________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સદાચાર અથવા સકિયા.
સંસારમાં મનુષ્યને જેટલાં કામ કરવા પડે છે તેમાં સૌથી વધારે આવશ્યક ઉપયેગી અને મહત્વપૂર્ણ આપણું આચરણ સુધારવાનું કામ છે. પ્રખ્યાત અંગ્રેજ વિદ્વાન લેકીનું એવું માનવું છે કે એ કામને માટે પ્રત્યેક મનુષ્ય ઘણી જ શાંતિ અને ધ્યાનપૂર્વક પિતાના સ્વભાવ તથા મનોવૃત્તિઓનું નિરીક્ષણ કરવું જોઈએ. પ્રત્યેક મનુષ્યમાં પોતાની ઉન્નતિ કરવાની શકિત રહેલ છે; પરંતુ સાધારણ રીતે લોકોને પોતાની એ શક્તિનો ખ્યાલ જ નથી હોતે, અથવા તેઓ તે તરફ ધ્યાન જ નથી આપતા; અને તેથી કરીને તેઓ હમેશાં પોતાની જાતને અગ્ય અને અસમર્થ સમજીને નિરાશાપૂર્ણ જીવન વ્યતીત કરે છે. આવા પ્રકારને વિચાર ઘણેજ હાનિકારક અને ઘાતક છે. કદીપણુ કે મનુષ્ય એમ ન સમજવું જેઈએ કે મારા સ્વભાવમાં પરિવર્તન નથી કરી શકતો, અથવા ખરાબ કાર્યો તજીને સારાં કાર્યો નથી કરી શકતે. મનુષ્યનું જીવન શેત્રજની રમત જેવું છે. સ્વભાવ પરિસ્થિતિ તથા માનસિક, શારીરિક અને નૈતિક શકિતએ તે રમતની મહારે છે, જે પ્રત્યેક મનુષ્યને પ્રાયે કરીને સરખીજ મળેલી હોય છે. અથવા કદાચ કેઈને સરખી ન મળી હોય અને તેમાં કઈ ન્યૂનતા હોય તો કોઈ વિશિષ્ટ ઉપાય અથવા નિયમથી તે ન્યૂનતાની પૂર્તિ કરી શકાય છે, રમનાર યોગ્ય અને કુશળ હશે તો તે મહેરોની સહાય વડે બાજી જીતી લેશે. અને જે અયોગ્ય અથવા અકુશળ હશે તે બાજી હારી જશે.
પોતાનું જીવન સુધારવાની અને સદાચારી બનવાની પ્રધાન કંચી કર્તવ્યપાલન છે, એક વિદ્વાનનું એવું મતવ્ય છે કે જે મનુષ્ય પોતાનાં કર્તવ્યનું પાલન કરે છે તે કદિ પણ દુ:ખી રહેતો નથી, જે મનુષ્ય પોતાના કર્તવ્યનું ધ્યાન છોડી દે છે અથવા જાણી બુજીને તેનું પાલન નથી કરતો તે કદી પણ સન્માર્ગ પર ચાલી શકતો નથી. સદાચાર અને કર્તવ્ય-પાલનને એટલે બધે ઘનિષ્ટ સંબંધ છે, કે આપણે તે બન્નેને એક બીજાથી પૃથક કરી શકતા નથી. જે આપણે સદાચારી બનવા ઈચ્છીએ તે આપણને કર્તવ્ય-પાલનની આવશ્યકતા છે, તેમજ જે આપણે આપણાં કર્તવ્યનું પાલન કરતા રહીએ તે આપોઆપ સદાચારી થઈએ છીએ. આપણું કર્તવ્યનું જ્ઞાન અને પાલનને આરંભ એજ સદાચારનું બીજારોપણ છે, મનુષ્ય પોતાનું કર્તવ્ય પાલન કરવા લાગે છે એટલે સદાચારી બનવા લાગે છે. જેવી રીતે સદાચારની કુંચી કર્તવ્યનું જ્ઞાન અને પાલન છે તેવી જ રીતે કર્તવ્યનાં જ્ઞાનની કુંચી આપણું અંતઃકરણ, મને દેવતા અથવા વિવેક છે. વિકટમાં વિકટ પ્રસંગે પણ આપણું કર્તવ્યા-કર્તવ્યનું જ્ઞાન આપણે મનદેવતાજ કરાવે છે–તે હંમેશાં આપણને એટલું બતાવે છે કે આપણે કયું કાર્ય કરવું જોઈએ અને ક્યા માર્ગે ચાલવું જોઈએ. પરંતુ ઘણે ભાગે આપણે જાણી બુજીને અને બલપુર્વક તેના બતાવેલા માર્ગ પર ચાલવામાં આનાકાની કરીએ છીએ. અને
For Private And Personal Use Only
