્તિ મનુષ્યના પોતામાં જ રહેલી છે. ચારિત્ર સહજમાં જ ઘડાય છે અને સહજમાં જ બગડે છે. અનેક વિદ્વાન નેનું તો એટલે સુધી માનવું છે કે પ્રત્યેક મનુષ્ય સ્વભાવથી જ સદાચારી તેમજ સુકમી જ હોય છે, દુરાચારી અને કુકમી બનવા માટે તે તેને પોતાના આત્મા તેમજ પ્રવૃત્તિ ઉપર ખરાબ રીતે શક્તિ વાપરવી પડે છે. તેની સાથે બળપ્રયોગ કરવો પડે છે, અને મહાકણ તથા પરિશ્રમ વડે તેને કુમાર્ગની તરફ પ્રવૃત્તિ કરવી પડે છે. અર્થાત્ સદાચારી થવાની અપેક્ષાએ દુરાચારી થવામાં જ અધિક પ્રયત્નની આવશ્યકતા રહે છે. જે મનુષ્ય જાણીબુજીને અને બલપૂર્વક દુરાચારી બનતે નથી તે ઘણે ભાગે તે સદાચારી જ બને છે. આ પ્રસંગે આપણે કેટલાક આધુનિક
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. વૈજ્ઞાનિકેને ભૂલવા ન જોઈએ કે જેઓએ અનેક ચરે, બદમાશો તેમજ દુરાચારી. એની પરીક્ષા કરીને એવો સિદ્ધાંત સ્થિર કર્યો છે કે તેઓના મસ્તિષ્કની બનાવટ જ તેઓને ઘોર અપરાધેની તરફ પ્રવૃત્ત કરે છે અને તેઓનો એ વિવશતાના વિચારથી તેઓને સખ્ત શિક્ષા કરવી ઠીક નથી આ સાથે એ વાત પણ ખ્યાલમાં રાખવી જોઈએ કે ઉપરોકત સિદ્ધાંત માત્ર ઘોર અપરાધી અને દુરાચારીઓના સંબંધમાં જ સ્થિર કરે છે, નહિ કે સર્વ સામાન્ય લેકોના સંબંધમાં. લોકોને મોટે ભાગે તો બીજાઓની દેખાદેખી અને ખરાબ સંગતમાં પડીનેજ જબરદ. સ્તીથી દુરાચારી બને છે. દુરાચાર પણ આજકાલની ફેશનનું એક અંગ બની રહ્યું છે. ઘોર અપરાધિઓના સંબંધમાં બીજી ધ્યાનમાં રાખવા ગ્ય વાત એ પણ છે કે, વૈજ્ઞાનિકોના કથનાનુસાર તેઓના મસ્તિષ્કની ચિકિત્સા કરીને તેઓના અપરાધે અને અનાચારમાં ન્યૂનતા કરી શકાય છે. પરંતુ બજારમાં ભમતા વાંકાચુંક, આચારહીન, વાતવાતમાં જુઠું બોલનારા, હરકોઈની સાથે લડી પડનારા, કેઈની ઉપર શ્રદ્ધા-ભકિત નહિ રાખનાર, અને કોઈની આજ્ઞા નહિ માનનાર તથા એવાજ પ્રકારના બીજા શિક્ષિત યુવાનોના સંબંધમાં કોઈ પ્રકારની ચિકિત્સાની જરૂરીયાત નથી. એવા લેકે તે જરાવારમાં જ અ૮૫ પ્રયન અને અભ્યાસ વડે જ પોતાનું ચારિત્ર સારી રીતે સુધારી શકે છે. પ્રકૃતિએ એવી યોજના રાખી છે કે જે આપણે સંસાર–યાત્રા માટે સન્માર્ગ લેવા ઈચ્છીએ તે તે અત્યંત થોડા પરિશ્રમવડે, પિતાના મન અને વિચાર ઉપર જા અધિકાર રાખવાથીજ લઈ શકીએ છીએ. પ્રત્યેક મનુષ્ય ઘણી સહેલાઈથી પોતાના સંકુચિત પરિવારથી માંડીને આખા જગતમાં સભાવેને પ્રચાર કરી શકે છે, અને લેકેની સમક્ષ આદર્શ સત્કર્મ ઉપસ્થિત કરી શકે છે. સત્ય ભાષણ, દયાપૂર્ણ અને કોમલ વ્યવહાર, શુભ સંક૯પ, કર્તવ્યનિષ્ઠા, દઢપ્રતિજ્ઞા, ઇનિદ્રય-દમન, પરોપકારબુદ્ધિ, અધ્યવસાય, સત્યપ્રિયતા, સુસ્વભાવ, ઉદારતા, પ્રામાણિકતા વિગેરે અનેક એવી નાની નાના બાબતે છે કે જે મનુષ્યના જીવનને ખરેખરૂં સ્વગય અથવા દિવ્ય બનાવી શકે છે, અને સર્વ રીતે સુખી, સંપન્ન તથા પ્રતિષ્ઠિત બનાવી શકે છે. જે જે શકિતઓની આપણને બક્ષિસ મળી છે તેને સદુપયોગ કરવાનું કામ કદિ પણ કઠિન હોઈ શકે જ નહિ. અત્યાર સુધીમાં સંસારની અંદર મહાન પુરૂષો ઘણાજ થોડા થયા છે. પરંતુ પોતાના વિવે. કની સહાયતાથી શુભાશુભ અને વ્યાકતવ્યને વિચાર કરીને સઘળા સદા. ચારી તો બની શકે છે. આપણે જે સ્થિતિમાં ઉત્પન્ન થયા છીએ, તે સ્થિતિને સર્વોત્તમ ઉપયોગ કરવો એ આપણુ જ અધિકારની વાત છે. સંસારના સઘળાં નાનાં મોટાં કાર્યોમાં અને સાધારણ અવસરોમાં આપણે આપણું સગુણેને પરિ ચય કરાવી શકીએ છીએ. એ રીતે ધીમે ધીમે આપણું સગુણેને વિકાસ થતો જશે અને આપણે સહેલાઈથી એક આદર્શ સદાચારી પુરૂષ થઈ શકશું.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદાચાર અથવા સકિયા.
સંસારમાં મનુષ્યને જેટલાં કામ કરવા પડે છે તેમાં સૌથી વધારે આવશ્યક ઉપયેગી અને મહત્વપૂર્ણ આપણું આચરણ સુધારવાનું કામ છે. પ્રખ્યાત અંગ્રેજ વિદ્વાન લેકીનું એવું માનવું છે કે એ કામને માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય ઘણી જ શાંતિ અને ધ્યાનપૂર્વક પિતાના સ્વભાવ તથા મનોવૃત્તિઓનું નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. પ્રત્યેક મનુષ્યમાં પોતાની ઉન્નતિ કરવાની શકિત રહેલ છે; પરંતુ સાધારણ રીતે લોકોને પોતાની એ શક્તિનો ખ્યાલ જ નથી હોતે, અથવા તેઓ તે તરફ ધ્યાન જ નથી આપતા; અને તેથી કરીને તેઓ હમેશાં પોતાની જાતને અગ્ય અને અસમર્થ સમજીને નિરાશાપૂર્ણ જીવન વ્યતીત કરે છે. આવા પ્રકારને વિચાર ઘણેજ હાનિકારક અને ઘાતક છે. કદીપણુ કે મનુષ્ય એમ ન સમજવું જેઈએ કે મારા સ્વભાવમાં પરિવર્તન નથી કરી શકતો, અથવા ખરાબ કાર્યો તજીને સારાં કાર્યો નથી કરી શકતે. મનુષ્યનું જીવન શેત્રજની રમત જેવું છે. સ્વભાવ પરિસ્થિતિ તથા માનસિક, શારીરિક અને નૈતિક શકિતએ તે રમતની મહારે છે, જે પ્રત્યેક મનુષ્યને પ્રાયે કરીને સરખીજ મળેલી હોય છે. અથવા કદાચ કેઈને સરખી ન મળી હોય અને તેમાં કઈ ન્યૂનતા હોય તો કોઈ વિશિષ્ટ ઉપાય અથવા નિયમથી તે ન્યૂનતાની પૂર્તિ કરી શકાય છે, રમનાર યોગ્ય અને કુશળ હશે તો તે મહેરોની સહાય વડે બાજી જીતી લેશે. અને જે અયોગ્ય અથવા અકુશળ હશે તે બાજી હારી જશે.
પોતાનું જીવન સુધારવાની અને સદાચારી બનવાની પ્રધાન કંચી કર્તવ્યપાલન છે, એક વિદ્વાનનું એવું મતવ્ય છે કે જે મનુષ્ય પોતાનાં કર્તવ્યનું પાલન કરે છે તે કદિ પણ દુ:ખી રહેતો નથી, જે મનુષ્ય પોતાના કર્તવ્યનું ધ્યાન છોડી દે છે અથવા જાણી બુજીને તેનું પાલન નથી કરતો તે કદી પણ સન્માર્ગ પર ચાલી શકતો નથી. સદાચાર અને કર્તવ્ય-પાલનને એટલે બધે ઘનિષ્ટ સંબંધ છે, કે આપણે તે બન્નેને એક બીજાથી પૃથક કરી શકતા નથી. જે આપણે સદાચારી બનવા ઈચ્છીએ તે આપણને કર્તવ્ય-પાલનની આવશ્યકતા છે, તેમજ જે આપણે આપણાં કર્તવ્યનું પાલન કરતા રહીએ તે આપોઆપ સદાચારી થઈએ છીએ. આપણું કર્તવ્યનું જ્ઞાન અને પાલનને આરંભ એજ સદાચારનું બીજારોપણ છે, મનુષ્ય પોતાનું કર્તવ્ય પાલન કરવા લાગે છે એટલે સદાચારી બનવા લાગે છે. જેવી રીતે સદાચારની કુંચી કર્તવ્યનું જ્ઞાન અને પાલન છે તેવી જ રીતે કર્તવ્યનાં જ્ઞાનની કુંચી આપણું અંતઃકરણ, મને દેવતા અથવા વિવેક છે. વિકટમાં વિકટ પ્રસંગે પણ આપણું કર્તવ્યા-કર્તવ્યનું જ્ઞાન આપણે મનદેવતાજ કરાવે છે–તે હંમેશાં આપણને એટલું બતાવે છે કે આપણે કયું કાર્ય કરવું જોઈએ અને ક્યા માર્ગે ચાલવું જોઈએ. પરંતુ ઘણે ભાગે આપણે જાણી બુજીને અને બલપુર્વક તેના બતાવેલા માર્ગ પર ચાલવામાં આનાકાની કરીએ છીએ. અને
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
આપણું કર્તવ્ય છોડી બેસીએ છીએ. આમ કરવું એ આપણને કદી પણ લાભદાયી કે શ્રેયસ્કર નથી થઈ શકતું. જે લોકો પોતાના મનદેવતાની આજ્ઞા નથી માનતા અને પિતાના કર્તવ્યનું પાલન નથી કરતા તેઓને માટે દુરાચારી અને કુમાર્ગી બનવું અનિવાર્ય છે, કેમકે એક સમર્થ વિદ્વાનનો અભિપ્રાય છે કે જેઓ શુભ અને શ્રેષ્ઠ કાર્યો તરફ ધ્યાન રાખતા નથી તેઓ ખરાબ અને નિકૃષ્ટ કાર્યો કરવા દેરાઈ જાય છે.
( ચાલુ)
ગ્રંથાવલેકન
૧ જેનતિર્થોનો ઈતિહાસ-ચારિત્ર સ્મારક પુત્ર ૯ મું ) લેખક મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ તરફથી અને સમાનાર્થે ભેટ મળેલ છે. આ ગ્રંથમાં ચાલીશ પ્રાચીન તીર્થોને સાલ સાથે ઈતિહાસ આપવામાં આવ્યો છે. આ લઘુ ગ્રંશ છતાં ચાલીશ પ્રાચીન તીર્થોની ટુંકામાં ખાસ જાણવા જેવી હકીકત આપવામાં આવેલી હોઈ, એક જેન ઐતિહાસિક સાહિત્યમાં એક ગ્રંથની વૃદ્ધિ થઈ છે. લેખક મહામાનો આ પ્રયત્ન સ્તુત્ય છે. આ ગ્રંથમાં આવેલી તીર્થો સંબંધી હકીકતો ખાસ વાંચવા જેવી છે. પોતાના પૂજ્ય ગુરૂરાજના નામની સીરીઝ તરીકે આવા ગ્રંથ પ્રકટ થાય તે પણ ખરી ગુરૂભક્તિ છે.
૨ મહાવીર જન્મોત્સવ–આ ગ્રંથ નાટકરૂપે પધાત્મક લઘુ છતાં તેમાંના કાવ્યો મહાવીર પ્રભુના જન્મોત્સવ હકીકત સાથે હોઈ તેની રચના ભાવવાહી અને સુંદર છે. ખાસ વાંચવા જેવા છે. ઉપર પ્રમાણે સ્વ. ગુરૂરાજના સ્મારકના પુત્ર ૨ તરીકે તેઓશ્રીના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી દશનવિજયજી મહારાજે ગુરૂભક્તિ માટે જ રચના કરેલી છે.
૩ શ્રી આદિનાથ શકુનાવલી–આ એક જૈન સામુદ્રિક ગ્રંથ છે. શકુનાવલી સાથે અંકરમલ લગ્નપ્રનનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. જેને સાહિત્યમાં આવા આવા ગ્રંથો અમે નેક છે. જેના કામને હજી પોતાનું વિવિધ અખૂટ સાહિત્ય પ્રકટ કરવા ક્યાં જોઈએ તેવી દરકાર કે લક્ષ છે? છતાં પણ આવા આવા થોડા થોડા પ્રયત્નો પણ આવકારદાયક છે. આ ગ્રંથના સંપાદક મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ છે. સ્વર્ગવાસી ચારિત્રવિજયજી મહારાજ (કચ્છ) ના સુશિષ્યોનો પોતાના ગુરૂના સ્મારક તરીકે વિવિધ સાહિત્ય થોડે થોડે પ્રસિદ્ધિમાં મુકવાનો સુપ્રયત્ન જેનસમાજને ઉપકારક છે. આ પુસ્તકના ગ્રંથ કર્તા કેણ છે? ક્યારે રચ્યો તે સંબંધી તેમાં કાંઈ હકીક્ત જણાવેલ નથી માત્ર સ્ત્રી ધર્મ વિ. એમ એક મુનિશ્રીનું નામ છે છતાં તે ક્યારે થયા, ક્યા સમુદાયમાં હતા તેનો કાંઈ ખુલાસો તેમાં નથી. આ પ્રત અશુદ્ધ છતાં બનતા પ્રયત્ન સંપાદકશ્રીએ શુદ્ધ કરી મૂળ સાથે ભાષાંતર કરી બહાર મુકેલ છે. જેને સાહિત્યમાં આવા ગ્રંથ હેવા છતાં અને તેના પર શ્રદ્ધા રાખે તે ભ્રમણા અને અનેક વહેવડે મનુષ્યના પૈસાને ગેરવ્યય થતો અટકે એમ અમારું માનવું છે. ગ્રંથ ખાસ ઉપયોગી અને પઠન પાઠન કરવા જેવો છે. - પાદક મહારાજશ્રીએ સારો પ્રયત્ન કરેલ છે. (ચા. સિહ ૫૦ ૬-૭-૮ )
૪ પૂજા સંગ્રહ–મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી મહારાજ (ચા સિનાં.૪ ) આ
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગ્રંથાવલોકન.
ર૭.
બુક પ્રભાસપાટણ (કાઠિયાવાડ)ના હસ્ત લિખિત ભંડારમાંથી નવી પદ્ધતિથી લખાયેલ અપ્રસિદ્ધ નવપદજીની પૂજાની પ્રત છેજેમાં શ્રી યશોવિજયજી કૃત નવપદજી પૂજા અને પાછળની અનુપૂર્તિ ઉપાધ્યાયજી મહારાજની શિષ્ય પરંપરામાં થયેલા મુનિરાજ શ્રી ઉત્તમવિજયજીની બનાવેલ છે, પ્રથમ રશેખર સૂરિ વિરચિત પ્રાકૃત ગાથા, પછી ઉપાધ્યાયજી મહારાજ કૃત બે ઢાલો અને પાછળ (મનિરાજ ઉત્તમવિજયજીની કતિના પિતાના બનાવેલા દુહા, ઢાળો, દોહરા એવા ક્રમમાં આ પૂજા બનાવેલ છે. જે આ લધુ ગ્રંથમાં તે કૃતિ બંને આવેલ છે. સંપાદક મહાત્માની કૃતિની અષ્ટ પ્રકારી પૂજા અને પરમાત્માના સ્તવનો અને ગહુલીઓ આપી આ ગ્રંથને ઉપયોગી બનાવ્યો છે. મળવાનું ઠેકાણું જૈન જ્ઞાનવર્ધક શાળા વેરાવળ.
કુમારીકાને પત્રો નામની લધુ બુક એક માતાએ પોતાની કુમારિકાને લખેલા પત્રોનો સંગ્રહ છે. પોતાની પુત્રીને પત્રદ્વારા બોધ આપવાનો આ પ્રયત્ન તે માતાને હોય તેમ જણાય છે, જેથી તે અનુકરણીય છે. આ પત્રો બાલીકાઓને વંચાવવા અને સમજાવવા જેવા છે. સંપાદકનો આ પ્રયત્ન પણ યોગ્ય છે. પ્રોજક અને પ્રકાશક માવજી દામજી શાહ. કામાલાઇન (થાણ ) ઘાટકેપર
શ્રી જૈન શ્વેતાંબર તીર્થ કમીટી–હસ્તિનાપુરનો વીર સંવત ૨૪૫૦ નો રીપેટે તેમના મંત્રી બાબુ ગોપીચંદજી બી. એ. અંબાલા તરફથી મળ્યો છે. ઉત્તરહિંદ અને પંજાબના જુદા જુદા ગૃહસ્થની બનેલી એક કાર્યવાહક કમિટીથી આ તીર્થને વહીવટ ચલાવવામાં આવે છે. દરવર્ષ કમિટી ચુંટાય છે. આ તીર્થ પર એક પુસ્તકાલય યાત્રીઓના વાંચન માટે છે. આવક જાવક ખર્ચ વગેરે આ રીપોર્ટમાં ફૂટ જણાવેલ છે. કાર્યવાહક કમિટી લાગણી પૂર્વક ખંતથી વહીવટ કરે છે. હિસાબ બરાબર છે. દરેક જૈન બંધુઓને આર્થિક સહાય આપવા ભલામણ કરીએ છીએ. અમે તેની આબાદી ઈચ્છીએ છીએ.
શ્રી આત્માનંદ જેન ટેકટ સાઈટી અંબાલા-પંજાબનો સને ૧૯૨૪નો રીપેર્ટ મળે છે. તેના પ્રમુખ બાબુ ગોપીચંદજી બી. એ વકીલ અંબાલા અને મંત્રી બાબુ ચિરંજીલાલ છે. આ સંસ્થાનો મુખ્ય ઉદેશ જૈનધર્મનું સર્વત્ર જ્ઞાન ફેલાવવાનો હોઈ અનેક નાના ઉપયોગી ગ્રંથ હિંદી ભાષામાં પ્રગટ કરેલ છે આ સાલમાં સાત બુકે પ્રગટ કરેલ છે. કુલ ૭ર બુકે અત્યાર સુધીમાં પ્રગટ કરી જૈન સાહિત્યનો ફેલાવો કર્યો છે. આ સંસ્થા પાસે સ્થાયીકુંડ નહીં છતાં સાહિત્ય પ્રચારનો પ્રયત્ન સ્તુત્ય છે. આર્થિક સહાય આપવાની દરેક જૈન બંધુને સુચના કરીયે છીયે. હિસાબ બરાબર છે અને ઉત્સાહ, ખંત અને લાગણી પૂર્વક કમિટી કાર્ય કરે છે અમો તેની અભિવૃદ્ધિ ઇચ્છીયે છીયે.
દેવવિનોદ, મલયાસુંદરી કથા તથા યેગશાસ્ત્ર ભાષાંતર શ્રી વિજ્યકમળ કેશર ગ્રંથમાળાના ત્રીજા, ચોથા અને પાંચમાં પુષ્પ તરીકે ત્રણ ગ્રંથો અમોને ભેટ મળ્યા છે.
૧દેવવિનોદ તેના રચયિતા પંન્યાસજી દેવવિજ્યજી મહારાજ છે, જેમાં ૩૭ જુદા જુદા ગદ્ય પદ્યમાં વિષયો આપી અનેક બાબતોને સમાવેશ કરેલ છે. તેના કર્તા મહાયજીના હૃદયમાં ઉલ્લાસ થતાં જે વિષયો આનંદ ઉપજાવનારા લાગ્યા તેનો સંગ્રહ આ બુકમાં કરેલો છે, જેમાં ઘણી બાબતે નવીન જાણવા યોગ્ય છે. તેમાં સ્વર્ગવાસી ગુરૂરાજનો ફોટો આપી ગુરૂ ભક્તિ પણ દર્શાવી છે. આવા ગ્રંથ પડતી કે તેથી ઓછી કિંમતે આપવામાં આવે તો વધારે પ્રયા
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૨ થવા સાથે મનુષ્યો વધારે લાભ લે; અમે તેવી નમ્ર સુચના હવે પછી પ્રકટ થતાં ગ્રંથ માટે કરીયે છીયે. પ્રયાસ ઉપકારક છે. કિંમત રૂ ૧-૦-૦
૨ મલયસુંદરી કથા આ ગ્રંથનું ભાષાંતર સરલ અને સાદી ભાષામાં પન્યાસજી શ્રી કેશરવિજયજી મહારાજે કર્યું છે આ ચરિત્ર ઘણું જ રસિક અને વાંચવા યોગ્ય છે. આ તેની ચોથી આવૃતિ હોવાથી તેની ઉપયોગિતા કેટલી છે તે સહજ દેખાય તેમ છે કિંમત રૂ ૧-૪-૦ - ૩ યોગશાસ્ત્રભાષાંતર શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજ કૃત યોગશાસ્ત્રનું ભાષાંતર પંન્યાસજી શ્રી કેશરવિજયજી મહારાજે શુદ્ધ રીતે કર્યું છે. આ ગ્રંથમાં ભાષાંતર અને મૂળ શ્લેકે બંને આપેલા છે. મૂળ ગ્રંથ કર્તા શ્રી હેમચંદ્ર મહારાજનું જીવન વૃતાંત બંધુ મોહનલાલ દલીચંદ પાસે ટુંકામાં લખાવી આમાં આપેલ છે. આ ગ્રંથ પઠન-પાઠન માટે ઘણો જ ઉપયોગી અને ઉપકારક છે દરેક મનુષ્ય અવશ્ય વાંચવા યોગ્ય છે, કિંમત રે ૨-૦-૦
તત્વાખ્યાન ( ઉત્તરાર્ધ )–લેખક ન્યાયતીર્થ ઉપાધ્યાયજી શ્રી મંગલવિજયજી મહારાજ, પ્રકાશક ફૂલચંદજી બેદ શ્રી યશોવિજ્યજી ગ્રંથમાળાના સેક્રેટરી–ભાવનગર. પડદર્શનનાં સ્વરૂપને જણાવનાર ગ્રંથનો આ બીજો વિભાગ છે પ્રથમ વિભાગમાં સાંખ્ય, બૌદ્ધ, નૈયાયિક અને વૈશાષક એ દર્શનો સંબંધી હકીકત આવેલી હોવાથી આ ઉતરાર્ધમાં મીમાંસક અને જેના દર્શન સંબંધી માહિતી આપવામાં આવી છે. જેના દર્શન સંબંધી આ ગ્રંથમાં પ્રસ્તાવ ૧૬ માં થી વિવેચન શરૂ થાય છે. જેન દશન એકનું જ ૪૪૮ પાનામાં અને બાકીના લગભગ તેટલાજ પૃષ્ટમાં બીજા તમામ દર્શનોને સમાવેશ કરેલ છે તે જોતાં જૈન દર્શન સંબંધી ઘણું વિસ્તાર પૂર્વક, જૈન દર્શન સ્વરૂપ જાણવાની જિજ્ઞાસુ માટે ઘણીજ ઉપયોગી માહિતી વિદ્વત્તાપૂર્ણ આપવામાં આવી છે. જે ખાસ વાંચવા જેવી છે. ડ્રદર્શન સમુચ્ચયનું ભાષાંતર એક જૈનેતર અને જૈન ધર્મ સંબંધી બીલકુલ જ્ઞાન નહિં ધરાવનાર વિદ્વાન પુરૂષ મણિલાલ નભુભાઈને હાથે ભાષાંતર થતાં તે કેટલું અશુદ્ધ અને ભૂલ ભરેલું છે તે તેના વાચક વર્ગ સારી પેઠે જાણે છે. જ્યારે આ ગ્રંથના લેખક મહાત્માએ છ દર્શનનું સ્વરૂપ સવિસ્તર શુદ્ધ અને નિર્દોષ આપી જેન અને જેનેતર કઈ પણ દર્શનકાર ઉપર ઉપકાર કરેલ છે. ઇતર દર્શન માટે તે તે દર્શનના માનનીય ગ્રંથના આધારે આપવામાં આવેલા
વાથીજ આ પડદર્શનના સ્વરૂપને જણાવનારી વ્ર થ યથાર્થ લખાયેલ છે એમ નિ:સંદેહ કહેવું પડે છે. ખંડનાત્મક શૈલીને બદલે માધ્યસ્થ વૃત્તિથી ઇતર દર્શનનું સ્વરૂપ લખાયેલું છે, તે જોઈએ ખુશ થવા જેવું છે. એકંદર રીતે આ ગ્રંથ ખરેખર ઉપકારક અને દર્શન સ્વરૂપ જાણનારા માટે એક ખરેખર ઉપયોગી જરૂરીયાત પુરી પડેલી છે એમ અમે ખાત્રીપૂર્વક જણાવીયે છીયે. કિંમત રૂા ૩-૦-૦ પ્રકાશકને ત્યાં બંને ભાગ મળશે.
શ્રાદ્ધગુણ વિવરણ ભાગ ૫ તથા ૬ ડ્રો શ્રી અંબાલા-પંજાબ શ્રી આત્માનંદ જૈન ટ્રેકટસોસાઈટી તરફથી મળેલ છે. શ્રાવકોપયોગી આ હિદિ ભાષામાં લખાયેલ ગ્રંથ તે ભાષાના જાણકાર માટે આવશ્યક છે. ભાષાંતર પણ શુદ્ધ છે. પ્રકટ કર્તાને ત્યાંથી મળશે.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી નવપદજીની પૂજા ( અર્થ, નેટ, મડલ, યંત્ર, વિધિ વગેરે સહિત.)
પ્રભુભક્તિમાં તલ્લીન થઇ ધૃષ્ટસિદ્ધિ જલદી પ્રાપ્ત કરવા માટે, પૂર્વાચાર્ય પ્રણીત પૂજાએ એક કારણ છે. એવા હેતુથીજ શ્રીમદ્ યોાવિજયજી મહારાજ કૃત નવપદજીની પૂજા, અમેાએ તેના ભાવાર્થ, વિશેષાર્થ અને નેટ સાથે તૈયાર કરી પ્રકટ કરેલ છે. સાથે શ્રી નવપદજીનું મડલ તથા શ્રી નવપદજીના યંત્ર કે જે આયખીલ–એળી કરનારને પૂજન કરવા માટે ઉપયેાગી છે, તે બને છીએ ઉંચા આ પેપર ઉપર મેટા ખ કરી ઘણા સુંદર સુશેાલિત અને મનહર બનાવી આ ગ્રંથમાં દાખલ કરવામાં આવેલ છે. આ સાથે તેની સ ંપૂર્ણ ક્રિયાવિધિ, ચૈત્યવંદન, સ્તવના, સ્તુતિ અને સાથે શ્રીમાન પદ્મવિજયજી મહારાજ અને શ્રીમાન્ આત્મારામજી મહારાજ કૃત નવપદજી પૂજાએ દાખલ કરેલ છે. ઉંચા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર ગુજરાતી સુંદર જૂદા જૂદા ટાઈપોથી છપાવી ઉંચા કપડાના બાઇડી ંગથી અલકૃત કરેલ છે. શ્રી નવપદજી આરાધનના જીજ્ઞાસુ અને ખપી માટે આ એક ઉત્તમ કૃતિ છે. કિં મત રૂા. ૧-૪-૦ પાસ્ટેજ જુદું.
sky] —
કિંમત રૂ. ત્રણ
૫૪ ૫૫૦
ધના ચાર પ્રકાર–દાન, શીયલ, તપ અને ભાવમાં દાનધમ તે મુખ્ય છે. આ દાનધર્માંનાં ભેદ, તેનું વિસ્તારયુકત વન, તેના વિશેષ ભેદો અને આ દાનધ આરાધન કરનાર આદશ જૈન મહાન પુરૂષાનાં વીશ અદ્ભૂત ચિત્રા, કયાએ અને બીજી અત ત વિશેષ ચમત્કારિક કયાએ આ ગ્રંથના ખાર પ્રકાશમાં આપવામાં આવેલ છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી દાનપ્રદીપ ભાષાંતર.
જલદી મગાવેા !
આ ગ્રંથ સાદ્યંત વાંચવાથી ગમે તેવા મનુષ્ય પણ દાનધમ માદરવા તત્પર થાય છે. સુશોભિત રેશમી કપડાના પાકું બાઇડીંગ કરાવી તૈયાર કરેલ છે.
દરેક મનુષ્યેાએ પોતાના ઘરમાં-લાયબ્રેરીમાં અને નિવાસસ્થાનમાં તથા મુસાફરીમાં આ ઉપયાગી ગ્રંથ રાખવા જોઇએ, કિ. ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ અલગ.
થાડી નકલા સીલીકે છે.
શ્રી નેમનાથ પ્રભુનું ચરિત્ર.
શ્રી તેમનાથ ભગવાન તથા સતી રાજેમતીનુ નવ ભવનું અપૂર્વ ચરિત્ર, સાથે જૈન મહાભારત–પાંડવ કૌરવનું વર્ણન, અતૂલ પુણ્યવાન શ્રી વસુદેવ રાજાના અદ્ભૂત વૈભવની વિસ્તાર પૂર્વ કે કથા, મહાપુરૂષ નળરાજા અને મહાસતી દમયંતીનુ અદ્ભુત જીવન વૃત્તાંત, તે સિવાય પ્રભુના પાંચ કલ્યાણકા, પરિવાર વન અને બીજી અનેક પુણ્યશાળી જનાના ચરિત્રથી ભરપૂર સુંદર ટાઇપ, સુશાભિત બાઈડીંગથી અલંકૃત કરેલ આ ગ્રંથૅ છે. વાંચતાં માલ્હાદ ઉત્પન્ન થાય છે. કિંમત રૂા. ૨-૦-૦ પાસ્ટેજ જુદું.
For Private And Personal Use Only
જલદી મગાવા !
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir અમારા માનવતા લાઈફ મેમ્બરને ભેટ, આ સભામાં લાઈફ મેમ્બર થનાર બંધુ એને કેવા કેવા ઉત્તમોત્તમ ગ્રંથા ભેટ મળયા છે અને મળે છે તે ધર્મ જીજ્ઞાસુ, સાહિત્યરસિક કાઈપણ જૈનબંધુ માટે ખાસ જાણ વા જેવું છે. એકી વખતે માત્ર રૂા. 100) કે રૂા. 50) આપી પહેલા કે બીજો વર્ગના લાઈફ મેમ્બર થતાં દર વર્ષે ભેટના અપાતા સથાને આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ મોટો લાભ મળે છે. એ અત્યાર સુધીમાં થયેલ સભાસદ બંધુઓ સારી રીતે જાણે છે. બીજાઓએ જ્યારે લડાઈ પહેલાંના 5 યેલા ઝ થા ની કિંમત વધારી છે, તેમજ હાલ પશુ છપાતા પુસ્તકાતી ગમેતેટલી વધારે કિંમત રાખે છે ત્યારે આ સભાએ સાહિત્ય પ્રચાર અને સસ્તું સાહિત્ય કરવાના ઇરાદાથી સીરીઝ સિવાયના ગ્રંથા મુદત કિંમતે, આપવાને આ સભાએ ઠરાવ કરેલ છે. જેથી સે રૂપીયા આપી પહેલા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરાને ક્રાઈપશુ કિંમતના 2 થી ભેટ મળેજ છે, પરંતુ પચાસ રૂપીયા આપી બીજ વર્ગ ના લાઈક્રૂ મેમ્બરાને બે રૂપીયાની કિંમત સુધીના કેઈપણુ ગ્રંથ ભેટ અને વધારે કિંમતના હાય તો બે રૂપીયા મજરે આપતાં ઉપરોકત જણાવ્યા પ્રમાણે મુદલ અને મુદ્દલથી અડધી કિ મતે ગ્રંથાની રાખવાની સંભાના ઠરાવ થતાં બીજાઓ કરતાં એ દૃષ્ટિએ આ સભામાં લાઇફ મેમ્બર થનારી ધણા સારા ચ થતા લાભ મળે છે; માત્ર સીરીઝના ચ થાની કિ મત ( તે ગ્ર થાની ચા કાપી) સાપ્તક મેઅરા તથા અમક સંસ્થાને બદલે પણ ભેટ જતી હોવાથી, સી 5ીઝના રૂપી માં આપનાર ગૃહસ્થની મૂળ અનામત રકમ કાયમ રાખવાના ધારા અને શરત હોવાથી તે માત્ર સીરીઝના ત્રથા પ્રકટ થાય તેની બાકી રહેતી છા કાપીના પુરતા નાણાં અનામત એકઠા કરવાના હોવાથી માત્ર સુદલથી કિંમત સહજ (નાણુ પુરા થતાં પુરતી ) વધારી રાખવી પડે છે. જેથી બીજા ગ્રંથા મુદલ અને મુદલથી અડધી કિંમતે અપાતાં એકંદર આ સભામાં લાઈફ મેમ્બર થનારને ઉત્તમોત્તમ લાભ થાય છે. આ સભામાં હવે પછી લાઈક્રૂ મેમ્બર કોઈપણ જૈન બંધુ થાય તેમને તે લાભ જણાવવા આટલી હકીકત જણાવેલ છે. નીચેના ગ્રંથે આ વખતે ભેટ આપવાના છે૧ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ 2 જો. 2 શ્રી દાનપ્રદીપ. 3-00 3 શ્રી નવપદજી મહારાજની પૂજા, અર્થ, નાટ, યંત્ર, મંડલ સહિત. 1-4-0 ઉપરના ત્રણે થા ધારા પ્રમાણે બહારગામના અમારા માનવતા લાઈફ મેમ્બરાને શ્રાવણ શુદ 5 થી પેસ્ટેજ સાથે વી 0 પીઠ કરી ભેટ મેકલવામાં આવશે જેથી સ્વીકારી આભારી કરશે અને તે પ્રથા સંપૂર્ણ વાંચી તેમાંથી આત્મિક લાભ મેળવશે. અત્રેના લાઇફ મેમ્બરોએ મહેરબાની કરી મંગાવી લેવા તસ્દી લેવી. For Private And Personal Use Only